«Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες» Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών Νοµού Φθιώτιδας Υπεύθυνος έργου: Χρήστος Φωτόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Εισηγητής: ρ. Αθανάσιος Κρυστάλλης, Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ
1α. Σκοποί και στόχοι της έρευνας Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών επικεντρωµένη σε επίπεδο Νοµού µε τουςεξήςστόχους: 1. Περιγραφή συχνοτήτων & τόπου αγοράς 60 ειδών τροφίµων -«καλάθι της νοικοκυράς» του Νοµού Για κοινά - συµβατικά τρόφιµα (24 προϊόντα) Για τρόφιµα βιολογικής γεωργίας (15 προϊόντα) Για προϊόντα ποιότητας (ΠΟΠ / ΠΓΕ, παραδοσιακά) (16 προϊόντα) Για λοιπές κατηγορίες προϊόντων (αρωµατικά φυτά & εµπλουτισµένα - λειτουργικά τρόφιµα) (5 προϊόντα)
1β. Σκοποί και στόχοι της έρευνας 2. Περιγραφή κριτήριων αγοράς τροφίµων 3. Καθορισµός δαπάνης αγοράς τροφίµων 4. Περιγραφή επιπέδου γνώσης & «προθυµίας πληρωµής» για βιολογικά & ποιοτικά τρόφιµα (π.χ. ΠΟΠ) 5. Καταγραφή πολύτιµων συµπερασµάτων για τον καταναλωτή τροφίµων της επαρχίας και παροχή στρατηγικών συµβουλών µε έµφαση στα τρόφιµα ποιότητας
2α. Τεχνικά χαρακτηριστικά έρευνας είγµα Νοµού Φθιώτιδας: Τυχαίο & στρωµατοποιηµένο 104νοικοκυριά σε κάθε Νοµό Υπεύθυνοι αγοράς τροφίµων του νοικοκυριού Γυναίκες: 85,6% Μέση ηλικία: 42,5 έτη (20-65 έτη) Μέσο µέγεθος νοικοκυριού: 2,24 (1-4 µέλη) Τόπος κατοικίας: 46,2% αστική, 23,1% ηµιαστική, 30,8% αγροτική
2β. Τεχνικά χαρακτηριστικά έρευνας είγµα Νοµού Φθιώτιδας: Μόρφωση: 32,7% γυµνάσιο ή <, 16.5% ΤΕΙ ή ΑΕΙ Εισόδηµα: 27,8% < 1500, 12,4% > 1500 (59,6% δεν απάντησε) Επάγγελµα: 53,9% υπάλληλοι, 21% ελεύθεροι επαγγελµατίες, 25% νοικοκυρές
2γ. Τεχνικά χαρακτηριστικά έρευνας Συλλογή δεδοµένων οµηµένο ερωτηµατολόγιο Εταιρεία ερευνών Τυχαίεςκατάτόπουςεπισκέψειςσεκατοικίες Προσωπική συνέντευξη
3α. Συχνότητα αγοράς κοινά προϊόντα Συχνά αγοραζόµενα τρόφιµα (1-2 φορές / εβδοµάδα ή >): Ψωµί (84,6%) Λαχανικά (ντοµάτες 75%) Παστεριωµένο «φρέσκο» γάλα (62.5%) Φρούτα (µήλα 55,8% & πορτοκάλια 53,8%) Τυρί φέτα (48,1%) Αβγά (44,2%) Κρεατικά (µοσχάρι 40,4%, χοιρινό 44,2% & κοτόπουλο 31,7%) Τυποποιηµένα τρόφιµα (π.χ. ψωµίτόστ86,5%, ζυµαρικά 36,5%, ελαιόλαδο 30,8%, αλλαντικά 27,9%) Μικρότερης συχνότητας: Ηµίσκληρα τυριά, µέλι, κατεψυγµένα ψάρια, σπαράγγια, κρασί
3β. Συχνότητα αγοράς βιολογικά προϊόντα Μικρότερες συχνότητες από τα συµβατικά (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα) Τα πιο συχνά αγοραζόµενα βιολογικά προϊόντα: Πορτοκάλια (7,7%) Αβγά, κοτόπουλο, ζυµαρικά, ψωµί (3,8%) Τοµάτες (2,9%) Χοιρινό, µήλα, µαρούλια (1,9%) Ελαιόλαδο, φέτα (1%)
3β. Τόπος αγοράς - βιολογικά προϊόντα Οι κύριοι τόποι αγοράς για βιολογικα προϊόντα: Σουπερµάρκετ (όλα, ιδιαίτερα λαχανικά, κρεατικά, ζυµαρικά) Λαϊκές / κεντρική αγορά (αβγά, κοτόπουλο, µήλα, πορτοκάλια) Καταστήµατα γειτονίας (χοιρινό, πορτοκάλια, ψωµί) Ειδικά καταστήµατα βιολογικών (ζυµαρικά, αβγά, µήλα)
3γ. Συχνότητα αγοράς προϊόντα Π.Ο.Π. Μικρότερες αλλά συγκρίσιµες συχνότητες µε τασυµβατικά (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα) Τα πιο συχνά αγοραζόµενα προϊόντα ΠΟΠ: Χυλοπίτες Λαµίας (89,4%) Μανούρι (57,7%) Πατάτες Νευροκοπίου ράµας (46,2%) Μήλα Ζαγοράς (35,6%) Φράουλες Αγρινίου (33,7%) Φασόλια Πρεσπών (32,7%) Αµνοερίφια Αιτ/νίας (28,9%) Μικρότερης συχνότητας (γύρω στο 10-15%): Γραβιέρα Αγράφων, Κρητικά παξιµάδια, ελιές Καλαµάτας & Αγρινίου, πιπεριές Φλωρίνης, κρασιά ΟΠΑΠ
3γ. Τόπος αγοράς προϊόντα Π.Ο.Π. Κυρίαρχος τόπος αγοράς για προϊόντα ΠΟΠ: Λαϊκές / κεντρική αγορά (πατάτες, φράουλες, µήλα, ελιές, πιπεριές) Καταστήµατα γειτονιάς (χυλοπίτες, φασόλια, αµνοερίφια) Σούπερ µάρκετ (γραβιέρα, µανούρι, παξιµάδια, κρασιά)
3δ. Συχνότητα αγοράς λοιπά τρόφιμα Τα αρωµατικά φυτά εµφάνισαν πολύ υψηλές συχνότητες αγοράς (τουλάχιστον 1-2 φορές / µήνα): Φρέσκια ρίγανη (88,5%) Τσάι του βουνού (76%) Αντίθετα, τα λειτουργικά τρόφιµα που ερευνήθηκαν (π.χ. εµπλουτισµένο γάλα & χυµός, αυγά µε Ω-3) είχαν συχνότητα αγοράς συγκρίσιµη µε τα βιολογικά (7,7%, 4,8%, 1% αντίστοιχα)
4. Κριτήρια επιλογής αγοράς τροφίµων Αξιολόγηση (από 1-7) 42 κριτήριων αγοράς τροφίµων µε βάση τη σηµασία τους. Περίπου ίδια σηµασία σε όλα τα κριτήρια: Περιεχόµενο σε θερµίδες (µ.ο. 5,20) Εξοικείωση µε τοτρόφιµο (µ.ο. 5,19) Συνεισφορά στην καλή υγεία (µ.ο. 5,15) Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά-γεύση (µ.ο. 5,14) Φυσικότητα (µ.ο. 5,13) Ευκολία προετοιµασίας και αγοράς (µ.ο. 5,10) Κόστος (µ.ο. 5,08) Συνεισφορά στην καλή ψυχολογία (µ.ο. 5,08) «Ηθικός» τρόπος παραγωγής (µ.ο. 5,05)
5. απάνη αγοράς τροφίµων Οικογενειακό εισόδηµα που δαπανάται µηνιαία για την αγορά τροφίµων: 200 ήλιγότερα: 26,9% 200-300 : 35,6% 300-450 : 22,1% 450-600 : 6,7% περισσότερα από 600 : 8,7%
6. Προθυµία πληρωµής & γνώση για τα βιολογικά προϊόντα Το 78,8% δηλώνει ότι γνωρίζει τι είναι τα βιολογικά προϊόντα, αν και από τους ορισµούς που δίνονται ελεύθερα συµπεραίνεταιότιοιπραγµατικοί γνώστες είναι σχετικά λιγότεροι Επιπλέον, το 43,3% είναι πρόθυµο ναπληρώσει +10% περισσότερο για την αγορά βιολογικών τροφίµων και άλλο ένα 35,6% είναι πρόθυµο ναπληρώσει >+10% (20% ή και30% περισσότερα)
7. Προθυµία πληρωµής & γνώση για προϊόντα ποιότητας (π.χ. ΠΟΠ) Αντίστοιχα, αν και το 39,4% δεν είναι πρόθυµο να πληρώσει πραπάνω για ΠΟΠ, το 34,6% είναι πρόθυµο ναπληρώσει+10% επιπλέον για ένα τρόφιµο ΠΟΠ. Παρόλα αυτά, µόλις το 11,5% δηλώνει ότι γνωρίζει τιείναιταπροϊόνταποπ, και από τους ορισµούς που δίνονται αυτοί που πραγµατικά γνωρίζουν είναι ακόµα λιγότεροι.
8α. Συµπεράσµατα Λαχανικά & φρούτα, τρόφιµα καθηµερινής χρήσης φρέσκα ή µεταποιηµένα, τυριά, αβγά και κρεατικά Σχετική προτίµηση «µοντέρνων» µεταποιηµένων τροφίµων, π.χ. εµπλουτισµένα γάλατα, χυµοί φρούτων, αβγά Πολύ συχνές αγορές εµφανίζονται για πολλά τρόφιµα ΠΟΠ και παραδοσιακά συνηθισµένα στο Ελληνικό διαιτολόγιο, µερικά από τα οποία είναι χαρακτηριστικά του Νοµού (χυλοπίτες, τυριά) Τα βιολογικά προϊόντα εµφανίζουν ικανοποιητικές αγοραστικές συχνότητες, για προϊόντα που είναι η βιολογική εκδοχή των αντίστοιχων συµβατικών (π.χ. λαχανικά & φρούτα, γαλακτοκοµικά, αβγά, κρεατικά, ελαιόλαδο, ψωµί) Γενικά, οι καταναλωτες του Νοµού δείχνουν µεγάλη προτίµηση για ποιοτικά προϊόντα, τόσο βιολογικά (11) όσο και ΠΟΠ (13)
8β. Συμπεράσματα Πληθώρα καναλιών για αγορά τροφίµων ποιότητας, ειδικά ΠΟΠ αλλά και βιολογικών Επιλογή καναλιού ανά τύπο προϊόντος Μη ύπαρξη κυρίαρχου καναλιού συνολικά Ο ρόλος των σουπερµάρκετ εµφανίζεται πολύ σηµαντικός για τα βιολογικά Κριτήρια επιλογής τροφίµων: πολύ µεγάλη ποικιλία κριτηρίων, συνδυασµός κριτηρίων που µοιάζει µε µεγάλα αστικά κέντρα
8γ. Συμπεράσματα Συνολικά, η Φθιώτιδαεµφανίζει πολλές ιδιαιτερότητες: µεγάλη ποικιλία συχνά αγοραζόµενων συµβατικών τροφίµων σχετικά µικρότερες συχνότητες αγοράς βασικών τροφίµων (φρούτα, λαχανικά, φέτα, ψωµί, κρεατικά) µεγάλες συχνότητες σε τρόφιµα όχιπολύ συνηθισµένα αλλού (αβγά, κασέρια, µέλι, σπαράγγια, κατεψ. ψάρια, κρασί) µεγάλη ποικιλία καταναλωτών µε βάσητηδαπάνη τροφίµων
8δ. Συμπεράσματα Συνολικά, η Φθιώτιδαεµφανίζει πολλές ιδιαιτερότητες: τη µεγαλύτερη συχνότητα αγοράς βιολογικών τη µεγαλύτερη ποικιλία αγοράς βιολογικών (11 προϊόντα) τη µεγαλύτερη προθυµία πληρωµής για βιολογικά (78,9%) αγορές νεωτεριστικών τροφίµων (π.χ. εµπλουτισµένα) συγκρίσιµες µε τα βιολογικά αγορές έντονα παραδοσιακών τροφίµων (π.χ. τσάι ρίγανη) πολύ υψηλές
ᅠ9. Προτάσεις Ενηµέρωση των καναλωτών για το τι πραγµατικά είναι & γιατί είναι καλύτερο να αγοράζουν ποιοτικά προϊόντα Ισχυροποίηση της εικόνας στο µυαλό των καταναλωτών σύνδεση των καθηµερινών αγορών τους µε την έννοια της πιστοποίησης (περίπτωση ΠΟΠ) κάλυψη της «ανικανοποίητης» δυναµικής ζήτησης του Νοµού Αύξηση της παρουσίας και της προώθησης των βιολογικών & ΠΟΠ προϊόντων τόσο στα σουπερµάρκετ όσο και στις λαϊκές & κεντρικές αγορές
«Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες» Έρευνα καταναλωτικών συνηθειών Νοµού Φθιώτιδας Υπεύθυνος έργου: Χρήστος Φωτόπουλος, Καθηγητής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Εισηγητής: ρ. Αθανάσιος Κρυστάλλης, Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ