LIFE07 ENV/GR/000278 SOIL SUSTAINABILITY (So.S.)

LIFE07 ENV/GR/000278 SOIL SUSTAINABILITY (So.S.) Αειφορική διαχείριση εδάφους στην Yδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα με βάση την Ευρωπαϊκή Θεματική στρατηγική για το έδαφος Ενέργεια 1: Διοίκηση & παρακολούθηση έργου Τίτλος παραδοτέου Μεθοδολογία παρακολούθησης έργου ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Περίληψη... 1 2. Executive Summary... 3 3. Διοικητική Οργάνωση... 4 4. Παράμετροι τεχνικής παρακολούθησης... 8 5. Παράμετροι οικονομικής παρακολούθησης...40 5.1 Καταγραφή πραγματικών δαπανών ανά κατηγορία δαπάνης και δικαιούχο...40 5.2 Καταγραφή πραγματικών δαπανών ανά ενέργεια και εταίρο...41 5.3 Αναλυτική καταγραφή δαπανών έργου ανά κατηγορία δαπάνης...42 6. Εκθέσεις προόδου...43 7. Δείκτες Αποτελεσμάτων της Ε.Ε....45 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...46 2

1. Περίληψη Η παρούσα έκθεση αφορά στην παρουσίαση της μεθοδολογίας παρακολούθησης του έργου LIFE07 ENV/GR/000278 Soil Sustainability (So.S.). Στόχος της μεθοδολογίας είναι η παρακολούθηση και η αξιολόγηση υλοποίησης του τεχνικού και οικονομικού αντικειμένου του έργου. Η παρακολούθηση των δραστηριοτήτων του έργου γίνεται σε τρία επίπεδα. Από κάθε δικαιούχο για τις ενέργειες ευθύνης του, καθ όλη τη διάρκεια υλοποίησής τους, από το συντονιστή δικαιούχο για το σύνολο των ενεργειών που λαμβάνουν χώρα, στο τέλος κάθε εξαμηνιαίας περιόδου, και από τις δύο επιτροπές του έργου, Οργανωτική-Τεχνική Επιτροπή και Επιτροπή Δημοσιοποίησης κατά τη διάρκεια των συναντήσεων τους, αποτιμώντας την πρόοδο έργου και την επίτευξη των στόχων του. Τα εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν για την τεχνική παρακολούθηση και αξιολόγηση περιλαμβάνουν το χρονοδιάγραμμα κάθε ενέργειας, τα παραδοτέα και τις ημερομηνίες παράδοσής τους, τα αναμενόμενα αποτελέσματα και τους δείκτες προόδου που περιγράφονται στην εγκεκριμένη αναθεωρημένη πρόταση του έργου. Με τη χρήση των προηγούμενων εργαλείων εξασφαλίζεται η αναγνώριση τυχόν καθυστερήσεων και παρεκκλίσεων από το χρονοδιάγραμμα και τους στόχους του έργου καθώς και των διαφόρων προβλημάτων και δυσκολιών που τυχόν θα προκύψουν, ώστε να λαμβάνονται έγκαιρα οι κατάλληλες αποφάσεις και να εφαρμόζονται οι ενέργειες αντιμετώπισής τους. Η οικονομική παρακολούθηση περιλαμβάνει το εργαλείο LIFE+ TES.xls και τους δύο πίνακες δαπανών που εμπεριέχονται στις προτεινόμενες φόρμες των εκθέσεων προόδου της μονάδας LIFE αλλά και οι οικονομικές φόρμες της εγκεκριμένης αναθεωρημένης πρότασης. Η παρακολούθηση θα δώσει τη δυνατότητα ελέγχου της επιλεξιμότητας των δαπανών καθώς και του κατά πόσο οι δαπάνες που προδιαγράφονται στην πρόταση ανά κατηγορία δαπάνης, ενέργεια και δικαιούχο υλοποιούνται ώστε να μη παρουσιάζονται μειωμένες απορροφήσεις. Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται σε πρώτο στάδιο από όλους τους δικαιούχος τόσο πριν την υλοποίηση της σχετικής δαπάνης όσο και κατά τη σύνταξη των εξαμηνιαίων οικονομικών εκθέσεων και από το συντονιστή δικαιούχο για τις δαπάνες των συμπραττόντων δικαιούχων μετά την παραλαβή των οικονομικών εκθέσεων. Έγκαιρη διάγνωση της μη επιλεξιμότητας και μειωμένης απορρόφησης του προϋπολογισμού εξασφαλίζει την ομαλή χρηματοδότηση του έργου. 1

Τέλος, σημαντικό εργαλείο αποτελούν οι εκθέσεις προόδου, που δίνουν μια συνολική εικόνα των ενεργειών που υλοποιούνται σε μια χρονική περίοδο και καθορίζουν το πλάνο εργασίας της επόμενης περιόδου. Για τη ανάπτυξη της μεθοδολογίας παρακολούθησης υπεύθυνοι ήταν οι: Σωκράτης Φάμελλος Ελισάβετ Παυλίδου Project manager - MSc Χημικός Μηχανικός Υπεύθυνη διοίκησης - MSc Χημικός Μηχανικός 2

2. Executive Summary This report presents the employed monitoring methodology of the project LIFE07 ENV/GR/000278 Soil Sustainability (So.S.) in order to be used for the monitoring and assessment of the technical and financial activities of the project. There are three monitoring levels of the project activities. Each beneficiary should supervise the actions under his responsibility during their implementation, the coordinating beneficiary the overall actions taking place at the end of each project s semester and finally the two project s committees, Steering and Technical Committee and Dissemination Committee, must evaluate the progress and the achievement of projects objectives in the frame of their meetings. The tools that will be used for the technical monitoring and evaluation include each action timetable, the deliverables and their delivery deadlines, the expected results as well as the progress indicators mentioned in the project s approved revised proposal. By the use of these tools the identification of unexpected delays and any slippage from the project s timetable and objectives as well as of problems and difficulties that could be arisen aiming at the in time decision making and action towards their confrontation. The financial monitoring tools include the LIFE+ TES.xls tool and the two tables contained in the report s template proposed by LIFE Unit. In addition the financial tables of the proposal s financial part will be used. By the monitoring the eligibility of expenditures will be checked as well as the spending rate of the proposed budget per budget line, action and beneficiary. There must be a first check by each beneficiary before the engaged of the expenditure and during the contacting of the six-month financial report and second one by the coordinating beneficiary for the associated beneficiaries expenditures after the reports delivery. In time detection of the ineligibility of the expenses and of the low expenditure rate guarantees the smooth project s financing. Finally, an important monitoring tool are the project s progress reports that give an overall presentation on the implementing actions during the reporting period and determine the working plan of the next one. Responsible for the development of the project s monitoring methodology are: Mr. Sokratis Famellos Mrs. Elisavet Pavlidou Project Manager, Msc Chemical Engineer Administrative responsible, Msc Chemical Engineer 3

3. Διοικητική Οργάνωση Με στόχο την έγκαιρη και αποτελεσματική υλοποίηση του αντικειμένου του έργου καθώς και την παρακολούθηση του, πρώτο βήμα αποτελεί τόσο η συνολική διοικητική οργάνωση του έργου από το συντονιστή δικαιούχο όσο και η διοίκηση των επιμέρους δράσεων από τους υπεύθυνους συμπράττοντες δικαιούχους. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η διοικητική διάρθρωση του έργου. A1: Project management and monitoring Project Secretariat Administration Finances Communications Planning Dissemination Legal affairs ANATOLIKI S.A. Management & Steering Committee 1. ANATOLIKI S.A. 2. NAGREF LRI 3. INTERGEO 4. HYETOS 5. RCM 6. RDF - CM Dissemination Committee 1. ANATOLIKI S.A. 2. NAGREF LRI 3. INTERGEO 4. HYETOS 5. RCM 6. RDF - CM Stakeholders National Authorities Local Authorities Industries, Farmers Universities & Institutions ANATOLIKI S.A. Action 2-5, Action 8, Action 17 21, Action 23 24 NAGREF LRI Action 6 7, Action 8, Action 21 INTERGEO Action 10 12 Action 21 HYETOS Action 13 15 Action 21 RCM Action 9 Action 21 RDF - CM Action 16, Action 21-23 Συγκεκριμένα, η διοικητική οργάνωση του έργου αποτελείται από τις επιμέρους ομάδες και επιτροπές με συγκεκριμένο ρόλο και υποχρεώσεις: Ομάδα διοίκησης έργου συντονιστή δικαιούχου: Η ομάδα απαρτίζεται από τέσσερα στελέχη του συντονιστή δικαιούχου με επικεφαλή τον υπεύθυνο έργου κο Σ. Φάμελλο, με τις αρμοδιότητες που παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα: 4

Πίνακας 1: Ομάδα διοίκησης έργου Ονοματεπώνυμο Αρμοδιότητα Αντικείμενο Σ. Φάμελλος Υπεύθυνος έργου - Ο συντονισμός, η διοίκηση και η επίβλεψη του έργου και του εταιρικού σχήματος καθώς και η διοίκηση και η επίβλεψη του τμήματος του έργου που υλοποιείται από το «Συντονιστή Δικαιούχο». - Η επικοινωνία με την Ε. Επιτροπή, τον εξωτερική μονάδα παρακολούθησης, τον ελεγκτή λογιστή, τους Ε. Παυλίδου Βοηθός Υπεύθυνου έργου Ε. Μίχου Υπεύθυνη οικονομικής διαχείρισης συμπράττοντες δικαιούχους και όλες τις δημόσιες αρχές όποτε αυτό κρίνεται απαραίτητο για την επιτυχή υλοποίηση του έργου. - O έλεγχος των περιοδικών αναφορών, της ενδιάμεσης και της τελικής έκθεσης του έργου. - Η διοικητική παρακολούθηση του «ΕΡΓΟΥ» και η τήρηση του αντίστοιχου αρχείου. - Η παρακολούθηση και ο συντονισμός των εργασιών των συμπραττόντων δικαιούχων του έργου καθώς και των παραδοτέων τους προς το συντονιστή δικαιούχο και η επίβλεψη του έργου σε συνεργασία με τον υπεύθυνο του έργου. - Η σύνταξη των περιοδικών τεχνικών αναφορών εξέλιξης του έργου, της αρχικής, ενδιάμεσης και της τελικής τεχνικής έκθεσης υλοποίησης του έργου. - Η ανάπτυξη της «Μεθοδολογίας Παρακολούθησης Υλοποίησης Έργου LIFE07 ENV/GR/000278 Soil Sustainability (So.S.)». - Η οικονομική παρακολούθηση του έργου LIFE04/ENV/GR/000099 και η τήρηση του αντίστοιχου αρχείου για λογαριασμό του «Συντονιστή δικαιούχου». - Ο έλεγχος των περιοδικών οικονομικών εκθέσεων των «συμπραττόντων δικαιούχων» και της επιλεξιμότητας των δαπανών που δηλώνονται σε αυτές σε συνεργασία με τον υπεύθυνο του έργου. - Η σύνταξη της ενδιάμεσης και της τελικής οικονομικής έκθεσης δαπανών του έργου. - Η συνεργασία με ορκωτό λογιστή κατά τη σύνταξη της τελικής οικονομικής έκθεσης του έργου. Κ. Βούλγαρη Διοικητική υποστήριξη Γραμματειακή υποστήριξη της ομάδας διοίκησης Ομάδες εργασίας δικαιούχων: Κάθε δικαιούχος θα πρέπει να ορίσει τον υπεύθυνο διοίκησης του έργου, τον οικονομικό υπεύθυνο καθώς και την ομάδα εργασίας, η οποία θα υλοποίηση το φυσικό αντικείμενο των ενεργειών ευθύνης του. 5

Οργανωτική & Τεχνική επιτροπή έργου: Η συγκεκριμένη επιτροπή θα έχει την ευθύνη της γενικής εποπτείας και της παρακολούθησης του έργου. Κάθε εταίρος θα πρέπει να ορίσει τα μέλη της επιτροπής, τακτικό και αναπληρωματικό. Πρόεδρος της επιτροπής θα είναι ο υπεύθυνος έργου κος Σ. Φάμελλος. Η επιτροπή θα συνεδριάζει τουλάχιστον μία φορά το εξάμηνο με στόχο τον έλεγχο της πορείας υλοποίησης του έργου, τη διαχείριση και αντιμετώπιση των προβλημάτων και καθυστερήσεων κατά την υλοποίηση των δράσεων του έργου και την αξιολόγηση των παραδοτέων του έργου, με βάση την παρούσα μεθοδολογία παρακολούθησης και την εγκεκριμένη αναθεωρημένη πρόταση του έργου. Συγκεκριμένα θα ελέγχει: Τις ενέργειες και τα παραδοτέα κάθε δικαιούχου σε σχέση με πλάνο εργασίας κάθε εξαμήνου Την τήρηση του χρονοδιαγράμματος των δράσεων και των παραδοτέων, καθώς και των ορόσημων του έργου Τις δράσεις που αναλήφθηκαν για την υλοποίηση των αποφάσεων της επιτροπής Την πορεία των εξόδων του έργου σε σχέση με τον προϋπολογισμό ανά δικαιούχο και στο σύνολό του έργου Τυχόν τροποποιήσεις του φυσικού και οικονομικού αντικειμένου και θα προετοιμάζει την κατάθεση της αντίστοιχης αίτησης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αν κριθεί απαραίτητο. Την αξιολόγηση των παραδοτέων σε αντιστοιχία με την παραγωγή νέων δεδομένων, μεθοδολογιών και εργαλείων καθώς και της έκδοσης και δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων του έργου Επιτροπή δημοσιοποίησης του έργου: Η συγκεκριμένη επιτροπή θα είναι υπεύθυνη για την παρακολούθηση των ενεργειών δημοσιοποίησης (Action 18-24), της ενέργειας 16 σε σχέση με την οργάνωση της ενημέρωσης και των συναντήσεων των κοινωνικών εταίρων, ώστε να συμμετέχουν ενεργά στην ανάπτυξη του σχεδίου δράσης διαχείρισης του εδάφους στη λεκάνη του Ανθεμούντα καθώς και της ενέργειας 17 που αφορά στις δράσεις εκπαίδευσης πάνω σε θέματα διαχείρισης εδάφους. 6

Κάθε εταίρος θα πρέπει να ορίσει τα μέλη της επιτροπής, τακτικό και αναπληρωματικό και πρόεδρος της επιτροπής θα είναι ο υπεύθυνος έργου του συμπράττοντα δικαιούχου ΠΤΑ-ΚΜ. Η επιτροπή θα συνεδριάζει κάθε έξι μήνες, ενώ τον τελευταίο χρόνο πιθανόν οι συναντήσεις να είναι συχνότερες με στόχο την επιτυχή οργάνωση του ημερίδας λήξης του έργου. 7

4. Παράμετροι τεχνικής παρακολούθησης Στη συνέχεια γίνεται παρουσίαση των κρίσιμων παραμέτρων οι οποίοι θα παρακολουθούνται κατά την υλοποίηση του ενεργειών του έργου. Με στόχο την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση του φυσικού αντικειμένου όλες οι ενέργειες έχουν χωρισθεί σε υποενέργειες με το αντίστοιχο χρονοδιάγραμμα και τα αντίστοιχα παραδοτέα. Επιπλέον, σε κάθε ενέργεια έχει ορισθεί ο υπεύθυνος συμπράττων δικαιούχος ενώ παρουσιάζονται τα αναμενόμενα αποτελέσματα και οι δείκτες προόδου κάθε ενέργειας σε συμφωνία και με την εγκεκριμένη αναθεωρημένη πρόταση του έργου. Για κάθε αναμενόμενο αποτέλεσμα και δείκτης προόδου θα πρέπει να αξιολογείται θετικά ή αρνητικά και να αιτιολογείται η αξιολόγηση. 4.1 Ενέργεια 1: Διοίκηση & παρακολούθηση έργου Υπεύθυνος δικαιούχος: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. Υπο-ενέργειες 1. Σύσταση ομάδας διοίκησης έργου 1ος 2009 2. Σύνταξη και αποστολή των εκθέσεων αναφοράς Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα Ημερομηνία παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/6/2009-30/9/2012 3. Οργάνωση συναντήσεων εταιρικού σχήματος έναρξη - λήξη 4. Εγκατάσταση συστήματος παρακολούθησης έργου 5. Σύσταση και λειτουργία τεχνικής επιτροπής παρακολούθησης και επιτροπής δημοσιοποίησης 1/1/2009-31/3/2009 1/3/2009-30/6/2012 Έκθεση έναρξης 30/7/2009 Ενδιάμεση τεχνική και οικονομική έκθεση 30/7/2010 Περιοδική έκθεση 30/7/2011 Τελική τεχνική και οικονομική έκθεση 30/9/2012 Μεθοδολογία παρακολούθησης έργου 30/6/2009 8

Σημεία Ορόσημο 1 Η βέλτιστη οργάνωση και διαχείριση των δράσεων του έργου και του εταιρικού σχήματος 2 Εναρκτήρια Συνάντηση έργου 20/1/2009 Υπογραφή συμβάσεων μεταξύ συντονιστή και συμπραττόντων δικαιούχων 31/3/2009 Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις Η ομαλή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ομάδα εποπτείας του έργου σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα και τις απαιτήσεις του έργου 3 Η επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών του έργου σύμφωνα με την αρχή της βέλτιστης σχέσης κόστους-οφέλους 4 Η εμπρόθεσμη παράδοση των αναφορών δραστηριοτήτων και των προβλεπόμενων παραδοτέων 5 Η έγκυρη και έγκαιρη πρόβλεψη και επίλυση πιθανών τεχνικών και οικονομικών προβλημάτων 1 Δείκτες προόδου Η εκπόνηση των αναφορών που θα περιλαμβάνουν μια συνοπτική περιγραφή όλων των δραστηριοτήτων αναφορικά με τους σκοπούς, τις δράσεις και το πλάνο εργασίας του έργου 2 Η αναλογία των παραδοτέων και μη παραδοτέων κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου 3 Η συμφωνία του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης του έργου με το προτεινόμενο Η επιτυχής ολοκλήρωση των δράσεων του έργου και η επίτευξη των αντικειμενικών σκοπών και των αναμενόμενων 4 αποτελεσμάτων του έργου 9

4.2 Ενέργεια 2: Λειτουργία μονάδας διαχείρισης εδάφους Υπεύθυνος δικαιούχος: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. Υπο-ενέργειες 1. Εμπλουτισμός υφιστάμενης βάσης δεδομένων έναρξη - λήξη 2. Προμήθεια και επεξεργασία δορυφορικών εικόνων για την περιοχή μελέτης 3. Ανάπτυξη θεματικών χαρτών 4. Παρακολούθηση δικτύου μετεωρολογικών σταθμών 5. Συνεργασία και ανταλλαγή δεδομένων με το εταιρικό σχήμα και άλλους αρμόδιους φορείς 6. Τεχνικοοικονομική αξιολόγηση λειτουργίας της μονάδας Σημεία Ορόσημο Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα Ημερομηνία παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/3/2009-1/6/2009 1/9/2009-31/12/2011 έναρξη - λήξη έναρξη - λήξη Θεματικοί χάρτες με βάση τα αποτελέσματα του έργου 31/12/2011 1/3/2012-30/6/2012 Μελέτη τεχνικοοικονομικής ανάλυσης 30/6/2012 Παράδοση βάσεων δεδομένων και εργαλείων στη μονάδα: 1. Εργαλείο λήψης απόφασης για την αντιμετώπιση της διάβρωσης σε μια 30/11/2010 πιλοτική ημιορεινή περιοχή 2. Εργαλείο λήψης απόφασης για τον περιορισμό της διάβρωσης σε μια πιλοτική αγροτική περιοχή 3. Εργαλείο λήψης απόφασης για την αντιμετώπιση της μείωσης της οργανικής ουσίας σε αγροτικές περιοχές 4. STU, οργανική ουσία και άλλες φυσικοχημικές και υδραυλικές ιδιότητες του εδάφους 5. Καταγραφή και χαρτογράφηση του εν δυνάμει ρυπασμένων περιοχών 6. Εργαλείο λήψης απόφασης για τη ρύπανση του εδάφους 7. Αξιολόγηση της στεγανοποίησης του εδάφους και μοντέλο παρακολούθησής 30/06/2011 30/10/2011 28/02/2011 31/12/2009 28/02/2010 28/02/2010 της 8. Υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά της πιλοτικής περιοχής Δ. Θέρμης και καθορισμός του συντελεστή απορροής σε αστικές και αγροτικές περιοχές 28/02/2010 9. Σχέδιο δράσης διαχείρισης εδάφους για την περιοχή της υδρολογικής λεκάνης του Ανθεμούντα 30/04/2010 10

1 Η ανάπτυξη μιας ενιαίας και αναβαθμισμένης βάσης δεδομένων 2 3 Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις Η ανάπτυξη ενός εργαλείου ΓΣΠ για την εποπτεία του εδάφους, την αναγνώριση των κινδύνων του και την εφαρμογή της θεματικής στρατηγικής για το έδαφος στην περιοχή Η σύνδεση των υφιστάμενων υδρολογικών δεδομένων με τα δεδομένα εδάφους και σε σχέση με την αειφορική ανάπτυξη της περιοχής Δείκτες προόδου Αξιολόγηση Παρατηρήσεις 1 Η συλλογή των αποτελεσμάτων-παραδοτέων του έργου και των πρόσθετων δεδομένων με σκοπό την ανάπτυξη ΓΣΠ 2 Η παράδοση των θεματικών χαρτών 11

4.3 Ενέργεια 3: Εκτίμηση κινδύνου διάβρωσης στις ορεινές περιοχές. Υπεύθυνος δικαιούχος: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. Υπο-ενέργειες 1. Σύγκριση μαθηματικών μοντέλων υπολογισμού της διάβρωσης εδαφών και επιλογή του τελικού μοντέλου εφαρμογής. 2. Συγκέντρωση και παραγωγή δεδομένωνσυντελεστών εκτίμησης της διάβρωσης με χρήση των μαθηματικών μοντέλων 3. Αποτίμηση στερεομεταφοράς λόγω υδατικής απορροής στον ποταμό Ανθεμούντα. 4. Εφαρμογή του επιλεχθέντος μοντέλου για τον ποσοτικό υπολογισμό της διάβρωσης. 1 2 3 4 Ημερομηνία Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/1/2009-31/6/2009 1/1/2009-30/6/2009 1/7/2009-30/9/2009 1/7/2009 - Έκθεση εκτίμησης κινδύνου διάβρωσης 31/12/2009 εδαφών. 31/12/2009 Σημεία Ορόσημο Επιλογή του κατάλληλου μοντέλου αποτίμησης της υδατοδιάβρωσης στις ορεινές περιοχές. 31/03/2009 Συλλογή και παραγωγή όλων των απαραίτητων δεδομένων για την τροφοδοσία το μοντέλου. 31/04/2009 Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις Ταυτοποίηση περιοχών που κινδυνεύουν από τη διάβρωση και ποσοτικοποίηση των υφισταμένων βαθμών διάβρωση του εδάφους Ανάλυση των επιδράσεων της διάβρωσης στα ιζήματα των υδατικών συστημάτων της περιοχής της λεκάνης του Ανθεμούντα Πρόβλεψη πιθανών επιδράσεων των μελλοντικών αλλαγών του κλίματος και των χρήσεων γης στο βαθμό επικινδυνότητας της διάβρωσης του εδάφους Παροχή δεδομένων διάβρωσης του εδάφους σε τρίτους που εκπονούν σχετικά έργα όπως μελέτες αλλαγής του κλίματος 12

5 6 Παροχή πληροφοριών για το στάδιο ερημοποίησης εντός της περιοχής και το βαθμό επίδρασης της διάβρωσης από το νερό στην ερημοποίηση Ανάπτυξη ενός διαδικτυακού συστήματος λογισμικού που θα δίνει την δυνατότητα σε ένα εύρος χρηστών να εκτελούν σενάρια για το βαθμό επικινδυνότητας της διάβρωσης του εδάφους Δείκτες προόδου Αξιολόγηση Παρατηρήσεις 1 Εγκατάσταση δεικτών για την αξιολόγηση του βαθμού επικινδυνότητας της διάβρωσης του εδάφους και πρόβλεψης της απώλειας του εδάφους 2 Ανάπτυξη και λειτουργία ενός μοντέλου αξιολόγησης του βαθμού επικινδυνότητας 3 Δυνατότητα μετατροπής του μοντέλου για επέκταση της λειτουργικότητάς του σύμφωνα με πρόσθετες απαιτήσεις σε όρους τύπου, ποιότητας και επιπέδου ανάλυσης δεδομένων 4 Περιβάλλον εργασίας του μοντέλου φιλικό προς το χρήστη, επεκτάσιμο σε νέες λειτουργίες και προσαρμογές Ανάλυση ευαισθησίας του μοντέλου για τον προσδιορισμό μεταβολών στα αποτελέσματα όταν αλλάζουν τα 5 δεδομένα. 13

4.4 Ενέργεια 4: Ανάπτυξη Εργαλείου λήψης αποφάσεων για τον καθορισμό των ζωνών προτεραιότητας δράσης και την επιλογή μέτρων κατά της υποβάθμισης του εδάφους. Υπεύθυνος δικαιούχος: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. Υπο-ενέργειες 1. Αναγνώριση κοινωνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών παραγόντων στην πιλοτική περιοχή 2. Αναγνώριση μέτρων ελέγχου και περιορισμού της διάβρωσης. 3. Ανάπτυξη εργαλείου λήψης αποφάσεων 4. Καθορισμός ζωνών προτεραιότητας δράσης προστασίας από τη διάβρωση 1 2 3 Σημείο Ορόσημο Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα Ημερομηνία παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/7/2009-30/12/2009 1/7/2009-30/12/209 1/1/2010 - Εργαλείο λήψης αποφάσεων για την 30/6/2010 αντιμετώπιση της υδατοδιάβρωσης 30/11/2010 1/7/2010 - Θεματικός οδηγός για την αντιμετώπιση της 31/12/2010 υδατοδιάβρωσης 30/11/2010 Ο καθορισμός των ζωνών υψηλής προτεραιότητας προστασίας από την υδατοδιάβρωση στην πιλοτική ορεινή περιοχή. 31/07/2010 Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις Ένα αποτελεσματικό εργαλείο λήψης αποφάσεων που εμπλουτίζει τα μέτρα για την αντιμετώπιση της διάβρωσης συνδυάζοντας περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές παραμέτρους, Η παροχή ενός αποτελεσματικού εργαλείου προς τους φορείς αποφάσεων και χάραξης πολιτικής για την αντιμετώπιση της διάβρωσης που ταυτόχρονα ποσοτικοποιεί και εποπτεύει τις αλλαγές στους χώρους επίδρασης της διάβρωσης Η εγκατάσταση δύο διαφορετικών ομάδων από χρήστες του μοντέλου: ειδικευμένοι χρήστες που είναι ενεργοί στην επιστημονική έρευνα και τελικοί χρήστες που είναι υπόχρεοι στην εκτέλεση αγροτικής και χρήσεων γης πολιτικής Δείκτες προόδου Αξιολόγηση Παρατηρήσεις 1 Χωρική διαφοροποίηση μεταξύ των ζωνών δράσης και απειλούμενων περιοχών από την προηγούμενη δράση Αξιολόγηση ικανότητας του εργαλείου να παρέχει μια ποικιλία σεναρίων εφαρμογής σε σχέση με διάφορες εισαγόμενες 2 παραμέτρους 3 Βαθμός παρεχόμενης πληροφόρησης των σεναρίων ώστε να εφαρμοσθούν από ειδικούς εφαρμογής τους 4 Εφαρμογή και συμβατότητα του τελικού προτεινόμενου συνόλου μέτρων σε συγκεκριμένες επιφάνειες 14

4.5 Ενέργεια 5: Σχεδιασμός των προτεινόμενων μέτρων στις ζώνες υψηλής προτεραιότητας. Υπεύθυνος δικαιούχος: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ Α.Ε. Υπο-ενέργειες 1. Αξιολόγηση των ζωνών υψηλής προτεραιότητας και επιλογή πιλοτικής ζώνης υψηλής προτεραιότητας για την εφαρμογή μέτρων προστασίας από τη διάβρωση. 2. Σχέδιο δράσης για την πιλοτική ζώνη υψηλής προτεραιότητας και σχεδιασμός επιλεγμένων τεχνικών μέτρων. Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα Ημερομηνία παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/7/2010-28/2/2011 1/3/2011-31/6/2012 Μελέτη περίπτωσης αντιμετώπισης της υδατοδιάβρωσης 30/6/2012 1 Σημείο Ορόσημο Ολοκλήρωση σχεδιασμού προτεινόμενων τεχνικών μέτρων στην πιλοτική ζώνη υψηλής προτεραιότητας. 30/06/2011 Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις Η γραφική αναπαράσταση με ΓΣΠ της περιοχής μελέτης (ζώνη υψηλής προτεραιότητας) με λεπτομερή παρουσίαση των χαρακτηριστικών της και άλλων ειδικών χαρακτηριστικών 2 Ένας χάρτης κατάτμησης (αν είναι απαραίτητη), της περιοχής μελέτης σε τμήματα όπου θα εφαρμοστούν διαφορετικά μέτρα 3 4 Ένα στρατηγικό σχέδιο δράσης όπου θα εκτιμηθούν μέτρα για το περιεχόμενό, το μέγεθος και την ταξινόμησή τους συνοδευόμενα από ένα γεωγραφικό σχέδιο προσανατολισμού Λεπτομερή σχέδια των μέτρων που θα προταθούν με το πλήρες εύρος των ιδιοτήτων και των απαιτήσεων σε χρόνο και χρήμα, συνοδευόμενα από λεπτομερείς χάρτες 3Δ που αποσαφηνίζουν την χωρική κατανομή τους Δείκτες προόδου 1 Ικανότητα εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων εντός της ζώνης δράσης ή μέρους αυτής 2 Μια καθολική αποδοχή του σχεδίου από ειδικούς, τελικούς χρήστες και οργανισμούς διαχείρισης της περιοχής 3 Μέγιστα αναμενόμενα αποτελέσματα με το ελάχιστο δυνατό κόστος σε χρόνο και χρήμα 4 Το σχέδιο των μέτρων πρέπει να προτείνει δράσεις που περιλαμβάνουν πρόνοιες για θετικές περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιδράσεις ή σε εξαιρετικές περιπτώσεις με τις λιγότερες πιθανές αρνητικές επιδράσεις 15

Ενέργεια 6: Εκτίμηση υποβάθμισης εδάφους από τη διάβρωση σε μια πιλοτική αγροτική περιοχή. Υπεύθυνος δικαιούχος: ΙΕΒ-ΕΘΙΑΓΕ Υπο-ενέργειες 1.Συλλογή υπαρχόντων και δημιουργία νέων γεωγραφικών βάσεων δεδομένων για τοπογραφία και παράγωγα αυτής, χρήσεις γης κλπ. Συλλογή και επεξεργασία κλιματικών δεδομένων περιοχής μελέτης. Συλλογή και επεξεργασία λεπτομερέστερων πληροφοριών για αγροκτήματα της περιοχής (πχ καλλιέργειες και κάλυψη στο χρόνο, εφαρμοζόμενες γεωργικές πρακτικές κλπ). 2. Εργασίες πεδίου-εργαστηρίου για προσδιορισμό φυσικοχημικών παραμέτρων εδάφους και μέτρηση υδραυλικών παραμέτρων εδάφους. Επεξεργασία και αποτύπωση των αποτελεσμάτων των εργαστηριακών προσδιορισμών και των μετρήσεων πεδίου σε ΓΣΠ. 3. Εφαρμογή και εκτίμηση μαθηματικών ομοιωμάτων υπολογισμού διάβρωσης στην περιοχή μελέτης. Επιλογή του καταλληλότερου ομοιώματος και εκτίμηση της σημαντικότητας των παραμέτρων του ομοιώματος. 4. Επιλογή πιλοτικής περιοχής για επιβεβαίωση δεδομένων μαθηματικού ομοιώματος διάβρωσης. Έλεγχος-διασταύρωση με λήψη δεδομέων πεδίου και επιπλέον εργαστηριακούς προσδιορισμούς (εφόσον κριθεί αναγκαίο). Πρόταση μέτρων για αντιμετώπιση της διάβρωσης των γεωργικών εδαφών. Σημεία Ορόσημο Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα Ημερομηνία παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/1/2009-30/6/2010 1/1/2009-28/2/2011 1/1/2010-31/10/2010 1/7/2010-30/6/2011 Έκθεση αποτελεσμάτων STU, φυσικοχημικών και υδραυλικών χαρακτηριστικών εδάφους Μαθηματικά μοντέλα διάβρωσης, κριτήρια εκτίμησης διάβρωσης σε πιλοτική περιοχή Οδηγίες αντιμετώπισης διάβρωσης, εργαλείο λήψης αποφάσεων για περιορισμό διάβρωσης 28/2/2011 31/10/2010 30/6/2011 Η επιλογή του κατάλληλου μοντέλου αποτίμησης της διάβρωσης σε αγροτικές περιοχές 30/06/2010 Παραγωγή όλων των απαραίτητων δεδομένων για την τροφοδοσία του μοντέλου 31/10/2010 Οδηγίες αντιμετώπισης της διάβρωσης αγροτικών εδαφών 31/12/2011 16

1 Ψηφιακός χάρτης επικινδυνότητας διαβρωσης εδάφους Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις 2 Μοντέλα και κριτήρια καλώς εγκατεστημένα για την επικινδυνότητα της διάβρωσης στην πιλοτική περιοχή 3 4 5 Θεματικοί χάρτες σχετικά με τη Μονάδα Τυπολογίας Εδάφους (ΜΤΕ) για τον όγκο, την πυκνότητα και τις υδραυλικές ιδιότητες του εδάφους Εργαλείο λήψης αποφάσεων για αξιολόγηση και ελαχιστοποίηση του βαθμού επικινδυνότητας της διάβρωσης του εδάφους της αγροτικής περιοχής όχι μόνο στην υπο μελέτη περιοχή αλλά και σε παρόμοιες περιοχές της Νότιας Ευρώπης και σύνδεσή του με άλλα εργαλεία που θα προκύψουν στις δράσεις 7 και 9. Αγροτικές πρακτικές για την ελαχιστοποίηση του βαθμού επικινδυνότητας της διπβρωσης του εδάφους στην στην υπό μελέτη περιοχή Δείκτες προόδου Αξιολόγηση Παρατηρήσεις 1 Εγκατάσταση δεικτών για την αξιολόγηση της διάβρωσης του εδάφους και της παραγωγής χάρτη εδάφους 2 Ανάπτυξη και λειτουργία ενός μοντέλου ΓΣΠ αξιολόγησης του βαθμού επικινδυνότητας της διάβρωσης του εδάφους 3 Μετατροπή της δυνατότητας του μοντέλου να επεκτείνει της λειτουργικότητά του σύμφωνα με πρόσθετες απαιτήσεις με όρους τύπου και ποιότητας δεδομένων και επιπέδου ανάλυσης 4 Ανάλυση ευαισθησίας του μοντέλου για τον προσδιορισμό διακυμάνσεων στα εξαχθέντα όταν αλλάζουν τα εισαχθέντα Η ανάπτυξη μιας βάσης γεω-δεδομένων προσβάσιμης, συνδεδεμένης και συμβατής με τις υπόλοιπες βάσεις γεω-δεδομένων 5 (Δ7, Δ9) 6 Συνεισφορά στην ανάπτυξη του αγροτικού πεδίου δράσης (Δ16) 7 Σύνολα δεδομένων ΓΣΠ διαθέσιμα στη ΜΟΝΑΔΑ διαχείρισης εδάφους 17

4.6 Ενέργεια 7: Επισκόπηση απομείωσης οργανικής ύλης σε μια πιλοτική αγροτική περιοχή. Υπεύθυνος δικαιούχος: ΙΕΒ-ΕΘΙΑΓΕ Υπο-ενέργειες 1. Εργασίες πεδίου και εργαστηριακές αναλύσεις για την εκτίμηση της απομείωσης της οργανικής ουσίας στα εδάφη της πιλοτικής αγροτικής περιοχής. 2. Αναγνώριση παραγόντων που συμβάλουν στην απομείωση της εδαφικής οργανικής ουσίας στην πιλοτική περιοχή 3. Πρόταση μέτρων και πρακτικών για την αντιμετώπιση της απομείωσης της εδαφικής οργανικής ουσίας ή/και εάν είναι δυνατόν αύξησή της. 1 Σημείο Ορόσημο Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα Ημερομηνία παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/1/2009-31/1/2011 1/2/2011-31/10/2011 1/2/2011-31/10/2011 Έκθεση αποτελεσμάτων απομείωσης της εδαφικής οργανικής ουσίας. Οδηγίες αντιμετώπισης της απομείωσης της οργανικής ύλης και εργαλείο λήψης αποφάσεων για τον περιορισμό της απομείωσής της. 28/02/20011 31/10/2011 Η ολοκλήρωση του προγράμματος δειγματοληψίας και εργαστηριακών αναλύσεων οργανικής ουσίας στο έδαφος 31/03/2011 Οδηγίες αντιμετώπισης της απομείωσης της εδαφικής οργανικής ουσίας 31/12/2011 Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις Γεωβάση με τα αποτελέσματα της μελέτης του εδάφους που αφορούν την Εδαφική Οργανική Ύλη (ΕΟΥ), δηλαδή τα πρωτογενή φυτικά υπολείμματα το ενεργό οργανικό κλάσμα και τη σταθερή οργανική ύλη (χούμος) 2 Θεματικοί χάρτες σχετικά με τα αποτελέσματα της ΕΟΥ με τα σημειακά δεδομένα και τη γεωστατιστική ανάλυση 3 Ορισμός των σημαντικότερων παραγόντων που συνεσφέρουν στην ελάττωση της εδαφικής οργανικής ύλης 4 5 Προτεινόμενες αγροτικές πρακτικές που χειρίζονται αποτελεσματικά το πρόβλημα της ελάττωσης της εδαφικής οργανικής ύλης και δυνητικά αυξάνουν την εδαφική οργανική ύλη στην υπό μελέτη περιοχή Εργαλείο λήψης αποφάσεων για τους φορέίς χάραξης πολιτικής για κρίσιμα ζητήματα σχετιζόμενα με την ΕΟΥ, συνδεδεμένο με άλλα εργαλεία που θα δημιουργηθούν στις δράσεις 6 και 9 και εφαρμοσμένο όχι μόνο στην υπό μελέτη περιοχή αλλά και παρόμοιες περιοχές της Νότιας Ευρώπης 6 Μέθοδοι και κριτήρια καλώς εγκατεστημένα για το βαθμό επικινδυνότητας της απώλειας της ΕΟΥ στην υπό μελέτη περιοχή 18

1 Ολοκλήρωση της δειγματοληψίας εδάφους και της προόδου των εργαστηριακών αναλύσεων Δείκτες προόδου Αξιολόγηση Παρατηρήσεις 2 Εγκατάσταση δεικτών για την αξιολόγηση της κατάστασης της εδαφικής οργανικής ύλης Η ανάπτυξη μιας Γεωβάσης δεδομένων προσβάσιμης, συνδεδεμένης και συμβατής με τις υπόλοιπες Γεωβάσεις δεδομένων (Δ7, 3 Δ9) 4 Συνεισφορά στην ανάπτυξη του αγροτικού πεδίου δράσης (Δ16) 5 Σύνολα δεδομένων ΓΣΠ διαθέσιμα στη ΜΟΝΑΔΑ διαχείρισης εδάφους 19

Ενέργεια 8: Ενημέρωση και συμμετοχή των εμπλεκόμενων στην αναγνώριση των χαρακτηριστικών, λειτουργιών και απειλών του εδάφους. Υπεύθυνος δικαιούχος: ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ & ΙΕΒ-ΕΘΙΑΓΕ Υπο-ενέργειες 1. Ενημέρωση αγροτικών συνεταιρισμών για το έργο και το έδαφος 2. Συμμετοχή των αγροτών στις δειγματοληψίες 3. Περιβαλλοντική ενημέρωση σχολείων για το πρόγραμμα και τη σχέση εδάφους-νερούαέρα. 1 2 3 4 Σημείο Ορόσημο Χρονοδιάγραμμα Παραδοτέα Ημερομηνία παράδοσης Πρότασης Τελικό Πρότασης Τελική 1/4/2009-30/12/2011 1/4/2009-30/06/2011 1/11/2009-31/12/2011 Έκθεση αξιολόγησης των δράσεων ενημέρωσης, κινητοποιήσεις και εμπλοκής των τοπικών φορέων. 31/12/2011 Σχηματισμός ομάδων αγροτών και συμμετοχή τους στο πρόγραμμα δειγματοληψιών 30/04/2009 Αναμενόμενα αποτελέσματα Αξιολόγηση Παρατηρήσεις Η γνωστοποίηση στους συμμετέχοντες για τη λειτουργία του εδάφους και τις απειλές του καθώς και την αποκάλυψη των και πιέσεων και επιδράσεων στο έδαφος από τις δραστηριότητές τους Η ενσωμάτωση της θεματικής στρατηγικής για το έδαφος στις αγροτικές πρακτικές στην περιοχή από τους αγρότες για την αειφορία Η αντιστροφή των μη ενδεδειγμένων αγροτικών πρακτικών σε ενδεδειγμένες για την προστασία του εδάφους και την προστασία ασφαλών και ανταγωνιστικών προϊόντων Η πληροφόρηση και γνωστοποίηση στους μαθητές είναι κρίσιμη με σκοπό την αλλαγή των συνήθων πρακτικών και την επίτευξη των αειφορικών χρήσεων γης από την επόμενη γενιά, σύμφωνα με τις αρχές της αειφορίας και στον πολλαπλασιασμό - από αυτούς - την πληροφόρηση στην κοινωνία 1 Οι συναντήσεις πληροφόρησης και οι συμμετέχοντες 2 Ο αριθμός των συμμετεχόντων (αγρότες και μαθητές) στη δειγματοληψία εδάφους 3 Ο αριθμός των αγροτών που θα παρευρεθούν στα σεμινάρια της δράσης 4 Αντιπρόσωποι των αγροτικών συνεταιρισμών να συμμετέχουν στο τραπέζι των αποφάσεων της δράσης 17 Δείκτες προόδου Αξιολόγηση Παρατηρήσεις 20