Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην Κύπρο. Οι προοπτικές για το κυπριακό τραπεζικό σύστημα Ομιλία της Διοικητού της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου, κυρίας Χρυστάλλας Γιωρκάτζη, στο 10 ο Συνέδριο του Economist στην Κύπρο Λευκωσία, 4 Νοεμβρίου 2014 Εισαγωγή Αξιότιμε κ. Πρόεδρε, κυρίες και κύριοι, καλημέρα. Είναι χαρά μου να απευθύνομαι σε ένα τόσο διακεκριμένο ακροατήριο στο συνέδριο που διοργανώνεται εδώ από το Economist. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την ευγενική πρόσκληση και για την ευκαιρία που μου δίδεται να μοιραστούμε τις εμπειρίες μας από τα πρωτοφανή γεγονότα που πραγματοποιήθηκαν για το τραπεζικό μας σύστημα, αλλά και για να επαναβεβαιώσουμε την αποφασιστικότητά μας ως προς την πλήρη αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και της χρηματοοικονομικής σταθερότητας. Το σημερινό συνέδριο συμπίπτει με την έναρξη του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (ΕΕΜ), ενός ευρωπαϊκού οργάνου που έχει ως στόχο: (i) να εξασφαλίσει την ασφάλεια και την ευρωστία του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος και (ii) να ενισχύσει την οικονομική ολοκλήρωση και σταθερότητα στην Ευρώπη. Ο ΕΕΜ αποτελεί, αναμφισβήτητα, ένα από τα πιο σημαντικά βήματα για την ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Πράγματι, αυτό είναι το πρώτο μέρος της τραπεζικής ένωσης στην ΕΕ και πρέπει να λειτουργήσει σε συνδυασμό με τον Ενιαίο Μηχανισμό Εξυγίανσης. Στον ΕΕΜ, την τελική ευθύνη για τα συγκεκριμένα εποπτικά καθήκοντα που συνδέονται με τη χρηματοοικονομική σταθερότητα όλων των τραπεζών της ζώνης του ευρώ, έχει πλέον η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), αλλά οι εθνικές εποπτικές αρχές θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινή
εποπτεία, προετοιμασία και εφαρμογή των αποφάσεων της ΕΚΤ. Η Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου (ΚΤΚ), ως η εθνική εποπτική αρχή στην Κύπρο, είναι καλά προετοιμασμένη για να αναλάβει αυτό τον ρόλο. Εξελίξεις κατά το 2013 και 2014 Όπως είναι γνωστό, κατά τη διάρκεια του 2013, ο τραπεζικός μας τομέας αντιμετώπισε την πιο δύσκολη περίοδο μέχρι σήμερα. Ως αποτέλεσμα μιας σειράς γεγονότων, συμπεριλαμβανομένης μιας παρατεταμένης περιόδου υπέρμετρης επέκτασης της αγοράς ακινήτων, καθώς και μιας πολύ επικίνδυνης στρατηγικής επένδυσης σε ελληνικά κρατικά ομόλογα υψηλής απόδοσης, αρκετές κυπριακές τράπεζες αντιμετώπισαν σημαντικές ανισορροπίες. Κατά τους τελευταίους 20 μήνες, μια σειρά διορθωτικών μέτρων έχουν τεθεί σε εφαρμογή για να διασφαλίσουν ότι μετά τη σοβαρή κρίση και την αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα τον Μάρτιο του 2013, οι βάσεις έχουν τεθεί ούτως ώστε ο τομέας να ξαναχτιστεί πάνω σε υγιείς αρχές. Την άνοιξη του 2013, η Κύπρος ξεκίνησε ένα πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής με τους ακόλουθους στόχους: (i) την αποκατάσταση της υγείας του χρηματοοικονομικού τομέα, (ii) την συνέχιση της εν εξελίξει διαδικασίας δημοσιονομικής εξυγίανσης, και (iii) την εφαρμογή των κατάλληλων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα και να επιστρέψει το νησί σε μια πορεία βιώσιμης και ισορροπημένης ανάπτυξης. Στον τραπεζικό τομέα, έγινε αξιολόγηση των άμεσων προτεραιοτήτων και αδυναμιών και ως εκ τούτου τέθηκε μια σειρά από στόχους και ορόσημα. Έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος. Αυτό περιλαμβάνει την ανακεφαλαιοποίηση και αναδιάρθρωση των συστημικών πιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς και την ενίσχυση του τραπεζικού κανονιστικού και εποπτικού πλαισίου. Τα μεγαλύτερα πιστωτικά ιδρύματα προχωρούν με την υλοποίηση των σχεδίων 2
αναδιάρθρωσής τους, ενώ η εφαρμογή της εταιρικής διακυβέρνησης έχει βελτιωθεί και οι αλλαγές θα είναι συνεχείς. Πρόσφατα, έχει επιτευχθεί σημαντικό ορόσημο, όταν οι τέσσερις μεγάλες κυπριακές τράπεζες συμμετείχαν στην πανευρωπαϊκή ολοκληρωμένη αξιολόγηση που διενεργήθηκε από κοινού με την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΑΤ) και την ΕΚΤ, στο πλαίσιο της προετοιμασίας για τη σημερινή έναρξη του ΕΕΜ. Εκατόν τριάντα τράπεζες σε όλη την Ευρώπη υποβλήθηκαν σε προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων που διενεργήθηκαν κατά το τέλος της διαδικασίας επανεξέτασης της ποιότητας του ενεργητικού τους (AQR). Το AQR αναθεώρησε διεξοδικά και αξιολόγησε τους ισολογισμούς των τραπεζών για τον εντοπισμό αδυναμιών και ελλείψεων κεφαλαίων. Τα τεστ αντοχής που ακολούθησαν το AQR σκοπό είχαν να καθορίσουν αν, χρησιμοποιώντας ένα βασικό και ένα ακραίο σενάριο, θα προκύψουν πρόσθετες κεφαλαιακές ανάγκες σε τριετή ορίζοντα. Η μεθοδολογία των τεστ αντοχής που εφαρμόζεται για τις τέσσερις κυπριακές τράπεζες ήταν η ίδια με εκείνη που χρησιμοποιείται για τις υπόλοιπες 126 τράπεζες της ζώνης του ευρώ, συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων τραπεζών στην Ιταλία, Γαλλία και Γερμανία. Οι τράπεζές μας, μαζί με το προσωπικό της ΚΤΚ, εργάστηκαν ασταμάτητα από την αρχή του τρέχοντος έτους για τα τεστ αντοχής, τα αποτελέσματα των οποίων ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα. Η αρχική ημερομηνία αναφοράς για την οποία εφαρμόζεται η σειρά σεναρίων προσομοίωσης καταστάσεων κρίσεως ήταν η 31 η Δεκεμβρίου 2013. Αυτή συμπίπτει με το τέλος της πιο ταραχώδους περιόδου στην τραπεζική ιστορία της Κύπρου. Έτσι, τα τεστ αντοχής ήταν μια επιπρόσθετη πρόκληση για τις τράπεζές μας, σε μια πολύ δύσκολη στιγμή. Η Τράπεζα Κύπρου, η οποία υπέστη πρόσφατα μια αύξηση κεφαλαίου 1 δις, πέρασε με επιτυχία τα τεστ αντοχής και δεν θα απαιτηθούν επιπρόσθετα κεφάλαια. Με τους νέους στρατηγικούς και διεθνούς φήμης επενδυτές της, η 3
τράπεζα θα έχει σύντομα ένα νέο Διοικητικό Συμβούλιο και προχωρεί με την υλοποίηση των σχεδίων αναδιάρθρωσής της. Η Ελληνική Τράπεζα, η οποία δεν πήρε καθόλου χρήματα από το κυπριακό Πρόγραμμα Στήριξης και προχώρησε σε αναδιάρθρωση με ιδιωτικά κεφάλαια, απολαμβάνει τη στήριξη των τριών μεγάλων μετόχων της. Τα αποτελέσματα της συνολικής άσκησης αξιολόγησης έχουν δείξει ότι η τράπεζα, σύμφωνα με το ακραίο σενάριο, θα απαιτήσει πρόσθετα κεφάλαια της τάξης των 105 εκατ. Πριν τη συνολική αξιολόγηση, οι νέοι μέτοχοι της Ελληνικής Τράπεζας είχαν ήδη ανακοινώσει ότι θα επένδυαν περαιτέρω κεφάλαια για την κάλυψη οποιονδήποτε αναγκών, για να διασφαλιστεί ότι η τράπεζα μπορεί να προχωρήσει ομαλά με την υλοποίηση των επιχειρηματικών της σχεδίων. Η RCB Bank παραμένει και αναμένεται να παραμείνει αρκετά πάνω από τα απαιτούμενα όρια. Παρ' όλα αυτά, ενισχύεται περαιτέρω με τη συμμετοχή ενός νέου στρατηγικού επενδυτή, η οποία αναμένεται να οδηγήσει σε περισσότερες ευκαιρίες για την τράπεζα. Τέλος, η Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα, η οποία είχε αναδιαρθρωθεί πλήρως με 1.5 δις από το κυπριακό Πρόγραμμα Στήριξης, πέρασε, επίσης, με επιτυχία τα τεστ αντοχής και δεν θα απαιτηθεί οποιοδήποτε ποσό από το επιπρόσθετο 1 δις που υπήρχε διαθέσιμο στο κυπριακό Πρόγραμμα. Το συνεργατικό κίνημα έχει υποστεί σημαντικές μεταρρυθμίσεις κατά τους τελευταίους 12 μήνες και αναμένεται να συνεχίσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εξυπηρέτηση των διαφόρων κοινοτήτων στο νησί. Ο τραπεζικός τομέας έχει αναμφίβολα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του, τις κριτικές και τα λάθη που έχουν γίνει. Είναι ευχάριστο, ωστόσο, να βλέπουμε τον τομέα να βγαίνει ισχυρός και υγιής από αυτή τη δύσκολη συγκυρία. Μέσα από σειρά ενεργειών που έχουν ληφθεί από τον Μάρτιο του 2013 και εντεύθεν, οι τράπεζες έχουν αναδιαρθρωθεί και ανακεφαλαιοποιηθεί. Έχουν επικεντρωθεί και πάλι στις βασικές τραπεζικές τους δραστηριότητες, με μια συνετή προσέγγιση επιχειρηματικού κινδύνου. 4
Με την επιτυχή ολοκλήρωση της συνολικής άσκησης αξιολόγησης, ένα σημαντικό βάρος έχει αρθεί από τους ώμους του τραπεζικού τομέα, που θα του επιτρέψει να επικεντρωθεί στις καθημερινές του λειτουργίες και να ενισχύσει την κεφαλαιακή του βάση. Το μέλλον του κλάδου είναι πολλά υποσχόμενο, με τον τομέα να είναι σε θέση να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην πλήρη οικονομική ανάκαμψη της Κύπρου. Οι υγιείς και καλά κεφαλαιοποιημένες τράπεζες θα είναι σε θέση να χορηγούν δάνεια σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας. Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο αποτελούν οι ξένες επενδύσεις που έχουν εισέλθει στον τραπεζικό μας τομέα. Οι ξένοι επενδυτές βοήθησαν την Ελληνική Τράπεζα να ανακεφαλαιοποιηθεί, επιτρέποντάς της την αποφυγή για κρατική στήριξη. Πιο πρόσφατα, άλλοι ξένοι αξιόπιστοι επενδυτές έχουν προβεί σε ανακεφαλαιοποίηση της Τράπεζας Κύπρου με ποσό 1 δις. Αυτές οι ενέσεις κεφαλαίου αποτελούν μερικές από τις μεγαλύτερες ξένες επενδύσεις που έγιναν στην ιστορία της οικονομίας μας. Αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη και σταθερή επιβεβαίωση της εμπιστοσύνης της διεθνούς κοινότητας στον τραπεζικό μας τομέα, καθώς και αναγνώριση ότι οι θυσίες και οι πρόσφατες αναδιαρθρώσεις αρχίζουν να αποδίδουν καρπούς. Αυτό που απαιτείται τώρα είναι τα εγχώρια ενδιαφερόμενα μέρη να επιδείξουν, επίσης, την ίδια πίστη και αφοσίωση. Με τα πιο πάνω κατά νου, είναι σημαντικό να βρεθεί λύση για το νομοσχέδιο για τις εκποιήσεις το συντομότερο δυνατόν, έτσι ώστε το σημαντικό έργο που ολοκληρώθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος με τους διεθνείς δανειστές μας να μην εκτροχιαστεί. Είναι πεποίθησή μου ότι δεν είναι πρόθεση των κυπριακών τραπεζών να στοχεύσουν σε ευάλωτες οικογένειες, νεαρά ζευγάρια και οικογένειες των οποίων οι συνθήκες έχουν αλλάξει λόγω της κρίσης. Η ψήφιση του νομοσχεδίου για τις εκποιήσεις είναι, ωστόσο, απαραίτητο εργαλείο, έτσι ώστε 5
όσοι έχουν τη δυνατότητα, αλλά δεν θέλουν να εξοφλήσουν τα χρέη τους, να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες αν εξακολουθήσουν στρατηγικά να μην είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους. Κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση, μικρή ή μεγάλη, έχει να διαδραματίσει τον δικό της ρόλο στην ανάκαμψη της οικονομίας μας. Θα ήθελα ν αδράξω την ευκαιρία για να καλέσω τις μεγάλες εταιρείες να χρησιμοποιήσουν κάποια από τα πλεονάζοντα κεφάλαια που δημιούργησαν κατά τα τελευταία χρόνια της άνθησης της οικονομίας, για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους και να συνεργαστούν με τους δανειστές τους για την αναδιάρθρωση των δανείων τους. Αυτό θα επιτρέψει στις τράπεζες να αποδεσμεύσουν κεφάλαια για παροχή περαιτέρω δανεισμού στην οικονομία, κάτι που αναμφίβολα θα είναι προς όφελος όλων. Η ΚΤΚ θα επικεντρωθεί τώρα στις αναδιαρθρώσεις δανείων με ένα βιώσιμο και λογικό τρόπο και με τη μείωση των επιτοκίων προς όφελος των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Καταληκτικά σχόλια Ενώ οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν καταδείξει ότι οι τράπεζες μας σιγά-σιγά επιστρέφουν σε μια υγιή και ισχυρή βάση, σημαντική δουλειά παραμένει ακόμη μπροστά μας. Είναι σημαντικό οι τράπεζές μας να συνεχίσουν να κάνουν θετικά βήματα και να μην εμπλακούν σε άσκοπες και επικίνδυνες δραστηριότητες ή να επιστρέψουν στις παλιές πρακτικές δανεισμού. Τα αποτελέσματα των πανευρωπαϊκών τεστ αντοχής για τις τέσσερις κυπριακές τράπεζες αποδεικνύουν ότι έφθασαν επιτυχώς σε ένα σημείο καμπής και οι προοπτικές για το κυπριακό τραπεζικό σύστημα είναι και πάλι πολύ θετικές. Η εξέλιξη της τραπεζικής ένωσης με την επίσημη έναρξη, από σήμερα, του ΕΕΜ, η ανάπτυξη του ρυθμιστικού πλαισίου και του πλαισίου αναφοράς, καθώς και ο αυξανόμενος έλεγχος των κεφαλαιακών δεικτών των τραπεζών, εναποθέτει το βάρος στις τράπεζες για να συνεχίσουν τη βελτίωση σε όλους τους τομείς. 6
Μετά από μια περίοδο εντατικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, έχουμε ως Κύπρος μπει σε μια πορεία χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και οικονομικής ανάκαμψης. Με μια ισχυρή υποδομή, τεχνογνωσία στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, ένα ισχυρό νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, μια στρατηγική γεωγραφική θέση, ένταξη στην ΕΕ, καθώς και ένα ευρύ δίκτυο συμβάσεων αποφυγής διπλής φορολογίας, η Κύπρος είναι και θα συνεχίσει να είναι ένα ελκυστικό χρηματοοικονομικό κέντρο. Η ΚΤΚ παραμένει πλήρως προσηλωμένη στην υλοποίηση του προγράμματος που συμφωνήθηκε με τους διεθνείς εταίρους μας και στην αποκατάσταση του ακμάζοντος τραπεζικού τομέα, στο πλαίσιο μιας συνετής και εκσυγχρονισμένης διακυβέρνησης. Καταλήγοντας, θα ήθελα να επαναλάβω τη δέσμευση τόσο της ΚΤΚ όσο και εμένα της ίδιας προσωπικά ότι θα συνεχίσουμε να εργαζόμαστε για την ολοκλήρωση της πλήρους σταθεροποίησης του τραπεζικού τομέα και της οικονομίας, ούτως ώστε να αποκατασταθούν μετά από την πρόσφατη κρίση. Σας ευχαριστώ. 7