ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ.

2014 ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ. 1 ΓΕΛ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ TMHMA A1

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΜΦΙΚΛΕΙΑΣ Α1 ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΒΟΪΒΟΝΤΑΣ ΛΑΖΑΡΟΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ ΦΩΤΕΙΝΗ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΗΛΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΚΑΛΛΙΑΚΟΥΔΑΣ ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΚΑΡΑΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΑΤΣΩΛΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΕΦΟΣ ΛΟΥΚΑΣ ΚΕΦΟΥ ΜΑΡΙΝΑ ΚΙΣΣΑ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ ΚΙΤΑΝ ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΚΟΛΛΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΑ ΚΟΛΟΤΟΥΡΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΟΝΟΠΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Πρόλογος. Σελ. 4 Ορισμός. Σελ 5 Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του (1948). Σελ 5 Φαινόμενα σύγχρονων παραβιάσεων δικαιωμάτων. Σελ 8 Παραβιάσεις δικαιωμάτων μεταναστών. Σελ 9 Παραβιάσεις δικαιωμάτων γυναικών. Σελ 10 Παραβιάσεις δικαιωμάτων παιδιών και εφήβων. Σελ 13 Τρόποι αντιμετώπισης παραβιάσεων παιδιών και εφήβων. Σελ 22 Bιβλιογραφία Σελ 26 3

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μια πρόκληση, να κάνουμε έρευνα και να καταγράψουμε τα αποτελέσματά της. Ασχοληθήκαμε με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την καταπάτηση των δικαιωμάτων ευάλωτων ομάδων της κοινωνίας, κυρίως των παιδιών και των εφήβων. Η εργασία αυτή αποσκοπεί στο να μας βοηθήσει να διευρύνουμε τους ορίζοντες μας και να αναπτύξουμε την κριτική μας σκέψη και τη δημιουργικότητά μας. Τέλος, να ενημερωθούμε για το θέμα αποκομίζοντας χρήσιμες πληροφορίες για το μέλλον και να προετοιμαστούμε καλύτερα ως αυριανοί πολίτες της κοινωνίας. 4

ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Είναι βασικά δικαιώματα και θεμελιώδεις ελευθερίες που δικαιούνται όλοι οι άνθρωποι. Συνοψίζονται στην Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (10 Δεκεμβρίου 1948) Όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ ανέλαβαν την υποχρέωση να τα διαφυλάξουν και είχαν ως σκοπό το σεβασμό των θεμελιωδών ελευθεριών και των δικαιωμάτων των ανθρώπων. Περιλαμβάνουν αστικά και πολιτικά δικαιώματα όπως το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία, την ελευθερία σκέψης και έκφρασης, καθώς και την ισότητα ενώπιον του νόμου. Στα ανθρώπινα δικαιώματα περιλαμβάνονται, επίσης, κοινωνικά, πολιτιστικά και οικονομικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα της συμμετοχής στον πολιτισμό, το δικαίωμα στην τροφή, την ιατρική περίθαλψη, το δικαίωμα στην εργασία, την εκπαίδευση και το δικαίωμα στην παροχή στέγης. Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Είναι μια διακήρυξη που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (10 Δεκεμβρίου 1948), περιγράφοντας την άποψή τους για τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Το προσχέδιο γράφτηκε από τον Τζων Πήτερς Χάμφρεϋ με τη βοήθεια της Ελέανορ Ρούσβελτ, του Ρενέ Κασίν, του Π. Σ. Τσάνγκ και άλλων. Παρ' όλο που δεν είναι νομικά δεσμευτικό έγγραφο, έγινε η βάση για δύο νομικές συνθήκες, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα. Συνεχίζει να αναφέρεται από ακαδημαϊκούς, νομικούς και συνταγματικά δικαστήρια. Τα σημαντικότερα από τα άρθρα της διακήρυξης αυτής παρατίθενται παρακάτω: 5

ΑΡΘΡΟ 1 'Ολοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση, και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης. ΑΡΘΡΟ 2 Κάθε άνθρωπος δικαιούται να επικαλείται όλα τα δικαιώματα και όλες τις ελευθερίες που προκηρύσσει η παρούσα Διακήρυξη, χωρίς καμία απολύτως διάκριση, ειδικότερα ως προς τη φυλή, το χρώμα, το φύλο, τη γλώσσα, τις θρησκείες, τις πολιτικές ή οποιεσδήποτε άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική καταγωγή, την περιουσία, τη γέννηση ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση. ΑΡΘΡΟ 3 Κάθε άτομο έχει δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την προσωπική του ασφάλεια. ΑΡΘΡΟ 4 Κανείς δεν επιτρέπεται να ζει υπό καθεστώς δουλείας, ολικής ή μερικής. Η δουλεία και το δουλεμπόριο υπό οποιαδήποτε μορφή απαγορεύονται. ΑΡΘΡΟ 5 Κανείς δεν επιτρέπεται να υποβάλλεται σε βασανιστήρια ούτε σε ποινή ή μεταχείριση σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική. ΑΡΘΡΟ 6 Καθένας, όπου και αν βρίσκεται, έχει δικαίωμα στην αναγνώριση των νομικών του δικαιωμάτων. ΑΡΘΡΟ 7 'Ολοι είναι ίσοι απέναντι στον νόμο και έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία από τον νόμο, χωρίς καμία απολύτως διάκριση. 'Όλοι έχουν δικαίωμα σε ίση προστασία από κάθε διάκριση που θα παραβίαζε την παρούσα Διακήρυξη και από κάθε πρόκληση για μια τέτοια δυσμενή διάκριση. ΑΡΘΡΟ 9 Κανείς δεν μπορεί να συλλαμβάνεται, να κρατείται ή να εξορίζεται αυθαίρετα. ΑΡΘΡΟ 12 Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιμής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωμα να τον προστατεύουν οι νόμοι από επεμβάσεις και προσβολές αυτού του είδους. ΑΡΘΡΟ 13 1. Καθένας έχει το δικαίωμα να κυκλοφορεί ελεύθερα και να εκλέγει τον τόπο της διαμονής του στο εσωτερικό ενός κράτους. 6

2. Καθένας έχει το δικαίωμα να εγκαταλείπει οποιαδήποτε χώρα, ακόμα και τη δική του, και να επιστρέφει σε αυτήν. ΑΡΘΡΟ 16 1. Από τη στιγμή που θα φθάσουν σε ηλικία γάμου, ο άνδρας και η γυναίκα, χωρίς κανένα περιορισμό εξαιτίας της φυλής, της εθνικότητας ή της θρησκείας, έχουν το δικαίωμα να παντρεύονται και να ιδρύουν οικογένεια. Και οι δύο έχουν ίσα δικαιώματα ως προς τον γάμο, κατά τη διάρκεια του γάμου και κατά τη διάλυσή του. 2. Γάμος δεν μπορεί να συναφθεί παρά μόνο με ελεύθερη και πλήρη συναίνεση των μελλονύμφων. 3. Η οικογένεια είναι το φυσικό και το βασικό στοιχείο της κοινωνίας και έχει το δικαίωμα προστασίας από την κοινωνία και το κράτος. 4. ΑΡΘΡΟ 18 Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για την αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και με την τέλεση θρησκευτικών τελετών. ΑΡΘΡΟ 19 Καθένας έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της γνώμης και της έκφρασης. ΑΡΘΡΟ 23 1. Καθένας έχει το δικαίωμα να εργάζεται και να επιλέγει ελεύθερα το επάγγελμά του, να έχει δίκαιες και ικανοποιητικές συνθήκες δουλειάς και να προστατεύεται από την ανεργία. 2. 'Ολοι, χωρίς καμία διάκριση, έχουν το δικαίωμα ίσης αμοιβής για ίση εργασία. 3. Κάθε εργαζόμενος έχει δικαίωμα δίκαιης και ικανοποιητικής αμοιβής, που να εξασφαλίζει σε αυτόν και την οικογένειά του συνθήκες ζωής άξιες στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Η αμοιβή της εργασίας, αν υπάρχει, πρέπει να συμπληρώνεται με άλλα μέσα κοινωνικής προστασίας. 4. Καθένας έχει το δικαίωμα να ιδρύει μαζί με άλλους συνδικάτα και να συμμετέχει σε συνδικάτα για την προάσπιση των συμφερόντων του. 5. ΑΡΘΡΟ 25 1. Καθένας έχει δικαίωμα σε ένα βιοτικό επίπεδο ικανό να εξασφαλίσει στον ίδιο και στην οικογένεια του υγεία και ευημερία, και ειδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ιατρική περίθαλψη όπως και τις απαραίτητες κοινωνικές υπηρεσίες. 'Εχει ακόμα δικαίωμα σε ασφάλιση για την ανεργία, την αρρώστια, την αναπηρία, τη χηρεία, τη γεροντική ηλικία, όπως και για όλες τις άλλες περιπτώσεις που στερείται τα μέσα της συντήρησής του, εξαιτίας περιστάσεων ανεξάρτητων από τη θέλησης του. 7

ΑΡΘΡΟ 26 1. Καθένας έχει δικαίωμα στην εκπαίδευση. Η εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται δωρεάν, τουλάχιστον στη στοιχειώδη και βασική βαθμίδα της. Η στοιχειώδης εκπαίδευση είναι υποχρεωτική. Η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να εξασφαλίζεται για όλους. Η πρόσβαση στην ανώτατη παιδεία πρέπει να είναι ανοικτή σε όλους, υπό ίσους όρους, ανάλογα με τις ικανότητες τους. 2. Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιακών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάμεσα σε όλα τα έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές ομάδες, και να ευνοεί την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση της ειρήνης. Παρά τη διεθνή αναγνώριση των ανθρώπινων δικαιωμάτων πολλά από αυτά δεν θεωρούνται δεδομένα και παραβιάζονται καθημερινά. Στις χώρες οι ευάλωτες κυρίως, κοινωνικές ομάδες της κοινωνίας είναι εκτεθειμένες στον άμεσο κίνδυνο της παραβίασης των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Ορισμένες από τις συχνότερες παραβιάσεις των δικαιωμάτων των ανθρώπων στη σύγχρονη ζωή παρουσιάζονται παρακάτω, όπως και η επίδρασή τους στα πιο αδύναμα μέλη της κοινωνίας και κυρίως στους μετανάστες και τις γυναίκες και τα παιδιά. ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΩΝ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Πείνα, Φτώχεια, Στέρηση, Εξαθλίωση σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Κοινωνικός ρατσισμός. Φυλετικός και εθνικός ρατσισμός / εθνικισμός. Παιδική εργασία. Καταπίεση εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων. Απάνθρωπη μεταχείριση και εκμετάλλευση μεταναστών: άθλιες βιοτικές συνθήκες, καθεστώς «εργασιακής δουλείας», μαζικές απελάσεις. Βία, εγκληματικότητα, πόλεμοι, πυρηνικοί εξοπλισμοί, τρομοκρατία. Δικτατορικά / στρατοκρατικά καθεστώτα: στέρηση θεμελιωδών συνταγματικών ελευθεριών, διώξεις - βασανιστήρια - φυλακίσεις πολιτών για πολιτικές πεποιθήσεις. Ελλιπής κοινωνική ασφάλιση. Αλλοίωση και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος (κατασπατάληση φυσικών πόρων, μόλυνση υδρόσφαιρας, ρύπανση και μόλυνση του εδάφους κτλ.). Παραπληροφόρηση και προπαγάνδα (κυρίως από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας), που στοχεύει στη χειραγώγηση των μαζών. Εκμετάλλευση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από εταιρείες ή και κρατικές υπηρεσίες με την αρωγή των νέων τεχνολογιών. Ασύδοτη λειτουργία του διαδικτύου (διακίνηση προσωπικών δεδομένων). 8

9

ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΥΑΛΩΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ Ο μετανάστης επιλέγει να φύγει από την χώρα του για οικονομικούς λόγους, για ένα καλύτερο αύριο. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία υπολογίζεται ότι 90 εκατομμύρια μετανάστες σε παγκόσμιο επίπεδο ζουν και εργάζονται έξω από τη χώρα, όπου γεννήθηκαν. Πολλοί έφυγαν αναζητώντας ασφάλεια και βιώσιμα μέσα διαβίωσης. Πολλές εθνικές οικονομίες εξαρτώνται πλέον από μετανάστες, που δεν αρνούνται να κάνουν δουλειές επικίνδυνες, με ελάχιστη ασφάλεια και χαμηλές αποδοχές. Οι μετανάστες εργαζόμενοι συχνά υποβάλλονται σε ποικίλες καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, τόσο από αδίστακτους εργοδότες, όσο και από τα κράτη υποδοχής. Μεταξύ άλλων, μπορεί να μένουν απλήρωτοι, να κατακρατούνται τα διαβατήριά τους και άλλα έγγραφα, να υποβάλλονται σε λεκτική ή σωματική βία, να αντιμετωπίζουν έλλειψη επαρκούς στέγασης και υγειονομικής μέριμνας, και να υποβάλλονται σε αυθαίρετη σύλληψη και κράτηση σε βάναυσες συνθήκες. Οι μετανάστες εργαζόμενοι είναι συχνά πολύ φοβισμένοι για να παραπονεθούν για την κατάστασή τους. Αν κάνουν κάτι τέτοιο, πιθανόν να απολυθούν από τον εργοδότη τους, ενώ αν απευθυνθούν στις αρχές μπορεί να απελαθούν από τη χώρα. 10

ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Tα ανθρώπινα δικαιώματα ορίστηκαν και για τα δύο φύλα, αλλά ακόμα και σήμερα τα δικαιώματα των γυναικών καταπατώνται : Οι γυναίκες κακοποιούνται με τον χειρότερο τρόπο. Περιθωριοποιούνται με διάφορους τρόπους. Υποφέρουν λόγω του φύλου τους καθημερινά από αδικίες και διακρίσεις. Συχνά αναφέρονται δολοφονίες, βασανιστήρια, κακομεταχειρίσεις και κάθε άλλου είδους παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών σε διάφορες χώρες του πλανήτη. Καθημερινές αναφορές που φτάνουν καθημερινά στα γραφεία της Διεθνούς Αμνηστίας αλλά και άλλων οργανώσεων. ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ. Α) ΑΝΙΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Οι προκαταλήψεις εμποδίζουν τις γυναίκες από την προαγωγή τους, σε θέσεις για τις οποίες διαθέτουν τα απαραίτητα προσόντα, Σε πολλές περιπτώσεις οι γυναίκες πληρώνονται λιγότερο από τους άνδρες, για εργασία ίσης αξίας. Σε κάποιες χώρες δεν ισχύει η αμειβόμενη άδεια μητρότητας, όπως στις ΗΠΑ. Β) ΑΣΚΗΣΗ ΒΙΑΣ: Με τον όρο βία κατά των γυναικών εννοούμε: «κάθε πράξη ή απειλή βίας που κατευθύνεται εναντίον του γυναικείου φύλου, οπουδήποτε και αν εκδηλώνεται αυτή, είτε στο δημόσιο, είτε στο ιδιωτικό χώρο, και επιφέρει ή μπορεί να επιφέρει στις γυναίκες βλάβη ή πόνο σωματικό ή ψυχολογικό, φόβο ή ηθελημένη στέρηση της ελευθερίας». 11

Oι μορφές της: Ψυχολογική βία που μπορεί να είναι: α) Λεκτική: Εκφράζεται με προσβολές, ύβρεις και απειλές. β) Κοινωνική: Στοχεύει στην απομόνωση του θύματος. γ) Οικονομική: Πλήρης οικονομική εξάρτηση του θύματος από τον θύτη. Σωματική βία: Σωματική κακοποίηση του θύματος, που αποτελείται από ξυλοδαρμό και κακοποίηση μέσω αντικειμένων. Σεξουαλική βία: Αποτελεί την πιο γνωστή και σιωπηρή μορφή βίας. Εκδηλώνεται με βιασμό μέσα στο γάμο, με βιασμό έξω από το γάμο και με αιμομιξία. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ, ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ. ΚΑΝΑΔΑΣ :Το 29% των γυναικών (από πανεθνικό αντιπροσωπευτικό δείγμα 12.300 γυναικών) ανέφεραν ότι υπήρξαν θύματα άσκησης σωματικής βίας από τον τωρινό ή πρώην σύντροφό τους από την ηλικία των 16 και μετά. ΙΝΔΙΑ: Μέχρι και το 45% των έγγαμων ανδρών παραδέχθηκαν ότι κακοποιούν σωματικά τις συζύγους τους, σύμφωνα με έρευνα του 1996 σε 6.902 άνδρες στην περιοχή του Uttar Pradesh. Επιπλέον, το 2007, κάθε μέρα δολοφονούνταν 22 γυναίκες για λόγους που σχετίζονταν με την προίκα. ΗΠΑ: Μια γυναίκα κακοποιείται κάθε 18 λεπτά! Το ένα τρίτο των γυναικών που δολοφονούνται κάθε χρόνο δολοφονούνται από τον σύντροφό τους, ενώ το 83% των κοριτσιών ηλικίας 12-16 ετών υφίστανται κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στα δημόσια σχολεία. ΚΕΝΥΑ: Το 42% των 612 γυναικών που συμμετείχαν στην έρευνα σε μία περιφέρεια ανέφεραν ότι συνεχώς χτυπιούνται από τους άνδρες τους και το υπόλοιπο 58% ότι χτυπιούνται συχνά ή μερικές φορές. 12

ΣΑΟ ΠΑΟΛΟ ΤΗΣ ΒΡΑΖΙΛΙΑΣ : κάθε 15 δευτερόλεπτα μία γυναίκα δέχεται σεξουαλική επίθεση.μεταξύ 40-50% των γυναικών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υφίστανται διάφορες μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας τους. ΑΦΡΙΚΗ :οι έφηβες κοπέλες έχουν πενταπλάσιες πιθανότητες να προσβληθούν από τον ιό HIV/AIDS απ ότι τα αγόρια. 13

Ειδικότερα για το παιδί θεσπίστηκε : Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΤΟΥ ΟΗΕ Η σύμβαση εξασφαλίζει σε κάθε παιδί : Προστασία (από κάθε μορφής κακοποίηση, εκμετάλλευση, διάκριση, ρατσισμό, κ.λπ.). Παροχές (δικαίωμα στην εκπαίδευση, την υγεία, την πρόνοια, την ψυχαγωγία, κ.λπ.). Συμμετοχή (δικαίωμα στην έκφραση γνώμης, την πληροφόρηση, τον ελεύθερο χρόνο, κ.λπ.). Τα σημαντικότερα από τα άρθρα της σύμβασης αυτής παρατίθενται παρακάτω: Όλα τα παιδιά είναι ίσα και πρέπει να προστατεύονται από διακρίσεις λόγω φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, καταγωγής, πεποιθήσεων, νομικής κατάστασης των ίδιων ή μελών της οικογένειάς τους. Τα παιδιά πρέπει να μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον, που τους παρέχει τα αναγκαία υλικά αγαθά (στέγη, ρούχα, τροφή) και διασφαλίζει τη σωματική, νοητική, συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να εκφράζουν τις θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις τους. Κανείς δεν μπορεί να επεμβαίνει αυθαίρετα στην ιδιωτική ζωή των παιδιών, στην οικογένεια, την κατοικία ή την αλληλογραφία τους, ούτε να προσβάλλει την τιμή και την υπόληψή τους. 14

Τα παιδιά έχουν δικαίωμα προστασίας από κάθε μορφής κακομεταχείριση: βία, παραμέληση, κακοποίηση (σωματική, λεκτική, ψυχολογική, σεξουαλική) και εκμετάλλευση, μέσα και έξω από την οικογένεια. Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες έχουν δικαίωμα στη δωρεάν ειδική φροντίδα, εκπαίδευση και επιμόρφωση, ώστε να απολαμβάνουν ισότιμη και αξιοπρεπή ζωή. Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην εκπαίδευση, σύμφωνα με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητές τους. Το κράτος πρέπει να παίρνει μέτρα, ώστε τα παιδιά να γράφονται και να μη διακόπτουν στο σχολείο, να αναπτύσσουν τις ικανότητες και την προσωπικότητά τους. Τα πειθαρχικά μέτρα δεν πρέπει να προσβάλλουν την αξιοπρέπεια των μαθητών. Η εκπαίδευση πρέπει να αποβλέπει στην πλήρη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας και στην ενίσχυση του σεβασµού των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των θεµελιωδών ελευθεριών. Πρέπει να προάγει την κατανόηση, την ανεκτικότητα και τη φιλία ανάµεσα σε όλα τα έθνη και σε όλες τις φυλές και τις θρησκευτικές οµάδες και να ευνοεί την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων των Ηνωµένων Εθνών για τη διατήρηση της ειρήνης. Οι γονείς έχουν κατά προτεραιότητα, το δικαίωµα, να επιλέγουν το είδος της παιδείας, που θα δοθεί στα παιδιά τους. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην ανάπαυση, στο παιχνίδι και την ψυχαγωγία. Τα παιδιά που είτε τα ίδια είτε μέλη της οικογένειάς τους κάνουν χρήση ναρκωτικών ή άλλων ουσιών που προκαλούν εξάρτηση έχουν δικαίωμα κατάλληλης υποστήριξης. 15

ΕΙΔΗ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ- ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ Α) ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ Όταν μιλάμε για παιδική εργασία, που συνιστά παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων και που πρέπει να εξαλειφθεί ριζικά, η ηλικία που ορίζει κάθε εθνική νομοθεσία δεν πρέπει να είναι μικρότερη από την ηλικία που απαιτείται, ώσπου να ολοκληρωθεί υποχρεωτική εκπαίδευση του παιδιού. Τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά και σκιαγραφούν ένα δραματικό παγκόσμιο πρόβλημα: 186.000.000 παιδιά σε όλο τον κόσμο είναι θύματα εκμετάλλευσης.η παιδική εργασία είναι μία από τις πιο βασικές παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών που συνδέεται με απομάκρυνση από την εκπαίδευση,την οικονομική εκμετάλλευση, την κακοποίηση, το εμπόριο παιδιών,τη σεξουαλική εκμετάλλευση,την παιδική πορνεία.καμία ήπειρος και καμία χώρα δεν είναι απαλλαγμένες από την παιδική εργασία και το εμπόριο ανθρωπίνων υπάρξεων. 16

Β) ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΚΙΝΔΥΝΟ Ως παραμέληση θεωρείται το φαινόμενο σύμφωνα με το οποίο : η διατροφή, η ιατρική φροντίδα, η ένδυση, η στέγαση, η σχολική φοίτηση η παρακολούθηση, που παρέχεται στο παιδί είναι έντονα ανεπαρκής ή ακατάλληλη σε βαθμό τέτοιο ώστε να τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο ή υγεία και η ανάπτυξή του. Ένα παιδί είναι παραμελημένο, εάν αφεθεί χωρίς φροντίδα για μακρά χρονικά διαστήματα ή εάν εγκαταλειφθεί. Γ) ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ Φαινόμενο σύμφωνα με το οποίο ένας ή περισσότεροι ενήλικες που έχουν την ευθύνη της φροντίδας ενός παιδιού, προκαλούν ή επιτρέπουν να προκληθούν στο παιδί σωματικές κακώσεις ή συνθήκες στέρησης σε τέτοιο βαθμό, ώστε συχνά να επιφέρουν διαταραχές σωματικής, νοητικής, συναισθηματικής ή κοινωνικής μορφής ακόμα και το θάνατο. Οι συνέπειες έχουν διάρκεια και επηρεάζουν και τη μετέπειτα ζωή του παιδιού, μετατρέποντάς το σε έναν ενήλικα που αντιμετωπίζει δυσκολίες σε διάφορες σημαντικές πτυχές της ζωής του. Δημιουργεί άτομα με έντονα προβλήματα στις προσωπικές τους σχέσεις, τα οποία δυσκολεύονται να αγαπήσουν και να εμπιστευτούν, έχουν τάση προς καταχρήσεις, εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές, προβλήματα προσαρμοστικότητας και κατάθλιψη. Επίσης, οι άνθρωποι που υπέστησαν κακοποίηση όταν ήταν παιδιά ενδέχεται να προβούν οι ίδιοι σε κακοποίηση παιδιών όταν ενηλικιωθούν. Από έρευνες που έχουν γίνει έχει διαπιστωθεί ότι : Οι οικονομικές αντιξοότητες (π.χ. ανεργία, στέρηση υλικών αγαθών) και οι περιορισμένες παροχές και πηγές στήριξης (έλλειψη παιδικών σταθμών, κλπ.) αυξάνουν σημαντικά το στρες και μειώνουν την αντοχή του γονέα στις αναμενόμενες πιέσεις από το παιδί και την ανατροφή του. Ακόμα, οι στάσεις της ευρύτερης κοινωνίας και της τοπικής κοινότητας μπορεί να ενθαρρύνουν την εκδήλωση της κακοποίησης. Έτσι, η αποδοχή 17

της σωματικής τιμωρίας (π.χ. "Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο") μπορεί να ενθαρρύνει την εμφάνιση ακραίας μορφής βίας στα παιδιά για λόγους πειθαρχίας. Επίσης, πεποιθήσεις όπως "ποτέ δεν επεμβαίνω στα ενδοοικογενειακά ζητήματα άλλων" ενισχύουν την απόκρυψή της και ενδέχεται να αποτρέπουν τους άλλους από το να παρέμβουν, για να προστατέψουν ένα παιδί, που κακοποιείται. Οι Γονείς που κακοποιούν. Τα ευρήματα τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες δείχνουν ότι οι γονείς είναι άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες για φροντίδα και στήριξη τόσο από κοινωνικούς φορείς, όσο και από ειδικούς ψυχικής υγείας. Μπορεί να χαρακτηρίζονται από: Σοβαρές ψυχικές δυσκολίες. Περιορισμένες νοητικές ικανότητες. - Σημαντική δυσκολία να ελέγχουν τον εαυτό τους και τις παρορμήσεις τους (κυρίως τις επιθετικές). Συναίσθημα βαθιάς ανεπάρκειας για το γονεϊκό τους ρόλο και για την εικόνα του εαυτού τους γενικότερα. Έντονες (ναρκισσιστικές) ανάγκες για εξάρτηση και προσοχή από τους άλλους, τις οποίες τείνουν να καλύπτουν χρησιμοποιώντας τα παιδιά τους ως πηγή φροντίδας. Κακές σχέσεις με τους δικούς τους γονείς. Συχνότερη χρησιμοποίηση λεκτικής επιθετικότητας, σωματικής τιμωρίας και επιβολής δύναμης στα παιδιά συγκριτικά με φυσιολογικούς γονείς. Ψυχιατρικά - Ψυχολογικά χαρακτηριστικά του κακοποιημένου παιδιού Έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις Εμφανίζουν διαταραχή προσοχήςυπερκινητικότητα. Αντικοινωνική συμπεριφορά. Μειωμένη ικανότητα για ευχαρίστηση. Σοβαρές διαταραχές συμπεριφοράς. Μειωμένη αυτοεκτίμηση. Μαθησιακές δυσκολίες. Κατάθλιψη. 18

Έντονη επιθετικότητα. Καθυστέρηση στην ανάπτυξη. Παράγοντες που επηρεάζουν τις επιπτώσεις: Η ηλικία και η ψυχολογική κατάσταση του παιδιού. Η διάρκεια της κακοποίησης. Σοβαρότητα της κακοποίησης. Σχέση με αυτόν που κακοποιεί. Επίπεδο απειλών. Τα παιδιά που υφίστανται κακοποίηση δεν μιλούν γιατί. Είναι πολύ μικρά. Απειλήθηκαν ή δωροδοκήθηκαν. Νιώθουν μπερδεμένα. Φοβούνται ότι κανείς δεν θα τα πιστέψει. Νιώθουν ενοχές ή ότι είναι «κακά» παιδιά. Ανησυχούν μήπως δημιουργηθούν προβλήματα στα ίδια ή σε εκείνους που αγαπούν. Κύριες μορφές παιδικής κακοποίησης. Α) Σωματική κακοποίηση Περιλαμβάνει κάθε είδους τραυματισμούς ή κακώσεις διαφορετικής σοβαρότητας και συχνά σε διαφορετικές ηλικίες, που δεν οφείλονται σε ατυχήματα. Παρατηρούνται δε συχνότερα στο κεφάλι και στα άκρα του παιδιού, δηλαδή στα ακάλυπτα μέρη του σώματος. Οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν, ακόμα και με την παραμικρή υποψία, να εξετάζουν με προσοχή όλο το σώμα του παιδιού. Β) Ψυχολογική - συναισθηματική - λεκτική κακοποίηση Πρόκειται για πράξεις, συμπεριφορές και παραλείψεις οι οποίες εμπεριέχουν συστηματική: Απόρριψη Εκφοβισμό Απομόνωση Εκμετάλλευση Υποτίμηση Αποθάρρυνση Το είδος αυτό της κακοποίησης δεν εντοπίζεται εύκολα. 19

Γ) Σεξουαλική κακοποίηση Θεωρείται η συμμετοχή ή η έκθεση παιδιών και εφήβων σε αντίστοιχες πράξεις υποκινούμενες από ενήλικα, που συνήθως έχει σχέση φροντίδας ή οικειότητας με το παιδί. Χαρακτηριστικά του φαινομένου είναι: η ανηλικότητα του παιδιού, η σχέση εξάρτησης ή εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ενήλικα και το παιδί, η έλλειψη συνειδητής κατανόησης της έννοιας και του περιεχομένου της πράξης αυτής από το παιδί. Οι περιπτώσεις υψηλού κινδύνου τέτοιου είδους κακοποίησης βρίσκονται μέσα στην οικογένεια. Η οικογένεια πυρήνας υψηλού κινδύνου-παράγοντες: Μέλος της οικογένειας πρώην θύμα σεξουαλικής κακοποίησης. Προβλήματα υγείας στους γονείς (πχ. άρρωστη μητέρα). Χαμηλό κοινωνικό-μορφωτικό επίπεδο γονιών, δεν εξαιρούνται τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Σύγχυση οικογενειακών ρόλων και η απουσία ορίων. Η παρουσία κάποιας ψυχοπαθητικής προσωπικότητας. 20

Στατιστικά στοιχεία. Η ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ 3.500 ΘΑΝΑΤΟΥΣ ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΣΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ (ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ UNICEF) Επίσης 500.000.000 με 1.500.000 Παιδιά πέφτουν θύματα βίας κάθε χρόνο ενώ 275.000.000 βιώνουν τη βία μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Σύμφωνα με τον ξενώνα Ελιζα S.O.S 28.000 ελληνόπουλα έπεσαν θύματα σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης το 2010. Τα 7.500 είναι κάτω των 5 ετών, το 8%, όσων κακοποιούνται σωματικά από γονείς και συγγενείς μένουν ανάπηρα, το 6% των βαριά τραυματισμένων υποκύπτουν και τα μισά δεν ξεπερνούν ποτέ τα ψυχολογικά τραύματα. Το διάστημα Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2011 η γραμμή SOS 1056 δέχτηκε 383 καταγγελίες για κακοποίηση-παραμέληση 770 ανηλίκων. Το 48% των καταγγελιών αφορούσε παραμέληση ανηλίκου, το 44% σωματική κακοποίηση, ακολουθεί η σεξουαλική κακοποίηση με 3% όπως και η εξώθηση στη ζητιανιά, η συναισθηματική κακοποίηση με 2% και η εγκατάλειψη με 1%.Οι γονείς ως θύτες είναι το 39% των περιπτώσεων, το 38% μόνη η μητέρα, το 17% μόνο ο πατέρας και το 6% άλλο άτομο. Σχολικός εκφοβισμός( bullying) Στο φαινόμενο του bullying (δηλαδή του σχολικού εκφοβισμού) εμπλέκονται πολλά μέρη: Το παιδί που δέχεται βία. Το παιδί ή ομάδα παιδιών που ασκεί βία. Τα παιδιά θεατές. Οι εκπαιδευτικοί. Οι γονείς. Η σχολική βία και σχολικός εκφοβισμός παρατηρείται όταν ένα παιδί εκτίθεται, κατ επανάληψη και σε διάρκεια χρόνου, σε αρνητικές πράξεις από ένα ή περισσότερα άτομα. Ο όρος αρνητική πράξη αναφέρεται στην πράξη εκείνη με την οποία ένα άτομο προκαλεί εσκεμμένα σωματική βλάβη ή ασκεί ψυχολογική πίεση σε άλλο άτομο, μέσω σωματικής επαφής, λεκτικώς ή με άλλους τρόπους. Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να είναι σωματικός, λεκτικός, ή με οποιαδήποτε άλλη μορφή. Γενικά το Bullying μπορεί να περιλαμβάνει: Άσκηση φυσικής βίας, χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα. Εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες, κοινωνική απομόνωση ή αποκλεισμό. Σεξουαλική παρενόχληση. 21

Χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, πειράγματα, παρατσούκλια, κοροϊδία. Απειλές και εκβιασμό. Υβριστικές ή περιπαικτικές εκφράσεις για τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, την αναπηρία, τη σεξουαλική ταυτότητα του θύματος. Κλοπές ή και Ζημιές στα προσωπικά αντικείμενα του θύματος. Επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων. Διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών. Ηλεκτρονικό bullying cyber bullying (Το cyberbullying περιγράφεται ως "η επαναλαμβανόμενη και εκ προθέσεων βλάβη που προκαλείται διαμέσου της χρήσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και άλλων ηλεκτρονικών συσκευών" Το Cyberbulling εμφανίζεται συχνότερα σε ιστότοπους όπου συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός εφήβων). Το «πείραγμα» μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εκφοβισμό, αν συμβαίνει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα και το σημαντικότερο, όταν το παιδί αισθανθεί ότι οι πράξεις των άλλων δεν αποσκοπούν στο αστείο και δεν γίνονται μέσα στα όρια του παιχνιδιού Συνηθέστερα σωματικά τραύματα: Μώλωπες. Σημάδια από δυνατό σφίξιμο. Σημάδια από δάγκωμα. Εγκαύματα σοβαρά ή ελαφρά. Τραύματα λόγω βύθισης σε νερό. Τραύματα οστών και κλειδώσεων. Εσωτερικά σωματικά τραύματα. 22

ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΦΗΒΩΝ. Η οικογενειακή βία και η παιδική κακοποίηση δεν μπορούν να γίνουν ανεκτά σε καμία περίπτωση. Παρόλο που πιθανόν να έχουν εφαρμογή σε πολλές υποθέσεις οι νόμοι της πολιτείας, έχει και το σύστημα οικογενειακού δικαίου να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση υποθέσεων οικογενειακής βίας και παιδικής και εφηβικής κακοποίησης. α) Τα δικαστήρια να ενεργούν χωρίς καθυστέρηση σε τέτοιες υποθέσεις. Μια σημαντική νέα απαίτηση είναι ότι πρέπει να εξετάζουν αμέσως υποθέσεις όπου προκύπτουν ζητήματα οικογενειακής βίας ή παιδικής κακοποίησης. Τα δικαστήρια θα πρέπει να εξετάζουν γρήγορα την ανάγκη, να επιβάλλουν ποινές προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι θα υπάρχουν άμεσες παρεμβάσεις, για να επιλυθούν τα ζητήματα και να εξασφαλιστεί η κατάλληλη προστασία του παιδιού. β) Οι υπηρεσίες θα μπορούν, να παρέχουν πληροφορίες και συμβουλές στα θύματα οικογενειακής βίας ή παιδικής κακοποίησης σχετικά με τις επιλογές τους και τις υπηρεσίες στήριξης, που είναι διαθέσιμες. Τα νέα κέντρα οικογενειακών σχέσεων και οι άλλες υπηρεσίες, θα κάνουν ελέγχους για την ύπαρξη βίας και παιδικής κακοποίησης. Το προσωπικό των κέντρων και της συμβουλευτικής γραμμής θα έχει συγκεκριμένη εκπαίδευση για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Θα βοηθά επίσης, τις οικογένειες να έχουν πρόσβαση σε άλλες υπηρεσίες,οι οποίες μπορούν να τις βοηθήσουν αποτελεσματικά, να χειριστούν και να αντιμετωπίσουν προς όφελος του παιδιού ζητήματα βίας και κακοποίησης. 23

γ) Παράλληλα,το σχολικό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει και να συμβάλλει στους τρόπους αντιμετώπισης του σχολικού εκφοβισμού. Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του δασκάλου, άλλος των συμμαθητών, άλλος των γονιών. Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο παράλληλων δράσεων, διότι, αφού η αιτιολογία του εκφοβισμού είναι πολυπαραγοντική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι πολυεπίπεδη. Ο Διευθυντής θα πρέπει να καταγράψει το περιστατικό, δίνοντας πληροφορίες για το πού και πότε συνέβη το περιστατικό, για το ποιοι συμμετείχαν, ποιοι παρατηρούσαν, τι μορφή εκφοβισμού ασκήθηκε και να γίνει περιγραφή για το τι το τι ακριβώς έγινε. Στη συνέχεια, είναι σημαντικό να διατηρείται αρχείο καταγραφής των περιστατικών, ώστε να μπορούν να έχουν εύκολη πρόσβαση σε αυτό και τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη. Επίσης πρέπει να προσδιοριστεί, αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά παραβίασης των κανόνων και άσκησης βίας. Παράλληλα,αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη εκφοβιστιστική συμπεριφορά, πρέπει να υπάρξει επικοινωνία με τους γονείς του παιδιού. Απαραίτητη,όμως, είναι και η επέμβαση των εκπαιδευτικών για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Η δουλεία των εκπαιδευτικών είναι να μιλήσουν στο παιδί που δέχεται εκφοβισμό και να ακούσουν με προσοχή αυτά που έχει να τους πει. Παράλληλα, πρέπει να διαβεβαιώσουν το παιδί ότι θα ανταποκριθούν άμεσα, για να το προστατεύσουν και ότι είναι διαθέσιμοι να του προσφέρουν κάθε δυνατή βοήθεια. Ακόμα ένας παράγοντας που μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση και στην πρόωρη εξαφάνιση του σχολικού εκφοβισμού είναι και η συνδρομή των μαθητών μέσα στην τάξη. Αρχικά πρέπει να προσδιορίσουν, ποιοι συμμαθητές τους ήταν παρόντες στο περιστατικό του εκφοβισμού και να ξεκαθαρίσουν, αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί που εκφοβίζει. Έπειτα, πρέπει να συζητήσουν μαζί τους, για το ποια θα ήταν η κατάλληλη συμπεριφορά σε μία τέτοια περίπτωση με τη βοήθεια κάποιου ενήλικα και για το ποιες ευθύνες έχουν, όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού. Τέλος, αναγκαίο είναι να συζητήσουν σχετικά με το τι θα μπορούσαν να κάνουν, για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός και να εξασφαλιστεί ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους συμμαθητές τους. 24

Όταν υπάρχει υποψία κακοποίησης: Ενημερώνονται οι αρμόδιες αρχές (εισαγγελέας, αστυνομία) και εισάγεται το παιδί στο νοσοκομείο προκειμένου, να προστατευθεί η ζωή του και να αντιμετωπιστούν τα ιατρικά προβλήματα. Πρέπει να απευθυνθούν σε: Αστυνομία. Κέντρο Άμεσης Κοινωνικής Βοήθειας. ή σε άλλους οργανισμούς, όπως: Χαμόγελο του Παιδιού. Ιατροδικαστική Υπηρεσία. Υπηρεσία Επιμελητών Ανηλίκων Υπουργείου Δικαιοσύνης. Συνήγορος του Πολίτη-Κύκλος για τα δικαιώματα του παιδιού. Τμήμα Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Παρέχεται βοήθεια στο παιδί και στην οικογένεια από διεπιστημονική ομάδα ειδικών (παιδίατρος, κοινωνικός λειτουργός, ψυχολόγος και παιδοψυχίατρος) με: Μεταφορά του παιδιού σε ασφαλές πλαίσιο διαμονής (μακριά από τους γονείς, για κάποιο τουλάχιστον διάστημα, αν κριθεί αναγκαίο). Ψυχοδιαγνωστική εκτίμηση παιδιού και γονέων για την πιθανότητα ύπαρξης ψυχολογικών ή άλλων αναπτυξιακών (για το παιδί) δυσκολιών που χρειάζονται φροντίδα. Συμβουλευτική στήριξη - ψυχοθεραπεία γονέων. Ψυχοθεραπευτική βοήθεια παιδιού. 25