Δ Ι Α Χ ΡΟΝΙΚΗ ΔΙ ΕΡΕΥ ΝΗ ΣΗ ΤΗ Σ Α ΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗ Σ Α ΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Σ ΤΗΝ Π ΕΡΙΦΕΡ ΕΙ Α ΣΤΕ ΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ:

ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΡΕΥΝΩΝ & ΜΕΛΕΤΩΝ της ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ 1

Δ Ι Α Χ ΡΟΝΙΚΗ ΔΙ ΕΡΕΥ ΝΗ ΣΗ ΤΗ Σ Α ΝΕΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗ Σ Α ΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ Σ ΤΗΝ Π ΕΡΙΦΕΡ ΕΙ Α ΣΤΕ ΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ: Σ Υ Γ Κ Ρ Ι Σ Η Μ Ε Τ Ο Υ Σ Ε Θ Ν Ι Κ Ο Υ Σ Δ Ε Ι Κ Τ Ε Σ, Ε Π Ι Π Τ Ω Σ Ε Ι Σ Τ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Η Σ Κ Ρ Ι Σ Η Σ Κ Α Ι Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε Ι Σ Β Ε Λ Τ Ι Ω Σ Η Σ Χ Α Ρ Α Λ Α Μ Π Ο Σ Μ Π Ο Τ Σ Α Ρ Η Σ Κ Α Θ Η Γ Η ΤΗ Σ Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Σ Ι Α Κ Η Σ Ε Ρ Ε Υ Ν Α Σ Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο Σ Τ Ε Ρ Ε Α Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ 2 0 0 9 2

Π ε ρ ιε χόμενα σ ελ. Ε ι σ α γ ω γ ή.... 5 1 Γ ε ν ι κ ά Χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά 5 1. 1 Γ ε ω γ ρ α φ ι κ ή Θ έ σ η.. 5 1. 2 Η θ έ σ η κ α ι η τ α υ τ ότ η τ α τ η ς Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς μ ε β ά σ η τ ο χ ω ρ οτ α κ τ ι κ ό σ χ ε δ ι α σ μ ό 5 Π. Ε. 1 Κ α τ α γ ρ α φ ή τ ω ν δ ε ι κ τ ώ ν α ν ε ρ γ ί α ς κ α ι α π α σ χ ό λ η σ η ς.. 1 6 Π. Ε. 1. 1 Η π ορ ε ί α τ η ς α ν ε ρ γ ί α ς σ τ ο σ ύ ν ολ ο τ ου ε ρ γ α τ ι κ ού δ υ ν α μ ι κ ού.. 1 6 Π. Ε. 1. 2 Μ α κ ρ οχ ρ όν ι α ά ν ε ρ γ οι - Π οσ οσ τ ό μ α κ ρ οχ ρ όν ι α α ν έ ρ γ ω ν - Π οσ οσ τ ό «ν έ ω ν» α ν έ ρ γ ω ν - Π οσ οσ τ ό α ν ε ρ γ ί α ς κ α τ ά 2 0 φ ύ λ ο. Π. Ε. 1. 3 Τ α χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά τ η ς α π α σ χ όλ η σ η ς. 2 5 Π. Ε. 2 Ο ι ε π ι π τ ώ σ ε ι ς τ η ς ο ι κ ο ν ομ ι κ ή ς κ ρ ί σ η ς σ τ η ν α ν ε ρ γ ί α, τ η ν α π α σ χ όλ η σ η κ α ι τ η ν ο ι κ οδ ομ ι κ ή δ ρ α σ τ η ρ ι ότ η τ α.. 2 8 Π. Ε. 3 Τ ο «μ έ λ λ ον» τ η ς α π α σ χ όλ η σ η ς κ α ι τ η ς α ν ε ρ γ ί α ς. Κ α τ α σ κ ε υ ή ο ι κ ον ομ ε τ ρ ι κ ώ ν μ ον τ έ λ ω ν π ρ ό β λ ε ψ η ς 3 1 Π. Ε. 4 Τ ο Α κ α θ ά ρ ι σ τ ο Ε γ χ ώ ρ ι ο Π ρ οϊ όν κ α ι τ ο σ τ α τ ι σ τ ι κ ό π α ρ ά δ οξ ο σ τ η ν Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α. Τ ο κ α τ ά κ ε φ α λ ή ν Α κ α θ ά ρ ι σ τ ο Ε γ χ ώ ρ ι ο 3 3 Π ρ ο ϊ όν Π. Ε. 4. 1 Τ ο Α κ α θ ά ρ ι σ τ ο Ε γ χ ώ ρ ι ο Π ρ οϊ όν κ α ι τ ο σ τ α τ ι σ τ ι κ ό π α ρ ά δ οξ ο σ τ η ν Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α. 3 3 Π. Ε. 4. 2 Τ ο κ α τ ά κ ε φ α λ ή ν Α κ α θ ά ρ ι σ τ ο Ε γ χ ώ ρ ι ο Π ρ ο ϊ όν 3 9 Π. Ε. 5 Προτάσεις για τη βελτίωση της απασχόλησης και πολιτικές ανάπτυξης & Τα δυνατά και αδύνατα σημεία της Περιφέρειας (SWOT ανάλυση).. 4 1 Π. Ε. 5. 1 Προτάσεις για τη βελτίωση της απασχόλησης. 4 1 Π. Ε. 5. 2 Ο ρόλος του Πανεπιστημίου ως μοχλός ενίσχυσης της απασχόλησης και της επιχειρηματικής κουλτούρας. 4 1 Π. Ε. 5. 3 Τα δυνατά και αδύνατα σημεία της Περιφέρειας (SWOT ανάλυση).. 4 7 Π. Ε. 5. 4 Προτάσεις Στρατηγικής και πολιτικών ανάπτυξης 4 9 Παράρτημα 5 5 Πηγές. 7 8 3

Π ίν α κ ε ς κ α ι Δ ια γ ρ ά μ μ α τα Ο α ν α π τ υ ξ ι α κ ός ρ όλ ος κ α ι ο ι υ π οδ ομ έ ς τ ω ν α σ τ ι κ ώ ν Π ί ν α κ α ς 1 κ έ ν τ ρ ω ν Ο ι α ν ά γ κ ε ς δ η μ ι ου ρ γ ί α ς ν έ ω ν ορ γ α ν ω μ έ ν ω ν Π ί ν α κ α ς 2 υ π οδ οχ έ ω ν τ η ς β ι ομ η χ α ν ί α ς σ ε ε π ί π ε δ ο Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς τ η ν π ε ρ ί οδ ο 2 0 0 7-2 0 1 3. Ο ι α ν ά γ κ ε ς δ η μ ι ου ρ γ ί α ς ν έ ω ν ορ γ α ν ω μ έ ν ω ν Π ί ν α κ α ς 3 υ π οδ οχ έ ω ν τ η ς β ι ομ η χ α ν ί α ς κ α τ ά ν ομ ό τ η ς Σ τ ε ρ ε ά ς Ε λ λ ά δ α ς τ η ν π ε ρ ί οδ ο 2 0 0 7-2 0 1 3 Σ ύ γ κ ρ ι σ η τ ω ν π οσ τ ώ ν α ν ε ρ γ ί α ς τ η ς Σ τ ε ρ ε ά ς Ε λ λ ά δ α ς Π ί ν α κ α ς 4 μ ε τ ο σ ύ ν ολ ο τ η ς Χ ώ ρ α ς τ η ν π ε ρ ί οδ ο 2 0 0 0-2 0 0 8 Κ α τ α ν ομ ή α ν έ ρ γ ω ν σ τ η Σ τ ε ρ ε ά Ε λ λ ά δ α ω ς π ρ ος τ ο Π ί ν α κ α ς 5 φ ύ λ ο. Δ ι α χ ρ ο ν ι κ ή ε ξ έ λ ι ξ η α π α σ χ ολ ού μ ε ν ω ν π ε ρ ι όδ ου 2 0 0 0 - Π ί ν α κ α ς 6 2 0 0 8.. Π οσ οσ τ ι α ί α α ν α λ ογ ί α α π α σ χ ο λ ού μ ε ν ω ν η λ ι κ ί α ς 1 5 Π ί ν α κ α ς 7 ε τ ώ ν κ α ι ά ν ω κ α τ ά κ λ ά δ ο οι κ ον ομ ι κ ή ς δ ρ α σ τ η ρ ι ότ η τ α ς.. Π ε ρ ι γ ρ α φ ι κ ά μ έ τ ρ α π οσ οσ τ ώ ν α ν ε ρ γ ί α ς 1 / 2 0 0 4 - Π ί ν α κ α ς 8 5 / 2 0 0 9.. Π ε ρ ι γ ρ α φ ι κ ά μ έ τ ρ α γ ι α τ ο δ ε ί κ τ η τ η ς α π α σ χ ό λ η σ η ς Π ί ν α κ α ς 9 1 / 2 0 0 4-5 / 2 0 0 9. Α π οτ ε λ έ σ μ α τ α σ υ γ κ ρ ί σ ε ω ν μ έ σ ω ν τ ι μ ώ ν τ ω ν Π ί ν α κ α ς 1 0 ο ι κ οδ ομ ι κ ώ ν δ ε ι κ τ ώ ν γ ι α τ ι ς π ε ρ ι όδ ου ς π ρ ι ν κ α ι μ ε τ ά τ η ν ε μ φ ά ν ι σ η τ η ς οι κ ον ομ ι κ ή ς κ ρ ί σ η ς. Σ υ μ μ ε τ οχ ή τ η ς Σ τ ε ρ ε ά ς σ τ ο σ υ ν ολ ι κ ό Α Ε Π τ η ς Π ί ν α κ α ς 1 1 Ε λ λ ά δ α ς. Κ α τ α ν ομ ή τ ου Α Ε Π τ η ς Σ τ ε ρ ε ά ς τ η ν π ε ρ ί οδ ο 2 0 0 0 - Π ί ν α κ α ς 1 2 2 0 0 6 κ α τ ά ν ομ ό.. Κ α τ ά κ ε φ α λ ή ν Α Ε Π κ α τ ά ν ομ ό Σ τ ε ρ ε ά ς Π ί ν α κ α ς 1 3 Ε λ λ ά δ α ς. σ ε λ. 7 1 2 1 2 1 8 2 2 2 6 2 7 2 9 2 9 3 0 3 5 3 6 4 0 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 Σ ύ γ κ ρ ι σ η τ ω ν π οσ οσ τ ώ ν α ν ε ρ γ ί α ς τ η ς Σ τ ε ρ ε άς μ ε τ ο σ ύ ν ολ ο τ η ς Χ ώ ρ α ς γ ι α τ η π ε ρ ί οδ ο 2 0 0 0-2 0 0 8 1 9 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 2 Δ ι α π ε ρ ι φ ε ρ ε ι α κ ή σ ύ γ κ ρ ι σ η τ η ς α ν ε ρ γ ί α ς ( 2 00 8 )....... 1 9 4

Δ ι ά γ ρ α μ μ α 3 Π οσ οσ τ ι α ί α κ α τ α ν ομ ή τ ω ν α ν έ ρ γ ω ν σ τ η ν Σ τ ε ρ ε ά Ε λ λ ά δ α ω ς π ρ ος τ ο φ ύ λ ο.. 2 2 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 4 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 5 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 6 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 7 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 8 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 9 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 0 Κ α τ α ν ομ ή τ η ς α ν ε ρ γ ί α ς α ν ά ομ ά δ ε ς η λ ι κ ι ώ ν σ τ η ν Σ τ ε ρ ε ά. Κ α τ α ν ομ ή γ υ ν α ι κ ε ί α ς α ν ε ρ γ ί α ς α ν ά ομ ά δ ε ς ηλ ι κ ι ώ ν σ τ η ν Σ τ ε ρ ε ά.. Κ α τ α ν ομ ή τ η ς α ν τ ρ ι κ ή ς α ν ε ρ γ ί α ς α ν ά ομ ά δ ε ς η λ ι κ ι ώ ν σ τ η ν Σ τ ε ρ ε ά.. Κ α τ α ν ομ ή τ ου χ ρ ον ι κ ού δ ι α σ τ ή μ α τ ος α ν α ζ ή τ η σ η ς ε ρ γ α σ ί α ς σ τ η ν Σ τ ε ρ ε ά Α ν α λ ογ ί α π λ η θ υ σ μ ού α π α σ χ ολ ού μ ε ν ω ν σ τ η ν Σ τ ε ρ ε ά τ η π ε ρ ί οδ ο 2 0 0 0-2 0 0 8 Π οσ οσ τ ι α ί α α ν α λ ογ ί α α π α σ χ ο λ ού μ ε ν ω ν η λ ι κ ί α ς 1 5 ε τ ώ ν κ α ι ά ν ω κ α τ ά κ λ ά δ ο οι κ ον ομ ι κ ή ς δ ρ α σ τ η ρ ι ότ η τ α ς Μεθοδολογία αξιολόγησης των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης.. 2 3 2 3 2 4 2 4 2 6 2 7 2 8 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 1 Η ε ξ έ λ ι ξ η τ η ς α ν ε ρ γ ί α ς τ η π ε ρ ί οδ ο 1 9 9 8-2 0 0 8.. 3 2 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 2 Η ε ξ έ λ ι ξ η τ η ς α π α σ χ ό λ η σ η ς τ η π ε ρ ί οδ ο 1 9 9 8-2 0 0 8. 3 3 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 3 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 4 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 5 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 6 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 7 Κ α τ α ν ομ ή τ ου Α Ε Π τ η ς Σ τ ε ρ ε ά ς τ η ν π ε ρ ί οδ ο 2 0 0 0-2 0 0 6 κ α τ ά ν ομ ό.. Η θ έ σ η τ η ς Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς Σ τ ε ρ ε ά ς Ε λ λ ά δ α ς τ ο 2 0 0 0 λ α μ β ά ν ον τ α ς υ π όψ η τ η Β ο ι ω τ ί α. Η θ έ σ η τ η ς Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς Σ τ ε ρ ε ά ς Ε λ λ ά δ α ς τ ο 2 0 0 0 ε ξ α ι ρ ώ ν τ α ς τ η Βο ι ω τ ί α.. Η θ έ σ η τ η ς Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς Σ τ ε ρ ε ά ς Ε λ λ ά δ α ς τ ο 2 0 0 7 λ α μ β ά ν ον τ α ς υ π όψ η τ η Β ο ι ω τ ί α. Η θ έ σ η τ η ς Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς Σ τ ε ρ ε ά ς Ε λ λ ά δ α ς τ ο 2 0 0 7 ε ξ α ι ρ ώ ν τ α ς τ η Βο ι ω τ ί α.. 3 6 3 7 3 7 3 8 3 8 Δ ι ά γ ρ α μ μ α 1 8 Δ ι α π ε ρ ι φ ε ρ ε ι α κ ή σ ύ γ κ ρ ι σ η τ ου κ α τ ά κ ε φ α λ ή ν Α Ε Π. 4 0 5

Εισαγωγ ή Γεωμορφολογικιά χαρακτηριστικά: Δημογραφικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί δείκτες της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας 1. Γενικά Χαρακτηριστικά 1. 1 Γ ε ω γ ρ α φ ι κ ή θ έ σ η Η Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος βρίσκεται στο κέντρο της χώρας, συνορεύει προς Βορρά με Θεσσαλία, προς δυσμάς με τη Δυτική Ελλάδα και προς νότο με την Αττική. Βρέχεται ανατολικά από το Αιγαίο Πέλαγος και τον Ευβοϊκό Κόλπο, ενώ νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό Κόλπο. Αποτελείται από τους νομούς Βοιωτίας, Ευβοίας, Ευρυτανίας, Φθιώτιδας και Φωκίδας. Καταλαμβάνει συνολική έκταση 15.549 τ.χλμ. (ποσοστό 11,8% της συνολικής έκτασης της χώρας). Έχει έδρα τη Λαμία, πρωτεύουσα του νομού Φθιώτιδας. Τ ο μεγαλύτερο τμή μα τ ης Πε ριφ έρ ειας είν αι ο ρε ιν ό ή ημιο ρε ιν ό ( πο σο στό 47,4% και 3 1,8% αν τίσ το ιχ α της συνολικ ής έκτα σης) ενώ το πεδ ιν ό είν α ι μό ν ο το 20,8% της έκτ ασης. Οι ο ρειν ές πε ριο χές είν αι από τ ις π ιο μειο ν εκτ ικές της χώρ ας. Τ ο υπέδαφο ς της Στε ρεάς Ε λλ άδ ας ε ίν α ι π λο ύσιο σε κο ι τάσμ ατ α μετά λλο υ ( μαγνησ ίτ ης, σιδ ηρο ν ι κέλ ιο, βωξίτης, δ ο λο μίτης), σε μάρμαρο κα ι χρώ μιο, τα ο πο ία δ εν αξ ι ο πο ιο ύνται επαρ κώς. 1. 2 Η θ έ σ η κ α ι η τ α υ τ ό τ η τ α τ η ς Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α ς μ ε β ά σ η τ ο χ ω ρ ο τ α κ τ ι κ ό σ χ ε δ ι α σ μ ό 1. 2. 1 Γ ε ν ι κ ά Ο αστικός πληθυσμός της Στερεάς Ελλάδας καταλαμβάνει το 46% του συνολικού πληθυσμού της Περιφέρειας. Τα αστικά κέντρα και οι κυριότεροι οικισμοί της Περιφέρειας σύμφωνα με την απογραφή του 2001 είναι η Χαλκίδα με 53.584 κατοίκους, η Λαμία με 46.406 κατοίκους, η Θήβα με 21.211 κατοίκους, η Λιβαδειά με 20.061 κατοίκους Καρπενήσι με 6.592 κατοίκους. ενώ ακολουθούν η Άμφισσα με 6.946 κατοίκους και το 6

Τα δάση στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας καλύπτουν σημαντικό ποσοστό της συνολικής της έκτασης και ανέρχεται σε 25% περίπου δηλαδή ποσοστό μεγαλύτερο εκείνου που αντιστοιχεί σε επίπεδο χώρας (22%). Τα είδη που κυριαρχούν είναι το Έλατο και το Πεύκο και είναι συγκεντρωμένα κυρίως στην Ευρυτανία, Β. Εύβοια και στους ορεινούς όγκους της Φωκίδας και της Φθιώτιδας. Τα δάση εξασφαλίζουν απασχόληση και εισόδημα σε τμήμα του πληθυσμού των ορεινών οικισμών μέσω της παραγωγής τεχνικής ξυλείας, ρητίνης, καυσόξυλων και των ελάτων διακόσμησης κ.λ.π. Η αλ ιε ία αν ο ικτ ής θά λασ σας σ τ η Περ ιφέρ εια ε ίν α ι περ ιο ρισμέν η, π αρά τ ις δ υνατό τητες πο υ έχο υν ο ι κό λπο ι το υ Ε υβο ϊκο ύ, το υ Μαλι ακο ύ κα ι το υ Κο ριν θ ια κο ύ, λό γω μη ο ρθο λο γικής δ ι αχε ίρ ιση ς των αλ ιευτ ικών πό ρων κα ι ε λλ ιπο ύς προ στασ ίας το υς από τα α στ ικά κα ι β ιο μηχαν ικ ά κέντρα. Σημαντική είναι η ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών, που αποτελεί δυναμικό αναπτυσσόμενο κλάδο τα τελευταία χρόνια. Η Περιφέρεια έχει δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης που οφείλονται στην ύπαρξη σημαντικών αρχαιολογικών βυζαντινών χώρων, τη φυσική ομορφιά που χαρακτηρίζει ιδιαίτερα τους νομούς Ευρυτανίας και Φωκίδας, την ελλιπή μέχρι τώρα εκμετάλλευση των ιαματικών πηγών και λουτροπόλεων που διαθέτει και τη γεωγραφική της θέση. Τουριστικά αξιοποιήσιμες περιοχές της Περιφέρειας αποτελούν: α) Ορεινές περιοχές: Σχεδόν ολόκληρη η Ευρυτανία, τμήματα των Νομών Βοιωτίας, Φωκίδας και Φθιώτιδας που βρίσκονται στους ορεινούς όγκους του Παρνασσού, της Γκιώνας, των Βαρδουσίων και της Οίτης, καθώς και τμήματα της Εύβοιας., β) Ιστορικοί χώροι: Οι περιοχές των Δελφών, Ερέτριας, Θήβας, Κάστρων Άμφισσας και Λαμίας., Φρούριο Χαλκίδος, γ) Παραθαλάσσιες περιοχές: Όλες σχεδόν οι παραλίες της Εύβοιας και ιδιαίτερα της Β. Εύβοιας,οι περιοχές Καμμένων Βούρλων Αρκίτσας Θεολόγου και Ραχών Γλύφας, ολόκληρη η παραλία του Ν. Φωκίδας από την Ιτέα μέχρι τις εκβολές του Μόρνου καθώς και τμήματα της Εύβοιας δ) Περιοχές Ιαματικών πηγών: Αιδηψού, Καμμένων Βούρλων, Θερμοπυλών, Πλατύστομου και Λουτρών Υπάτης και ε) Χιονοδρομικά Κέντρα: Σημαντικό παράγοντα τουριστικής έλξης αποτελούν και τα Χιονοδρομικά Κέντρα Βελουχιού και Παρνασσού. Ο αν α πτυ ξι ακό ς ρό λο ς των αστ ικών κέντρων της Περιφέρε ιας ε ίν αι κα θο ριστ ικό ς κ αι στην π ρο σπάθε ι α μας ν α 7

κωδικο πο ιήσο υμε τις αν απτυ ξ ιακ ές υ πο δ ο μές και το ν ρό λο πο υ δ ιαδ ραμ ατ ίζο υν κα τα λή ξ αμε ό τι τα αστ ικ ά κ έντρ α έχο υν τη δ υνατό τητα ν α δ ιαδ ρ αματ ίσο υν σημαντικό ρό λο στην αν άπ τυξη της ευρύτερ ης περ ιο χής. Συγ κεντρω τ ικ ά ο αν απτυ ξ ιακό ς ρό λο ς κα ι ο ι υπο δ ο μές το υς παρο υσιάζο ν τα ι στο ν Πίν ακ α 1. Πίνακας 1: Ο α ναπτ υ ξια κός ρό λο ς κ α ι οι υποδ ομές τ ω ν α στικών κέ ντρ ων Αστικά Κέντρα Αναπτυξιακός Ρόλος Βασικές Υποδομές ανάπτυξης Δραστηριότητες Λαμία - Περιφερειακός Πόλος Ανάπτυξης - Κόμβος Συνδυασμένων μεταφορών. - ΒΙΠΕ - Οδικός Άξονας ΠΑΘΕ. - Σιδηροδρομικό Δίκτυο. - Περιφερειακές Υπηρεσίες. - Βιομηχανία & Βιοτεχνία. - Μεταφορές Χαλκίδα Νομαρχιακός Πόλος Ανάπτυξης. Σιδηροδρομικό Δίκτυο & Σύνδεση με ΠΑΘΕ - Βιομηχανία & Βιοτεχνία. - Τουρισμός Λιβαδειά Νομαρχιακός Πόλος Ανάπτυξης. Σιδηροδρομικό Δίκτυο & Σύνδεση με ΠΑΘΕ Βιομηχανία & Βιοτεχνία. Θήβα Νομαρχιακό Κέντρο Ανάπτυξης Σιδηροδρομικό Δίκτυο & Σύνδεση με ΠΑΘΕ Βιομηχανία & Βιοτεχνία. Άμφισσα Νομαρχιακό Κέντρο Ανάπτυξης Σύνδεση με αρχαιολογικούς χώρους & Χιονοδρομικό Κέντρο - Αγροτικός Τομέας - Τουρισμός Καρπενήσι Νομαρχιακό Κέντρο Ανάπτυξης Χιονοδρομικό Κέντρο - Αγροτικός Τομέας - Τουρισμός 1. 2. 2 Ο Χ ω ρ ο τ α κ τ ι κ ό ς σ χ ε δ ι α σ μ ό ς Η Πε ριφ έρε ια Στ ερεά ς Ε λ λάδ ο ς, σε άμ εση γε ιτνίαση με την Μητ ρό πο λη της Αθήν ας κατ αλ αμβάν ε ι ένα εδαφικά κρ ίσ ιμο τμήμα το υ ηπε ιρωτ ι κο ύ κο ρμο ύ της Ε λλ ά δ ο ς στο ν ενδιάμεσο χώρο μετα ξύ Αθήνας, Θε σσα λο ν ίκης κ α ι Π άτρας, κυρ ί αρχων δ ι εθνών πυλών της ε λλην ικ ής χερσο ν ήσο υ αλ λά κα ι μετ αξύ της Αθήνας κα ι το υ αν αδ υό μενο υ βό ρειο - δ υτικο ύ δ ίδ υμο υ Ι ωάν ν ιν α - Ηγο υμενίτσ α στο ν άξο ν α της Αδ ρ ια τι κ ής. Δυνατά σ ημε ία της τ αυτό τητ άς τ ης στο δ ιε θνή κα ι ευρωπ αϊ κό περιφ ερε ια κό χώρο απο τελο ύν: 8

Οι πο λι τι στ ικο ί πό ρο ι της, με προ εξά ρχο ν τες το Δ ιεθν ή Αρχα ιο λο γι κό Χώρο των Δε λφών, κ αι το ν συμβο λ ικό χώρο των Θερμο πυλών, κ αι η κο ιν ή ιστο ρική παρο υσία των επ ί μέρο υς τό πων της. Η παρ αγωγ ι κή της ε ξε ιδ ί κευσ η στο δ ευτερο γενή το μέα κα ι η «πρ ωτ ιά» της στ η μετ αλ λο υργι κή β ιο μηχαν ία, ιδ ί ως τη συνδεδεμένη με το βωξίτη κ αι την π αρα γωγ ή αλο υμιν ίο υ. Τ α μεγά λα φυσ ι κά ο ρειν ά ο ικο συστήμ ατα κα ι το πί α τη ς κα ι ο ι ιδ ιό τυπο ι θαλ άσσ ιο ι κα ι ν ησ ιώτ ι κο ι χώρο ι της, πο υ απο τελο ύν απο θέμ ατα β ιο πο ικ ιλό τ ητας ευρωπ αϊ κο ύ ενδιαφέ ρο ν το ς ή εναλλα κτ ικών μο ρφών ενέργε ιας κ α ι αν αψυ χής. Η Περιφέ ρεια Στε ρεά Ελλάδα σε αριθμούς Δείκτης Έτος Αναφοράς Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας Σύνολο Χώρας Κατάταξη σε σχέση με τις 13 περιφέρειες Έκταση της Περιφέρειας (km 2 ) 15.550 Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις: Τοπικές Αυτοδιοικήσεις: 5 Νομοί 89 Δήμοι και 4 Κοιν. ΑΕΠ 2007 11.059 228.118 ΑΕΠ κατά κεφαλή 2006 19.003 ευρώ 19.124.ευρώ 3 η Ποσοστό ανεργίας 2008 8,2 % 7,2 % 6 η Τ ο ανάγλυ φο κα ι η μορφολογ ί α Η Στ ερε ά Ε λ λάδ α ε ίν α ι η δ εύ τερη σε έ κτα ση ελ λην ική περ ιφέρε ι α με 230 χ λμ. μ ήκο ς κ αι 95 χλμ. πλ άτο ς. Απο τε λο ύμενη από ηπε ιρω τι κό και ν η σιω τι κό τμήμ α κα ι αν ο ιχ τή στο Αιγα ίο Πέλ αγο ς κα ι το Ι ό ν ιο Πέλαγο ς μέσω εσωτερ ι κών θα λασσ ών κα ι μεγά λο υ μήκο υς ακ τών, η Περ ιφέρ εια είν α ι ε ξα ιρ ετ ικά π λο ύσια σε μο ρφο λο γία. Προ σφέρει μία έτσ ι μεγά λη πο ικ ι λί α το πίων : πεδιάδ ες, ο ρο πέδια, μεγά λα δ άση κα ι υψη λές βο υνοκο ρφές, 9

ο ρειν ές αγ ρο τικ ές κ αλ λι έργε ιες κα ι β ο σκό το πο υς, εσωτερικά κα ι παρ αθα λάσ σια ν ερά κ αι ακτ ές. Τ ο κλίμα Στις ευρ εία κατο ι κημ ένες παρ αλ ια κές και πεδ ιν ές περ ιο χές το κλίμα ε ίν α ι μεσο γε ια κό με μέση ετήσ ια θερ μο κρασ ία 18 ο Κελσ ίο υ. Στ ις ο ρε ιν ές περ ιο χές το κλ ί μα ε ίν α ι ψυχρό, με συχν ές χιο ν ο πτώσε ις το χε ιμώνα κα ι ευ χ άριστες θ ερμο κρα σίες το καλο κα ίρ ι. Δίκτυα πό λε ων κα ι οικισμώ ν Παρ ό λη την «αδ ύναμη» με τ α σημερ ιν ά δ εδομένα κρίσιμ η μάζα το υς, οι πό λε ις κα ι ο ι ο ικ ισμο ί τ ης επιμ ένουν να ζο υν κα ι ν α τρο φο δο το ύν στο μεγαλύτερο μέρο ς το ν περιφερ ειακό χώρο με αστ ικές δ ο μές. Ε ξαί ρεση απο τε λο ύν ο ι εξα ιρε τ ικά ο ρειν ές περ ιο χές χωρ ίς δ ρασ τηρ ιό τητες. Ο ι πό λεις πο υ έχο υν το υς κυρίαρχο υς κιν ητ ήριο υς ρό λο υς είν αι : Η Λ αμ ία κα ι η Χα λκ ίδ α, περ ιφερ εια κο ί κό μβο ι μ ε 100.000 κατο ί κο υς στην αστ ικ ή περ ιο χ ή το υς, Η Θήβ α, η Λ ιβ αδ ε ιά κ αι η Άμφισσα - Ι τέα, κό μβο ι με 20. 000 έως 50. 000 κατο ί κο υς στην αστ ικ ή περ ιο χή το υς Ι δ ια ίτερο υς ρό λο υς θα δ ι αδ ραμ ατ ί σο υν το Καρπ ενήσ ι, αν αδ υό μενος πό λο ς αστι κής δ ι άχυσ ης στο υψηλό ο ρειν ό δ υτ ικό ό γκο και ο ι ν η σιω τι κές/ παρ αλ ι ακές π αραδ ο σια κές μ ικ ρές πό λεις Ι στι αί α-λ. Αιδ η ψο ύ, Άγ ιο ς Κωνστ αν τίν ο ς - Καμέν α Βο ύρλα, Ατα λάν τ η-λιβ αν άτ ες, Κύμ η, Αλ ιβ έρ ι κ αι Κάρυστο ς. Ε ξειδ ικευ μένα δ ίπο λ α σ την ε ξο ρυκτικ ή β ιο μηχαν ία κα ι τη μετα λλο υργ ία απο τε λο ύν τα δ ίπο λ α Μα ν το ύδι - Λίμνη και Δ ίστο μο - Αν τί κυρα. 10

Χάρτη ς 1 : Πλαίσι ο Χωρι κ ής Οργάνω σ ης Χ άρτης 2 : Προστα σία κα ι ανάδειξη φ υσι κώ ν πόρ ων 11

Τ ο βιομηχα νικό κα ι μετα ποι ητι κό δ υν α μικό Η Πε ριφ έρε ια Στε ρεάς Ε λλ άδ ο ς είν αι πρώ τη σ την Ε λλ άδ α από πλευρ άς πα ραγω γ ικό τητ ας στο ν δ ευτερο γενή το μέα, μαζ ί με την Περ ιφέρ εια Δ. Μ ακεδονίας Κατέχει πρωτεύουσα θέση στη μεταλλουργική βιομηχανία της χώρας. Χαρακτηρίζεται σαν η Περιφέρεια των μεγάλων εταιρειών και ομίλων, αφού το 16% των εταιρειών αυτών (70 εταιρείες) λειτουργούν στην Περιφέρεια. Μεταξύ αυτών τα μεγαλύτερα ονόματα της ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας όπως ο όμιλος τσιμέντων ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ, ο όμιλος ΒΙΟΧΑΛΚΟ, ο όμιλος ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΕΛΛΑΔΟΣ, ο όμιλος ΛΑΡΚΟ, ο όμιλος ΑΡΓΥΡΟΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑΤΩΝ και ΒΑΡΥΤΙΝΗΣ, ο όμιλος CHIPITA, ο όμιλος ΠΕΤΖΕΤΑΚΗΣ, ο όμιλος ΤΙΤΑΝ, η Ελληνική Βιομηχανία Οπλών κ.λ.π. Σύμφωνα με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροτακτικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη Βιομηχανία (ΥΠΕΧΩΔΕ/ ΚΥΑ, Μάιος 2007) οι ανάγκες δημιουργίας νέων οργανωμένων υποδοχέων της βιομηχανίας σε επίπεδο περιφέρειας, με χρονικό ορίζοντα το έτος ολοκλήρωσης των δράσεων της προγραμματικής περιόδου 2007-2013, εκτιμώνται ενδεικτικά σε επίπεδο Περιφέρειας στον Πίνακα 2 (στήλη 1), με αντίστοιχα ενδεικτική κατανομή ανά τάξη μεγέθους υποδοχέων (στήλες 12

2, 3 και 4). Σε επίπεδο νομών της οι ανάγκες προσδιορίζονται με ποιοτικό τρόπο όπως παρουσιάζονται στον Πίνακα 3. Οι εκ τιμ ήσε ις έχο υν λά βε ι υ πό ψη τη βιο μη χαν ική δ υναμ ική των δ ια φό ρων περ ιο χών, το υς υ φιστ ά μενους υπο δο χείς, κα ι τις κατευ θύνσε ις το υ Ε ιδ ικο ύ Π λα ισ ίο υ. Προ σδιο ρίζο υν επ ιθυμη τά μεγέθη αν α φο ράς, η ε π ίτευ ξη των ο πο ίων θα συμ βάλ λε ι σ την υλο πο ίηση των στό χων το υ Ε ιδ ικο ύ Πλα ισ ίο υ πο υ συνδ έο ν ται με την αν τ ιμετ ώπ ιση των σημερ ιν ών α δ υναμιών το υ καθε στώ το ς χωρο θέτησ ης της βιο μη χαν ίας. Πίνακας 2: Οι ανάγ κε ς δ ημιο υργίας ν έ ων οργανωμέ νων υπ οδοχέ ω ν τ ης β ιομ ηχα νίας σε επί πε δ ο πε ριφέ ρειας τ ην προγραμματι κ ή πε ρίοδο 2007-20 13 Π ε ρ ι φ έ ρ ε ι α Ενδεικτικό μέγεθος (στρέμματα.) Ενδεικτική κατανομή ανά μέγεθος υποδοχέα Μικροί (περί τα Μεσαίοι (περί τα Μεγάλοι (1.000 και 100 στρέμματα) 300 στρέμματα) άνω στρέμματα) (1) (2) (3) (4) Αττικής 7.500 22-26 4-6 3-4 Ηπείρου 1.200 3-6 0-1 0-1 Θεσσαλίας 4.400 7-8 1-3 2-3 Στερεάς Ελλάδας 4.500 5-7 2-3 3 Β. Αιγαίου 400 2-4 0-1 0 Κρήτης 1.300 4-6 0-3 0-1 Ν. Αιγαίου 550 2-6 0-1 0 Αν. Μακεδονίας-Θράκης 4.700 10-12 3-5 2-3 Δ. Μακεδονίας 1.300 3-4 0-2 0-1 Κ. Μακεδονίας 8.450 16-18 5-6 4-5 Δ. Ελλάδας 1.800 3-5 1-2 1 Ιονίων Νήσων 300 2-3 0 0 Πελοποννήσου 2.500 3-5 1-2 1-2 Σύνολα 38.900 περ. 95 περ. 25 περ. 20 13

Π ίν α κ α ς 3 : Οι αν άγ κες δημ ι ο υ ρ γ ί ας νέων ο ρ γ α νωμ έ νω ν υ π ο δ ο χέων της β ι ο μ ηχ ανί ας κα τά νομό της Σ τερε άς Ε λλ άδ ας τη ν π ρ ο γ ρ αμ μ ατι κή π ε ρ ί ο δ ο 2 0 0 7-20 1 3 Ν ομ ο ί Α ν ά γ κ η α π όλ υ τ η ς σ τ ρ ε μ μ α τ ι κ ή ς α ύ ξ η σ η ς Α ν ά γ κ η σ χ ε τ ι κ ή ς α ύ ξ η σ η ς ως π οσ οσ τ ού τ ων υ φ ι σ τ ά μ ε ν ων υ π οδ οχ έ ω ν Ε Υ ΒΟ Ι Α Σ Π ο λ ύ υ ψ η λ ή Π ο λ ύ υ ψ η λ ή ΒΟ Ι Ω Τ Ι Α Σ Υ ψ η λ ή Α ρ κ ε τ ά υ ψ η λ ή Φ Θ Ι Ω Τ Ι Δ Ο Σ Μ έ σ η Μ έ σ η Φ Ω Κ Ι Δ Ο Σ Σ χ ε τ ι κ ά χ α μ η λ ή [ Δ ε ν λ ε ι τ ου ρ γ ού ν σ ή μ ε ρ α ] Ε Υ Ρ Υ Τ Α Ν Ι Α Σ Χ α μ η λ ή [ Δ ε ν λ ε ι τ ου ρ γ ού ν σ ή μ ε ρ α ] Αθρο ιστ ικ ά σε επ ί πεδο χώρας, ο ι ε κτ ι μήσε ις γι α ν έο υς ο ργαν ωμένους υπο δ ο χείς ε ίν α ι τ ης τ άξης των σε 40.00 0 στ ρ. περ ίπο υ, πο υ αν τισ το ιχο ύν σε αύ ξησ η κατ ά πε ρίπο υ 80-85% το υ σημερ ιν ο ύ αν τί στο ιχο υ με γέθο υς. Λα μβαν ο μένου υπό ψη ό τι ένα σημαν τ ικό πο σο στό των θεσμο θετημέν ων οργαν ωμένων υπο δ ο χέων δ εν έχε ι ακό μα εν εργο πο ιηθ εί, η συνολικ ή χ ωρη τι κό τητα ο ργαν ωμένων υπο δ ο χέων πο υ προ κύπτει ε πι τρέπ ει το υλά χ ιστο ν τριπλ ασ ιασμό το υ μεριδ ίο υ των ο ργαν ωμένων υπο δ ο χέων στο σύνολο των απασχο λο ύμενων στη β ιο μηχαν ία. Χ ρο ν ικό ς ορίζο ν τας αν αφο ράς των εκτ ιμ ήσεων ε ίν α ι τ ο έτο ς ο λο κλήρωσ ης των δ ράσεων τ ης προ γραμμ ατ ικής πε ρ ιό δ ο υ 2007-2013. Ε ίν α ι σημαν τ ικό, μέχρ ι το 2011 ν α έχο υν ξεκιν ήσε ι ο ι δ ιαδ ικα σίες γι α την υλο πο ίη ση υ πο δ ο χέων πο υ θα α ν τιστο ι χο ύν σε σ ημαν τ ικό πο σο στό των εκτιμ ήσεων, κα ι ν α έ χε ι υλο πο ιηθε ί έν α μικρό τε ρο πο σο στό. Οι εκ τιμ ήσε ις δ εν έχο υν, ωσ τό σο, χαρακτ ήρ α ά καμ πτων στό χων κ αι πρ έπε ι ν α αν α προ σαρμό ζο ν ται τ ακ τι κά, συναρτ ήσε ι της πο ρείας τ ων ο ργαν ωμένων υπο δ ο χέων κα ι των γ ενικό τερων εξε λί ξεων τη ς βιο μηχαν ίας.. Για τη δ ημ ιο υργί α ο ργαν ωμ ένων υπο δ ο χέων είν αι α ν α γκ αί α η συμμε το χή τ ης ιδ ι ωτ ική ς π ρωτο βο υλί ας, α λλ ά π αρ άλ ληλ α 14

απα ιτο ύντα ι ι σχυρέ ς πρωτο βο υλίες το υ δ ημό σιο υ το μέα, στα εξής πεδία: ( α) Άμ εση προ ώθηση τ ων κατ ευθύνσεων θεσμικο ύ χαρα κτή ρα το υ Ε ιδ ικο ύ Π λα ισ ίο υ πο υ αφο ρούν τη με ταρ ρύθμ ιση των καθε στώτ ων χωρο θέτ ησης κα ι τη σημαν τ ι κή αύξηση της ελκυσ τι κό τητ ας της οργαν ωμέν ης χωρο θέτησ ης, ( β) Συστ ηματ ι κή προ ώθη ση υπο δ ο μών υπο στηρικτ ικ ών των ο ργαν ωμένων υπο δ ο χέων, και ( γ) Ε ν εργητ ικ ή συμμετο χή το υ δ ημο σίου στη δ ημιο υργία ο ργαν ωμένων υπο δ ο χέων, και ιδ ίως στ ις περ ι ο χές στ ις ο πο ίες δ εν παρ ατηρ είτα ι επ αρκ ής κιν ητο πο ίησ η τ ο υ ιδ ιωτι κο ύ το μέα, με τη χρήσ η μετ αξύ άλ λων το υ θεσμ ικο ύ πλα ισ ίο υ περ ί Συμ πρά ξε ις Δημό σιο υ κα ι Ι δ ιωτ ικο ύ Τ ο μέα ( Σ. Δ. Ι. Τ. ) ή/και συμβάσεων παρ αχώρ ησης. Για τ η συν το ν ισμένη πρ ο ώθηση των πρω το βο υλιών αυτών, ε ίν α ι σκό πιμ η η κατ άρτ ισ η εν ό ς «Ε ιδ ικο ύ Π ρο γράμματο ς για τ ην προ ώθηση των ο ργαν ωμένων υπο δ ο χέων τη ς βιο μη χαν ίας». Χάρτη ς 3 : Βιομ η χα νι κ ή ε ξε ιδίκε υσ η σ τη Σ τε ρεά Ελλάδα Η προοπ τι κή τη ς α γροτι κ ής πα ραγωγ ή ς 15

Κύ ριο χ αρα κτη ρισ τ ικό το υ πρωτο γε ν ο ύς το μέα, για την Περιφέρε ια, ε ίν α ι η κ τηνοτρο φικ ή καθε το πο ιημένη παρ αγωγ ή συγκεντρώνοντας μερικές α πό τις μεγα λύτερ ες μο ν άδ ες το υ κλάδ ο υ. Ε ν τυπωσ ιακ ά αν ε ρχό μενη δ ραστηρ ιό τητ α ε ίν α ι τα αλ ιεύματα κ αι ο ι ιχθυο κα λλ ιέρ γε ιες.. Η φυτικ ή πα ραγ ωγή τ ης, πο υ χαρακ τηρ ίζετ α ι από δ υναμικέ ς καλλ ιέ ργε ιες ( β αμβάκ ι, καπν ό ς, σ ιτηρ ά, ε λι ά, το μάτ α), π ρο σαν ατο λ ίζετ αι αρ γά αλ λά σταθε ρά, μέσ α από δ ιαρ θρωτ ικ ές αν απρο σα ρμο γές, σε ν έα στρα τηγ ικ ή ο λο κληρ ωμ ένης αν άπ τυξης, στα πλ αίσ ι α της ν έας Κο ιν ής Αγρο τ ική ς Πο λι τι κής ( ΚΑΠ), περ ιο ρίζο ν τας, αν τ ίστο ι χα, τα πα ραδ ο σια κά μέ τρα σ τήρ ιξ ης το υ αγ ρο τικο ύ εισο δ ήματο ς. Ο τριτογε νή ς σε τροχ ιά ανάδειξης Ο τρ ιτο γενής το μέας α πο τελε ί το ν δ υναμικ ά ε ξε λι σσό μενο το μέα της Περ ιφέρ ειας με μεγ άλες δ υνατό τητες αύξησης τ ης απα σχό λησ ης κ αι, κατ ε πέ κτα ση, το υ Περιφερε ια κο ύ ΑΕ Π, σε κλάδ ο υς ό πως ο επιλ εκτ ικό ς το υρισμό ς ( ιαματ ι κό ς, πο λιτισ τι κό ς, χιο ν ο δ ρο μικό ς, φυσιο λατρ ικό ς) κα ι ο ι ευγενείς υ πη ρεσ ίες ( επι τό πι α έρευν α των με γάλ ων β ιο μηχαν ικών συ γκρο τημ άτων, βιο μη χαν ικό des ig n, περ ι βα λλο ν τι κή κα ι ο ικο λο γικ ή δ ια χε ίρ ιση κλπ. ) Υ ποδομές α ιχμ ή ς - Διεθνε ί ς μεταφορέ ς κα ι ε πι κοι νω νίες Η Περ ιφέρ εια Στ ερεάς Ε λλ άδ ο ς διαθ έτε ι μ ια ισχυρ ή μεταφο ρική υπο δ ο μή στην κατ εύθυνση Αθ ήνα - Θε σσα λο ν ίκη α φο ύ δ ιασ χίζε τα ι κα τά μήκο ς τό σο από το ν υπό ο λο κλήρωσ η Δι εθνή Αυ το κιν η τό δ ρο μο Πάτρα - Αθήνα- Θε σ /νίκ η ( Π ΑΘΕ), ό σο και από τη Δ ιεθν ή Σ ιδ ηρο δ ρο μική Γρ αμμή Αθή ν α - Θεσ/ν ίκ η, τμήμ ατα το υ Διε θνούς Ευρωπαϊ κο ύ Δικ τύο υ Μεταφο ρών (ΔΕ ΔΜ). Η δ ια περ ιφερε ι ακή με ταφο ρική τ η ς σύνδεση με τις γειτο ν ικές της περ ιφ έρε ιες κα ι ισχυ ρά σ ημε ία το υ ευρύτερο υ χώρο υ εξυ πηρ ετε ίτ αι α πό δ ια περ ιφε ρειακο ύς ο δ ικο ύς ά ξο ν ες, είτ ε 16

υπό βελ τίω ση ε ίτ ε υπό προ γραμμ ατ ι σμό αν αβά θμισής το υς σε δ ιεθνείς δ ια συνδέσε ις ΔΕ Δ Μ. Τ ο μεταφο ρικό δ ίκτυο υπο στηρ ίζετ α ι από πε ριφ ερε ια κά λιμ άν ια κα ι πο ρθμεία μ ικρ ής ακό μα δ υναμ ικό τητ ας α λλ ά με δ υνατό τητες αν α βά θμισης. Τ ο δ ίκτυο τ ηλε π ικο ιν ων ιών ε ίν α ι επ ίσης υπό αν α βά θμιση μ ε καλ ές προ ο πτικές λό γω της κεν τρικό τητ ας τη ς θέσης της. Η προσφ ορά υποδομώ ν πα ραγωγι κ ών δ ραστηριο τ ήτω ν 1. Β ι ο μ ηχανι κές ζώ νες Η Περιφ έρε ια δ ι αθέ τε ι ο ργαν ωμένη ΒΙ ΠΕ με μικρ ά περ ιθώρ ια π ρο σφο ράς βιο μηχαν ικ ών χώρων στην ευρύτερ η περ ιο χή τ ης Λαμ ίας α λλ ά κ αι τ η ν μεγά λη «ά τυπη ΒΙ ΠΕ» Οιν ο φύτων - Σ χηματαρ ίο υ, περ ιο χή με υπο δ ο μές σε δ ίκ τυα αλ λά χωρίς ο ργάν ωση κα ι προ σφο ρά γης στην ελ εύθερ η αγο ρά. Τ ην υπο στήρ ιξη αλ λά κα ι απο συμφό ρησ η των ζωνών αυ τών θα αν αλ άβο υν η προ ς ενεργο πο ίηση σ χο λάζο υσα ΒΙ ΠΕ, στη Θ ίσ βη κα ι η ν έα προ τε ιν ό μενη ΒΕ ΠΕ στο ν αγρο το βιο μηχαν ικό χώρο το υ Άν ω Ρο υ το υ Βο ιωτι κο ύ Κηφ ισο ύ. 2. Τ ο υ ρ ι σ τι κές ζώνες Κύ ριε ς ο ργαν ωμένες το υριστ ι κές ζώ ν ες στην Περ ιφέρε ι α απο τελο ύν ο αρχ α ιο λο γικό ς χώ ρο ς των Δελφ ών, κα ι τα Χιο ν ο δ ρο μικά Κέν τρα το υ Παρνασ σο ύ και Τ υμφρηστο ύ. Οι εγκα τασ τάσ εις των Ι α ματ ικ ών Πη γ ών στο Βό ρειο Ε υβο ϊκό, Καμένα Βο ύρλ α - Υπ άτη- Λ. Αιδ ηψο ύ - Υπάτ η, είν α ι ο ι ζώνες με δ υναμικ ή προ ο πτικ ή. Νέες εν δ υνάμει ζώνες απο τε λο ύν για εναλ λακ τι κές μο ρφές το υρισμο ύ τ α με γάλ α φυσ ικ ά το π ία, κυρ ίως τα υψη λά ο ρειν ά. Σημαν τι κό από θεμα πο λεο δ ο μημένης γης γι α επενδύσε ις σε παρ αθερ ισ τι κή κ ατο ι κί α υπάρ χε ι στ ις ένθ εν κα ι ένθεν το υ Ε υβο ϊκο ύ Κό λπο υ π λησ ί ο ν της Αθ ήνας π αρ άκτ ιες περ ιο χές. Π. Ε. 1: Καταγραφή των δεικτών ανεργίας και απασχόλησης 17

Π.Ε.1.1 : Η π ο ρ εία τη ς α ν εργίας σ το σύ ν ο λ ο το υ εργα τικ ο ύ δ υ ν α μ ικ ο ύ Η αγο ρά εργ ασ ίας μιας περ ιφέρ ειας πο λλ ές φο ρές αν ταν α κλ ά την αν τα γωνιστ ικό τητ α των επ ιχε ιρ ήσεων πο υ δ ραστη ριο πο ιο ύντα ι σε αυτή. Η α πο τελεσματι κή α γο ρά εργα σίας είν α ι α παρ α ίτη τη γ ι α την εύ ρυθμη λειτο υργί α κ αι των άλ λων αγο ρών, ιδ ια ίτ ερα σ τη δ ι αδ ι κασ ία μ ετά βασ ης στην «ο ι κο ν ο μία της γνώσης», ό πο υ το αν θρώπ ιν ο κα ι γνω στι κό κεφά λα ιο απο τε λο ύν το υς βασικο ύς προ σδιο ριστ ικο ύς παρ άγ ο ν τες. Κάθε ο ι κο ν ο μία έχε ι έν α ο ρισμένο μέ γεθο ς πλ ηθυσμο ύ. Για λό γο υς ο ικο νο μικής αν άλυσ ης ο π ληθυσμό ς δ ι ακρ ίν ετ α ι σε ο ικο ν ο μικά ενεργό ς και σε ο ικο ν ο μικά μη ενεργό ς. Ο ο ικο ν ο μικά ενεργό ς πλη θυσμό ς απο τελε ί το εργ ατ ι κό δ υναμικό της οικο ν ο μίας κα ι πε ριλαμ βάν ει τα άτο μα ε κε ίν α τα ο πο ία είν α ι ι καν ά γι α εργασ ί α κα ι ταυ τό χρο ν α θέλο υν ν α εργασ το ύν. Τ α άτο μα εκείν α τα ο πο ία δ εν μπο ρο ύν ή δ εν θέλο υν ν α εργαστο ύν, για π αράδ ε ιγμ α μικρ ά η λι κι ωμένοι, ασθεν είς, σ τρα τιώ τες κ. τ. λ. δ εν αν ήκο υν στο εργα τι κό δ υναμικό. Ε πίσ ης άτο μα τα ο πο ία μπο ρο ύν ν α εργασ το ύν, αλλά γ ια δ ι άφο ρο υς λό γους δ ε θέλο υν, δ εν αν ήκο υν στο εργατ ικό δ υναμικό. Συνεπώς, τα ά το μα τα ο πο ία δ εν μπο ρο ύν ν α εργασ το ύν απο τελο ύν το ν ο ικο ν ο μικά μη ενεργό πλ ηθυσμό. Τ ο εργατικό δ υναμικό χωρίζετ α ι σε δ υο κατηγο ρίες, σε εκε ίν ο υς ο ι ο πο ίο ι εργάζο ν τα ι κα ι ο ν ο μάζο ν ται απα σχο λο ύμενοι κα ι σε εκε ίν ο υς οι ο πο ίο ι δ εν εργάζο ν ται κ αι ε ίν α ι άν ε ργο ι. Τ ο μέγεθο ς της αν εργ ίας μ πο ρεί ν α μετρηθ εί ω ς απ ό λυτο μέγεθο ς, γι α παρ άδ ειγμα, χι λ ιάδ ες άν ε ργο ι. Η σ ημασ ί α ό μως το υ αριθμο ύ αυτο ύ εξ αρτ άτ αι α πό το μέγεθο ς το υ εργα τι κο ύ δ υναμικο ύ. Γι αυ τό η αν εργ ία μετρ άτ ε ως πο σο στό επ ί το ις εκατό ( % ) το υ εργατικο ύ δυναμικο ύ. Οι συνέπε ιες τ ης αν εργ ί ας έχε ι τ ρεις βασ ι κ ές ο ικο ν ο μικές συνέπε ιες. Πρώ το ν : απο τελε ί α πώλ εια παρ αγω γι κών δ υνάμεων, δ ηλαδ ή τ ης ερ γασ ί ας τ ων αν έ ργων, η ο πο ία θ α μ πο ρο ύσε ν α χρησ ιμο πο ιηθε ί στην πα ραγ ωγ ική δ ι αδ ικ ασία. Δ εύτερο ν : Σ ημαίν ε ι 18

απώ λε ια εισο δ ήματο ς για το ν άν εργ ο και την ο ικο γένεια το υ. Τ ρίτο ν : Ε πι βαρύνει το ν κρατ ικό προ ϋπο λο γισμό, λό γω της παρο χής των ε πιδ ο μάτων αν εργ ίας προ ς το υς αν έργο υς. Φ υσικά ο ι συνέπε ιες τη ς αν εργ ί ας είν αι ευρύ τερ ες, για τί η κατ άστ αση της αν εργ ίας μ πο ρεί ν α ε ίν α ι ε ξα ιρε τι κά ε πώδυνη γ ια το ν άν εργο κα ι την ο ικο γένεια το υ αφο ύ, εκτό ς α πό την έλ λε ιψ η ε ισο δ ήματο ς, μειώνει την κο ιν ωνική το υ θέση κ. α. Με άλ λα λό γι α, πέρα α πό τις ο ι κο ν ο μικές συνέπε ιες, η αν ε ργί α δ ημ ιο υργε ί σο βα ρά κο ιν ωνικ ά προ β λήμ ατα. Η κα τα πο λέμησ η τ ης αν ερ γί ας ε ίν α ι εξα ιρε τ ικά δ ύσκο λη κα ι αυ τό φα ίν ετα ι κα ι από τ ην εμ πε ιρική παρ ατή ρησ η. Σε πο λλ ές ευρωπ αϊ κές χώ ρες τα τελ ευτα ία δ έ κα χ ρό ν ια το πο σο στό αν εργί ας υπερ βα ίν ε ι το 10%. Στ ην Ε λ λάδ α σύμφ ωνα με σ το ιχε ία της Ε ΣΥΕ, το πο σο στό αν εργίας τ α τε λευ τα ία πέ ν τε χρό ν ι α ε ίν α ι γύρω σ το 8%. Τ α μέτρα πο υ πα ίρνουν ο ι δ ιά φο ρες κυβερνήσεις γι α την κατ απο λέμ ηση της αν ερ γί ας ε ίν α ι δ ύο γενικών κατ ηγο ριών, δ ηλαδ ή μέ τρα αύξησης τ ης συνολικ ής ζήτη σης κ α ι μέτρ α επα γγε λματ ι κής κ ατά ρτ ισης κ α ι επαν εκπ αίδ ευ σης το υ εργα τι κο ύ δ υναμικο ύ. Στο σύνολο της χώρ ας, σ ύμφωνα με τα σ το ιχε ία το υ 2008 τ ης Ε ΣΥΕ, ο ι άν ερ γο ι ήτ αν π ερίπου 460.000 ενώ το πο σο στό των αν έρ γων σ το σύνολο το υ εργατ ι κο ύ δ υναμικο ύ ή ταν 7,2%. Όσο αν αφο ρά τ ην Πε ριφ έρε ια Στε ρε άς Ε λλ άδ ας, γι α τ ην ίδ ια περ ίο δ ο, ο αριθμό ς των αν έργ ων ήτ α ν 25.300, ενώ το πο σο στό των αν έρ γων στο σύν ο λο το υ εργατ ικο ύ δ υναμ ικο ύ ήτ αν υψηλό τερο από το σύνολο της χώρας αγγίζο ν τας το 8,2%. Γενικό τερ α, η Σ τερε ά τ α τε λευτ αί α χρό ν ια π αρο υσιάζει υψηλό τερ α πο σο στά αν εργ ία ς σε σ χέσ η με το σύνολο της χώρ ας με τ άση με ίωσης τ ης ψα λίδ ας κ αθώ ς, σύμφωνα με τα στ ο ι χε ία το υ Πίν ακ α 1, από το 3,8% το 2000 έπ εσε στο 1% το 2008, ενώ σε ενδιάμε σα έ τη σ ημε ιώθη καν μ ικρό τε ρες απο κ λίσ εις ό πως γι α παρ άδ ειγμα το 2006 με 0,5%. Σε δ ι απερ ιφε ρε ιακό επ ίπ εδο ( βλ. Δι άγρ αμμα 2) ο ι περ ιφέρε ιες με πο σο στά υψη λό τερα α πό το μέσο ό ρο της χώρ ας ήταν η Δυτ ικ ή Μα κεδ ο ν ία, η Δυτ ικ ή Ε λ λάδ α, η 19

Θεσσα λ ία,, η Αν ατο λ ικ ή Μα κεδονία & Θρ άκη, η Στε ρεά Ε λλ άδ α, η Κεν τρ ική Μακ εδονία, κ α ι η Ήπε ιρο ς. Όσο αν αφο ρά τη Σ τερε ά Ε λλάδ α βρ ίσκ ετα ι στ ην 6 η θ έση. Πίνακας 4: Σύγκρ ιση τω ν ποσο στ ών α νε ργίας τ ης Σ τε ρεάς Ελλάδα ς με το σύνολ ο χώρα ς για τη ν πε ρίοδο 200 0-2008 Ε Τ Ο Σ Σ ύ ν ολ ο Χ ώ ρ α ς ( 1 ) Σ τ ε ρ ε ά Ε λ λ ά δ α ( 2 ) Α π ό κ λ ι σ η ( 2 ) - ( 1 ) 2 0 0 0 1 0, 9 % 1 4, 7 % 3, 8 % 2 0 0 1 1 0, 2 % 1 3, 5 % 3, 3 % 2 0 0 2 9, 8 % 1 1, 2 % 1, 4 % 2 0 0 3 9, 3 % 9, 9 % 0, 6 % 2 0 0 4 1 0, 1 % 1 2, 2 % 2, 1 % 2 0 0 5 9, 7 % 1 0, 3 % 0, 6 % 2 0 0 6 8, 3 % 8, 8 % 0, 5 % 2 0 0 7 7, 9 % 9, 1 % 1, 2 % 2 0 0 8 7, 2 % 8, 2 % 1, 0 % Π η γ ή : Ε Σ Υ Ε. Έ ρ ε υ ν α Ε ρ γ α τ ι κ ο ύ Δ υ ν α μ ι κ ο ύ Διάγραμμα 1: Συγκριτική αξιολόγηση των ποσοστών ανεργίας μεταξύ της Περιφέρειας και του συνόλου της Χώρας την περίοδο 2001-2008 15,00 Σύνολο Χώρας Στερεά Ελλάδα Ποσοστό ανεργίας 10,00 5,00 0,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Έτος Δι άγρα μμ α 2: Διαπε ρι φε ρειακή σύγκρ ιση α νε ργίας έ τ ους 200 8 20

0 2 4 Ποσοστό ανεργίας 10 12 Δυτική Μακεδονία Ήπειρος Δυτική Ελλάδα Ανατολική Μακεδονία- Θράκη Ιόνια Νησιά perifer Στερεά Ελλάδα Θεσσαλία Κεντρική Μακεδονία Νότιο Αιγαίο Σύνολο Χώρας Αττική Πελοπόννησος Κρήτη Βόρειο Αιγαίο 0 2 4 6 8 10 12 Π. Ε. 1.2: Μακροχρόνια άνεργοι-ποσοστό μακροχρόνια ανέργωνποσοστό «νέων» ανέργων- ποσοστό ανεργίας κατά φύλο Ως μακρο χρό νι α ανεργί α ο ρίζ ετα ι η κ ατάσ τασ η εκ είν η κα τά την ο πο ία ο ι άν εργο ι π αραμ ένουν χωρίς εργ ασία γ ια με γάλο χρο ν ικό δ ιάσ τημ α, το υλάχ ισ το ν επί έν α έτο ς. Γενικά, το πο σο στό μακρο χρό ν ιας αν ερ γί ας αυ ξάν ε τα ι κ α θώς αυ ξάν ετ α ι ο συνολικό ς αριθμό ς των αν έργων. Έ τσι, αν γι α π αράδ ε ι γμα, αν αμένετα ι επι βρ άδ υνση των ρυθμών αν ά πτυ ξης της ο ι κο ν ο μίας, τό τε θα πρέπ ει ν α αν αμένετα ι κ αι ε π ιδ είν ω ση το υ προ βλήματο ς, ό χι μό νο της αν ερ γί ας αλ λά κα ι της αν εργ ίας μακράς διάρκ ειας. Ως άνεργος νέ ος ο ρίζε τα ι το ν ε αρής ηλ ικ ίας άτο μο, συνήθως κάτω των 25 ετών, πο υ αν αζητά ερ γασ ία κα ι δ εν βρίσκε ι. Η συγκ εκρ ιμένη κα τη γο ρία αν εργ ίας υ πο λο γίζετα ι γι ατ ί μετ ρά τ ην απο τελε σματι κό τητα των αγο ρών, το δ υναμισμό το υ πα ραγ ωγ ικο ύ συστήμ ατο ς ως π ρο ς τη δ ημ ιο υργί α ν έων θέσεων εργ ασ ίας αλ λά κα ι θέσεων πο υ αν τισ το ιχο ύν στα προ σό ν τα των ν έων, καθώς και 21

ατέ λειες στ ην αγο ρά ερ γασ ί ας, ό πως κενά στ ην εκ πα ίδ ευσ η κα ι στις δεξιό τη τες, στην επαγ γε λματ ικ ή ε ξειδ ίκ ευση κ α ι κα τάρ τισ η Η δ υσκο λί α ε ισό δ ο υ των ν έων στην α γο ρά αν τ ικα τρο πτ ίζε ι τό σο τη δ υσαρμο ν ία το υ εκ πα ιδ ευ τικο ύ συστ ήματο ς με τις αν άγ κες της ο ικο ν ο μίας ό σο και την α δ υναμία τ ης ο ικο ν ο μίας και το υ δ ημό σιο υ και ιδ ιω τ ι κο ύ το μέα ν α δ ημιο υργή σο υν επαρκε ίς θέσε ις εργ ασίας. Οι άν ερ γο ι τ ης Σ τερε άς αν τ ιπρο σωπ ε ύο υν το 5% περ ίπο υ το υ συνολικο ύ αριθμο ύ των αν έ ργω ν ενώ ό σο αν αφο ρά την κατ αν ο μή της ως προ ς το φύλο, στην Στερ εά Ε λλ άδ α, συ μφωνά με το ν Π ίν ακ α 2 προ κύπτ ει ό τι το 66,8% τ ων αν έ ργων ήταν γυναί κες ( αν τί στο ιχο π αν ελ λαδ ικό πο σ ο στό 62,4%) και το 33,2% ήταν άν τ ρες (αν τ ίστο ι χο παν ελ λαδ ικό πο σο στό 66,8%). Συνολικ ά στ ην Πε ριφ έρε ια ( β λ. Δι άγρ αμμα 4) τ α μεγα λύτερ α πο σο στά αν ερ γί ας πα ρο υσιάζο ν τα ι στ ις ηλ ικ ίες 3 0-44 με πο σ ο στό 35%. Ε ν ώ στις ηλ ι κί ες 1 5-24 η αν ερ γί α κυμ α ίν ετα ι στο 26%. Ε ν ώ η πο σο στια ία κατ αν ο μή της αν εργ ίας ως προ ς το φύλο προ σεγγ ίζε ι τα αν τ ίστο ι χα πο σο στά το υ συνόλο υ της Χώ ρας με σαφε ίς ενδείξε ις ό τι ο ι γυναίκες δ υσκο λεύο ν ται πε ρισσό τερο ν α εργα στο ύν σε σχέσ η με το υς άν τρ ε ς. Τ α Δια γράμμ ατ α 3 κ αι 4 απε ικο ν ίζο υν την κα ταν ο μή της αν ερ γία ς των γυναικ ών κα ι των αν τρών αν τ ίστο ι χα αν ά ο μάδ ες ηλ ικ ιών ενώ το Διάγρ αμμα 5 απε ικο ν ίζε ι την συνολικ ή κ ατ αν ο μή της αν ερ γί ας αν ά ο μάδ ες ηλ ικ ιών. Πιο συγκε κριμένα, στην Στε ρεά Ε λλ άδ α ( β λ. Διά γραμμ α 5) το 29% των άν εργων γυναικών ε ίν α ι ηλι κί ας 15-24 ετ ών εκ των ο πο ίων το 28% στ ις ηλ ικ ίες 20-2 4. Αν τ ίστο ιχ α, το πο σο στό αν εργ ίας των αν τρών ηλ ικ ί ας 15-24 ( βλ. Δι άγρ αμμα 6) ή ταν 32% ενώ για τις ηλικ ίες 20-2 4 ήτ αν 19%. Τ ο δ ιάστημ α επ ίση ς κ ατ ά το ο πο ίο ο ι άν ερ γο ι π αρ αμένουν χωρίς εργ ασ ία ε ίν α ι επ ίσ ης ένας χαρα κτ ηριστ ικό ς δ είκ της. Σύμφωνα μ ε τ ην Ε τ ήσιο Έκθεση Αν τ αγωνιστ ικό τητ ας το υ 200 5 το υ Υπο υργείο υ Αν άπ τυξης, παρό λα τ α προ γρά μματ α πο υ εφαρμό στη καν γ ια τ ην κα τα πο λέμησ η της αν ερ γ ίας, η α ν ερ γ ία μακρ άς δ ιά ρκε ια ς στην Ε λ λάδ α εξ ακ ο λο υθεί ν α είν α ι α πό τις 22

μεγα λύτερ ες στ ην Ε υρώπ η. Τ ο γεγο ν ό ς αυτό μπο ρεί ν α συσχετ ισ τε ί με τ ις δ ι αρθρω τι κές αλ λα γές της ο ι κο ν ο μίας κα ι την αγο ρά ερ γασ ία ς, κα θώς ε π ίσης κα ι μ ε την απο τε λεσμ ατ ικό τητ α των ασκο ύμενων πο λ ι τι κών έντα ξης των μακρο χρό ν ια αν έρ γων. Στην Στ ερε ά Ε λλ άδ α ό πως προ κύπτε ι από το Διάγρ αμμα 7 από το σύνολο των αν έργ ων, το 61 % αφο ρά άν ε ργο υς μακράς δ ιάρ κε ιας ( χ ρο ν ικό δ ιάστ ημα μ εγα λύτ ερο από 12 μήνες). Ε ν ώ το 22% των αν έργων πα ραμένει άν εργο γ ι α δ ι άστ ημα με γα λύτε ρο των 48 μηνών ( 4 χρό ν ια). Αν τί στο ιχ α, στο σύνολο της Χώρας, το πο σο στό των αν έργων μακρ άς δ ι άρκ ειας την π ερ ίο δ ο 2001-2006 κυμαίν ετ αι π ερ ίπο υ στο 55% το υ συνολικο ύ αριθμο ύ των αν έργων. Πίνακας 5 : Κα τα νομ ή α νέ ργων σ τ ην Στε ρεά Ελλάδα ως προ ς το φύ λο Κ α τανομή α ν ε ρ γ ία ς ω ς πρ ο ς το φύ λ ο. Σ ύ ν ο λ ο χώ ρ α ς (% ) Π ε ρ ιφέ ρ ε ια (% ) Γυναίκ ε ς 2 6 6. 5 4 9 (62,4) 1 4. 4 0 2 (66,8) Άν τρ ε ς 1 6 0. 8 6 1 (37,6) 7. 1 4 9 (33,2) Σ ύ ν ο λ ο 4 2 7. 4 1 0 (100 ) 2 1. 5 5 1 (100 ) Π η γ ή : Ε Σ Υ Ε. Έ ρ ε υ ν α Ε ρ γ α τ ι κ ο ύ Δ υ ν α μ ι κ ο ύ ( σ τ ο ι χ ε ί α Β Τ ρ ι μ ή ν ο υ 2 0 0 6 ). Δι άγρα μμ α 3: Ποσοσ τιαία κατα νομ ή ανέρ γ ων στη Στερεά Ελ λ άδα ως πρ ος το φύλο 23

Άντρες 33,2% Γυναίκες 66,8% Δι άγρα μμ α 4: Κα τανομή τ η ς α νε ργία ς α νά ομάδες ηλ ικιών σ τη ν Περιφέ ρεια Στε ρεάς Ελ λ ά δ α ς 15-19 5 Ανεργία νέων 26% 20-24 21 ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ 25-29 30-44 45-64 16 22 35 65+ 0 10 20 30 40 ΠΟΣΟΣΤΟ Δι άγρα μμ α 5: Κα τανομή τ η ς γυναικε ί α ς α νε ργίας α νά ομάδες ηλι κι ών στ ην Περι φέ ρεια Στε ρεάς Ελ λ ά δ α ς 24

15-19 20-24 1 Ανεργία νέων γυναικών 29% 28 ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ 25-29 30-44 45-64 16 27 28 65+ 0 10 20 30 ΠΟΣΟΣΤΟ Δι άγρα μμ α 6: Κα τανομή τ η ς α νε ργία ς τω ν α ντρών α νά ομάδες ηλι κι ών σ τ ην Περι φέ ρεια Στε ρεάς Ελ λ ά δ α ς 15-19 13 Ανεργία νέων αντρών 32% ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ 20-24 25-29 30-44 19 23 22 45-64 23 0 10 20 30 ΠΟΣΟΣΤΟ 25

Δι άγρα μμ α 7: Ποσοσ τιαία κα τανομ ή τ ου χρο νι κο ύ δ ιαστ ήματο ς α ναζή τη σης ε ργασίας στ η ν Περιφέ ρεια Στε ρεάς Ελλάδα ς Τώρα αρχίζει Λιγότερο από μήνα 1-2 μήνες 7 Χρονικό Διάστημα 3-5 μήνες 6-11 μήνες 12-17 μήνες 18-23 μήνες 24-47 μήνες 8 13 13 17 19 Άνεργοι μακράς διάρκειας 61% 48 μήνες + 22 0 10 20 30 Ποσοστό Σ η μ ε ί ω σ η : Τ α δ ι α γ ρ ά μ μ α τ α 3-7 α ν α φ έ ρ ο ν τ α ι σ ε σ τ ο ι χ ε ί α τ ο υ 2 0 0 6. Π.Ε. 1.3: Τα χαρακτηριστικά της απασχόλησης Από τη δ ια χρο ν ική ε ξέλ ιξ η 2 000-20 08, το υ αρ ιθμο ύ των απα σχο λο ύμενων, η ο πο ία π αρο υσιάζε τα ι στο ν π ίν ακ α 6, προ κύπτε ι ό τι ο αριθμό ς των α πασ χο λο ύμενων τό σο στη Στερ εά Ε λλάδ α ό σο και σ το σύνολο της χ ώρας έ χο υν αυξηθ εί. Πιο συγκε κρ ιμένα π ρο κύπτε ι ό τι: α) Όσο αν αφο ρά τη Στε ρεά η πο σο στια ία αύξηση το υ αριθμο ύ των απα σχο λο ύμενων το 2008 σε σχέσ η με το 2000 είν α ι 12,2% ενώ η αύξηση το υ π ληθ υσμο ύ ήταν 2,7%. Η δ ιαχ ρο ν ική ε ξέλ ι ξη τ ης αν α λο γίας πλη θυσμο ύ - απα σχο λο ύμενων παρο υσιάζετ αι σ το Δι άγραμ μα 8. β) Για το σύνολο της χώρας η πο σο στια ία αύξηση το υ αριθμο ύ των απα σχο λο ύμενων το 2008 σε σχέσ η με το 2000 είν α ι 11,8% ενώ η αύ ξη ση το υ πλη θυσ μο ύ ήταν 4,5%. 26

Συμπερ αίν ο υμε λο ι πό ν ό τι αφενός η α ύξ ησ η το υ πλη θυσμο ύ στη Στ ερε ά ήταν μ ικρό τε ρη α πό το μέσο ό ρο της χώρας κα ι αφετέ ρο υ ό τι η πο σο στια ί α μετ αβο λ ή των απ ασχο λο ύμενων στ η Στερε ά ήτ αν μεγα λύτε ρη α πό το σύνο λο της χώρας. Όσο ν αφο ρά στη σύνθεσ η τ ης α πασ χό λησης κα τά κλ άδ ο ο ικο ν ο μικής δ ραστ ηρ ιό τητα ς προ κύπτε ι ό τι περ ίπο υ το 21% ( βλ. Πίν α κα 7) α πασ χο λο ύταν στο ν κ λάδ ο της γ εωργ ίας, κτ ηνοτρο φίας κα ι δ ασο κο μίας έν αν τ ι 11,2% το υ συ ν ό λο υ της χώρας. Ε ν ώ ο κλάδ ο ς χο ν δ ρικό κ αι λ ιαν ικό εμπό ριο, επισκευ ή ο χημ άτων κα ι ο ικι ακών συσ κευών σ τη Στερ εά βρ ίσκ ετα ι στ η 2 η θέσ η με 16,9% έναν τι 17,7% το υ συνόλο υ της χώρ ας κα ι α κο λο υθο ύν ο ι κλάδ ο ι: α) ο ι κατασ κευές με 8,7%, β) ο ι μετ απο ιη τι κές β ιο μηχ αν ίες με 8,5%, γ) η εκπα ίδ ευση με 8,4% κ. ο. κ. Τ ο Διάγρ αμμα 9 απε ικο ν ίζε ι τ ην πο σο στια ί α αν α λο γία απα σχο λο ύμενων ηλ ικ ίας 15 ετών κα ι άν ω κ ατά κλ άδ ο ο ικο νομικ ής δ ραστ ηρ ιό τητας σ τη Στερε ά. Πίνακας 6: Δια χρο νική ε ξέ λιξη α πα σ χ ολο ύμενω ν πε ριόδου 200 0-2008.(σε χιλ. ) Έ τ ος Α π α σ χ ολ ού μ ε ν οι ( Σ τ ε ρ ε ά Ε λ λ ά δ α ) Α π α σ χ ολ ού μ ε ν οι ( Σ ύ ν ολ ο Ε λ λ ά δ α ς ) Π λ η θ υ σ μ ός ( Σ τ ε ρ ε ά ς Ε λ λ ά δ α ς ) Π λ η θ υ σ μ ός ( Σ ύ ν ολ ο Ε λ λ ά δ α ς ) 2 0 0 0 1 9 7, 5 0 4. 0 9 7, 9 4 6 1, 2 8. 8 3 0, 8 2 0 0 1 1 9 3, 1 3 4. 1 0 3, 2 4 6 3 8. 8 9 8, 5 2 0 0 2 2 0 7, 6 3 4. 1 9 0, 2 4 6 6, 1 8. 9 5 7, 6 2 0 0 3 2 1 9, 6 3 4. 2 8 6, 6 4 6 8 9. 0 0 8, 8 2 0 0 4 2 0 6, 3 5 4. 3 3 0, 5 4 6 9 9. 0 5 6, 9 2 0 0 5 2 1 7, 1 5 4. 3 8 1, 9 4 7 0, 5 9. 1 0 2, 6 2 0 0 6 2 2 3, 0 5 4. 4 5 2, 8 4 7 3, 2 9. 1 5 0, 1 2 0 0 7 2 2 4, 0 5 4. 5 1 9, 9 4 7 3, 4 9. 2 0 6, 7 2 0 0 8 2 2 1, 5 8 4. 5 8 2, 5 4 7 2, 1 9. 2 3 0, 1 Π Η Γ Η : Ε Σ Υ Ε. Ε Ρ Ε Υ Ν Α Ε Ρ Γ Α Τ Ι Κ Ο Υ Δ Υ Ν Α Μ Ι Κ Ο Υ. 27

Δι άγρα μμ α 8: Ανα λογία πλη θυσ μο ύ απα σχο λο ύμενω ν στ η Στε ρεά (2000-200 8) Πληθυσμός Αριθμός απασχολούμενων 600,00 400,00 200,00 0,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 ΕΤΟΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ Πίνακας 7: Ποσ οστιαία ανα λογία απα σχολ ούμε νων ηλι κία ς 15 ε τών κα ι άνω κα τά κ λάδο οι κονο μικής δραστηριό τη τας Κ λ ά δ ο ς ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ς δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α ς Σ τ ε ρ ε ά Σ ύ ν ο λ ο χ ώ ρ α ς Γ ε ω ρ γ ί α, Κ τ η ν ο τ ρ ο φ ί α, δ α σ ο κ ο μ ί α 2 0, 7 1 1, 2 Α λ ι ε ί α 0, 5 0, 3 Ο ρ υ χ ε ί α κ α ι λ α τ ο μ ε ί α 0, 1 0, 4 Μ ε τ α π ο ι η τ ι κ έ ς β ι ο μ η χ α ν ί ε ς 8, 5 1 2, 4 Π α ρ ο χ ή η λ ε κ τ ρ ι κ ο ύ ρ ε ύ μ α τ ο ς, φ υ σ ι κ ο ύ α ε ρ ί ο υ κ α ι ν ε ρ ο ύ 0, 9 0, 9 Κ α τ α σ κ ε υ έ ς 8, 7 8, 7 Χ ο ν δ ρ ι κ ό κ α ι λ ι α ν ι κ ό ε μ π ό ρ ι ο, ε π ι σ κ ε υ ή ο χ η μ ά τ ω ν κ α ι ο ι κ ι α κ ώ ν σ υ σ κ ε υ ώ ν 1 6, 9 1 7, 7 Ξ ε ν ο δ ο χ ε ί α κ α ι ε σ τ ι α τ ό ρ ι α 6, 4 7 Μ ε τ α φ ο ρ έ ς, α π ο θ ή κ ε υ σ η κ α ι ε π ι κ ο ι ν ω ν ί ε ς 5, 4 5, 9 Ε ν δ ι ά μ ε σ ο ι χ ρ η μ α τ ο π ι σ τ ω τ ι κ ο ί ο ρ γ α ν ι σ μ ο ί 1, 8 2, 5 Δ ι α χ ε ί ρ ι σ η α κ ί ν η τ η ς π ε ρ ι ο υ σ ί α ς, ε κ μ ι σ θ ώ σ ε ι ς κ α ι ά λ λ ε ς ε π ι χ ε ι ρ η μ α τ ι κ έ ς δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ ε ς 5, 1 6, 5 Δ η μ ό σ ι α δ ι ο ί κ η σ η κ α ι ά μ υ ν α 7, 9 8, 6 Ε κ π α ί δ ε υ σ η 8, 4 7, 3 Υ γ ε ί α κ α ι κ ο ι ν ω ν ι κ ή μ έ ρ ι μ ν α 5, 1 5, 3 Ά λ λ ε ς δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ ε ς π α ρ ο χ ή ς υ π η ρ ε σ ι ώ ν 3, 1 3, 6 28

Ι δ ι ω τ ι κ ά ν ο ι κ ο κ υ ρ ι ά π ο υ α π α σ χ ο λ ο ύ ν ο ι κ ι α κ ό π ρ ο σ ω π ι κ ό 0, 6 1, 5 Π η γ ή : Ε Σ Υ Ε. Έ ρ ε υ ν α Ε ρ γ α τ ι κ ο ύ Δ υ ν α μ ι κ ο ύ. ( Β Τ ρ ί μ η ν ο 2 0 0 7 ) Δι άγρα μμ α 9: Ποσοσ τιαία αναλο γία απα σχο λο ύμενω ν η λι κίας 15 ε τών κα ι άνω κα τά κλάδο οι κονο μικής δραστηριό τη τας Γεωργία, Κτηνοτροφία, δασοκομία Χονδρικό και λιανικό εμπόριο, επισκευή οχημάτων και οικιακών συσκευών Κατασκευές Μεταποιητικές βιομηχανίες Εκπαίδευση Δημόσια διοίκηση και άμυνα Ξενοδοχεία και εστιατόρια Μεταφορές, αποθήκευση και επικοινωνίες Διαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκμισθώσεις και άλλες επιχειρηματικές δραστηριότηες Υγεία και κοινωνική μέριμνα Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου και νερού Ιδιωτικά νοικοκυριά που απασχολούν οικιακό προσωπικό Αλιεία Ορυχεία και λατομεία 0 5 10 15 20 Ποσοστιαία αναλογία απασχολούμενων 25 Π.Ε. 2: Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ανεργία, την απασχόληση και την οικοδομική δραστηριότητα Με τη χρήση εξειδικευμένων στατιστικών και ποσοτικών μεθόδων όπως t- ελέγχους θα «αξιολογήσουμε» τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης απασχόληση, την οικοδομική δραστηριότητα και την ανεργία. στην Η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί διακρίνει (2) χρονικές περιόδους. Ειδικότερα η 1η περίοδος αναφέρεται πριν την εμφάνιση της κρίσης (χρονικά την προσδιορίζουμε το Γ τρίμηνο του 2008) και η 2η μετά την εμφάνιση της κρίσης. Στην συνέχεια με τη χρήση στατιστικών εργαλείων θα συγκρίνουμε τις δύο περιόδους και θα εξετάσουμε αν οι διαφορές που υπάρχουν στους εν λόγω δείκτες είναι στατιστικά σημαντικές ή όχι. Η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί παρουσιάζεται στο Διάγραμμα 10. 29

Διάγραμμα 10: Μεθοδολογία αξιολόγησης των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης Περίοδος 1: Η απασχόληση, η ανεργία και η οικοδομική δραστηριότητα πριν το event. Εμφάνιση της οικονομικής κρίσης (Γ τρίμηνο 2008)/ event Περίοδος 2: Η απασχόληση, η ανεργία και η οικοδομική δραστηριότητα μετά το event. Χρόνος (t) Σύγκριση των (2) περιόδων. Απάντηση στο ερώτημα: Υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στην απασχόληση, την ανεργία και την οικοδομική δραστηριότητα μεταξύ των (2) αυτών περιόδων; Ανάλυση μεθοδολογίας Προκειμένου να απαντήσουμε στο ερώτημα το οποίο θέσαμε συλλέξαμε μηνιαία στοιχεία (από την ΕΣΥΕ) για τους εν λόγω δείκτες τα οποία αφορούν την περίοδο Ιανουάριο 2004 έως Μάιο 2009. Στη συνέχεια διακρίναμε (2) περιόδους, Η 1 η αφορά Ιανουάριο 2004 έως Ιούνιο 2008 και η 2 η Ιούλιο 2008 έως Μάιο 2009. Κατόπιν, ελέγξαμε με την χρήση t - ελέγχων αν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των (2) αυτών περιόδων. Τα αποτελέσματα τα οποία προκύπτουν είναι: Α) Ανεργία Από την ανάλυση προκύπτει (βλ. Πίνακα 8) ότι πριν την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης τα μηνιαία ποσοστά ανεργίας ήταν κατά μέσο όρο 10,3% ενώ μετά την εμφάνιση της κρίσης παρουσιάζουν μείωση καθώς το ποσοστό ανέρχεται σε 9,4%. Επίσης με τη χρήση του στατιστικού ελέγχου t (t-test for Equality of Means) για τη σύγκριση των μέσων τιμών των (2) περιόδων δεν προκύπτει στατιστικά σημαντική διαφορά (t= 1.11, β.ε. 63, p= 0.124). Πίνακας 8 : Περιγραφικά ì έτρα ποσοστών ανεργίας για την περίοδο 1/2004 5/2009 30

Περίοδος αναφοράς Πριν την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης (1/2004-6/2008) Μετά την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης (7/2008-5/2009) Αριθμός Μηνιαίων στοιχείων Μέσος όρος Τυπική απόκλιση 54 10,3 2,38195 11 9,4 1,59568 Β) Απασχόληση Η απασχόληση για την περίοδο πριν την εμφάνιση της κρίσης ήταν κατά μέσο όρο (βλ. πίνακα 9) 218,23 χιλ. ενώ για τη περίοδο εμφάνισης της κρίσης υπολογίζεται, ελαφρώς μειωμένη, σε 217,70 χιλ. Ωστόσο από την ανάλυση δεν προκύπτει στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των (2) περιόδων (t= 0.11, β.ε. 19, p= 0,9). Πίνακας 9 : Περιγραφικά Μέτρα για το δείκτη της απασχόλησης Αριθμός Περίοδος αναφοράς τριμηνιαίων στοιχείων Μέσος όρος Τυπική απόκλιση Απασχόληση: Α 2004 - Β 2008 18 218,23 7,45638 Απασχόληση: Γ 2008 - Α 2009 3 217,70 5,58301 Γ) Οικοδομική δραστηριότητα Η συνολική οικοδομική δραστηριότητα (Ιδιωτική Δημόσια) μετριέται από την ΕΣΥΕ με (3) βασικούς δείκτες: 1) Αριθμός αδειών, 2) Επιφάνεια (σε xιλ. τ.μ.) και 3) Όγκος (σε χιλ. κ.β). Ακολουθώντας την πιο πάνω μεθοδολογία καταγράψαμε τους δείκτες της οικοδομικής δραστηριότητας με περίοδο αναφοράς 1/2004 5/2009. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Πίνακα 10 και οι (3) δείκτες παρουσιάζουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των (2) εξεταζόμενων περιόδων. Πίνακας 10 : Αποτελέσματα συγκρίσεων μέσων τιμών των οικοδομικών δεικτών για τις περιόδους πριν και μετά την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης Οικοδομικοί Περίοδος Μέση τιμή Τυπική Αποτέλεσμα ελέγχου Συμπεράσματα δείκτες αναφοράς απόκλιση (t-test for Equality of Means) Αριθμός αδειών t=2.4 Η διαφορά είναι 31

1/2004-6/2008 479,29 147,38 7/2008-5/2009 366,30 109 Επιφάνεια 1/2004-6/2008 131,48 61,85 (σε xιλ. τ.μ.) 7/2008-5/2009 83,27 25,93 Όγκος 1/2004-6/2008 514,96 232,88 (σε χιλ. κ.μ). 7/2008-5/2009 363,34 132,96 * β.ε.. = βαθμοί ελευθερίας (σχετίζεται με το μέγεθος του δείγματος). ** p: παρατηρούμενο επίπεδο σημαντικότητας. β. ε.= 63 P =0.019 t=2.52 β.ε.= 63 P=0.014 t=2.08 β.ε.= 63 P=0.041 στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0,05. Η διαφορά είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0,05. Η διαφορά είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο σημαντικότητας 0,05. Από την ανάλυση των δεικτών προκύπτει ότι στην ανεργία και στην απασχόληση δεν προκύπτουν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο εξεταζόμενων περιόδων. Αντίθετα, οι δείκτες οικοδομικής δραστηριότητας παρουσιάζουν σημαντική μείωση στην περίοδο εμφάνισης της κρίσης. Ωστόσο θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσο αναφορά την πλήρη υιοθέτηση των πιο πάνω συμπερασμάτων διότι αφενός το φαινόμενο της οικονομικής κρίσης είναι σε εξέλιξη και αφετέρου δεν γνωρίζουμε με ακρίβεια το βαθμό επίδρασης (impact) των μεταβολών της οικοδομικής δραστηριότητας στην μεταβολή της απασχόληση. Π.Ε. 3: Το «μέλλον» της απασχόλησης και της ανεργίας: Κατασκευή οικονομετρικών μοντέλων πρόβλεψης Με τη βοήθεια ιστορικών στοιχείων (1998-2008) για τους εν λόγω δείκτες και με τη χρήση μεθόδων πρόβλεψης θα εκτιμηθεί η πορεία που αναμένεται να έχει η ανεργία και η απασχόληση το 2009. Πιο συγκεκριμένα, με τη χρήση της εξίσωσης y= α + β*t, όπου y η εξαρτημένη μεταβλητή ανεργία ή απασχόληση και t o χρόνος θα γίνει προσπάθεια πρόβλεψης της πορείας των (2) αυτών δεικτών. Ωστόσο θα πρέπει να αναφερθεί ότι οι προβλέψεις για την μελλοντική πορεία οικονομικών δεικτών, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων περιέχουν υψηλό ρίσκο. Η ανεργεία Η ανεργία στη Στερεά Ελλάδα τα τελευταία χρόνια (βλ. Διάγραμμα 11) παρουσιάζει τάση μείωσης. Προκειμένου να προβλέψουμε την μελλοντική πορεία 32

της ελέγξαμε διάφορα οικονομετρικά μοντέλα και εξετάσαμε πιο προσαρμόζεται καλύτερα με βάση τα στοιχεία του παρελθόντος. Μετά από ενδελεχή εξέταση καταλήξαμε ότι το μοντέλο που προσαρμόζεται καλύτερα και το οποίο είναι καταλληλότερο στην ερμηνεία της μεταβλητότητας της ανεργίας είναι το Εκθετικό (Exponential. Model) με εξίσωση της μορφής: Y =α * (e**(β1 * t)). Ειδικότερα, η εξίσωση είναι: Y =1,24 * (e -0.056t ) η οποία ερμηνεύει το 83,5% της διακύμανσης του δείκτη της ανεργίας (R 2 =0,835 ή 83,5%). Με βάση λοιπόν το εκθετικό μοντέλο για το 2009 η ανεργία προβλέπεται με πιθανότητα 95% να κυμανθεί από 6,3% έως 10,1% με αυξημένες πιθανότητες να κινηθεί στο άνω όριο δεδομένης της οικονομικής κατάστασης που επικρατεί στην παγκόσμια αλλά και στην εγχώρια οικονομία.. Διάγραμμα 11: Η εξέλιξη της ανεργίας τη περίοδο 1998-2008 33

14,00 Ποσοστό ανεργίας 12,00 10,00 Y =1,24 * e -0.056 t Για το 2009 προβλέπεται η ανεργία με πιθανότητα 95% να λάβει τιμές. από 6,3% έως 10,1%. 8,00 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Έτος 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Η απασχόληση Το οικονομετρικό μοντέλο που προσαρμόζεται καλύτερα και το οποίο είναι καταλληλότερο στην ερμηνεία της μεταβλητότητας της απασχόλησης (βλ. διάγραμμα 12) είναι το πολυώνυμο τρίτου βαθμού (Cubic Model). Πιο συγκεκριμένα η εξίσωση είναι της μορφής: Y = b0 + (b1 * t) + (b2 * t 2 ) + (b3 * t 3 ). Ειδικότερα, με βάση τα ιστορικά στοιχεία που χρησιμοποιούνται η εξίσωση λαμβάνει τη μορφή: Y = 209,01+ (5,02 * t) + (0,18 * t 2 ) + (-0,135* t 3 ) Αυτή ερμηνεύει το 77% της διακύμανσης του δείκτη της απασχόλησης (R 2 =0,77 ή 77%). Με βάση λοιπόν το πολυώνυμο τρίτου βαθμού για το 2009 ο αριθμός των απασχολούμενων προβλέπεται, να κυμανθεί από 186,82 χιλ. έως 246,58 χιλ. με πιθανότητα 95%. Διάγραμμα 12: Η εξέλιξη της απασχόλησης την περίοδο 1998-2008 34

Για το 2009 προβλέπεται η απασχόληση με πιθανότητα 95% να λάβει τιμές από 186,82 χιλ. έως 246,58 χιλ. Y = 209,01+ (5,02 * t) + (0,18 * t 2 ) + (-0,135* t 3 ) Π. Ε. 4: Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και το στατιστικό παράδοξο στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας: Το κατά κεφαλή (κ.κ.) Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν Π.Ε 4. 1 : Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν και το στατιστικό παράδοξο στην Περιφέρεια Η χρηματική α ξ ία ό λων των τελ ικών α γαθών κα ι υπηρεσ ιών πο υ έχο υν παραχθε ί εντό ς ενός ημερο λο γιακο ύ έτο υς σε μια χώρα ή μια περ ιο χή ε ίν α ι ένας από το υς πιο σ ημαν τ ικο ύς δ ε ίκ τες μέτρησ ης της ευημερ ί ας των πο λ ιτών. Τ ο ΑΕ Π, ό πως συν ηθ ίζετα ι ν α ο ν ο μάζεται, το 2 007 γι α το 228.180 εκ. ευρ ώ ε κ των ο πο ίων τα 11.059 εκ. ευρώ π ρο ήλθαν α πό την Στερε ά ( πο σο στια ία συμμετο χή περ ίπο υ 4,9%). Όπως προ κύπτ ει α πό τα σ το ιχε ί α το υ Πίν α κα 11 η Στε ρεά συμμε τέχ ει στο συνολικό ΑΕ Π της Ε λ λάδ ας την περ ίο δ ο 2000-2007 με πο σο στό περίπο υ 5%. Ωστό σο το ζητο ύμενο για την Περ ιφέ ρεια είν αι το γεγο ν ό ς ό τι το παρ αχθ έν ΑΕ Π δ εν κ αταν έμ ετα ι ισο μερώς στο υ ς Νο μο ύς. Συνεπώς, δ ημιο υργε ίτ α ι ενδοπεριφε ρειακά ένα σο β αρό πρό βλημ α κατ αν ο μής το υ πλο ύτο υ. 35