ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΛΟΙΜΩΞΗ ΑΠΟ ΕΝΤΕΡΟΑΙΜΟΡΡΑΓΙΚΟ ΚΟΛΟΒΑΚΤΗΡΙΔΙΟ (EHEC): ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ 1) Τι είναι το εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο ; Το εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) είναι ένα από τα εκατοντάδες στελέχη του βακτηρίου Escherichia coli. Το κολοβακτηρίδιο αυτό προκαλεί γαστρεντερίτιδα και σπανιότερα σοβαρές επιπλοκές, όπως οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Το εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο ονομάζεται και κολοβακτηρίδιο που παράγει Shiga τοξίνη (STEC) ή κολοβακτηρίδιο που παράγει Vero τοξίνη (VTEC). 2) Ποιά είναι τα κυριότερα συμπτώματα της λοίμωξης από το εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο; Τα συμπτώματα που προκαλούνται από το εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Συνήθως προκαλεί γαστρεντερίτιδα με κοιλιακές κράμπες, απότομη έναρξη υδαρούς διάρροιας (συχνά αιματηρής) και εμέτους. Κάποιες φορές, η διάρροια είναι μη αιμορραγική ή δεν υπάρχουν καθόλου συμπτώματα. Εάν εμφανιστεί πυρετός, συνήθως δεν είναι πολύ υψηλός (μπορεί να φτάσει μέχρι και τους 38,5 ο C). 3) Ποιές μπορεί να είναι οι επιπλοκές από τη λοίμωξη; Περίπου το 5-10% από αυτούς που διαγιγνώσκονται με λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο, κυρίως τα παιδιά κάτω των 5 ετών και οι ηλικιωμένοι, αναπτύσσουν μια επιπλοκή, που είναι γνωστή ως ουραιμικό αιμολυτικό σύνδρομο. Κάποια από τα συμπτώματα που υποδεικνύουν ότι κάποιος αναπτύσσει το σύνδρομο είναι, η μειωμένη συχνότητα ούρησης, η κόπωση και η ωχρή όψη του προσώπου. Τα άτομα που πάσχουν από το σύνδρομο πρέπει να εισάγονται για νοσηλεία γιατί κινδυνεύουν να αναπτύξουν νεφρική ανεπάρκεια και άλλα σημαντικά προβλήματα. Τα περισσότερα άτομα που εμφανίζουν το σύνδρομο αναρρώνουν μέσα σε λίγες
εβδομάδες, παρ όλα αυτά δεν αποκλείεται ο κίνδυνος για κάποιους να υποστούν μόνιμες βλάβες ή και να πεθάνουν. 4) Ποιος μπορεί να νοσήσει; Όπως είναι κατανοητό, για όλους υπάρχει ο κίνδυνος της μόλυνσης, λόγω του ότι η μετάδοση του νοσήματος γίνεται κυρίως με την κατανάλωση μολυσμένου τροφίμου. Άτομα οποιασδήποτε ηλικίας μπορεί να νοσήσουν, τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι όμως, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν επιπλοκές, όπως το ουραιμικό αιμολυτικό σύνδρομο. 5) Με ποιό τρόπο μεταδίδεται το νόσημα; Η μετάδοση του νοσήματος μπορεί να γίνει με τους εξής τρόπους: α) με κατανάλωση μολυσμένου τροφίμου ή νερού. Συνήθως το μολυσμένο τρόφιμο είναι ωμό ή ατελώς μαγειρεμένο κρέας, φρούτα ή λαχανικά και διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα όπως μη παστεριωμένο φρέσκο γάλα, μαλακά τυριά και γιαούρτι. Ένα τρόφιμο είναι δυνατόν να έχει μολυνθεί κατά την προετοιμασία του προς κατανάλωση από μολυσμένο άτομο που δεν έπλυνε καλά τα χέρια του. β) μέσω της επαφής με βοοειδή ή τα περιττώματα τους. Τα βοοειδή, αλλά και άλλα ζώα όπως τα πτηνά και οι χοίροι, μπορεί να φέρουν το βακτήριο, χωρίς να νοσούν, μολύνοντας έτσι τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. γ) μέσω της κατάποσης μολυσμένου νερού από θάλασσες, λίμνες, πισίνες κλπ. Δυνητικά μολυσμένες θεωρούνται και επιφάνειες σε μέρη όπου φυλάσσονται ζώα όπως οι ζωολογικοί κήποι. δ) η μετάδοση του νοσήματος από άνθρωπο σε άνθρωπο γίνεται μέσω της άμεσης επαφής με τα κόπρανα μολυσμένου ατόμου. Η μετάδοση είναι δυνατή και με την έμμεση επαφή, όπως στην περίπτωση κατανάλωσης μολυσμένου φαγητού προετοιμασμένο από ανθρώπους που δεν έπλυναν καλά τα χέρια τους μετά τη χρήση τουαλέτας. Χώροι όπου ο κίνδυνος θεωρείται ιδιαίτερα αυξημένος είναι τα κέντρα ημερήσιας φροντίδας και οι οίκοι ευγηρίας.
6) Πόσος χρόνος μεσολαβεί από την έκθεση μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων; Ο χρόνος που μεσολαβεί από την έκθεση (π.χ. κατανάλωση ενός μολυσμένου τροφίμου) μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων κυμαίνεται από μία έως και δέκα ημέρες, συνήθως 3 με 4 ημέρες. Τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν αργά με ήπιο κοιλιακό πόνο ή μη αιματηρή διάρροια που χειροτερεύει κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών. Εάν εμφανισθεί ουραιμικό αιμολυτικό σύνδρομο αναπτύσσεται σε περίπου 7 ημέρες μετά την έναρξη των πρώτων συμπτωμάτων. 7) Πόσο συχνή είναι η μόλυνση από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο; Στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι νοσούν περίπου 3.000 άτομα κάθε χρόνο, δηλαδή δηλώνονται 7 κρούσματα/1.000.000 πληθυσμού [1]. Στην Ελλάδα, τα δηλωθέντα κρούσματα είναι από 0 έως και 1 ετησίως [2]. Βέβαια, οι εκτιμήσεις αυτές ίσως να μην αντανακλούν την πραγματικότητα, είτε γιατί πολλοί άνθρωποι που μολύνονται δε ζητούν ιατρική φροντίδα και δεν υποβάλλονται σε εργαστηριακές εξετάσεις, είτε γιατί στα περισσότερα εργαστήρια δεν υπάρχει δυνατότητα διάγνωσης του νοσήματος. 8) Μπορεί το νόσημα να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο; Το νόσημα μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο καθώς το βακτήριο αποβάλλεται στα κόπρανα του μολυσμένου ατόμου. Το βακτήριο, φυσιολογικά εξαφανίζεται από τα κόπρανα μετά το πέρας της ασθένειας, παρόλα αυτά, μπορεί να αποβάλλεται για εβδομάδες μετά την ύφεση των συμπτωμάτων. Τα μικρά παιδιά φέρουν συνήθως το βακτήριο για περισσότερο καιρό απ ότι οι ενήλικες. Το καλό πλύσιμο των χεριών και η τήρηση των κανόνων υγιεινής μειώνουν σημαντικά την πιθανότητα να μολυνθεί κάποιος μέσω της επαφής του με άλλο άτομο. 9) Πώς αντιμετωπίζεται το νόσημα; Δεν υπάρχει κάποια ειδική θεραπεία. Συστήνεται η κατανάλωση πολλών υγρών για την αντιμετώπιση της αφυδάτωσης που προκαλείται από τη διάρροια και τους εμέτους. Η θεραπεία με αντιβιοτικά, αλλά και η λήψη αντιδιαρροϊκών φαρμάκων δεν συστήνεται, γιατί η λήψη τους μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών.
10) Πως μπορεί να διαγνωστεί η λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο; Η λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο διαγιγνώσκεται συνήθως με καλλιέργεια κοπράνων. Ένας ασθενής που εμφανίζει συμπτώματα γαστρεντερίτιδας (κοιλιακό πόνο, διάρροια κλπ.) θα πρέπει να απευθύνεται στις υπηρεσίες υγείας όπου μετά τη λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση του, ο κλινικός ιατρός θα αποφασίζει για τον αν θα πρέπει να ληφθεί ή όχι δείγμα κοπράνων όπως επίσης και αν θα πρέπει να εξεταστεί ο ασθενής για μόλυνση από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο. 11) Πρέπει ένα άτομο που νοσεί από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο να απέχει από την εργασία ή το σχολείο; - Αν ένα άτομο νοσεί από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο και (α) εργάζεται ως χειριστής τροφίμων, (β) έρχεται σε στενή επαφή με νεογνά, βρέφη ή μικρά παιδιά (π.χ. εργασία σε βρεφονηπιακό σταθμό) ή (γ) ασχολείται με τη φροντίδα ηλικιωμένων ή ανοσοκατεσταλμένων ατόμων (π.χ. εργασία σε νοσοκομείο ή οίκο ευγηρίας), για να αποκλειστεί η πιθανότητα μετάδοσης της νόσου, θα πρέπει να έχει δύο διαδοχικές αρνητικές καλλιέργειες κοπράνων με διαφορά 24 ωρών η μία από την άλλη [3]. - Για τους μαθητές συστήνεται να απέχουν από το σχολείο τουλάχιστον 48 ώρες από το τελευταίο διαρροϊκό επεισόδιο. Παιδιά μικρότερα των 5 ετών, συστήνεται να απέχουν περισσότερο καιρό, λόγω της δυσκολίας τήρησης των κανόνων υγιεινής. [4] Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση για αποχή από την εργασία ή το σχολείο θα πρέπει να λαμβάνεται, έπειτα από την αναζήτηση ιατρικής συμβουλής. Και πάλι τονίζεται η σημασία τήρησης των κανόνων υγιεινής για την μείωση του κινδύνου μετάδοσης της νόσου. 12) Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατευθούμε από το νόσημα; Γενικές συστάσεις για να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης της νόσου: 1. Καλό και τακτικό πλύσιμο των χεριών ιδιαίτερα μετά την χρήση της τουαλέτας, ή την αλλαγή πάνας και κατά την προετοιμασία φαγητού. Επίσης, το πλύσιμο των χεριών συστήνεται μετά την επαφή με ζώα ή το περιβάλλον τους (π.χ. σε φάρμες, ζωολογικούς κήπους). 2. Καλό μαγείρεμα του φαγητού. Ο μοσχαρίσιος κιμάς και γενικά το κρέας θα πρέπει να μαγειρεύεται στους 70 ο C, τουλάχιστον.
3. Καλό πλύσιμο και κατά περιπτώσεις ξεφλούδισμα των φρούτων και των λαχανικών, για την απομάκρυνση των βακτηρίων που μπορεί να υπάρχουν. 4. Αποφυγή κατανάλωσης μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών και χυμών φρούτων. 5. Αποφυγή κατάποσης νερού όταν κολυμπάτε στη θάλασσα, σε λίμνες, σε ποτάμια, σε πισίνες κλπ. 6. Αποφυγή επιμόλυνσης (μεταφορά μικροβίων από ένα τρόφιμο σε μία επιφάνεια/σκεύος) κατά τη διάρκεια προετοιμασίας του φαγητού. Επιβάλλεται το πλύσιμο των χεριών, όπως επίσης και το πλύσιμο όλων των σκευών που έρχονται σε επαφή με ωμό κρέας (π.χ. ζυγαριές, σανίδες κοπής). Βιβλιογραφία 1. European Centre for Disease Prevention and Control: Annual Epidemiological Report on Communicable Diseases in Europe 2010. Stockholm, European Centre for Disease Prevention and Control, 2010.Available from: http://www.ecdc.europa.eu/en/publications/publications/1011_sur_an nual_epidemiological_report_on_communicable_diseases_in_europ e.pdf 2. http://www.keelpno.gr/images/stories/keelpno/nosimata/ektheseis/2009 /ehec.pdf 3. Control of Communicable Diseases Manual, 19th Edition, 2008, David L. Heymann, MD, Editor, American Public Health Association 4. Guidance on infection control in schools and other childcare settings. Available from: http://www.hpa.org.uk/web/hpawebfile/hpaweb_c/1194947358374 Τελευταία ενημέρωση: Ιούνιος 2011 Συγγραφή - Επιμέλεια: Μ. Ποταμίτη Κόμη, Θ. Σιδερόγλου, Κ. Μέλλου Γραφείο Τροφιμογενών Νοσημάτων