ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΉΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΉΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛ.\ΑΑΑ, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΜΕ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ» -ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ- Σπουδάστρια ΝΑΛΜΠΑΝΤΙΔΟΥ ΕΥΘΑΛΙΑ Επιβλέπων Καθηγητής ΦΑΩΡΟΣ ΜΙΧΑΑΗΣ ΚΑΒΑΑΑ 2002

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ^ h(%p>^ Mt ->('Λ» / ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ EA.VAAA, ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΜΕ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ» -ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ- Σπουδάστρια ΝΑΛΜΠΑΝΤΙΔΟΥ ΕΥΘΑΛΑ Ετηβλέπων Καθηγητής ΦΑΩΡΟΣ ΜΙΧΑΑΗΣ ΚΑΒΑΑΑ 2002

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ....1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ - ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 2 1.1 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡ1ΣΉΚΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ... 3 1.1 Η τιμή του προϊόντος ή της υττηρεσίας...3 1.2 Δίκτυα διανομής...3 1.3 Προώθηση πωλήσεων...4 1.4 Διαφήμιση... 4 1.5 Έλεγχος... 5 1.6 Τ ουριστικό προϊόν... 5 1.2 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ... 6 1.3 ΟΙ ΠΡΟΟΠΉΚΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΉΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ... 6 1.4 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...7 1.5 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ... 7 ΤΑ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2" ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...9 2.1 ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ... 9 2.2 ΕΞΕΛΙΞΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΏΝ ΚΛΙΝΩΝ... 10 ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥΡΙΣΉΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ... 12 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ CAMPING... 12 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ...12 2.5.1 Αφίξεις και Έσοδα...12 2.5.2 Εποχικότητα Τουριστικής Ζήτησης... 16 2.5.3 Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχείων... 17 2.5.4 Χωρική Συγκέντρωση Ξενοδοχειακής Προσφοράς... 17 2.6 ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΤΟ 2010...18 2.6.1 Αφίξεις-Έσοδα...18 2.6.2 Μοντέλο Εποχικότητας... 20 2.6.3 Ειδικές Υποδομές... 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3" ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 22 3.1 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...22 3.2 ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...25 3.3 ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ...26 ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 3.4 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΑΝΑΠΤΥΞΗ...27 ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 3.5 ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4" ΟΡΕΙΝΟΣ ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ... 29 4.1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ... 29 4.1.1 Χιονοδρομικό Δυναμικό Της Χώρας... 30 4.2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ... 30 4.3 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...31 4.3.1 Προβλήματα Χιονοδρομικών Εγκαταστάσεων...31 4.3.2 Προβλήματα Οικισμών Υποδοχής και Ενδοχώρων Υποστήριξης...32

4.3.3 Μειονειαήματα της Ελλάδος σε Σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές Χώρες... 33 4.4 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΟΑΙΉΚΗΣ...33 4.4.1 Στόχοι...33 4.4.2 Προοπτικές Ζήτησης...34 4.5 Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΕ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ... 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5" ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΣ (ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ) ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...36 5.1 XAPAKTHPETLICA ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ...36 5.1.1 Προσφορά και Ζήτηση Ιαματικών Υπηρεσιών... 37 5.1.2 Είδη και Κατηγορίες Ιαματικών Πηγών... 37 5.1.3 Γεωγραφική Κατανομή και Χωροταξική Διάρθρωση... 38 5.1.4 Εξέλιξη της Κίνησης των Επισκεπτών στα Ιαματικά Κέντρα... 39 5.2 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ...40 5.3 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ...41 5.4 ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ... 42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6" ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...44 6.1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ...44 6.2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ...45 6.3 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ...46 6.4 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...46 6.5 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 47 6.6 ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7"ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΣ - ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...51 7.1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ... 51 7.1.1 Ανάλυση Υπάρχουσας Κατάστασης...51 7.1.2 Χαρακτηριστικά Ελληνικής Αγοράς...52 7.2 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...54 7.3 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ... 54 7.4 Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΕ ΔΙΕΘΝΗ ΕΠΙΠΕΔΟ...56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΌΐΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...57 8.1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ...57 8.1.1 Ελληνική Κατάσταση... 58 8.1.2 Η Ζήτηση για Οικοτουρισμό στην Ελλάδα...58 8.1.3 Εκτιμήσεις Ειδικών Τουριστικών Πρακτορειών για την...59 Οικοτουριστική Ζήτηση 8.2 ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ...59 ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ. 8.3 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ... 61 8.4 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ...62 8.5 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΟΙΚΟΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...64 8.5.1 Πηγές Χρηματοδότησης... 65 8.6 ΚΥΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΥ... 65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ...67 ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ 9.1 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...67 9.1.1 Προγράμματα Ανάπτυξης Πολιτιστικού Τουρισμού...67 9.1.2 Πολιτιστικός Χάρτης... 68 9.1.3 Μουσεία της Ελλάδας... 69 9.2 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ...69 9.2.1 Εξέλιξη Θρησκευτικού Τουρισμού... 70 9.3 ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ... 71 9.3.1 Αθλητικός Τουρισμός Μέσω Κατασκευής Σύγχρονων...71 Προπονητικών Κέντρων 9.3.2 Προβολή της Ελλάδας σαν Χώρα της Δράσης και των Σπορ...72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10" ΟΙ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ...73 ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 10.1 Η ΚΑΒΑΛΑ ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ν,ρ Ο Ο Γ J 73 10.2 Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ...73 10.2.1 Η Κρουαζιέρες - Σημερινή Κατάσταση Καβάλας...74 10.2.2 Προβλήματα Θαλάσσιου Τουρισμού στην Καβάλα...74 10.2.3 Θετικοί και Αρνητικοί Παράγοντες που επιδρούν στην Ανάπτυξη του...75 Θαλάσσιου Τουρισμού 10.3 ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ... 76 ΣΤΗΝ ΚΑΒΑΛΑ 10.3.1 Σημερινή Κατάσταση...77 10.4 ΞΕΝΟΛΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΒΑΛΑΣ - ΘΑΣΟΥ...78 10.5 ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΙΑΜΑΤΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ...81 10.6 ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΚΑΒΑΛΑΣ...81 10.7 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ - ΠΟΛΙΤΙΣΉΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΚΑΒΑΛΑΣ - ΘΑΣΟΥ...82 10.8 ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ... 84 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ... 85 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 86 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 87 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 88

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2.1. Αφίξεις σε Ελλάδα, Ευρώττη, Παγκόσμια, 1950-2000...9 Πίνακας 2.2. Αριθμός αφίξεων και αντίστοιχα έσοδα στην Ελλάδα...10 Πίνακας 2.3α. Εξέλιξη ξενοδοχειακών κλινών και δωματίων, Ελλάδα 1990...10 Πίνακας 2.3β. Εξέλιξη ξενοδοχειακών κλινών και δωματίων, Ελλάδα 2000...11 Πίνακας 2.4. Χωροταξική κατανομή δωματίων και κλινών... 11 Πίνακας 2.5. Αφίξεις τουριστών στην Ελλάδα ανά μήνα (1990-2000)...13 Πίνακας 2.6. Εξέλιξη αφίξεων, Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες, 1990-2000...15 Πίνακας 2.7. Μηνιαία κατανομή αφίξεων σε Ελλάδα και ανταγωνίστριες...16 χώρες του 2000 Πίνακας 2.8. Μέσο μέγεθος ξενοδοχείων, Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες 2000...17 Πίνακας 2.9. Χωρική συγκέντρωση ξενοδοχειακής προσφοράς... 18 Πίνακας 2.10. Προβλέψεις και στόχοι αφίξεων και εσόδων, Ελλάδα 2010...19 Πίνακας 2.11. Ποσοστά εποχικότητας αφίξεων...20 Πίνακας 3.1. Μαρίνες της Ελλάδας και η χωρητικότητα τους...25 Πίνακας 4.1. Χιονοδρομικό δυναμικό της Ελλάδας...30 Πίνακας 4.2. Χιονοδρομικές υποδομές γνωστών προορισμών...35 Πίνακας 5.1. Ιαματικές πηγές Ελλάδας...38 Πίνακας 5.2. Κινήσεις ιαματικών ττηγών...39 Πίνακας 7.1. Ξενοδοχεία που διαθέτουν αίθουσα συνεδρίων...53 Πίνακας 7.2. Συνεδριακά Κέντρα Αθηνών που διαθέτουν μόνιμο σύστημα... 54 Αυτόματης μετάφρασης Πίνακας 7.3. Συνεδριακά Κέντρα στην Ευρώττη...56 Πίνακας 8.1. Εθνικοί Δρυμοί... 62 Πίνακας 8.2. Αισθητικά Δάση... 62 Πίνακας 8.3. Διατηρητέα Μνημεία Φύσης...63 Πίνακας 8.4. Θηραματικά Αποθέματα...63 Πίνακας 8.5. Υδροβιότοποι... 63 Πίνακας 8.6. Περιοχές Παγκόσμιας Κληρονομιάς...64 Πίνακας 8.7. Βιοσφαιρικά Αποθέματα... 64 Πίνακας 8.8. Θαλάσσια Πάρκα... 64 Πίνακας 8.9. Χρηματοδοτικά Μέσα... 66 Πίνακας 9.1. Μουσεία της Ελλάδας... 69 Πίνακας 10.1. Αριθμός πλοίων και εττιβατών... 74 Πίνακας 10.2. Θετικοί και Αρνητικοί παράγοντες που ετηδρούν στην Καβάλα...76 ως τουριστικού προορισμού κρουαζιέρας Πίνακας 10.3. Ξενοδοχειακό δυναμικό Καβάλας...78 Πίνακας 10.4. Ξενοδοχειακό δυναμικό του Νομού Καβάλας εκτός πόλεως...78 Πίνακας 10.5. Camping στον Νομό Καβάλας...79 Πίνακας 10.6. Ξενοδοχειακό δυναμικό Θάσου...79

Στην διάρκεια των προηγούμενων δεκαετιών ο τουρισμός στην Ελλάδα, ατιό μια περιορισμένης εμβέλειας δραστηριότητας που προσέλκυε λίγους και με ειδικά ενδιαφέροντα περιηγητές, μετεξελίχθηκε και αναδείχθηκε σε μια μεγάλη εθνική βιομηχανία, που συνεισφέρει σημαντικά στην οικονομία, την απασχόληση και την ευημερία, αλλά επίσης και στην προβολή της χώρας προς τα έξω. Όμως, η νέα εποχή έχει πολύ περισσότερες απαιτήσεις και πολύ ττερισσότερες προκλήσεις. Οι ποιοτικές απαιτήσεις τόσο του μαζικού τουρισμού όσο και των μεμονωμένων, ειδικών ενδιαφερόντων επισκεπτών έχουν αυξηθεί, ενώ ταυτόχρονα έχει αυξηθεί πολύ ο ανταγωνισμός ακόμα και από τουριστικούς προορισμού που βρίσκονται σε μακρινές τοποθεσίες. Απέναντι στις νέες προκλήσεις και νέες απαιτήσεις, η Ελλάδα έχει αρχίζει να εφαρμόζει μια πολιηκή η οποία εκτείνεται σε όλη την χώρα, σέβεται τον πολιτισμό και το ττεριβάλλον και ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη με έναν τρόπο βιώσιμος, ο οποίος αντέχει και στις άξιες μας και την αισθητική και στον χρόνο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ - ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Μάρκετινγκ σήμερα θεωρείτε για κάποιους η διαδικασία της πώλησης και για άλλους θεωρείτε διαφήμιση και προώθηση. Ορισμένοι ορίζουν το μάρκετινγκ και ως έρευνα της αγοράς, για τον εντοπισμό των αναγκών των καταναλωτών. Η διαφήμιση, ως μέσω ετηκοινωνίας της ετηχείρησης με τους πιθανούς καταναλωτές - πελάτες, από μόνη της δεν λύνει το πρόβλημα για κερδοφόρες πωλήσεις. Γιατί, όσο περισσότερο διαφημίζεται ένα προϊόν ή υπηρεσία που δεν είναι όπως επιθυμεί ο καταναλωτής - πελάτης, τόσο πιο γρήγορα το προϊόν ή υπηρεσία είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Η έρευνα της αγοράς, πάλι, είναι ένα εργαλείο στα χέρια των στελεχών μάρκετινγκ για την συλλογή πληροφοριών, όπως αυτές δεν μπορούν να συλλέγουν με άλλο ανέξοδο τρόπο. Κατά την ανάλυση των παραπάνω εννοιών καθορίζεται και η έννοια του τουριστικού Μάρκετινγκ. Το τουριστικό μάρκετινγκ είναι η διαδικασία που συνδυάζει τα μέσα της επιχείρησης με τις ανάγκες του τουρίστα. Με άλλα λόγια, ασχολείται με την ικανοποίηση των αναγκών του τουρίστα, με ταυτόχρονη επίτευξη των στόχων της επιχείρησης, κατευθύνει τα μέσα της επιχείρησης και ετηβεβαιώνει συνεχώς ότι ο τουρίστας είναι το βασικότερο σύμβολο πίστης του τουριστικού Μάρκετινγκ. Η εγχείρηση που οδηγείτε από το μάρκετινγκ είναι εκείνη η οποία τοποθετεί τον πελάτη - τουρίστα στο ετήκεντρο της όλης επιχειρηματικής δραστηριότητάς της και θέτει ως αποστολή της να έχει πάντα ικανοποιημένους πελάτες. Οι πωλήσεις της επιχείρησης για κάθε περίοδο προέρχονται από δύο ομάδες: τους καινούριους πελάτες και τους παλιούς πελάτες. Κοστίζει πάντα περισσότερο η προσέλκυση καινούργιων πελατών, παρά η διατήρηση παλιών πελατών. Συνεπώς η διατήρηση των πελατών έχει πιο μεγάλη σημασία από την προσέλκυση νέων πελατών. Το μυστικό για την διατήρηση των πελατών είναι να μένουν ικανοποιημένοι. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι η επιτυχία μιας επιχείρησης εξαρτάται από το βαθμό ικανοποίησης μιας συγκεκριμένης ανάγκης των πελατών - τουριστών και ότι για την εξασφάλιση της ικανοποίησης αυτής, η ετηχείρηση πρέπει να συμβουλεύεται συνεχώς το περιβάλλον της και να προσαρμόζεται σε αυτό.' ' Αρχές Μάρκετινγκ, Η ελληνική προσέγγιση, Κώστας Τζωρτζάκης- Αλέξια Τζωρτζάκη, Αθηνά 1996

1.1 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Το τουριστικό Μάρκετινγκ έχει σαν στόχο την αύξηση της προσέλκυσης τουριστών, την αύξηση των εσόδων και ποσοτική καθώς και ποιοτική βελτίωση των προσφερόμενων υττηρεσιών. Η στρατηγική του είναι η τιμή, τα δίκτυα διανομής, η προώθηση πωλήσεων, η διαφήμιση, ο έλεγχος και το τουριστικό προϊόν. ^ 1.1.1 Τΐίχή του προϊόντος ή τηε υπηρεσίας Ως έννοια της τιμής θα όριζε ο μέσος καταναλωτής το ποσό των χρημάτων το οποίο καταβάλει ο αγοραστής στον πωλητή για ένα προϊόν ή μία υπηρεσία. Με άλλα λόγια, η τιμή είναι η voμισμαuκή αξία που έχουν τα προϊόντα και οι υττηρεσίας κατά την ανταλλαγή τους στον χώρο της αγοράς. Το κέρδος αποτελεί τον τελικό στόχο της όλης διοικητικής προσπάθεια και εξαρτάται από τρεις παράγοντες: την τιμή, το κόστος και την ποσότητα. Για τον λόγο αυτό οι τιμές αποτελούν ένα από τα πιο στρατηγικά στοιχεία μιας ετηχείρησης από τα οποία θα εξαρτηθεί η μελλοντική επιτυχία ή αποτυχία της. Πέρα από τον απλό ορισμό της τιμής, ο πραγματικός καθορισμός μιας δεδομένης τιμής είναι αρκετά πολύπλοκος. Υπάρχουν πολλά και περίπλοκα στοιχεία τα οποία εττηρεάζουν την τιμή κάθε εμπορεύσιμου είδους. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται ο ανταγωνισμός, οι προτιμήσεις των πελατών, το κόστος παραγωγής, οικονομικές διακυμάνσεις, η διεθνής κατάσταση, οι κυβερνητικού κανονισμοί καθώς και η φύση της επιχείρησης. 1.1.2 Δίκτυα διανοαής Τα στοιχεία του συστήματος διανομής έχουν ως σκοπό να εξασφαλίσουν την ύπαρξη προϊόντων και υπηρεσιών όταν και όπου ζητηθούν. Ώστε ο πελάτης να τα αποκτήσει όσο το δυνατόν ευκολότερα. Για την πραγματοποίηση αυτού του σκοπού, η διεύθυνση του μάρκετινγκ εκτελεί μια σειρά από διάφορες δραστηριότητες - λειτουργίες, οι οποίες μπορούν να συνοψιστούν σε δυο μεγάλες ομάδες: α) λειτουργίες οι οποίες αναφέρονται στην έννοια της μετάβασης της κυριότητας και β) λειτουργίες της φυσικής μεταφοράς, το κατάλληλο δηλαδή προϊόν στον κατάλληλο w.marketing _net.gr.

τόπο και χρόνο. Η συμβολή των στοιχείων του συστήματος διανομής στο μείγμα μάρκετινγκ είναι μεγάλη, αφού με αυτά παρέχονται η τοττική χρησιμότητα και η χρονική χρησιμότητα.^ Η διανομή του τουριστικού προϊόντος είναι δισυπόστατη διότι πρέτιει να δίνετε σωστή παροχή τιληροφοριών στους πελάτες καθώς και διευκόλυνση υπερττήδησης των αποστάσεων του τουρίστα από τον τουριστικό προορισμό."* 1.1.3 Προώθηση πωλήσεων Η επιχείρηση πρέτιει να ετηκοινωνεί με το τμήμα της αγοράς προς το οτιοίο απευθύνεται, για να πληροφορήσει τους πελάτες για την ύπαρξη συγκεκριμένης υπηρεσίας, τονίζοντας συγχρόνως τα χαρακτηρίσθηκα και τα πλεονεκτήματα της. Έτσι, η επιχείρηση, δια μέσου των στοιχείων του συστήματος επικοινωνίας, προσπαθεί να πληροφορήσει και να πείσει τον πελάτη ότι αυτή η ίδια είναι η καλύτερη πηγή ικανοποίησης αναγκών και ότι το τουριστικό προϊόν το οποίο του προσφέρει, θα ικανοποιήσει τη συγκεκριμένη ανάγκη του. Όταν το προϊόν της επιχείρησης πέσει στην αντίληψη του πιθανού αγοραστή, του δημιουργεί ορισμένες εντυπώσεις, και έτσι το προϊόν ενεργεί σαν σύμβολο ετηκοινωνίας. Πράγματι, το προϊόν καταλήγει να έχει προσωπικότητα ή εικόνα στην αντίληψη του πιθανού πελάτη. Κατά τον ίδιο τρόπο, το εμπορικό σήμα και η ονομασία του προϊόντος ή της επιχείρησης αποτελούν σύμβολα που μεταφέρουν μηνύματα στους πελάτες. Η τιμή μεταφέρει γνώμες σχετικές με την ποιότητα και την εντύπωση που έχουν οι πελάτες για τους μεσάζοντες οι οποίοι προωθούν το προϊόν. Τα διάφορα διαφημιστικά δώρα με στοιχεία της ετηχείρησης ή διάφορα προστιέκτ βοηθάνε επίσης στην προώθηση του προϊόντος. 1.1.4 Διαφήαιση Ο σκοπός της διαφήμισης είναι να διατηρήσει, να προσελκύσει και να αυξήσει την πελατεία μιας ετηχείρησης, γιατί έτσι αυτή θα βελτιώσει την απόδοση των κεφαλαίων της. Πρέπει να σημειωθεί ότι η διαφήμιση επιτυγχάνει την αύξηση των πωλήσεων μόνο εάν το διαφημιζόμενο προϊόν ή υπηρεσία ικανοποιεί μια ^ Αρχές Μάρκετινγκ, Η ελληνική προσέγγιση, Κώστας Τζωρτζάκης- Αλέξιο Τζωρτζάκη, Αθηνά 1996 * www.marketing_net.gr.

συγκεκριμένη ανάγκη των τιέλατών. Επιπλέον για να είναι επιτυχημένη η διαφήμιση, πρέπει να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση και τα υπόλοιπα στοιχεία του μίγματος μάρκετινγκ. Δηλαδή, το κατάλληλο προϊόν ή υττηρεσία θα πρέτιει να συνοδεύεται με την κατάλληλη τιμή και τα κατάλληλα δίκτυα διανομής. Τα κυριότερα διαφημισηκά μέσα που χρησιμοποιούνται στην χώρα μας κατά σειρά προτίμησης είναι η τηλεόραση, τα περιοδικά, οι εφημερίδες και το ραδιόφωνο. Οι κύριες κατευθύνσεις της επικοινωνιακής πολιτικής και της διαφήμισης είναι η ανάδειξη της ιδιαιτερότητας και συνθετότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Για να γίνει μια διαφήμιση τιετυχημένη πρέπει ο διαφημιστής να είναι γνώστης του προϊόντος, να ξέρει καλά τις ανάγκες του πελάτη και να γνωρίζει τον ανταγωνισμό έτσι ώστε να επιλέξει τον καταλληλότερο τρόπο διαφήμισης. 1.1.5 Έλεγγοε Μέσω των αποτελεσμάτων του ελέγχου του τουριστικού μάρκετινγκ, διαπιστώνονται πιθανόν λάθη και παραλείψεις. Στη συνέχεια γίνεται διόρθωση καθώς και πρόληψη παρόμοιων περισταηκών για το μέλλον.^ 1.1.6 Τουριστικό Προϊόν Το προϊόν αποτελεί την καρδιά του μίγματος Μάρκετινγκ και μπορεί να είναι ένα αγαθό ή μια υττηρεσία κατασκευασμένου ή σχεδιασμένου για την ικανοποίηση του ττελάτη. Έτσι η ικανοποίηση του πελάτη μπορεί να προέρχεται από κάποιο υλικό αγαθό όπως ένα ψυγείο ή από κάποια υττηρεσία, όπως μια καλή ξενάγηση στην αρχαία αγορά. Όσον αφορά το τουριστικό προϊόν αυτό μπορεί να έχει διάφορες μορφές. Μπορεί να είναι γεωφυσικό, δηλαδή το κλίμα μίας χώρας, η φύση ή η θέση της, μπορεί να είναι τεχνικό στοιχείο, όπως η υποδομή ξενοδοχείων ενός τόπου, τα τραίνα και τα πλοία και γενικότερα τα μέσα υποδοχής. Τέλος μπορεί να είναι κάποιο πολιτιστικό στοιχείο όπως κάποιο αρχαιολογικό εύρημα, ένα καλλιτεχνικό ή πολιτιστικό γεγονός μιας περιοχής. Αρχές Μάρκετινγκ, Η ελληνική προσέγγιση, Κώστας Τζωρτζάκης- Αλέξια Τζωρτζάκη, Αθηνά 1996 ^ www.marketing_net.gr.

1.2 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Η πολιτική του τουριστικού προϊόντος αναλύεται στις παρακάτω ενέργειες: Η διατήουστί του προϊόντος. Διατήρηση είναι η προσπάθεια του τουριστικού προϊόντος να διατηρηθεί στις προτιμήσεις των πελατών - τουριστών Η βελτίωση του προϊόντος Είναι η διαρκή προσπάθεια για βελτίωση των παρεχόμενων υττηρεσιών τουρισμού όπως η βελτίωση ξενοδοχειακών μονάδων, μέσων μαζικής μεταφορά και άλλα. Η κατάούτιση Είναι η κατάργηση παλιών προϊόντων που πλέον δεν καλύπτουν τις ανάγκες του κοινού. Η ανάπτυξη νέου προϊόντος Είναι η προσπάθεια των ετηχειρήσεων για ανανέωση των παλιών προϊόντων και η ανάπτυξη καινούργιων. Και αυτό επειδή κάποια προϊόντα εισέρχονται στο στάδιο της κάμψης ή αντικαθίστανται ή απλώς εγκαταλείπονται. 1.3 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Η φθίνουσα ανταγωνιστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος ετηβάλλει την έναρξη συντονισμένης προσπάθειας για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Η προώθηση αυτών των τουριστικών προϊόντων καθώς και η δημιουργία εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής θα συμβάλουν ουσιαστικά στην αύξηση του τουρισμού στη χώρα μας και στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Η αναβάθμιση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος θα πρέπει να προσανατολιστεί στον τουρισμό ενδιαφερόντων και δραστηριοτήτων εξασφαλίζοντας θεμαηκές διακοπές, άθλησης, βελτίωσης της υγείας, εξερεύνηση της ενδοχώρας και περιπέτειας. Η ελληνική αγορά θα πρέπει να δημιουργήσει ένα προϊόν που να Εισαγωγή στο τουριστικό και ταξιδιωτικό Marketing, εκδόσεις Σελίν, Alaster M.Morison Μετάφραση; Στέργιος Ρεκούσης

εξυττηρετεί ποικιλία ενδιαφέροντα και να απευθύνεται σε πιο εύρωστες οικονομικά τάξεις αλλοδαπών. Τα έργα υποδομής που θα υποστηρίξουν την αναβάθμιση αυτή θα πρέτιει να τιεριλαμβάνουν μαρίνες, κέντρα τουρισμού υγείας, συνεδριακά κέντρα, γήτιεδα γκολφ καθώς και μεγάλες σύγχρονες και πολυτελείς μονάδες για να εξυπηρετήσουν τουρίστες υψηλότερου τουρίστες υψηλότερου εισοδήματος. 1.4 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Τουρισμός είναι η επικοινωνία των λαών, είναι η απόφαση ορισμένων ανθρώπων να ετησκεφθούν νέες χώρες, για να κάνουν τις διακοπές τους ή ορισμένα πράγματα, που συνδέονται με την ιστορία και τις παραδόσεις του τόπου που ετησκέπτονται. Ο όρος είναι διεθνής και έχει εττικρατήσει και στην Ελλάδα. Ο τουρισμός είναι σύνθετο και πολύμορφο φαινόμενο, γι αυτό και οι πολλαπλές του ιδιότητες μελετούνται από διάφορες εττιστήμες. 1.5 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Ο ελληνικός τουρισμός είναι από τους βασικότερους τομείς της οικονομίας αλλά και της πολιτιστικής προόδου της χώρας. Διότι ο τουρισμός δεν είναι μόνο ένας τομέας που μας φέρνει συναλλαγματικά οφέλη, είναι κι ένας τομέας μέσα από τον οποίο μπορούν ν αναδειχθούν και ορισμένα πολιτιστικά στοιχεία του τόπου. Η Ελλάδα δεν σταμάτησε στην αρχαιότητα, δεν είναι δηλαδή μόνο αρχαία και μνημεία, αλλά εξακολουθεί να ζει και να έχει έναν σύγχρονο πολιτισμό. Έχει σύγχρονα στοιχεία αξιόλογα που αποτελούν πόλο έλξης για τους τουρίστες. Κάποιος που έρθει στην Ελλάδα, θα έρθει για την ομορφιά της φύσης, το καλό κλίμα και για να δει τις αρχαιότητες της αρχαίας Ελλάδας και τα πολιτιστικά στοιχεία της νεώτερης Ελλάδος.* * Ξενοδοχειακή λογιστική,κατερίνα Λεκαράκου-Νιζάμη, Πειραιάς 1999,σελ.18

1.6 ΤΑ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Τα είδη και οι μορφές του τουρισμού είναι διακρίσεις του Γενικού Τουριστικού Συστήματος. Με βάση τα κίνητρα και τις ανάγκες που οδηγούν τα άτομα να κάνουν τουρισμό διακρίνουμε τα είδη τουρισμού. Με βάση τα εξωτερικά φαινόμενα και τις επιδράσεις που προκαλεί η συμμετοχή στον τουρισμό διακρίνουμε τις μορφές του τουρισμού Είδη τουρισμού (διακριτικό γνώρισμα το κίνητρο) - Τουρισμός ανάπαυσης και αναψυχής Θεραπευτικός τουρισμός - Οικονομικός τουρισμός - Επαγγελματικός τουρισμός - Συνεδριακός τουρισμό - Εκθεσιακός τουρισμός - Πολιτικός τουρισμός - Αθλητικός τουρισμός Μορφές τουρισμού( με γνώρισμα τα εξωτερικά φαινόμενα) Με βάση: ί) την προέλευση : εσωτερικός και εξωτερικός τουρισμός ϋ) εποχή του έτους: θερινός και χειμερινός τουρισμός ίϋ) αριθμό συμμετοχών : οικογενειακό- μαζικό-ατομικό τουρισμό ίν) ηλικία: νεολαιίστικος - τρίτης ηλικίας τουρισμός ν) καταλύματα: ξενοδοχειακός- κατασκηνωτικός τουρισμός νί)επίπτωση στο ισοζύγιο πληρωμής της χώρας:εισερχόμενοςεξερχόμενος τουρισμός νΐ) τον τρόπο χρηματοδότησης: κοινωνικός -άπορων-εργοστασιακός νϋ) τα κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά: τουρισμός πολυτελείαςπαραδοσιακός-κοινωνικός τουρισμός^. Ξενοδοχειακό Marketing, Παύλος Παυλίδης,έκδοση 2000, σελ 34-35

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2" ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ Μέχρι και το 1990 η τουριστική ανάπτυξη στην Ελλάδα ήταν ταχύτερη από ότι στην Ευρώττη και στον κόσμο. Όμως, στη διάρκεια 1990-2000 παρατηρείται ότι η μείωση του ρυθμού αύξησης των αφίξεων είναι μεγαλύτερη στην Ελλάδα από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή και παγκόσμια Αυτό σηματοδοτεί το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι πλέον ένας «ώριμος» - με την έννοια του κύκλου ζωής προϊόντος - τουριστικός προορισμός, ο οποίος κινδυνεύει να εισέλθει σε περίοδο στασιμότητας, που φυσικά θα ακολουθηθεί από πτωτική περίοδο, αγνώστου διαρκείας, εκτός και αν αντιδράσει δυναμικά. Επιπλέον, από τα στοιχεία του ττίνακα που παρατίθεται παρακάτω, (Πίνακας 2.1.), τα οποία αναφέρονται σε μία τιερίοδο 50 ετών, από το 1950-2000, συμτιεραίνεται πως ενώ οι αφίξεις κάθε δεκαετίας, σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και ελλαδικό εττίτιεδο, αυξάνονται, η ανάλογη μεταβολή αφίξεων μειώνεται. Πίνακας 2.1. Αφίξεις σε Ελλάδα, Ευρώπη,Παγκόσμια, 1950-2000 Αριθμός παγκόσμιων αφίξεων (σε εκατ.) Μεταβολή αριθμού αφίξεων ανά δεκαετία Αριθμός αφίξεων Μεταβολή αριθμού αφίξεων Αριθμός αφίξεων Μεταβολή αριθμού αφίξεων ανά δεκαετία Ευρώπη Ελλάδα (σε εκατ.) δεκαετία (σε εκατ.) I 1950 25,3 16,8 33.3 1 I960 69.3 174.11 % 50,4 199.70% 339.4 1098,33 % 1 1970 165,8 139,25 % 117,3 133,01 % 1609,2 302,87 % 1980 286.0 ' 72,50 % 188,3 60,50 % 5271,1 227,56 % 1990 457,2 59,86 % 282,7 50,13 % 8873.0 68,33 % 2000 698,8 52,84 % 403,3 42,66 % 12500.0 40,88 % Πηγή : W.T.O., Ε.Ο.Τ. Σύμφωνα με έρευνες και στοιχεία προκύπτει ότι η μέση ετήσια μεταβολή αφίξεων στην Ελλάδα στο διάστημα 1990-2000 είναι 3,5 %,ενώ η αντίστοιχη των εσόδων για το ίδιο διάστημα είναι περίπου 14 % (Πίνακας 2.2.). Η διάφορα των ρυθμών μεταβολής οφείλετε στο γεγονός ότι βελτιώθηκε η κατά κεφαλήν δαπάνη αλλά και στο γεγονός ότι άλλαξε ο τρόπος υπολογισμού του τουριστικό συναλλάγματος. «Χρήμα και Τουρισμόφ* Μηνιαίο τουρισηκό, οικονομικό και επιχειρημαπκό περιοδικό. Τεύχος Ιούνιος - Ιούλιος 2002, σελ. 58-59.

Πίνακας 2.2. Αριθμός αφίξεων και αντίστοιχα έσοδα στην E/Jiada _ Ε το _ Έσοδα (σε εκατ.) 4,7 Πηγή: Ε.Ο.Τ. 2.2 ΕΞΕΛΙΞΗ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΩΝ ΚΛΙΝΩΝ Η ξενοδοχειακή πρόσφορα από 423.660 κλίνες το 1990, αυξήθηκε στις 601.034 το 2000, δηλαδή αύξηση σε ποσοστό 40 %.Όμως η πλειονότητα των κλινών που προστέθηκαν ήταν Β (22.828) και Γ (68.752) κατηγόριας έναντι των ΑΑ (15.886) και Α (55.489) κατηγορίας. Ποσοσηαία όμως, έχουμε βελτίωση στις ΛΑ και Λ τάξεις, από 27,04 % του συνόλου κλινών το 1990, σε 31,30 % το 2000 (Πίνακες 2.3α και 2.3β). Η εικόνα αυτή είναι πλασματική σε ότι αφορά την ποιότητα, δεδομένου ότι τα μέχρι και το 2000 ισχύοντα κριτήρια κατάταξης σε τάξεις, δεν τιεριλαμβάνει ποιοτικές μεταβλητές. Πίνακας 2.3α. Εξέλιξη ξενοδοχειακών κλινών και δωματίων, Ελλάδα το 1990 1990 Δωμάτια % Κλίνες % ΑΑ 10.718 4,77 % 20.231 4,78 % Λ 50.163 22,31 % 94.269 22,26 % Β 64.591 28,72 % 122.269 28,86 % Γ 75.511 33,58 % 140.662 33,20 % Δ 15.742 7,00 % 29.998 7,08 % Ε 8.157 3,63 % 16.207 3,83 % ΣΥΝΟΛΟ 224.882 100,0 % 423.660 100,0 % Πηγή: Ε.Ο.Τ.

Πίνακας 2.3β. Εξέλιξη ξενοδοχειακών κλινών και δωματίων, Ελλάδα το 2000 2000 Δωμάτια % Κλ.ίνες 1 % ΑΑ' 18.686 5,97 % 36.117 6,08 % A 78.816 25,18% 149.782 25,22 % Β 76.207 24,35 % 145.097 24,43 % Γ 111.501 35,62 % 209.414 35,26 % Δ 19.386 6,19% 36.882 6,21 % Ε 8.397 2,68 % 16.698 2,81 % 1ΣΥΝΟΔΟ 312.993 100,0 % 593.990 100,0 % Πηγή; Ξ.Ε.Ε. Σύμφωνα με την ερευνά το 1990 τρεις περιοχές, Στέρεα Ελλάδα, Κρήτη, και Δωδεκάνησα συγκέντρωσαν το 57 % της συνολικής προσφοράς σε ξενοδοχειακές κλίνες. Το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 53 % το 2000. Η μείωση αυτή οφείλεται αποκλείστηκα στην απαξίωση της Αθηνάς ως τουριστικός προορισμός. Αντίθετα η Κρήτη και τα Δωδεκάνησα συνέχισαν να προσθέτουν κλίνες. Η Κρήτη σημείωσε αύξηση 53 % (από 76.095 σε 116.513 κλίνες ) και τα Δωδεκάνησα 50 % (από 69.829 σε 105.036 κλίνες). Πελοπόννησος, Σποράδες και Θράκη μεγάλωσαν την ποσοστιαία συμμετοχή τους, ενώ οι υπόλοιπες περιοχές σημείωσαν πολύ μικρές αυξήσεις. Γενικά, η εξέλιξη της χωρικής κατανομής των ξενοδοχειακών κλινών δεν συμβάλει, στη σύμμετρη ανάπτυξη της περιφέρειας. Ο πίνακας 2.4. παρουσιάζει την κατανομή δωματίων και κλινών στα διάφορα διαμερίσματα της χώρας. Πίνακας 2.4. Χωροταξική κατανομή δωματίων και κλινών Περιοχή Δωμάτια % Κλίνες % Στερεά Ελλάδα 49.626 15,86% 93.325 15,71 % Πελοπόννησος 21.757 6,95 % 41.524 6,99 % Ιόνια νησιά 34.658 11,07% 66.488 11,19% Ήπειρος 4.992 1,59% 9.643 1,62% Νησιά αιγαίου 10.935 3,49 % 20.948 3,53 % Κρήτη 61.887 19,77% 116.513 19,62% Δωδεκάνησα 55.368 17,69% 105.036 17,68% Κυκλάδες 18.992 6,07 % 36.397 6,13 % Θεσσαλία - Σποράδες 12.413 3,97 % 23.730 4,00 % Μακεδονία 39.857 12,73 % 75.637 12,73% Θράκη 2.508 0,80 % 4.749 0,80 % ΣΥΝΟΔΟ 312.993 100,0 % 593.990 100,0 % ' «Χρήμα και Τουρισμός» Μηνιαίο τουριστικό, οικονομικό ι Ιούνιος - Ιούλιος 2002, σελ. 60-61. 11 επιχειρηματικό περιοδικό. Τεύχος

2.3 ΕΠΟΧΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ Είναι εντυπωσιακό ότι σε ολόκληρη την περασμένη δεκαετία, στο τρίμηνο Ιούλιος, Αύγουστος και Σεπτέμβριος, πραγματοποιείται σταθερά τιερισσότερο από το 50 % των ετήσιων αυξήσεων. Οι όποιες προσπάθειες άμβλυνσης της εποχικότητας δεν είχαν αποτέλεσμα, είτε διότι δεν είχαν συνέτιεια και συνεχεία, είτε διότι βασίσθηκαν στον εμπλουτισμό του προϊόντος. Ο Πίνακας 2.5. παρουσιάζει την εικόνα των αφίξεων κατά μήνα. 2.4 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ CAMPING Υπάρχουν 351 οργανωμένοι χώροι κατασκήνωσης σε όλη τη Ελλάδα, που λειτουργούν με το ειδικό σήμα του Ε.Ο.Τ. Διαθέτουν 30.643 θέσεις για σκηνές ή τροχόστητα και 949 οικίσκους και οι εγκατάστασης τους παρέχουν ευρύ φάσμα εξυπηρετήσεων. Η ελεύθερη κατασκήνωση ή στάθμευση εκτός των νόμιμων χώρων κατασκηνώσεις δεν επιτρέπεται, παρόλα ταύτα κάθε χρόνο παρουσιάζονται πολλά τέτοια κρούσματα ελεύθερου camping. 2.5 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΕΑΑΑΔΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΡΙΕΣ ΧΩΡΕΣ 2.5.1 Α(ρί εκ και έσοδα Οι ανταγωνίστριες για την Ελλάδα χώρες, Ιταλία, Ισπανία. Τουρκία, Πορτογαλία και Αίγυπτος, χαρακτηρίζονται από τα εξής : - Έχουν ζήτηση από τις ίδιες χώρες πηγές μαζικού τουρισμού - Προσφέρουν παρεμφερή τουριστικά πακέτα μεσογειακού τουρισμού - Έχουν τις ίδιες καιρικές συνθήκες, χαρακτηρίζονται για τον ήλιο και τη θάλασσα. Η Ελλάδα, και η Ιταλία, έχουν ίδιο ρυθμό ανάπτυξης (χαμηλότερο των υπολοίπων), γεγονός που εξηγείται από το ότι και οι δυο προορισμοί έχουν εισέλθει σε φάση ωριμότητας.

1 l i l fflifili! ill»! l i i! i! H i f - 5^ li; II;h;5?! 55 'i s ;;i;^s:isl 51 l i! li; liiliiii! H 11' ip si! si*h ; ^! i i il; si l l li! il! sii ii? h-i si si!il; i l i H i 11= ii! si! IS i-5i ^ I?^1!H ili^i l i il! '=<i? :! i i [fli l l ih [{!ffii «

Η Τουρκιά και η Αίγυπτος αναπτύσσονται ταχύτερα, αφού ως προορισμοί βρίσκονται ακόμα σε νεαρή ηλικία. Η Ισπανία βρίσκεται στην υψηλότερη θέση προτίμησης των τουριστών έναντι των υπολοίπων χωρών. Παρακάτω υπάρχουν αναλυτικοί ττίνακες με στοιχεία για την εξέλιξη των αφίξεων, τιον εσόδων καθώς και των κλινών στην Ελλάδα και στις ανταγωνίστριες χώρες για τα έτη 1990-2000. Πίνακας 2.6. Εξέλιξη αφίξεων, Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες, 1990-2000 Έτος Ισπανία Ιταλία Τουρκία Πορτογαλία Αίγυπτος Ελλάς 1990 37.441 26.679 4.799 8.657 2.411 8.873 1991 38.539 25.878 5.158 8.884 2.112 8.036 1992 39.638 26.113 6.549 8.434 2.944 9.331 1993 40.085 26.379 5.904 9.132 2.291 9.413 1994 43.232 27.480 6.034 9.511 2.356 10.642 1995 34.920 31.052 7.083 9.730 2.871 10.130 1996 36.221 32.943 7.966 9.172 3.528 9.233 1997 39.553 34.692 9.040 10.152 3.656 10.070 1998 43.396 34.933 8.960 11.632 3.268 10.916 1999 46.776 36.516 6.893 12.096 4.490 12.164 2000 48.200 41.181 10.428 12.190 5.506 12.500 ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΣΟΔΩΝ 1990 18.593 8.582 3.225 3.555 1.994 2.587 1991 19.004 7.280 2.654 3.710 2.029 2.567 1992 22.181 8.250 3.639 3.721 2.730 3.272 1993 19.425 8.300 3.959 4.102 1.332 3.335 1994 21.853 9.700 4.321 4.087 1.384 3.905 1995 25.388 12.254 4.957 4.339 2.684 4.136 1996 26.690 13.250 5.962 4.265 3.204 3.723 1997 26.651 15.010 8.088 4.619 3.727 5.151 1998 29.839 17.330 7.809 5.302 2.565 6.188 1999 32.497 19.741 5.209 5.135 3.094 8.782 2000 31.745 23.190 7.636 6.024 4.300 9.221 ΚΛΙΝΕΣ Έτος Ισπανία Ιταλία Τουρκία Πορτογαλία Αίγυτττος Ελλάς 1990 929.533 1.569.773 164.980 179.337 101.462 438.335 1991 972.808 1.703.542 192.386 188.501 105.690 459.297 1992 998.816 1.708.033 212.902 190.892 109.820 475.799 1993 1.009.241 1.714.252 228.641 198.862 116.531 486.437 1994 1.132.350 1.724.996 258.951 202.442 120.854 508.505 1995 1.074.017 1.725.264 280.463 204.051 128.957 533.812 1996 1.087.529 1.738.031 301.524 208.205 140.741 548.785 1997 1.102.424 1.764.651 313.298 211.315 150.986 561.068 1998 1.121.217 1.772.098 314.215 215.572 166.817 578.876 1999 1.282.013 1.785.982 319.354 216.828 187.284 584.973 2000 1.251.290 1.802.547 404.300 222.958 213.982 598.741 Πηγή:\νΤΟ

2.5.2 Εποτακότητα τουοιστικήο CiiTnanc Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του ελληνικού τουρισμού είναι η έντονη εποχικότητα της ζήτησης (πρόβλημα που δεν εμφανίζουν οι υπόλοιπες ανταγωνίστριες χώρες). Το πρόβλημα αυτό, αν μη τι άλλο, σηματοδοτεί τις δυνατότητες ανάππυξης που υπάρχουν. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο και παρατηρείται στον παρακάτω Πίνακα 2.7. είναι το γεγονός ότι οι άλλες ανταγωνίστριες χώρες την περίοδο των «νεκρών» τουριστικά για την Ελλάδα μηνών (π.χ Δεκέμβριο, Ιανουάριο) έχουν μεγαλύτερο αριθμό αυξήσεων. Δηλαδή, ενώ η Ελλάδα τους μήνες αυτούς είναι ένας όχι και τόσο τιροτιμώμενος προορισμός, οι άλλες χώρες έχουν ένα ικανοποιητικό αριθμό αφίξεων τουριστών που τις καθιστά προορισμούς προτιμήσεως για όλους τους μήνες. Πίνακας 2.7. Μηνιαία κατανομή αφίξεων σε Ελλάδα και ανταγωνίστριες χώρες το 2000 Μήνας Ισπανία Ιταλία Τουρκία Πορτογαλία Αίγυπτος Ελλάς 1 Ιανουάριος 4,35% 5,65% 3,20% 5,31% 6,78% 1,58% 1 Φεβρουάριος 4,75% 6,41% 3,40% 4,79% 7,35% 1,45% Μάρτιος 6,15% 6,20% 4,18% 5,30% 9,61% 2,66% Απρίλιος 9,07% 7,15% 6,92% 10,50% 9,89% 5,73% Μάιος 8,41% 8,24% 9,47% 8,34% 7,49% 10,63% Ιούνιος 9,75% 9,25% 10,36% 7,82% 7,38% 14,25% Ιούλιος 13,31% 12,30% 14,64% 10,49% 9,19% 19,01% Αύγουστος 13,19% 13,20% 13,62% 15,75% 9,38% 19,21% Σεπτέμβριος 10,92% 13,47% 13,13% 9,35% 8,20% 14,22% Οκτώβριος 9,51% 11,11% 11,31% 8,80% 9,04% 8,35% Νοέμβριος 5,52% 7,84% 5,71% 6,25% 8,76% 2,15% Δεκέμβριος 5,07% 5,21% 4,05% 7,30% 6,92% 1,25% Πηγή; Ε.Ο.Τ., Ξ.Ε.Ε., W.T.0 «Χρήμα και Τουρισμός» Μηνιαίο τουριστικό, οικονομικό και επιχειρηματικό περιοδικό. Τεύχη Μάιος 2002, σελ.39, Ιούνιος - Ιούλιος 2002, σελ. 65-66-67

2.5.3 Μέσο αέγεθοο ενοδογείων Ως προς τα μέσα μεγέθη, στην Ελλάδα η συντριπτική πλειοψηφία τοτν μονάδων παραμένουν πολύ μικρές επιχειρήσεις. Η Ελλάδα έχει, με διάφορα, τον μικρότερο μέσο μέγεθος ξενοδοχειακών μονάδων σε όλες τις κατηγορίες, πλην αυτής της πολυτέλειας. (Πίνακας 2.8) Πίνακας 2.8. Μέσο Μέγεθος Ξενοδοχείων, Ελλάδα και Ανταγωνίστριες, 2000 Ισπανία Τουρκία Πορτογαλία Αίγι Πηγή: Ένωση Ξενοδόχων Ισπανίας, TYD, Γ. Διεύθυνση Τουρισμού Πορτογαλίας, Ένωση Ξενοδόχων Ισπανίας. 2.5.4 Χωρική συγκέντρωση ξενοδογειακήε προσφοράς Κοινό χαρακτηριστικό για όλες τις χώρες, είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της τουριστική δραστηριότητας, όπως αυτή εκφράζεται με τη συγκέντρωση ξενοδοχειακών κλινών, βρίσκετε σε τρεις περιοχές. Τα ποσοστά συγκέντρωσης φανερώνουν για όλες τις χώρες: μεγάλη εξάρτηση ορισμένων περιοχών από τον τουρισμό, αλλά παράλληλα δυνατότητες ανάπτυξης για τις υπόλουιες (Πίνακας 2.9). «Χρήμα και Τουρισμός» Μηνιαίο τουριστικό, οικονομικό και επιχειρηματικό περιοδικό. Τεύχη Μάιος 2002, σελ. 40-41

2.6 ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ TO 2010 2.6.1 Α(ρί εκ -Εσοδα Από πλευράς διεθνών οργανισμών : το WTTC (2001) προέβλεψε ρυθμό ανάπτυξης 2,3 %, τον οποίο αναθεώρησε σε 4,7 % (2002).Ο WTO προβλέπει ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 2 %.Αυτό σημαίνει ότι για το 2010 προσδοκούμε από 15,2 % έως 19,7 εκ. αφίξεις.αν όμως, για το ίδιο διάστημα 2000-2010. υποθέσουμε ετήσιο ρυθμό αύξησης των αφίξεων 3,5 % (όσο δηλαδή είχαμε και την τελευταία δεκαετία ), τότε το 2010 θα έχουμε 17,6 εκατ. τουρίστες.

To Ι.Τ.Ε.Π. στη μελέτη του για τις εττυττώσεις των ολυμττιακών αγώνων 2004 στον ελλτινικό τουρισμό, συμττεραίνει ότι: «τα σενάρια ττου αφορούνε την αναμενόμενη αύξηση στις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών προσδιορίζουν ένα εύρος εκτιμήσεων που στην καλύτερη περίπτωση θα είναι γύρω στις 500 χιλ. επιπρόσθετε αφίξεις κάθε χρόνο από το 1998 έως το 2011». Αυτό σημαίνει περίπου 17,5 εκατ. αφίξεις το 2010. Το Ι.Ο.Β.Ε. ακολουθώντας διαφορετική προσέγγιση υπολογίζει μεταξύ 2003-2009 αύξηση αφίξεων 6,7 %. Σε αυτήν την περίπτωση και αν δεχθούμιε για τα έτη 2001 και 2002 σταθερό ρυθμό ανάπτυξης 3,5 %, τότε στο 2010 αντιστοιχούν περισσότερες από 21 εκατ. αφίξεις. Ένα συντηρητικά αισιόδοξο σενάριο επιτρέπει την υποθέσει/ στοχοθέτηση για ρυθμό ανάπτυξης 4,5 % προεξοφλώντας την επιτυχία των Ολυμπιακών Αγώνων το 2004 και ελπίζοντας σε μια ελάχιστη επενδυτική δραστηριότητα. Αν δεχόμαστε δε, τη στρατηγική επιλογή για ττοιοτική βελτίωση του εισερχόμενου τουρισμού, τότε θα πρέπει ο ρυθμός αύξησης των εσόδων να είναι μεγαλύτερος αυτού των αφίξεων. Έτσι, οι στόχοι για το 2010 διαμορφώνονται στις 19,4 εκατ. αφίξεις και 15 εκατ. δολ. έσοδα. Αναλυτικότερη εικόνα των διάφορων προβλέψεων παρουσιάζονται στον πίνακα 2.10. Πίνακας 2.10. Προβλέψεις & Στόχοι αφίξεων & εσόδων, Ελλάδα 2010 WTTC 2002 WTO Στόχος αφίξεων Στόχος εσόδων Ετήσια Μεταβολή 4,7 % 2 % 4,5 5,0 % 2000 12.500.000 12.500.000 12.500.000 9.221 2001 13.087.500 12.750.000 13.062.500 9.682 2002 13.702.613 13.005.000 13.650.313 10.166 2003 14.346.635 13.265.100 14.264.577 10.674 2004 15.020.927 13.530.402 14.906.483 11.208 2005 15.726.911 13.801.010 15.577.274 11.769 2006 16.466.076 14.077.030 16.278.285 12.357 2007 17.239.981 14.358..571 17.010.773 12.975 2008 18.050.260 14.645.742 17.776.285 13.624 2009 18.898.622 14.938.657 18.576.189 14.305 2010 19.786.858 15.237.430 19.421.118 15.020 1 Πηγή: Ε.Ο.Τ. «Χρήμα και Τουρισμόψ» Μηνιαίο τουριστικό, οικονομικό και επιχειρημαηκό περιοδικό. Τεύχος Ιούνιος - Ιούλιος 2002, σελ. 66-68.

2.6.2 Μοντέλο ETOYiKoniTac Στο διάστημα Ιούλιος-Σεπτέμβρνος πραγματοποιείται στην Ελλάδα το 51 % περίπου των αφίξεων. Παρατηρώντας τα μοντέλα εποχικότητας των ανταγωνιστών, που αν μη τι άλλο δείχνουν ότι και στις εκτός αιχμής τιεριόδους υπάρχει ικανή ζήτηση, μπορούμε να κρατήσουμε σταθερό τον απόλυτο αριθμό αυξήσεων της περιόδου Ιούλιος-Σετιτέμβριος και να στοχεύουμε σε ποσοστά του συνόλου, ανάλογα με των ανταγωνιστών μας για τις υπόλοιπες περιόδους. Ελλάδα, ποσοστό αφίξεων περιόδου Ιουλίου- Σεπτεμβρίου : 51 %. Υπόλοιπες περίοδοι φαίνονται στον πίνακα 2.11. Πίνακας 2.11. Ποσοστά εποχικότητας αφίξεων Ελλάδα Ανταγωνιστές i Ιανουάριος- Μάρτιος 5,8 % 13 % 1 Απρίλιος-Ιούνιος 30% 27 % ] Οκτώβριος- Δεκέμβριος 12,6 % 20 % 1 Πηγή: Ε.Ο.Τ. Αυτό σημαίνει ότι το μοντέλο της εποχικότητας για την Ελλάδα πρέπει να γίνει ως εξής : Ιανουάριος- Μάρτιος : 13 % Απρίλιος- Ιούνιος : 27 % Ιούλιος -Σεπτέμβριος : 40 % Οκτώβριος-Δεκέμβριος; 20 % 2.6.3 Ειδικές υποδοαές Η Ελλάδα, με τον αριθμό αφίξεων και αναλογικά με τους ανταγωνιστικούς προορισμούς, έπρεπε να είχε σήμερα: Γήπεδα γκολφ: 46 Συνεδριακά κέντρα: 15 Κέντρα θαλασσοθεραπείας: 24 Μαρίνες: 42. «Χρήμα και Τουρισμόφι Μηνιαίο τουριστικό, οικονομικό και επιχειρηματικό περιοδικό. Τεύχη Μάιος 2002,σελ. 40-43.

ο στόχος αυτός είναι φιλόδοξος ακόμα και σε επίπεδο δεκαετίας. Για να πραγματοποιηθούν βέβαια οι επενδύσεις αυτές καθώς και οι απαραίτητε για τον εκσυγχρονισμό του συνόλου της τουριστικής προσφοράς μας, χρειάζεται ένα σταθερό και ελκυστικό θεσμικό επενδυτικό πλαίσιο.αυτό το πλαίσιο οφείλει να δώσει ο υπό διαμόρφωση νέος αναπτυξιακός νόμος. «Χρήμα και Τουρισμόφι Μηνιαίο τουρισηκό, οικονομικό και επιχειρηματικό περιοδικό. Τεύχη Ιούνιος - Ιούλιος 2002.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3" ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Η Ελλάδα με 16000 km ακτών, τιερισσότερα από 4000 νησιά και 130000 km^ προστατευμένες θάλασσες, αλλά και λόγω κλίματος και εναλλαγής τοττίου, αναμφισβήτητα διαθέτει συγκριτικό πλεονέκτημα για την ανάτττυξη θαλάσσιου τουρισμού, έχοντας παράλληλα και ναυτική παράδοση αιώνων. Ήδη διεκδικεί το 5% της τουριστικής αγοράς θαλάσσιου τουρισμού της Μεσογείου, με δυνατότητες σημαντικής αύξησης του ποσοστού αυτού. Από πλευράς τουριστικού συναλλάγματος ο θαλάσσιος τουρισμός ατιοφέρει ποσοστό 7% περίπου του τουριστικού συναλλάγματος από το σύνολο των τουριστικών δραστηριοτήτων της χώρας. 3.1 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο θαλάσσιος τουρισμός αναπτύχθηκε παράλληλα με το χερσαίο και μάλιστα σε αξιόλογο βαθμό, κινείται εντελώς στο περιθώριο, με ανυπαρξία σταηστικής πληροφόρησης για αξιολόγηση και προγραμματισμό. Εν τούτοις οι δυνατότητες για παραπέρα ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού είναι τεράστιες και η αξιοποίησή τους απαιτεί σοβαρή και συστηματική οργάνωση του κλάδου και κυρίως δημιουργία υποδομής (μαρίνες). Στην Ελλάδα δεν υπάρχει λιμένας αναψυχής που να λειτουργεί σαν αυτοδύναμη τουριστική μονάδα σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, γεγονός που επιβάλλει την οργάνωση συστήματος λιμένων αναψυχής σε επίπεδο χώρας. Η υλοποίηση ολοκληρωμένου προγράμματος λιμένων αναψυχής απαιτεί σημαντικούς πόρους αλλά και οργανωτική και διοικητική εμπειρία. Αναλυτικά ο θαλάσσιος τουρισμός παρουσιάζεται ως εξής; I. Η κρουαζιέρα Τα ελληνικά ή ελληνόκτητα κρουαζιερόπλοια καλύπτουν το 1/3 του παγκόσμιου στόλου κρουαζιερόπλοια 200-1500 ετηβατών. Ο στόλος των ελληνικών κρουαζιερόπλοιων ουσιαστικά κυριαρχεί στη Μεσόγειο προσφέροντας ποικιλία προγραμμάτων και προορισμών, με αφετηρία πάντα την Ελλάδα. * Μελέτη Ε.Τ.Β.Α. για τα εναλλακπκά είδη τουρισμού «Μεταβολή τι I προτύπου του μαζικού τουρισμού -νέες μορφές τουρισμού» (Αθήνα 1991), Σελ. 205-206

ο ελληνικός τουριστικός στόλος αναπτύχθηκε με γρήγορους ρυθμούς τη δεκαετία του 70 και έγινε από τους μεγαλύτερους του κόσμου. Τα ελληνικά κρουαζιερόπλοια σύμφωνα με στοιχεία του 1990 ήταν 47, συνολικού αριθμού 10344 και σήμερα είναι 55 δίνοντας συνάλλαγμα που αντιστοιχεί περίπου στο 8% των συνολικών τουρισπκών εσόδων της χώρας. Έχουν ως βασικούς τιελάτες την αγορά των Η.Π.Α., της Γερμανίας και της Βρετανίας. Ο διεθνής ανταγωνισμός οδήγησε στην παροχή - από πλευράς των ελληνικών κρουαζιερότιλοιων - υψηλού ετηπέδου προσφερόμενων υπηρεσιών στους τουρίστες; πολυτελείς χώρους, εκλεκτή διασκέδαση, ποιοτική κουζίνα, αθλητικές δραστηριότητες, προσεγμένες ξεναγήσεις, ενημερώσεις, διοργανώσεις εκθέσεων, διαλέξεων κλπ. Και φυσικά άψογο σέρβις. 2. Το yachting Το yachting στην Ελλάδα ως επαγγελματική δραστηριότητα χρονολογείται από τα τέλη της δεκαετίας του 60. Τα επαγγελματικά τουριστικά σκάφη στην Ελλάδα θεωρούνται τα ιστιοφόρα και τα μηχανοκίνητα άνω των 6μ. και 5 κόρων, με ή χωρίς πλήρωμα. Τα Ε.Σ.Τ. από 790 το 1985 έγιναν 3000 περίπου το 1995.Το κατά κεφαλήν τουριστικό συνάλλαγμα του yachting θεωρείται πολύ υψηλό και ενδιαφέρει ιδιαίτερα την χώρα μας. Το 1995 πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα περίπου 15000 ναυλώσεις, υπολογίζεται όη με την κατάλληλη πολιτική οι ναυλώσεις μπορεί να ξεπεράσουν τις 40.000. Από τα 3.000 Ε.Τ.Σ. που βρίσκονται στη χώρα μας τα 2.500 είναι ιστιοπλοϊκά bare boats (χωρίς πλήρωμα), δηλαδή ο τύπος αυτός αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο ποσοστό των Ε.Τ.Σ. Τα υπόλοιπα Ε.Τ.Σ. είναι με πλήρωμα, μηχανοκίνητα, μεγάλη ηλικίας, κυρίως μετασκευασμένα και ανήκουν σε δυο βασικές κατηγορίες : τα motor yachts (μόνο μηχανή) και τα motor sailers (μηχανή και ιστία). Αναλυτικότερα: Τα bare boats συγκεντρώνουν την προτίμηση των Ευρωπαίων κυρίως ιστιοπλόων. Οι χρηστές των ιστιοπλοϊκών αυτών σκαφών αναζητούν κυρίως

τις ετηδόσεις και τις συγκινήσεις ενός σπορ παρά την άνεση. Κατά πλειονότητα εισάγονται από την Γαλλία με λίγα ελλτ νικής κατασκευής. Τα motor yachts, ως επί το πλείστον ελληνικής κατασκευής ή μετασκευής και μεγάλης ηλικίας, δεν ανταποκρίνονται στη ζήτηση της ειδικής πελατείας αυτής της κατηγορίας, που επιζητεί περισσότερες ανέσεις στην πολυτέλεια. Η εκμετάλλευση τους είναι πλησιέστερη στην παροχή υττηρεσιών παρά στο σπορ. Έχουν δικαιολογημένα υψηλότερους ναύλους αλλά και μεγαλύτερα έξοδα συντήρησης και προσωπικού Τα motor sailers οίνε κυρίως μετασκευασμένο παλαιά ξύλινα καΐκια ή αλιευτικά. Έχουν περισσότερη χωρητικότητα σε ετηβάτες και όχι τόσο υψηλό ημερήσιο ναύλο. Η πελατεία δεν ζητά παρά φθηνό θαλάσσιο τουρισμό Η ανάπτυξη του yachting ενισχύει παράλληλες οικονομικές δραστηριότητες και κυρίως τις ναυττηγοεπισκευαστηκές μονάδες. Ήδη λειτουργούν περί τις 120 ναυπηγοετησκευαστικές ομάδες ελλήνων κατασκευαστών πλαστικών σκαφών, με ετήσια παραγωγή 6.500 σκάφη. Οι μονάδες αυτές απασχολούν 20.000 άτομα περίπου, πραγματοποιούν σημαντικές εξαγωγές και έχουν μεγάλες δυνατότητας περαιτέρω ανάπτυξης. 3. Οι ααοίνες Η Ελλάδα, σε αντίθεση με το μέγεθος και την ποιότητα των φυσικών πόρων που διαθέτει (ακτές, κλίμα) κατάλληλων για θαλάσσιο τουρισμό, υστέρησε και υστερεί ποιοτικά και ποσοτικά έναντι όλων των άλλων μεσογειακών χωρών, στην ανάπτυξη του δικτύου λιμένων αναψυχή της. Οι υπάρχουσες λιγοστές μαρίνες είναι ανεπαρκείς και ως προς την κατασκευή αλλά κυρίως ως προς τον εξοπλισμό και τις υττηρεσίες που διαθέτον. Σήμερα υπάρχουν 21 μαρίνες με 7.300 περίπου θέσεις ελλιμενισμού (πίνακας 3.1) και αλλά 5.000 σκάφη μπορούν να εξυπηρετηθούν σε λιμενίσκους τοπικής σημασίας. Μελέτη Ε.Τ.Β.Α. για τα εναλλακτικά είδη τουρισμού «Μεταβολή τι τουρισμού -νέες μορφές τουρισμού» (Αθήνα 1991), Σελ 207-208 I προτύπου του μαζικού

ΜΑΡΙΝΕΣ/ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ EOT/ Αλιμος 950 EOT/ Ζέα 650 EOT/ Φλοίσβος 195 EOT/ Βουλιαγμένη 115 EOT/ Αρέτσου 300 EOT/ Αγ.Νικόλαος 250 EOT/ Γουβία 850 Γλυφάδα (ΟΤΑ) 780 Μέθανα (ΟΤΑ) 70 Πόρτο Καρράς (ιδιωτική) 175 Πόρτα Ύδρα (ιδιωτική) 50 Πάτρα (Α.Τ) 450 Ρόδος (Α.Τ) Μανδράκι 115 Ολύμτηκ Μαρίν/Ααύριο 1459 Ξυλόκαστρο (ΟΤΑ) 220 Καλαμάτα (ΟΤΑ μισθωμένη) 250 Πόρτο Γούβες (ιδιωηκή) 72 Πόρτο Σάνη (ιδιωτική) 100 Βουνάκι (Ιδιωπκή) 70 Πυθαγόρειο (μισθωμένη) 250 Πύλος (μισθωμένη) 250 ΣΥΝΟΑΟ 7279 ΘΕΣΕΙΣ ΕΑΑΙΜΕΝΙΣΜΟΥ 3.2 ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΑΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΑΑΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Τα σημαντικότερα προβλήματα που ανπμετωπίζει σήμερα ο θαλάσσιος τουρισμός είναι τα εξής; Η μάλλον αρνητική στάση της πολιτείας και των αρχών γενικά και η έλλειψη ενημέρωσης τους ως προς τις σύγχρονες εξελίξεις του κλάδου (κυρίως ενοχλούν οι χρονοβόρες γραφειοκρατικές διαδικασίες ελέγχου συμβολαίων, επιθεωρήσεις κλπ.)

Η έλλειψη υποδομής σε ότι αφορά τον ελλιμενισμό κυρίως του συνεχώς αυξανόμενου αριθμού σκαφών. Η έλλειψη εξυττηρέτησης στις ήδη υπάρχουσες λιγοστές μαρίνες, σε σύγκριση με άλλες ανταγωνίστριες χώρες (Τουρκία, Ισπανία). ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΓΧΩΡΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΘΑΑΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ - ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΑΙΞΗΣ Το μέγεθος αγοράς των εγκαταστάσεων θαλάσσιου τουρισμού με βάση τον συνολικό κύκλο εργασιών των εταιριών ή των φορέων που εκμεταλλεύονται τις περίπου 7300 θέσεις ελλιμενισμού σε 22 μαρίνες, εκημάται ότι ανήλθε σε περίπου 4 δις δρχ. το 1999 επί του αναφερόμενου συνολικού μεγέθους αγοράς, το μεγαλύτερο μέρος καταλαμβάνει ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού, αφού διαχειρίζεται τις 3010 θέσεις, ενώ σε μικρότερη κλίμακα μερίδιο καταλαμβάνουν οι οργανισμοί τοτϋΐκής αυτοδιοίκησης, τα λιμενικά ταμεία και οι ιδιωτικοί φορείς. Θα πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι το μέγεθος αγοράς αναμένεται να αυξηθεί κατακόρυφα, λόγω του προγραμμαησμού της κατασκευής 18 εγκαταστάσεων θαλάσσιου τουρισμού και 840 θέσεις σε 15 τουριστικά καταφύγια, αλλά και κυρίως λόγω του ήδη εν εξελίξει προγράμματος αποκρατικοποιήσεων. Η πλήρης εικόνα του κλάδου, το μέγεθός του και οι προοττηκές που αναμένεται να καταγραφούν και να προσδιοριστούν σαφέστερα με την ολοκλήρωση της μελέτης για το εθνικό σύστημα μαρίνων. Με βάση τις ισχύουσες συνθήκες και τάσεις της αγοράς προβλέπεται ότι μέχρι το έτος 2002 θα λειτουργούν συνολικά περίπου 12000 θέσεις ελλιμενισμού, ενώ για το 2004 οι σχεδιασμοί καταγράφουν περίπου 14000 θέσεις, διπλασιάζοντας έτσι το σημερινό μέγεθος αγοράς του κλάδου. Επιπλέον, ένα στοιχείο που προσμετράται στη σημερινή εικόνα των εγκαταστάσεων θαλάσσιου τουρισμού αφορά το γεγονός ότι οι προς αποκρατικοποίηση μαρίνες αναμένεται να προσελκύσουν άνω των 50 δις δρχ. επενδύσεις, δημιουργώντας σημαντικούς πόλους ανάπτυξης νέων τουριστικών προϊόντων (π.χ. ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα). Εκ των πραγμάτων η ποσοστιαία αναλογία που υπάρχει σήμερα σε ότι αφορά τα έσοδα από την εκμετάλλευση μαρίνων Μελέτη Ε.Τ.Β.Α για τα εναλλακτικά είδη τουρισμού «Μεταβολή τι τουρισμού -νέες μορφές τουρισμού» (Αθήνα 1991), Σελ. 209 I προτύπου του μαζικού

αναμένεται να αναστραφεί υτιέρ της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, καθώς στο μεγαλύτερο μέρος τους η διαχείριση των μαρίνων θα πραγματοποιείται από ιδιωτικούς φορείς ή θυγατρικές αναπτυξιακές εταιρίες. 3.4 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΒΕΑΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΘΑΑΑΣΣΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΑΑΑΔΑ Η ελληνική παράδοση στο θαλάσσιο τουρισμό και οι απεριόριστες δυνατότητες για τιεραιτέρω ανάπτυξή του, δεν μπορούν να εγγυηθούν τη θετική μελλοντική του πορεία αν δεν ληφθούν, έγκαιρα, μέτρα που θα εξασφαλίσουν την ανταγωνιστικότητα του ελληνικού προϊόντος στο συγκεκριμένο τομέα. Σύμφωνα με τις κατά καιρούς προτάσεις των επαγγελματικών ενώσεων του χώρου, προς το YEN, EOT, ΥΠΕΘΟ και άλλες κρατικές υπηρεσίες αναφέρονται ως καθοριστικά σημεία αξία της προσοχής των αρμοδίων τα εξής: 1. Η χάραξη εθνικής πολιτικής για την ανάτπυξη του θαλάσσιου τουρισμού που να αποβλέπει στη δημιουργία σχετικών κινήτρων για την ενθάρρυνση των επενδύσεων και τη διερεύνηση και διεύρυνση της αγοράς. 2. Ο εκσυγχρονισμός και η ανανέωση της υπάρχουσας σε λιμάνια και μαρίνες. Αυτή την στιγμή οι υπάρχουσες θέσεις δεν ξεπερνούν τις 3500 ενώ ζήτηση είναι για 15000 θέσεις. Ακόμη, η βελτίωση της παροχής διευκολύνσεως και υπηρεσιών ποιότητας στους τουρίστες στα λιμάνια και σταθμούς υποδοχής 3. Θέματα νομικού πλαισίου όσον αφορά στη φορολογία των επαγγελματιών στη θέσπιση κινήτρων ανάπτυξης του κλάδου, σε τελωνειακές απαλλαγές. 4. Θέματα ασφάλειας και προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όπως και αστυνόμευσης για την τήρηση των νόμων. 5. Ενίσχυση της ελληνικής ναυτιηγικής βιομηχανίας. 6. Οι δανειοδοτήσεις για την αγορά νέων σύγχρονων σκαφών ή για τον εκσυγχρονισμό των υπαρχόντων. 7. Η δημιουργία νέων μαρίνων. 8. Ο εξωραϊσμός και η ανανέωση της προσφοράς των βασικών και μη τουριστικών προορισμών, ώστε οι τουρίστες να μην αποκομίζουν αρνητικές εντυπώσεις. 9. Η αξιοποίηση του ναυτεργατικού δυναμικού και η ανάπτυξη της τουριστικής παιδείας.

10. Η αξιοποίηση των γραφείων EOT εξωτερικού τόσο για την προβολή του ελληνικού θαλάσσιου τουρισμού με σύγχρονους τρόπους, όσο και για την καλύτερη απόδοση από πλευράς ζήτησης των κλασικών τουριστικών αγορών. 11. Η προσέλκυση επιλεκτικού τουρισμού. 12. Η κατάκτηση ξένων αγορών και κατά την χειμερινή περίοδο. 13. Η προάσπιση των ελληνικών συμφερόντων από τουριστικές επεκτάσεις άλλων χωρών στον τομέα του θαλάσσιου τουρισμού. 14. Η συντονισμένη προβολή των περιοχών της Ελλάδας μέσω των οργανωμένων θαλάσσιων ταξιδιών. 15. Η συνεργασία κρατικών φορέων και ιδιωτών για τη συνένωση των προσπαθειών και τη χάραξη στρατηγικής πολιτικής.^^ 3.5 ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Η Γαλλία και η Τουρκία αποτελούν, αυτή τη στιγμή, του βασικούς ανταγωνιστές του ελληνικού θαλάσσιου τουρισμού, ενώ χώρες όπως το Μαρόκο και η Τυνησία έχουν πολλές δυνατότητες να εμφανιστούν δυναμικά στο προσκήνιο. Η Γιουγκοσλαβία έπαψε να αποτελεί ανταγωνιστή, όμως η γειτονική Τουρκία αναπτύσσεται δυναμικά, προβάλλοντας πέραν της υποδομής της (που δημιουργείται από τα πλέον σύγχρονα στάνταρ ποιότητας) στην ιστορία των ακτών της Μικρά Ασίας και το χαμηλό κόστος των προσφερόμενων υττηρεσιών. ^ ^ Περιοδικό «Τουρισμός και οικονομία», τεύχος 259, Ιανουάριος 2001, σελ.98 Μελέτη Ε.Τ.Β.Α. για τα εναλλακτικά είδη τουρισμού «Μεταβολή ττ I προτύπου του μαζικού τουρισμού -νέες μορφές τουρισμού» (Αθήνα 1991)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4" ΟΡΕΙΝΟΣ - ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Τα κλιματολχιγικά χαρακτηριστικά της χώρας μας, σε συνδυασμό με τη γεωγραφική κατανομή των ορεινών όγκων, ευνοούν την ανάπτυξη του ορεινού - χιονοδρομικού τουρισμού σε όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της Ελλάδας, παρά το γεγονός ότι η διάρκεια των χιονοπτώσεων και η παραμονή του χιονιού είναι τουλάχιστον κατά ένα μήνα μικρότερη από αυτή των Κεντρικών Ευρωπαϊκών χωρών. Ετή πρόσθετα, το υπάρχον δυναμικό φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος,το οποίο θα ικανοποιούσε τη ζήτηση για ανάπτυξη παράλληλων δραστηριοτήτων, είναι εξαιρετικά σημαντικό. 4.1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Από στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι ο χιονοδρομικός τουρισμός στην Ελλάδα, αν και βρίσκεται σε πρωτογενές στάδιο ανάπτυξης, παρουσιάζει συνεχή αύξηση τα τελευταία χρόνια με ευοίωνες προοπτικές αν ικανοποιηθούν άλλες προϋποθέσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι μεταξύ των ετών 1981-1991 παρατηρείται στο σύνολο των διατεθέντων εισιτηρίων αύξηση κατά 190%. Από πλευράς προέλευσης των σκιέρ, η Αττική αντιπροσωπεύει ποσοστό μεγαλύτερο του 50% και ακολουθεί ο Ν. Θεσσαλονίκης. Η περιοχή Βέροιας - Νάουσας έχει μακρόχρονη παράδοση στην ελληνική αθλητική χιονοδρομία. Οι περισσότεροι σκιέρ των ελληνικών χιονοδρομικών κέντρων συνδυάζουν το σκι με ορισμένες άλλες δραστηριότητες όπως ενεργή αναψυχή στην ύπαιθρο, γνωριμία με τοπικά ήθη και έθιμα, ετήσκεψη σε γειτονικά αξιοθέατα, κ.λ.π. Ελληνικός Τουρισμός «Μύθοι και πραγματικότητα». Συλλογή κειμένων που παρουσιάζα ανόιγλυφα τις προοπτικές και τις ιδιομορφίες της τουριστικής δραστηριότητας στη χώρα μας.

4.1.1 Χιονοδοοαικό δυνααικό -me γώοας Το ποσοστό των ελλήνων τουριστών που πραγματοποιούν διακοτιές σε ορεινά τουριστικά κέντρα το χειμώνα δεν είναι μεγάλο, παρουσιάζει όμως σημαντικές αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 20 χιονοδρομικά κέντρα τα οποία ανήκουν σε κρατικούς ή συλλογικούς φορείς. Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 4.1.) αναφέρονται τα χιονοδρομικά κέντρα καθώς και η δυναμικότητα σκιέρ ανά ώρα. Περιοχή Ι.Ν. Βοιωτίας 2.Ν. Αχαΐας 3.Ν. Αρκαδίας 4.Ν. Ευρυτανίας 5.Ν. Ευβοίας 6.Ν. Μαγνησίας 7.Ν. Λάρισας 8.Ν. Ημαθίας 9.Ν. Ημαθίας 11.Ν. Φλώρινας Πίνακας 4.1. Χιονοδρομικό δυναμικό της Ε/^,άδας Χιονοδρομικό κέντρο Παρνασσού Χελμού Τυμφρηστού Πηλίου Ολύμπου Σελίου 3-5 Πηγάδια Βασιλίτσας Πισσοδερίου Δυναμικότητα (σκιέρ / ώρα) 6000 13.Ν. Ιωαννίνων 14.Ν. Σερρών 15.Ν. Δράνας 16.Ν. Καβάλας 18.Ν. Τρικάλων 20.Ν. Λάρισας Μετσόβου Λαΐλιάς Φαλακρού Παγγαίου Ανταλόφου Περτουλίου Λευκών Όρεων Κισσάβου 4.2 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΙΟΝΟΔΡΟΜΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ Υπολογίζεται ότι το συνολικό μήκος των ski-lifts στην Ελλάδα προσεγγίζει τα 34 km., σε συνολικό μήκος πιστών 75 km., με δυναμικότητα 75.000 σκιέρ / ώρα. Με εξαίρεση τον Παρνασσό και σε μικρότερο βαθμό το Σέλι, τα υπόλοιπα χιονοδρομικά κέντρα δεν ικανοποιούν τις διεθνείς προδιαγραφές και υστερούν έναντι των χωρών με παρόμοιες κλιματολογικές και οικονομικοκοινωνικές συνθήκες. Είναι γεγονός ότι κανένα κέντρο δεν διαθέτει ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις στο χώρο των lifts. Εξαίρεση αποτελεί αυτό του Χελιού που διαθέτει 2 ξενοδοχειακά καταλύματα και του Καρπενησίου στο οποίο λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένος ξενώνας.