ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ

ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ 1

Περιεχόμενα: ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 4 Α ΜΟΝΟΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ... 5 Πρόταση Α1... 6 Πρόταση Α2...10 Πρόταση Α3...13 Πρόταση Α4...17 Πρόταση Α5...20 Πρόταση Α6...23 Πρόταση Α7...26 Πρόταση Α8...29 Β ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ...31 Πρόταση Β1...32 Πρόταση Β2...38 Πρόταση Β3...43 Πρόταση Β4...47 Γ ΤΡΙΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ...52 Πρόταση Γ1...53 Πρόταση Γ2...62 Πρόταση Γ3...68 Δ ΤΕΤΡΑΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ...73 Πρόταση Δ1...74 Πρόταση Δ2...84 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...92 ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ...92 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι περιηγήσεις στο Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη περιλαμβάνουν τέσσερις ομάδες προτάσεων ανάλογα με τον αριθμό των διανυκτερεύσεων εντός του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη και ειδικότερα: 1. ΜΟΝΟΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ (Χωρίς Διανυκτέρευση), 2. ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ (Μία Διανυκτέρευση), 3. ΤΡΙΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ (Δύο Διανυκτερεύσεις), 4. ΤΕΤΡΑΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ (Τρεις Διανυκτερεύσεις). Κάθε ομάδα περιηγήσεων περιλαμβάνει περαιτέρω συγκεκριμένες προτάσεις που έχουν διαμορφωθεί με κριτήρια: Την περιοχή στην οποία διαμορφώνεται η πρόταση (επισημαίνουμε ότι το Φυσικό Πάρκο έχει διαχωριστεί σε τέσσερις μεγάλες περιοχές ανάλογα με τα γεωμορφολογικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά τους), Τη διασύνδεση των στάσεων με βάση το υφιστάμενο οδικό δίκτυο, Τον διαθέσιμο χρόνο ανάλογα με τον αριθμό των διανυκτερεύσεων. Συνεπώς οι επιμέρους προτάσεις είναι: Οκτώ (8) για τις μονοήμερες περιηγήσεις (Α1, Α2, Α3, Α4, Α5, Α6, Α7 & Α8), Τέσσερις (4) για τις διήμερες περιηγήσεις (Β1, Β2, Β3 & Β4), Τρείς (3) για τις τριήμερες περιηγήσεις (Γ1, Γ2 & Γ3), Δύο (2) για τις τετραήμερες περιηγήσεις (Δ1 & Δ2) Για κάθε μία πρόταση έχει σχεδιαστεί και ένας αντίστοιχος ψηφιακός χάρτης όπου φαίνονται οι διαδρομή και οι ενδιάμεσες στάσεις. Επομένως σχεδιάστηκαν συνολικά δεκαεπτά (17) ψηφιακοί χάρτες, ένας για κάθε μία πρόταση. Επιπροσθέτως έχουν σχεδιαστοί και τέσσερις (4) συγκεντρωτικοί ψηφιακοί χάρτες, ένας για κάθε ομάδα περιήγησης όπου φαίνονται όλες οι προτάσεις της συγκεκριμένης ομάδας. Οι χάρτες αυτοί φαίνονται στη διεύθυνση: http://geotourismpsiloritis.weebly.com. 3

ΟΙ ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη χωρίστηκε σε τέσσερις περιοχές με κριτήρια τα κοινά γεωμορφολογικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά καθώς και με την υφιστάμενη οδική διασύνδεση. Συνεπώς οι τέσσερις περιοχές είναι: Περιοχή 1: Β. ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ ΟΡΕΙΝΟΣ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΣ ΜΑΛΕΒΙΖΙ Περιοχή 2: ΤΑΛΑΙΑ ΟΡΗ ΠΕΔΙΝΟΣ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΟΣ ΑΡΚΑΔΙ Περιοχή 3: ΑΜΑΡΙ Ν.Δ. ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ Περιοχή 4: ΠΑΝΩ ΡΙΖΑ Ν.Α. ΨΗΛΟΡΕΙΤΗΣ Οι περιοχές αυτές και τα όριά τους φαίνονται σε όλους τους ψηφιακούς χάρτες που συνοδεύουν τα πακέτα διακοπών. Στο παράρτημα παρουσιάζεται πίνακας με τους οικισμούς που περιλαμβάνει η κάθε μία περιοχή. 4

Α ΜΟΝΟΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Οι μονοήμερες περιηγήσεις στο Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη περιλαμβάνουν σύντομες επισκέψεις της μίας ημέρας, χωρίς διανυκτέρευση εντός του Πάρκου. Κυρίως αφορούν επισκέπτες που διαμένουν σε οποιαδήποτε άλλη περιοχή της Κρήτης εκτός του Πάρκου και επιθυμούν να αφιερώσουν στο Πάρκο μία ημέρα από την παραμονή τους στο νησί. Οι μονοήμερες περιηγήσεις περιλαμβάνουν οκτώ προτάσεις (Α1, Α2, Α3, Α4, Α5, Α6, Α7 & Α8) ανάλογα με το από πού εισέρχεται ο επισκέπτης στο Πάρκο και σε ποιά από τις τέσσερις περιοχές επιθυμεί να περιηγηθεί. Οι προτάσεις Α1 και Α2 αφορούν στην Περιοχή 1 και απευθύνονται σε επισκέπτες που έρχονται από το Ηράκλειο ή από το Ρέθυμνο αντίστοιχα. Οι προτάσεις Α3 και Α4 αφορούν στην Περιοχή 2 και απευθύνονται επίσης σε επισκέπτες που έρχονται από το Ηράκλειο ή από το Ρέθυμνο αντίστοιχα. Οι προτάσεις Α5 και Α6 αφορούν κυρίως στους επισκέπτες που έρχονται από το Ρέθυμνο και αναπτύσσεται εντός της Περιοχής 3. Οι πρόταση Α7 περιλαμβάνει περιήγηση στην Περιοχή 4 και αφορά επισκέπτες που έρχονται από τον Κρουσώνα και συνεχίζουν προς Πρινιά και Γέργερη, ενώ η πρόταση Α8 επίσης περιλαμβάνει την Περιοχή 4 αλλά αφορά επισκέπτες που έρχονται από την Αγία Βαρβάρα και συνεχίζουν προς Ζαρό. 5

Πρόταση Α1 Αναχώρηση και επιστροφή: Ηράκλειο Πρόγραμμα Στάση Όνομα Στάσης Τοποθεσία 1 Βουλισμένο Αλώνι Βουλισμένο Αλώνι 2 Αρχαιολογικός Χώρος Τυλίσου Τύλισος 3 Φαράγγι Γωνιών Φαράγγι Γωνιών 4 Μινωική Αγροικία Σκλαβόκαμπος 5 Οφιόλιθοι Γωνιών Γωνιές 6 Βασιλική Αγίου Γεωργίου Καμαριώτης 7 Αρχαιολογικός Χώρος Ζώμινθου Ζώμινθος 8 Αγία Μαρίνα Αγία Μαρίνα 9 Αγιος Υάκινθος Αγιος Υάκινθος 10 Άγιος Μάμας Άγιος Μάμας 11 Πετραδολάκια Πετραδολάκια 12 Μητάτο Πετραδολάκια 13 Οροπέδιο Νίδα Οροπέδιο Νίδα 14 Μνημείο του Αντάρτη Οροπέδιο Νίδα 15 Σπήλαιο Ιδαίον Αντρον Οροπέδιο Νίδα 16 Άγιος Φανούριος Άγιος Φανούριος 17 Αστεροσκοπείο Σκίνακα Αστεροσκοπείο Σκίνακα 18 Άγιος Ιωάννης Ανώγεια 19 Μουσείο Ανωγείων Ανώγεια 20 Μουσείο Γρυλλιού Ανώγεια Η περιήγηση της πρότασης Α1 είναι κατά κύριο λόγο οδική με μικρές πεζοπορίες σε κάποιες στάσεις. Ξεκινάει από τον δρόμο που οδηγεί προς Τύλισο, μετά το Γάζι. Μία μικρή παράκαμψη προς τον παλαιό Έθνικό δρόμο οδηγεί μετά από 3χλμ στην πρώτη στάση της περιήγησης, το Βουλισμένο Αλώνι. Επιστρέφοντας από τον ίδιο δρόμο ο επισκέπτης θα ακολουθήσει τον επαρχιακό δρόμο προς Τύλισο όπου μετά από 3 χλμ θα σταματήσει στον Αρχαιολογικό Χώρο Τυλίσου που βρίσκεται λίγο πριν τον οικισμό. 6

Στη συνέχεια ο δρόμος συνεχίζει προς Γωνιές και διασχίζει το Φαράγγι των Γωνιών (στάση 3: άφιξη στην είσοδό του μετά από 4 περίπου χλμ) στο οποίο σε αρκετά σημεία ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μία σύντομη στάση για να το απολαύσει. Η περιήγηση συνεχίζεται και μετά από οδήγηση 4 χλμ φτάνουμε στην τέταρτη στάση που είναι η Μινωική Αγροικία μετά το φαράγγι στην κοιλάδα του Σκλαβόκαμπου. Συνεχίσουμε και φτάνουμε στις Γωνιές τις οποίες προσπερνούμε και λίγο μετά βρίσκεται η επόμενη στάση που είναι οι Οφιόλιθοι Γωνιών (στάση 5) που αντιπροσωπεύονται από χαρακτηριστικούς πράσινους περιδοτίτες του οφιολιθικού συμπλέγματος δηλαδή πετρώματα ωκεάνιου φλοιού (4.75 χλμ). Συνεχίζοντας, μετά από 1.5 χλμ φτάνουμε στη διασταύρωση προς Ανώγεια. Μία μικρή παράκαμψη προς Καμαριώτη μας οδηγεί (μετά από 1χλμ) στον οικισμό όπου βρίσκεται η έκτη στάση η Βασιλική του Αγίου Γεωργίου. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο στη διασταύρωση και συνεχίζουμε προς Ανώγεια όπου μετά από 5.6 χλμ φτάνουμε στην είσοδο του χωριού και στρίβουμε προς Νίδα. Συνεχίζουμε αδιάκοπα για τα επόμενα 8.3 χλμ όπου φτάνουμε στην έβδομη στάση μας τον Αρχαιολογικό Χώρο της Ζώμινθου (στάση 7). Λίγο παρακάτω (0.4 χλμ) βρίσκεται και το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας και η πηγή (στάση 8). Ξαναμπαίνοντας στον δρόμο, συνεχίζουμε προς Νότο και μετά από 1.5 χλμ μπορούμε να στρίψουμε αριστερά προς Άγιο Υάκυνθο (στάση 9 μετά από 1 χλμ). Οι επόμενες στάσεις είναι στη σειρά και περιλαμβάνουν το εκκλησάκι του Άγιου Μάμα (στάση 10 μετά από 3 χλμ), τον γεώτοπο Πετραδολάκια (στάση 11 μετά από 1.4 χλμ) και το παραδοσιακό Μητάτο (στάση 12 μετά από 0.2 χλμ). Στη συνέχεια οδηγούμε για περίπου 5.5 χλμ και φτάνουμε τελικά στο Οροπέδιο της Νίδας (στάση 13). Το οροπέδιο της Νίδας είναι το ψηλότερο οροπέδιο της Κρήτης με ένα μέσο υψόμετρο στα 1360 μέτρα. 7

Στις δυτικές παρυφές του Οροπεδίου και ειδικότερα στην απότομη ανατολική πλαγιά του Ψηλορείτη, που δημιουργεί το μεγάλο ρήγμα της περιοχής, βρίσκεται το Σπήλαιο Ιδαίον Άνδρον (στάση 15 μετά από 0.6 χλμ) όπου μπορούμε να πάμε με τα πόδια. Παραμένοντας στο Οροπέδιο και εφόσον διαθέτουμε κατάλληλο όχημα να διασχίσουμε τον χωματόδρομο εντός του οροπεδίου μέχρι όπου πάει και μετά συνεχίζοντας με τα πόδια να φτάσουμε στο Μνημείο του Αντάρτη (στάση 14 μετά από 1.5 χλμ). Επιστρέφοντας από τον ίδιο δρόμο προς Ανώγεια μπορούμε να στρίψουμε δεξιά προς το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα (στάση 17 μετά από 5.5 χλμ) κάνοντας μία ενδιάμεση στάση στον εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου (στάση 16 μετά από 0.8 χλμ από τη διασταύρωση). Το τέλος της περιήγησης καταλήγει στα Ανώγεια όπου ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί καταρχάς το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη (στάση 18), το Κέντρο Ενημέρωσης του Φυσικού Πάρκου, το Μουσείο του Αλκιβιάδη Σκουλά ή «Γρυλλιού» (στάση 19), την οικία του Νίκου Ξυλούρη, το Μουσείο Ανωγείων (στάση 20), καθώς και να γνωρίσει από κοντά πληθώρα λαϊκών τεχνών όπως ο αργαλειός, η στιβανοποιεία, το φυσητό γυαλί κλπ. Η επιστροφή προς Ηράκλειο γίνεται από τον ίδιο δρόμο προς Γωνιές και Τύλισο. Εναλλακτικές διαδρομές: Πεζοπορία στον «Δρόμο της Μύγιας» Πεζοπορία στη «Γεωδιαδρομή των Γωνιών» Αναρρίχηση βράχου στο Βουλισμένο Αλώνι Στα Ανώγεια ο επισκέπτης μπορεί να γευματίσει σε μία από τις πολυάριθμες παραδοσιακές ταβέρνες που βρίσκονται εντός του χωριού, καθώς και να αγοράσει παραδοσιακά προϊόντα και είδη λαϊκής τέχνης. Γεύμα: σε μία από τις πολυάριθμες παραδοσιακές ταβέρνες που βρίσκονται στα Ανώγεια καθώς και στις Γωνιές 8

Καφέ: στις πλατείες εντός των Ανωγείων, στις Γωνιές, στο Αστυράκι, στο Αηδονοχώρι, στον Καμαριώτη και στα Σίσαρχα Τοπικά Προϊόντα: o Η Πρόοδος (Αγρ. Γαλακτοκομικός Συν Ανωγείων) o Το Ραέτι (Αγρ. Οικοτεχνικός Συν Γυναικών Ανωγείων) o Ζώμινθος (Παραδοσιακό Γιαούρτι) Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: o Υφαντά και άλλα παρόμοια είδη από παραδοσιακό αργαλειό στα πολυάριθμα καταστήματα και εργαστήρια εντός των Ανωγείων o Αντικείμενα από Φυσητό Γυαλί στο εργαστήρι στην είσοδο των Ανωγείων 9

Πρόταση Α2 Αναχώρηση και επιστροφή: Ρέθυμνο Πρόγραμμα Στάση Όνομα Τοποθεσία 1 Ι.Μ. Χαλέπας Ι.Μ. Χαλέπας Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία Αγίας 2 Μαρίνας Ι.Μ. Χαλέπας 3 Αρχαιολογικός Χώρος Αξού Αξός 4 Εργαστήρι Ξυλογλυπτικής Αξός 5 Τίμιος Σταυρός Αξός 5 Κοίμηση της Θεοτόκου Αξός 5 Άγιος Ιωάννης Αξός Μεταμόρφωση του Σωτήρος (Αφέντης 5 Χρηστός) Αξός 5 Αγία Ειρήνη Αξός 5 Άγιος Γεώργιος Αξός 5 Μιχαήλ Αρχάγγελος Αξός 5 Άγιος Βασίλειος Αξός 5 Αγία Παρασκευή Αξός 5 Άγιος Ιωάννης Αξός 5 Μιχαήλ Αρχάγγελος Αξός 6 Σπήλαιο Σφενδόνη Ζωνιανά 7 Church Κάλυβος 8 Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος Ι.Μ. Δισκουρίου 9 Ι.Μ. Δισκουρίου Ι.Μ. Δισκουρίου Η περιήγηση της πρότασης Α2 ξεκινάει από την Ι.Μ. Χαλέπας (στάση 1) στην οποία ο επισκέπτης φτάνει μετά από παράκαμψη προς Αξό από την Παλαιά Εθνική Οδό Ρεθύμνου Ηρακλείου (μετά από 3.1 χλμ βρίσκεται η διασταύρωση μεταξύ των οικισμών Τσαχιανά και Κρυονέρι όπου στρίβουμε δεξιά και συνεχίζουμε για 1 χλμ ακόμη μέχρι την Ι.Μ. Χαλέπας). Λίγο νοτιότερα από την Ι.Μ. Χαλέπας (μετά από 0.5 χλμ) βρίσκεται η δεύτερη στάση δηλαδή η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Καθόσον η επόμενη στάση βρίσκεται στην Αξό η επιστροφή γίνεται από τον ίδιο δρόμο προς Κρυονέρι και ο επισκέπτης φτάνει μετά από συνολικό οδήγημα 8.3 χλμ, στην Αξό μέσω των χωριών Αΐμωνας και Λιβάδα. 10

Σε περίπτωση που κινείστε με καλό 4 4 όχημα, με ποδήλατο ή με τα πόδια υπάρχει η δυνατότητα να συνεχίσετε από τη στάση 2 μέχρι την Αξό μέσα από τον χωματόδρομο που διασχίζει το φαράγγι κάτω από τον οικισμό, μία πολύ όμορφη διαδρομή, που όμως δε μπορεί να γίνει με ένα συμβατικό αυτοκίνητο. Η επόμενη στάση (στάση 3) είναι ο Αρχαιολογικός Χώρος της Αρχαίας Αξού (Ακρόπολη) ο οποίος βρίσκεται στο ανατολικό ύψωμα που ορθώνεται πάνω από τον οικισμό. Ένα λιθόστρωτο μονοπάτι ξεκινάει μέσα από τον οικισμό και διασχίζει ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο. Επιστρέφοντας στον οικισμό από το ίδιο μονοπάτι ο επισκέπτης μπορεί να δει το Εργαστήρι Ξυλογλυπτικής όπου λειτουργεί και ως μουσείο (στάση 4) καθώς και μία από ή όλες τις εννέα βυζαντινές εκκλησίες που βρίσκονται εντός του οικισμού, τις οποίες πραγματικά αξίζει να επισκευθεί κατά την περιήγησή του (στάσεις 5) Στη συνέχεια βγαίνουμε με αυτοκίνητο από την Αξό και οδηγούμε προς το Σπήλαιο Σφενδόνη (στάση 6) όπου φτάνουμε μετά από 2.7 χλμ. Το σπήλαιο βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Ζωνιανά σε μια προνομιακή θέση που δεσπόζει πάνω από την κοιλάδα του Μυλοπόταμου. Είναι ένα από τα δύο «αξιοποιημένα» σπήλαια του Ψηλορείτη, προσβάσιμο και από ΑΜΕΑ και ένα από τα ομορφότερα και σημαντικότερα της Ελλάδας, ως προς το διάκοσμό του Μετά το σπήλαιο φτάνουμε στα Ζωνιανά και οδηγούμε προς Λιβάδια όπου στρίβουμε αριστερά προς Κάλυβο όπου φτάνουμε μετά τα χωριά Κράνα και Λιβάδια. Μετά από συνολική οδήγηση 7.5 χλμ φτάνουμε στην έβδομη στάση που είναι η Βυζαντινή Εκκλησία στην Κάλυβο. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο προς Λιβάδια και στρίβουμε αριστερά προς Ι.Μ. Δισκουρίου. Μετά από 2 περίπου χλμ φτάνουμε στην παράκαμψη για την όγδοη στάση που είναι η υστεροβυζαντινή εκκλησία του Άγιου Ιωάννη Πρόδρομου. Στη συνέχεια μετά από 0.5 χλμ φτάνουμε στην τελευταία στάση που είναι η Ι.Μ. Δισκουρίου (στάση 9) και που θεωρείται μια από τις παλαιότερες μονές της Κρήτης. 11

Από τη Ι.Μ. Δισκουρίου συνεχίζουμε τον δρόμο προς Βενί και από εκεί επιστρέφουμε στην Αξό. Ο επισκέπτης μπορεί να γευματίσει στην Αξό, να πιεί καφέ σε ένα από τα πολυάριθμα καφενεία στα Ζωνιανά και στα Λιβάδια, καθώς και να αγοράσει τοπικά προϊόντα από τα Ζωνιανά. Είδη λαϊκής τέχνης μπορεί να βρει στην Αξό όπου υπάρχουν υφαντά. Η περιήγηση αυτή προτείνεται καταρχάς για τους επισκέπτες που έρχονται από Ρέθυμνο. Μπορεί όμως να γίνει και με την αντίθετη φορά για όσους έρχονται από Ηράκλειο μέσω Ανωγείων. Γεύμα: στην Αξό Καφέ: σε ένα από τα πολυάριθμα καφενεία στην Αξό, στα Ζωνιανά και στα Λιβάδια Τοπικά Προϊόντα: o Ζωνιανά Δημοκάββαλος (Κρητικά Βότανα) o Κράνα Κλάδος (Τυροκομείο) Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: o Υφαντά και άλλα παρόμοια είδη από παραδοσιακό αργαλειό στην Αξό 12

Πρόταση Α3 Αναχώρηση και επιστροφή: Ηράκλειο Πρόγραμμα Στάση Όνομα Τοποθεσία 1 Τομή Ταλλαίων Ορέων Σίσες - Αλόιδες 2 Οθωμανική Κρήνη Δροσιά 3 Γλυπτά της Φύσης Χώνος 4 Πτυχές Βωσάκου Ι.Μ. Βωσάκου 5 Ι.Μ. Βωσάκου Ι.Μ. Βωσάκου 6 Επισκοπή Επισκοπή 7 Άγιος Ιωάννης Επισκοπή 8 Αβδανίτες Αβδανίτες 9 Παναγία Καστρί 10 Παναγία Φανερωμένη Άγιος Ιωάννης 11 Καμίνια Αγιά 12 Σπήλαιο Μελιδόνι Μελιδόνι Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Προδρόμου 13 Ατάλης Ατάλης 14 Μπαλί Μπαλί 15 Υποθαλάσσιες Πηγές Μπαλί 16 Εισόδια Θεοτόκου Φόδελε 17 Μουσείο Δομήνικου Θεοτοκόπουλου Φόδελε Η περιήγηση της πρότασης Α3 ξεκινάει από την παράκαμψη της Νέας Εθνικής Οδού προς Αλόιδες, στο ύψος του οικισμού Σίσσες. Η πρώτη στάση είναι ένας γεώτοπος του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη η «Τομή Ταλλαίων Ορέων» που βρίσκεται στον επαρχιακό δρόμο προς Αλόιδες μετά από 1.5 χλμ από την παράκαμψη. Ο δρόμος συνεχίζει προς Δροσιά όπου φτάνουμε μετά από περίπου 9 χλμ και κάνουμε μία σύντομη στάση στην Οθωμανική Κρήνη του χωριού (στάση 2). Ο επισκέπτης συνεχίζει προς Χώνο και προς την επόμενη στάση που είναι επίσης ένας εντυπωσιακός γεώτοπος, τα «Γλυπτά της Φύσης» (στάση 3 μετά από 3.6 χλμ). Μια από τις πιο εντυπωσιακές περιοχές όπου η δράση του νερού πάνω στα ανθρακικά πετρώματα έχει δημιουργήσει έργα τέχνης. 13

Στους δύο αυτούς γεώτοπους είναι τοποθετημένες πινακίδες για τον εύκολο εντοπισμό τους και την ενημέρωση του επισκέπτη. Στη συνέχεια επιστρέφουμε στη Δροσιά και συνεχίζουμε δυτικά μέχρι στο χωριό Κάμπος Δοξαρού (μετά από 4 περίπου χλμ) όπου στρίβουμε δεξιά προς Ι.Μ. Βωσάκου. Πριν το μέσον της διαδρομής (μετά από 2 χλμ) βρίσκεται η τέταρτη στάση που είναι η «Πτυχές του Βώσακου». Η πέμπτη στάση βρίσκεται στο τέλος του δρόμου (μετά από 4.4 χλμ) και είναι η Ι.Μ. Βωσάκου. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο στον Κάμπο του Δοξαρού και συνεχίζουμε δυτικά από την Παλαιά Εθνική Οδό μέχρι τον παραδοσιακό οικισμό Μουρτζανά (μετά από 7 χλμ) όπου στρίβουμε αριστερά προς Επισκοπή. Φτάνουμε στην Επισκοπή μετά από 2.4 χλμ η οποία αποτελεί την έκτη στάση της περιήγησής μας. Εντός του οικισμού βρίσκεται και η βυζαντινή εκκλησία του Άγιου Ιωάννη (στάση 7), Στη συνέχεια φήνουμε πίσω μας την Επισκοπή και οδηγούμε μέχρι τον επόμενο παραδοσιακό οικισμό τους Αβδανίτες (μετά από 4 χλμ). Στους Αβδανίτες μπορούμε να κάνουμε την όγδοη στάση μας καθώς ο οικισμός είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός. Μετά τους Αβδανίτες μπορούμε να οδηγήσουμε για 1.3 χλμ μέχρι τον Ενετικό οχυρό οικισμό Καστρί για να συναντήσουμε την ένατη στάση που είναι η υστεροβυζαντινή εκκλησία της Παναγίας. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο και στη διασταύρωση προς Επισκοπή συνεχίζουμε ευθεία όπου μετά από 1.4 χλμ φτάνουμε στον οικισμό Άγιος Ιωάννης για να συναντήσουμε την υστεροβυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης (στάση 10). Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο στα Μουρτζανά και από εκεί οδηγούμε προς την Αγιά την οποία προσπερνούμε. Μετά από 4.5 χλμ συνολικής οδήγησης από τα 14

Μουρτζανά φτάνουμε στη στάση 11 που είναι μία παλαιά τέχνη η κατασκευή κάρβουνου. Μετά από 2.2 χλμ συναντούμε τον οικισμό Μελιδόνι και από εκεί οδηγώντας άλλα 2.5 χλμ φτάνουμε στο Σπήλαιο Μελιδόνι ή Γεροντόσπηλιο, τη δωδέκατη στάση της περιήγησής μας. Αφήνοντας πίσω το Μελιδόνι οδηγούμε για 4.5 χλμ μέχρι τη Νέα Εθνική Οδό και από εκεί στρίβουμε δεξιά προς Μπαλί. Στο 2.1 χλμ υπάρχει παράκαμψη για την Ι.Μ. Ατάλης (στάση 13 Επανερχόμενοι στη Νέα Εθνική Οδό και μετά από 1.2 χλμ βρίσκεται η παράκαμψη προς Μπαλί. Στο Μπαλί ο επισκέπτης μπορεί να κολυμβήσει σε μία από τις πολλές όμορφες παραλίες (στάση 14) και να παρατηρήσει τις Υποθαλάσσιες Πηγές (στάση 15) οι οποίες αποτελούν έναν ακόμη γεώτοπο του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη. Η επιστροφή γίνεται από τη Νέα Εθνική Οδό όπου στο 20.8 ο χλμ βρίσκεται η παράκαμψη προς Φόδελε όπου βρίσκονται οι δύο τελευταίες στάσεις της περιήγησης ήτοι η υστεροβυζαντινή εκλησία Εισόδια της Θεοτόκου (στάση 16) και το Μουσείο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (στάση 17). Η περιήγηση αυτή μπορεί να γίνει και με την αντίθετη φορά, δηλαδή η πρώτες στάσεις να γίνουν στο φόδελε και οι τελευταίες στη Δροσιά και στους γεωτόπους των Χώνος και Αλόιδων. Στην πρόταση αυτή ο περιηγητής του Πάρκου μπορεί να γευματίσει στη Δροσιά, στο Μπαλί ή στο Φόδελε ανάλογα και με τη σειρά που θα επιλέξει να κάνει τις στάσεις. Τοπικά προϊόντα μπορεί να βρει στη Δροσιά, ενώ είδη λαϊκής τέχνης (υφαντά) θα βρει στην Αγιά. Γεύμα: Επισκοπή, Γαράζο, Δοξαρό, Απλαδιανά, Χώνος, Αλόϊδες, Δροσιά, Μπαλί, Φόδελε, Σίσσες, Μουρτζανά, Καφέ: Αγιά, Σίσες, Φόδελε 15

Τοπικά Προϊόντα: στη Δροσιά μέλι και βότανα για ρόφημα, Παραδοσιακό Ελαιουργείο στο Μελιδόνι Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: Υφαντά και άλλα παρόμοια είδη από παραδοσιακό αργαλειό στην Αγιά 16

Πρόταση Α4 Αναχώρηση και επιστροφή: Ρέθυμνο Πρόγραμμα Στάση Όνομα Τοποθεσία 1 Ι.Μ. Αρκαδίου Ι.Μ. Αρκαδίου 2 Βυζαντινή εκκλησία Σωτήρα Χριστού Αρχαία Ελεύθερνα 3 4 Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Ελεύθερνας Παλαιοχριστιανική Βασιλική Μιχαήλ Αρχάγγελου Αρχαία Ελεύθερνα Αρχαία Ελεύθερνα 5 Άγιος Γεώργιος Καλαμάς 6 Άγιος Ιωάννης Θεολόγος Μαργαρίτες 6 Άγιος Ιωάννης Βαπτιστής Μαργαρίτες 6 Άγιος Δημήτριος Μαργαρίτες 7 I.M. Σωτήρα Χριστού Μαργαρίτες 8 Μουσείο Κεραμικής Μαργαρίτες 9 Εργαστήρια Κεραμικής Μαργαρίτες 10 Σπηλιές Σπηλιές 11 Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίας Σοφίας Πάνορμος 12 Πάνορμος Πάνορμος Η πρόταση Α4 ξεκινάει από την ιστορική Ι.Μ. Αρκαδίου (στάση 1) στην οποία φτάνει ο επισκέπτης μετά από 15.4 χλμ μέσω της αντίστοιχης επαρχιακής οδού που ξεκινάει από τη Νέα Εθνική Οδό Ρεθύμνου Ηρακλείου. Στη συνέχεια αφήνουμε την Ι.Μ. Αρκαδίου και συνεχίζουμε προς τον οικισμό Αρχαία Ελεύθερνα όπου φτάνουμε μετά από 11.6 χλμ. Η επόμενη στάση είναι η Βυζαντινή εκκλησία του Σωτήρα Χριστού στην Αρχαία Ελεύθερνα (στάση 2) που βρίσκεται νότια του πρωτοβυζαντινού οικισμού και είναι χτισμένος γύρω στα τέλη του 12ου αιώνα. Από εκεί συνεχίζουμε για τον Αρχαιολογικό Χώρο της Αρχαίας Ελεύθερνας και την Παλαιοχριστιανική Βασιλική Μιχαήλ Αρχάγγελου που βρίσκεται εντός αυτού (στάσεις 3 και 4 αντίστοιχα). 17

Αφήνοντας πίσω την Αρχαία Ελεύθερνα συνεχίζουμε την οδική πορεία προς Βορρά και μετά από 3 χλμ στρίβουμε δεξιά προς Πιγουνιανά και Καλαμά. Μετά από 4.3 χλμ φτάνουμε στον οικισμό Καλαμάς όπου βρίσκεται η έκτη στάση της εκδρομής μας που είναι η υστεροβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Μετά τον Καλαμά παίρνουμε τον ίδιο δρόμο για πίσω και φτάνουμε στο χωριό Μαργαρίτες. Οι Μαργαρίτες είναι ένα χωριό ξακουστό για την παραδοσιακή τεχνική της κεραμικής. Καταρχάς οι επόμενες στάσεις (στάσεις 6) γίνονται στις υστεροβυζαντινές εκκλησίες Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Άγιος Ιωάννης Βαπτιστής και Άγιος Δημήτριος που βρίσκονται εντός του οικισμού, ενώ σημαντική είναι και η επίσκεψη στην I.M. του Σωτήρα Χριστού (στάση 7). Από το χωριό φαίνεται το φαράγγι των Μαργαριτών στο οποίο αναπτύσσεται το κυπαρισσόδασος Μαργαριτών. Σε αρκετά σημεία υπάρχουν θέσεις απόλαυσης της θέας προς το φαράγγι καθώς και σημεία πρόσβασης σε αυτό. Παραμένουμε στις Μαργαρίτες όπου μπορούμε να επισκεφτούμε το Μουσείο Κεραμικής Τέχνης (στάση 8) καθώς και τα αναρίθμητα Εργαστήρια Κεραμικής (στάσεις 9). Μετά τις Μαργαρίτες παίρνουμε τον δρόμο για Πέραμα όπου φτάνουμε μετά από 7.1 χλμ και το οποίο προσπερνούμε οδηγώντας άλλα 5.8 χλμ μέχρι τη Νέα Εθνική Οδό. Φτάνοντας στη Νέα Εθνική Οδό στρίβουμε αριστερά για να φτάσουμε στην παραλία Σπηλιές (στάση 10 μετά από 6 περίπου χλμ) που είναι πολύ εντυπωσιακή λόγω των παράκτιων διαβρωσιγενών γεωμορφών και αποτελεί τη δέκατη στάση μας. Εφόσον επιθυμούμε μπορούμε να την επιλέξουμε και για το μπάνιο μας. Μετά τις Σπηλιές γυρίζουμε πίσω προς Πάνορμο όπου θα σταματήσουμε στη Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Αγίας Σοφίας (στάση 11) και όπου μπορούμε επίσης να κολυμπήσουμε στην Παραλία του Πανόρμου (στάση 12). 18

Κατά την περιήγηση ο επισκέπτης μπορεί να έχει γεύμα στις Μαργαρίτες, στο Πέραμα, στη Ρουμέλη ή στο Πάνορμο. Σε ό,τι αφορά στα είδη λαϊκής τέχνης έχει αναρίθμητες επιλογές από κεραμικά και άλλα είδη αγγειοπλαστικής στις Μαργαρίτες. Γεύμα: Πάνορμο, Ρουμέλη, Μαργαρίτες, Αγγελιανά. Σκεπαστή Καφέ: στο Πάνορμο, στα Αγγελιανά, Μαργαρίτες Τοπικά Προϊόντα: Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: Κεραμικά και Είδη Αγγειοπλαστικής στις Μαργαρίτες 19

Πρόταση Α5 Αναχώρηση και επιστροφή: Ρέθυμνο Πρόγραμμα Στάση Όνομα 1 Γέφυρα Ποταμών Τοποθεσία 2 Λίμνη Ποταμών Λίμνη Ποταμών 3 Παναγία Θρονιώτισσα Θρόνος 4 Παλαιοχριστιανική Βασιλική Συβρίτου Θρόνος Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας 5 Σύβριτου Θρόνος 6 Εργαστήρι Ξυλογλυπτικής Βυζάρι 7 Παναγία Λιβάδα Φουρφουράς 8 Μαξιλαροειδείς λάβες Κουρούτες Κουρούτες 9 Υστερο-Μινωικοί Τάφοι Αποδούλου 10 Άγιος Γεώργιος Ξιφοφόρος Αποδούλου 11 Μινωϊκός Οικισμός Αποδούλου Αποδούλου 12 Παναγία Πλατάνια Η πρόταση Α5 αφορά περισσότερο στους επισκέπτες που έρχονται από Ρέθυμνο καθώς είναι πιο κοντά. Ξεκινάει λίγο έξω από το Ρέθυμνο όπου υπάρχει παράκαμψη από τη Νέα Εθνική Οδό προς Αμάρι. Η πρώτη στάση βρίσκεται στο 10.2 ο χλμ μετά την παράκαμψη όπου βρίσκεται μία εντυπωσιακότατη πανύψηλη πέτρινη γέφυρα από την οποία διέρχεται η επαρχιακή οδός. Συνεχίζουμε προς Αμάρι και μετά από 2.7 χλμ περίπου φτάνουμε στην τεχνητή Λίμνη Ποταμών που αποτελεί τη δεύτερη στάση της περιήγησής μας. Μετά τη λίμνη ακολουθούμε τον Επαρχιακό μέχρι να φτάσουμε (μετά από 12 χλμ) στην Αγία Φωτεινή. Από εκεί στρίβουμε προς Βορρά και οδηγούμαστε στο χωριό Θρόνος (μετά από περίπου 1.2 χλμ) όπου θα επισκεφθούμε την υστεροβυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Θρονιώτισσας (στάση 3), καθώς και την Παλαιοχριστιανική Βασιλική Συβρίτου του 6ου αι. (στάση 4). 20

Επίσης από τον Θρόνο ξεκινάει το μονοπάτι προς τον Αρχαιολογικό Χώρο της Αρχαίας Σύβριτου (στάση 5) το οποίο μας οδηγεί εκεί μετά από 0.5 χλμ πεζοπορίας. Επιστρέφουμε προς Αγία Φωτεινή και οδηγούμε ανατολικά προς Σχολή Ασωμάτων όπου φτάνουμε μετά από 3.6 χλμ. την οποία προσπερνούμε και οδηγούμε για άλλα 6 περίπου χλμ μέχρι τον οικισμό Βιζάρι. Στο βιζάρι θα κάνουμε την έκτη στάση για μία σύντομη επίσκεψη στο Εργαστήρι Ξυλογλυπτικής και στα στενάκια του οικισμού. Αφήνοντας το Βιζάρι συνεχίζουμε για τον παραδοσιακό οικισμό του Φουρφουρά (μετά από 2.5 περίπου χλμ) και για την έβδομη στάση μας που είναι η βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Λιβάδας και βρίσκεται λίγο μετά τον Φουρφουρά. Συνεχίζουμε προς Ανατολικά, φτάνουμε στον οικισμό Κουρούτες και τον προσπερνούμε μέχρι το 6 ο περίπου χλμ όπου θα σταματήσουμε για την επόμενη στάση που είναι ο γεώτοπος «Μαξιλαροειδείς Λάβες στις Κουρούτες» (στάση 8). Πρόκειται για κοκκινωπά, τραχιά βράχια που δίνουν μια ιδιαίτερη μορφή στο τοπίο. Στη συνέχεια κατευθυνόμαστε προς Αποδούλου (μετά από 4.2 χλμ) όπου θα συναντήσουμε στο αριστερό μας χέρι τους Υστερο-Μινωικούς Τάφους του Αποδούλου (στάση 9) καθώς και τη βυζαντινή εκκλησία του Άγιου Γεώργιου του Ξιφοφόρου (στάση 10). Από τον οικισμό Αποδούλου μπορούμε επίσης να οδηγήσουμε για 1.4 χλμ Δυτικά μέχρι τον Μινωϊκό Οικισμό Αποδούλου (στάση 11) και να ολοκληρώσουμε έτσι την περιήγηση. Στην επιστροφή μπορούμε να σταματήσουμε στον Φουρφουρά για μία επίσκεψη εντός του οικισμού ενώ μία καλή εναλλακτική είναι η επιστροφή στη Σχολή Ασωμάτων μέσω του δρόμου που περνάει από το χωριό Πλατάνια. Ειδικότερα στα Πλατάνια μπορούμε να σταματήσουμε στη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας (στάση 12). 21

Γεύμα: Κλησίδι, Θρόνος, Αγία Φωτεινή, Αποστόλοι, Μονή Ασωμάτων, Φουρφουράς Καφέ: Φουρφουράς Τοπικά Προϊόντα: o Ερατώ (Γυναικείος Συν) Αγία Φωτεινή o Παραδοσιακό Ελαιουργείο Νίθαυρις Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: 22

Πρόταση Α6 Αναχώρηση και επιστροφή: Ηράκλειο Στάσεις: Στάση Όνομα 1 Γέφυρα Ποταμών Τοποθεσία 2 Λίμνη Ποταμών Λίμνη Ποταμών 3 Φαράγγι Πατσού Πατσός 4 Κούλες Μέρωνα Μέρωνας 5 Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία Παναγίας Μέρωνας 6 Άγιος Νικόλαος Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία Μέρωνας 7 Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία Άγιος Ιωάννης Φώτης Γερακάρι 8 Δάσος Αρχαίων Ελαιοδένδρων Πλατύ 9 Παλαιοχριστιανική Βασιλική Βυζαρίου Βυζάρι 10 Μιχαήλ Αρχάγγελος Μοναστηράκι 11 Αρχαιολογικός Χώρος Μοναστηράκι Μοναστηράκι 12 Αγία Άννα Αμάρι 13 Παναγία Κερά Αμάρι 14 Ι.Μ. Ασωμάτων Η πρόταση Α6 αφορά περισσότερο στους επισκέπτες που έρχονται από Ρέθυμνο καθώς είναι πιο κοντά. Ξεκινάει λίγο έξω από το Ρέθυμνο όπου υπάρχει παράκαμψη από τη Νέα Εθνική Οδό προς Αμάρι. Η πρώτη στάση βρίσκεται στο 10.2 ο χλμ μετά την παράκαμψη όπου βρίσκεται μία εντυπωσιακότατη πανύψηλη πέτρινη γέφυρα από την οποία διέρχεται η επαρχιακή οδός. Συνεχίζουμε προς Αμάρι και μετά από 2.7 χλμ περίπου φτάνουμε στην τεχνητή λίμνη Ποταμών που αποτελεί τη δεύτερη στάση της περιήγησής μας. Μετά τη λίμνη ακολουθούμε τον Επαρχιακό οδηγώντας περίπου 10.5 χλμ μέχρι να φτάσουμε στη διασταύρωση προς Αγία Φωτεινή όπου όμως στρίβουμε δεξιά (προς Νότο) με κατεύθυνση προς Πατσό. Τελικός προορισμός είναι η είσοδος του φαραγγιού της Πατσού (στάση 3) όπου φτάνουμε μετά από περίπου 9.5 χλμ προσπερνώντας τους οικισμούς Παντάνασσα και Πατσό. 23

Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο και στη διασταύρωση στρίβουμε προς Αποστόλους και Αγία Φωτεινή. Όταν φτάσουμε στην Αγία Φωτεινή στρίβουμε δεξία προς Μέρωνα. Μετά από 2.7 χλμ φτάνουμε στο σημείο που πρέπει να αφήσουμε την επαρχιακή οδό και να στρίψουμε δεξιά για την επόμενη στάση που είναι ο Κούλες του Μέρωνα (στάση 4). Εκεί φτάνουμε μέχρι ένα σημείο με αυτοκίνητο ενώ το τελευταίο τμήμα της διαδρομής, μέχρι τον Κούλε, γίνεται με τα πόδια. Επιστρέφοντας στον Επαρχιακό συνεχίζουμε προς Μέρωνα όπου φτάνουμε μετά από 1.2 χλμ για να σταματήσουμε στην Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία της Παναγίας (στάση 5) που βρίσκεται εντός του οικισμού. Βγαίνουμε από τον Μέρωνα και πολύ σύντομα (μετά από 0.6 χλμ) βρισκόμαστε στην έκτη μας στάση που είναι η Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία του Άγιου Νικόλαου. Συνεχίζουμε την οδήγησή μας, διερχόμαστε από τους οικισμούς Μεσονήσια και Γερακάρι και μετά από 6.5 χλμ φτάνουμε στην Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία του Άγιου Ιωάννη Φώτη (στάση 7). Στη συνέχεια κατευθυνόμαστε προς Άνω Μέρος το οποίο προσπερνούμε και μετά από συνολική οδήγηση 9.7 χλμ συναντούμε μία διασταύρωση με χωματόδρομο όπου μπορούμε να στρίψουμε δεξία για να φτάσουμε στην όγδοη στάση που είναι ένα δάσος από αρχαιότατους κορμούς ελιάς μέσα σε μία κοιλάδα. Στη στάση αυτή θα φτάσουμε μόνο εφόσον διαθέτουμε κατάλληλο 4 4 όχημα, καθόσον πρέπει να διανύσουμε 1.5 χλμ κακής βατότητας χωματόδρομο, διαφορετικά θα πρέπει να την αγνοήσουμε. Εκτός βέβαια αν επιθυμούμε να περπατήσουμε. Επιστρέφοντας στον ασφαλτόδρομο στρίβουμε δεξιά προς Πετροχώρι. Λίγο πριν το Πετροχώρι (μετά από 2.2 χλμ) στρίβουμε δεξιά προς Βιζάρι προκειμένου να φτάσουμε (μετά από 2 χλμ) στην ένατη στάση μας που είναι η Παλαιοχριστιανική Βασιλική του Βιζαρίου. Γυρνάμε από τον ίδιο δρόμο και περνάμε από τους οικισμούς Πετροχώρι και Λαμπιώτες μέχρι να φτάσουμε (μετά από 4.8 χλμ) στον οικισμό Μοναστηράκι. Εκεί 24

θα σταματήσουμε στον Μιχαήλ Αρχάγγελο (στάση 10) και στη συνέχεια θα επισκεφθούμε τον Αρχαιολογικό Χώρο Μοναστηράκι (στάση 11). Αφήνοντας πίσω το Μοναστηράκι συνεχίζουμε προς τον οικισμό Αμάρι περνώντας από τον Οψιγιά. Περίπου 2 χλμ μετά την εκκίνησή μας και λίγο πριν το Αμάρι θα στρίψουμε δεξιά για να φτάσουμε μετά από 0.6 χλμ στη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Άννας (στάση 12) ενώ συνεχίζοντας λίγο βορειότερα (επίσης μετά από περίπου 0.6 χλμ) θα φτάσουμε και στη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Κεράς (στάση 13). Τέλος συνεχίζοντας τον δρόμο προς Βορρά θα φτάσουμε στην Ι.Μ. Ασωμάτων που είναι η 14 η και τελευταία στάση μας. Γεύμα: Πατσός, Γερακάρι, Μέρωνας, Αμάρι, Οψιγιάς, Άνω Μέρος Καφέ: Μέρωνας Τοπικά Προϊόντα: o Αμάρια (Τυροκομείο) Βρίσσες o Γερακίνα (Αγρ. Συν. Γερακαρίου) Γερακάρι Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: Εργαστήριο ξυλογλυπτικής Βυζάρι 25

Πρόταση Α7 Αναχώρηση και επιστροφή: Ηράκλειο Πρόγραμμα Στάση Όνομα Τοποθεσία 1 I.Μ. Αγίας Ειρήνης Κρουσώνας 2 Ρήγματα Κρουσώνα Κρουσώνας 3 Οροπέδιο Λιβάδα Οροπέδιο Λιβάδα 4 Παναγία Ελεούσα Κιθαρίδα 5 Νερόμυλοι Σάρχος 6 Λαογραφικό Μουσείο Σάρχος 7 Παναγία Κερά Σάρχος 8 I.Μ. Γοργολαΐνη I.Μ. Γοργολαΐνη 9 Αρχαιολογικός Χώρος Ριζηνίας Ριζηνία 10 Πίτες της Γριάς 11 Αγία Παρασκευή Πανασσός 12 Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Γέργερης Γέργερη 13 Γέργερη Γέργερη 14 Χρηστός Γέργερη 15 Παναγία Κερά Χανουτιά Γέργερη 16 Ενετικό Χωριό Ράπτης Ράπτης Η πρόταση Α7 περιλαμβάνει περιήγηση στις περιοχές του Κρουσώνα, του Πρινιά και της Γέργερης. Η περιήγηση ξεκινάει από τον οικισμό του Κρουσώνα όπου φτάνουμε από το Ηράκλειο μέσω Γαζίου. Φτάνοντας στον Κρουσώνα συνεχίζουμε προς Ι.Μ. Αγίας Ειρήνης την οποία θα συναντήσουμε μετά από περίπου 2.3 χλμ και θα σταματήσουμε για την πρώτη μας στάση. Στη συνέχεια παίρνουμε τον δρόμο για το οροπέδιο Λιβάδα. Οδηγώντας περίπου 2 χλμ θα κάνουμε τη δεύτερη στάση για να δούμε έναν γεώτοπο που είναι τα «ρήγματα του Κρουσώνα». Συνεχίζουμε την ανάβαση προς το οροπέδιο Λιβάδα αλλά από ένα σημείο και μετά θα πρέπει να διαθέτουμε κατάλληλο 4 4 όχημα, διαφορετικά καλό είναι να παρακάμψουμε αυτή τη διαδρομή. Εφόσον το όχημα με το οποίο κινούμαστε είναι 26

κατάλληλο φτάνουμε στο οροπέδιο μετά από 5 περίπου χλμ και κάνουμε την τρίτη μας στάση. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο στον Κρουσώνα, μπαίνουμε στον οικισμό και ακολουθούμε τις πινακίδες μέχρι το χωριό Κιθαρίδα όπου φτάνουμε μετά από 4 περίπου χλμ. Στην Κιθαρίδα θα επισκεφτούμε την Παναγία Ελεούσα (στάση 4). Αφήνοντας πίσω την Κιθαρίδα συνεχίζουμε στον γειτονικό Σάρχο. Εντός του οικισμού βρίσκονται το Λαογραφικό Μουσείο (στάση 5) και ένας αναπαλαιωμένος νερόμυλος (στάση 6) ενώ λίγο πιο έξω βρίσκεται και η υστερο-βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Κεράς. Επιστρέφουμε στον Κρουσώνα και συνεχίζουμε στον δρόμο για Άνω Ασίτες. Επί του δρόμου και περίπου μετά από 5.8 χλμ θα συναντήσουμε την Ι.Μ. Γοργολαΐνης όπου θα κάνουμε την όγδοη στάση μας. Στη συνέχεια οδηγούμε μέχρι τις Κάτω και Άνω Ασίτες και συνεχίζουμε νότια τον δρόμο μας προς Πρινιά. Μετά από 6 περίπου χλμ και λίγο πριν το χωριό στρίβουμε προς ανατολικά για να επισκεφτούμε τον Αρχαιολογικό Χώρο της Ριζηνίας (στάση 9) καθώς και το εκκλησάκι του Άγιου Παντελεήμονα που κυριολεκτικά κρέμεται στο χείλος του υψώματος της Ριζηνίας. Τον αρχαιολογικό χώρο και το εκκλησάκι επισκεπτόμαστε μέσω εύκολου μονοπατιού. Στη συνέχεια οδηγούμε προς τον Πρινιά και προσπερνώντας τον μετά από περίπου 2 χλμ στρίβουμε αριστερά και οδηγούμε μέσα από χωματόδρομους μέχρι να φτάσουμε σε έναν εντυπωσιακό και μοναδικό γεώτοπο τις «Πίτες της Γριάς» (στάση 10). Η επιστροφή γίνεται από το ίδιο δρόμο και μόλις φτάσουμε στην επαρχιακή οδό στρίβουμε αριστερά προς Αγία Βαρβάρα. Εντός του οικισμού οδηγούμε στον κεντρικό δρόμο μέχρι τη διασταύρωση προς Γέργερη και Ζαρό όπου στρίβουμε δεξιά. 27

Οδηγώντας 4 χλμ μετά την Αγία Βαρβάρα φτάνουμε στο χωριό Πανασσός όπου θα επισκεφθούμε τη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (στάση 11). Συνεχίζουμε για τη Γέργερη όπου φτάνουμε μετά από 4.5 χλμ. Στη Γέργερη θα επισκεφτούμε το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (στάση 12), καθώς και τις βυζαντινές εκκλησίες Χρηστός (στάση 14) και Παναγία Κερά Χανουτιά (στάση 15). Επίσης στο χωριό υπάρχουν σημαντικά αξιόλογοι λαϊκοί καλλιτέχνες των οποίων τα εργαστήρια αξίζει να επισκεφθούμε (στάση 13) κατόπιν συνεννόησης. Η τελευταία στάση της περιήγησης είναι το Ενετικό Χωριό Ράπτης (στάση 16) που βρίσκεται περίπου 6 χλμ Νότια της Γέργερης. Γεύμα: Κρουσώνας, Λίμνη Διγενή, Γέργερη, Ασίτες Καφέ: Σάρχος, Ασίτες Τοπικά Προϊόντα: o Ιδιαία Γη (Αγρ. Οικοτεχνικός Συν Γυναικών Ρούβα) o Αρτόκοσμος (Αρτοποιήματα) o Τζωρτζάκης (Αρτοποιήματα) o Η Γέργερη (Παραδοσιακά Εδέσματα) o Το Κονάκι (Μελισσοκομικά Προϊόντα) o Νίκος Καψάλης (Μελισσοκομικά Προϊόντα) o Αγρ. Οικοτεχνικός Συν Γυναικών Κρουσώνα Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: οργανοποιεία (μπουζούκι) Λαϊκή Τέχνη σε ιδιωτικά εργαστήρια (συνεννόηση με το πάρκο) 28

Πρόταση Α8 Αναχώρηση και επιστροφή: Ηράκλειο Πρόγραμμα Στάση Όνομα Τοποθεσία 1 Νερόμυλος Ζαρός 2 Λίμνη Βότομος (Ζαρού) Ζαρός 3 πηγές της Στέρνας Φαράγγι Γάφαρη 4 Πεζοπορία: ""Φαράγγι Γάφαρη"" (Ε4) Φαράγγι Γάφαρη 5 Άγιος Ιωάννης Ρούβας Άγιος Ιωάννης Ρούβας 6 Σκήτη Αγίου Ευθυμίου Φαράγγι Γάφαρη 7 Ι.Μ. Αγίου Αντωνίου Βροντησίου Ι.Μ. Αγίου Αντωνίου Βροντησίου 8 Ι.Μ. Αγίου Φανουρίου Βαλσαμόνερο Ι.Μ. Αγίου Φανουρίου Βαλσαμόνερο 9 Church Παναγία Η πρόταση Α8 περιλαμβάνει μία μονοήμερη περιήγηση στον Ζαρό και στο περίφημο και φοβερά εντυπωσιακό φαράγγι με τα πολλά ονόματα που είναι «Φαράγγι του Γάφαρη», «Φαράγγι του Ρούβα» ή «Φαράγγι του Αγίου Νικολάου». Ξεκινάει από τον οικισμό του Ζαρού και κατευθύνεται Βόρεια προς τη λίμνη Βότομος. Περίπου 0.7 χλμ μετά τη διασταύρωση προς τη Λίμνη συναντούμε έναν από τους παραδοσιακούς νερόμυλους της περιοχής και κάνουμε την πρώτη μας στάση. Συνεχίζουμε προς τη λίμνη στην οποία φτάνουμε μετά από 0.6 χλμ (στάση 2). Η λίμνη εκτός από την αφετηρία της πεζοπορίας μας αποτελεί και έναν γεώτοπο του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη. Λίγο πιο πάνω θα συναντήσουμε τις πηγές της Στέρνας που είναι ένα Ρωμαϊκό υδραγωγείο (στάση 3). Έπειτα ξεκινούμε την πεζοπορία στο μονοπάτι Ε4 το οποίο ξεκινάει από τη λίμνη και διασχίζει ολόκληρο το φαράγγι του Γάφαρη το οποίο επίσης αποτελεί έναν γεώτοπο. Η διαδρομή έχει μήκος περίπου 5 χλμ και γίνεται μόνο με τα πόδια. +++ 29

Στο τέλος του μονοπατιού μετά το φαράγγι θα φτάσουμε στο εκκλησάκι του Άγιου Ιωάννη Ρούβα (στάση 5) όπου υπάρχει και υποδομή για πικ-νικ. Από τη θέση αυτή ξεκινάει και το Δάσος του Ρούβα που εκτείνεται προς Βορρά. Σε περίπτωση που δεν επιθυμείτε πεζοπορία στο Δάσος του Ρούβα, στο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη οδηγεί δρόμος που ξεκινάει από τη Γέργερη, ο οποίος όμως από ένα σημείο και μετά είναι κακός χωματόδρομος και χρειάζεται κατάλληλο όχημα 4 4. Για τους τολμηρούς που θα περπατήσουν μέσα στο φαράγγι η επιστροφή γίνεται από το ίδιο μονοπάτι ή με όχημα 4 4 μέσω του δρόμου που οδηγεί στη Γέργερη εφόσον βέβαια έχει γίνει προηγούμενη συνεννόηση με κάποιον οδηγό. Στην περίπτωση που δεν περπατήσετε στο φαράγγι ή στην περίπτωση που επιστρέψετε νωρίς και έχετε χρόνο (και αντοχή!) η περιοχή έχει ακόμη σημαντικό αριθμό αξιοθέατων. Οι επόμενες στάσεις περιλαμβάνουν την Ι.Μ. Βροντησίου (στάση 7) και την Ι.Μ. Βαλσαμόνερου (στάση 8) δύο πολύ σημαντικά μοναστήρια της περιοχής που υπάρχουν από τη δεύτερη Βυζαντινή περίοδο. Η τελευταία στάση περιλαμβάνει τη βυζαντινή εκκλησία στο χωριό Παναγία (στάση 9) το οποίο βρίσκεται 3 περίπου χλμ Νότια του Ζαρού. Γεύμα: Ζαρός, Λίμνη Βότομος Καφέ: Σάρχος, Ασίτες Τοπικά Προϊόντα: Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: Ζαρός υφαντά + Λύρα 30

Β ΔΙΗΜΕΡΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΨΗΛΟΡΕΙΤΗ Οι διήμερες περιηγήσεις στο Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη περιλαμβάνουν περιηγήσεις δύο ημερών, με μία διανυκτέρευση εντός του Πάρκου. Οι διήμερες περιηγήσεις περιλαμβάνουν τέσσερις προτάσεις (Β1, Β2, Β3 & Β4) μία για κάθε περιοχή εντός του Πάρκου αντίστοιχα. Έτσι η πρόταση Β1 προτείνεται για την περιοχή 1, η Β2 για την περιοχή 2 κ.ο.κ. Οι διανυκτερεύσεις για κάθε πρόταση γίνονται σε καταλύματα που βρίσκονται στην εκάστοτε περιοχή και πάντα εντός του Πάρκου. Ο επισκέπτης είναι ελεύθερος να επιλέξει ένα από τα προτεινόμενα καταλύματα ανάλογα με τις προσωπικές του προτιμήσεις. 31

Πρόταση Β1 Πρόγραμμα Ημέρα Στάση Ονομασία Τοποθεσία 1 Βουλισμένο Αλώνι Βουλισμένο Αλώνι 2 Αρχαιολογικός Χώρος Τυλίσου Τύλισος 3 Φαράγγι Γωνιών Φαράγγι Γωνιών 4 Μινωική Αγροικία Σκλαβόκαμπος 1 2 5 Οφιόλιθοι Γωνιών Γωνιές 6 Πεζοπορία στη Γεωδιαδρομή των Γωνιών 7 Βασιλική Αγίου Γεωργίου Καμαριώτης 8 Πεζοπορία στον Δρόμο της Μύγιας 9 Αρχαιολογικός Χώρος Ζώμινθου Ζώμινθος 10 Αγία Μαρίνα Αγία Μαρίνα 11 Αγιος Υάκινθος Αγιος Υάκινθος 12 Άγιος Μάμας Άγιος Μάμας 13 Πετραδολάκια Πετραδολάκια 14 Μητάτο Πετραδολάκια 15 Οροπέδιο Νίδα Οροπέδιο Νίδα 16 Μνημείο του Αντάρτη Οροπέδιο Νίδα 17 Σπήλαιο Ιδαίον Αντρον Οροπέδιο Νίδα 18 Άγιος Φανούριος Άγιος Φανούριος 19 Αστεροσκοπείο Σκίνακα Αστεροσκοπείο Σκίνακα 20 Άγιος Ιωάννης Ανώγεια 21 Μουσείο Ανωγείων Ανώγεια 22 Μουσείο Γρυλλιού Ανώγεια 1 Αρχαιολογικός Χώρος Αξού Axos 2 Τίμιος Σταυρός Axos 2 Κοίμηση της Θεοτόκου Axos 2 Άγιος Ιωάννης Axos 2 Μεταμόρφωση του Σωτήρος (Αφέντης Χρηστός) Axos 2 Αγία Ειρήνη Axos 2 Άγιος Γεώργιος Axos 2 Μιχαήλ Αρχάγγελος Axos 2 Άγιος Βασίλειος Axos 2 Αγία Παρασκευή Axos 2 Άγιος Ιωάννης Axos 2 Μιχαήλ Αρχάγγελος Axos 3 Εργαστήρι Ξυλογλυπτικής Axos 4 Σπήλαιο Σφενδόνη Zoniana 5 0 Kalivos 6 Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος Diskouriou Mon. 32

7 Ι.Μ. Δισκουρίου Diskouriou Mon. 8 Ι.Μ. Χαλέπας Halepa Mon. 9 Υστερο-Βυζαντινή Εκκλησία Αγίας Μαρίνας Halepa Mon. Πρώτη Ημέρα Η περιήγηση της πρότασης B1 ξεκινάει από τον δρόμο που οδηγεί προς Τύλισο, μετά το Γάζι. Μία μικρή παράκαμψη προς τον παλαιό Έθνικό δρόμο οδηγεί μετά από 3χλμ στην πρώτη στάση της περιήγησης, το Βουλισμένο Αλώνι. Επιστρέφοντας από τον ίδιο δρόμο ο επισκέπτης θα ακολουθήσει τον επαρχιακό δρόμο προς Τύλισο όπου μετά από 3 χλμ θα σταματήσει στον Αρχαιολογικό Χώρο Τυλίσου που βρίσκεται λίγο πριν τον οικισμό. Στη συνέχεια ο δρόμος συνεχίζει προς Γωνιές και διασχίζει το Φαράγγι των Γωνιών (στάση 3: άφιξη στην είσοδό του μετά από 4 περίπου χλμ) στο οποίο σε αρκετά σημεία ο επισκέπτης μπορεί να κάνει μία σύντομη στάση για να το απολαύσει. Η περιήγηση συνεχίζεται και μετά από οδήγηση 4 χλμ φτάνουμε στην τέταρτη στάση που είναι η Μινωική Αγροικία μετά το φαράγγι στην κοιλάδα του Σκλαβόκαμπου. Συνεχίσουμε και φτάνουμε στις Γωνιές τις οποίες προσπερνούμε και λίγο μετά βρίσκεται η επόμενη στάση που είναι οι Οφιόλιθοι Γωνιών (στάση 5) που αντιπροσωπεύονται από χαρακτηριστικούς πράσινους περιδοτίτες του οφιολιθικού συμπλέγματος δηλαδή πετρώματα ωκεάνιου φλοιού (4.75 χλμ). Από το σημείο αυτό ξεκινάει το μονοπάτι «Γεωδιαδρομή των Γωνιών» (στάση 6) το οποίο έχει χαραχθεί από το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη. Ο επισκέπτης μπορεί να αφήσει για λίγο το αυτοκίνητο στον παρακείμενο χώρο στάθμευσης και να περπατήσει στο μονοπάτι αυτό. Συνεχίζοντας, μετά από 1.5 χλμ φτάνουμε στη διασταύρωση προς Ανώγεια. Μία μικρή παράκαμψη προς Καμαριώτη μας οδηγεί (μετά από 1χλμ) στον οικισμό όπου βρίσκεται η έβδομη στάση της περιήγησης η Βασιλική του Αγίου Γεωργίου. 33

Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο στη διασταύρωση και συνεχίζουμε προς Ανώγεια όπου μετά από 5.6 χλμ φτάνουμε στην είσοδο του χωριού και στρίβουμε προς Νίδα. Συνεχίζουμε αδιάκοπα για τα επόμενα 4.5 περίπου χλμ όπου συναντούμε πινακίδα για το μονοπάτι ο «Δρόμος της Μύγιας» (στάση 8). Εκεί μπορούμε επίσης να περπατήσουμε στο μονοπάτι, ως εναλλακτική της πρώτης προτεινόμενης πεζοπορικής διαδρομής (Γεωδιαδρομή των Γωνιών, στάση 6), ή να περπατήσουμε και στις δύο ανάλογα με τκις φυσικές μας αντοχές. Μετά τον Δρόμο της Μύγιας συνεχίζουμε Νότια όπου μετά από 4 χλμ οδήγηση φτάνουμε στην έννατη στάση μας τον Αρχαιολογικό Χώρο της Ζώμινθου (στάση 9). Λίγο παρακάτω (0.4 χλμ) βρίσκεται και το εκκλησάκι της Αγίας Μαρίνας και η πηγή (στάση 10). Ξαναμπαίνοντας στον δρόμο, συνεχίζουμε προς Νότο και μετά από 1.5 χλμ μπορούμε να στρίψουμε αριστερά προς Άγιο Υάκυνθο (στάση 11 μετά από 1 χλμ). Οι επόμενες στάσεις είναι στη σειρά και περιλαμβάνουν το εκκλησάκι του Άγιου Μάμα (στάση 12 μετά από 3 χλμ), τον γεώτοπο Πετραδολάκια (στάση 13 μετά από 1.4 χλμ) και το παραδοσιακό Μητάτο (στάση 14 μετά από 0.2 χλμ). Στη συνέχεια οδηγούμε για περίπου 5.5 χλμ και φτάνουμε τελικά στο Οροπέδιο της Νίδας (στάση 15). Το οροπέδιο της Νίδας είναι το ψηλότερο οροπέδιο της Κρήτης με ένα μέσο υψόμετρο στα 1360 μέτρα. Στις δυτικές παρυφές του Οροπεδίου και ειδικότερα στην απότομη ανατολική πλαγιά του Ψηλορείτη, που δημιουργεί το μεγάλο ρήγμα της περιοχής, βρίσκεται το Σπήλαιο Ιδαίον Άνδρον (στάση 17 μετά από 0.6 χλμ) όπου μπορούμε να πάμε με τα πόδια. Παραμένοντας στο Οροπέδιο και εφόσον διαθέτουμε κατάλληλο όχημα να διασχίσουμε τον χωματόδρομο εντός του οροπεδίου μέχρι όπου πάει και μετά συνεχίζοντας με τα πόδια να φτάσουμε στο Μνημείο του Αντάρτη (στάση 16 μετά από 1.5 χλμ). 34

Επιστρέφοντας από τον ίδιο δρόμο προς Ανώγεια μπορούμε να στρίψουμε δεξιά προς το Αστεροσκοπείο του Σκίνακα (στάση 19 μετά από 5.5 χλμ) κάνοντας μία ενδιάμεση στάση στον εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου (στάση 18 μετά από 0.8 χλμ από τη διασταύρωση). Το τέλος της περιήγησης καταλήγει στα Ανώγεια όπου ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί καταρχάς το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη (στάση 20), το Κέντρο Ενημέρωσης του Φυσικού Πάρκου, το Μουσείο του Αλκιβιάδη Σκουλά ή «Γρυλλιού» (στάση 21), την οικία του Νίκου Ξυλούρη, το Μουσείο Ανωγείων (στάση 22), καθώς και να γνωρίσει από κοντά πληθώρα λαϊκών τεχνών όπως ο αργαλειός, η στιβανοποιεία, το φυσητό γυαλί κλπ. Δεύτερη Ημέρα Η περιήγηση της δεύτερης ημέρας για την Πρόταση Β1 ξεκινάει από τον Αρχαιολογικό Χώρο Αξού (στάση 1) ο οποίος βρίσκεται στο ανατολικό ύψωμα που ορθώνεται πάνω από τον σημερινό οικισμό της Αξού. Ένα λιθόστρωτο μονοπάτι ξεκινάει μέσα από τον οικισμό και διασχίζει ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο και επιστρέφει στο σημείο εκκίνησης εντός του οικισμού. Επιστρέφοντας στον οικισμό από το ίδιο μονοπάτι ο επισκέπτης μπορεί να δει το Εργαστήρι Ξυλογλυπτικής όπου λειτουργεί και ως μουσείο (στάση 3) καθώς και μία από ή όλες τις εννέα βυζαντινές εκκλησίες που βρίσκονται εντός του οικισμού, τις οποίες πραγματικά αξίζει να επισκευθεί κατά την περιήγησή του (στάσεις 2) Στη συνέχεια βγαίνουμε με αυτοκίνητο από την Αξό και οδηγούμε προς το Σπήλαιο Σφενδόνη (στάση 4) όπου φτάνουμε μετά από 2.7 χλμ. Το σπήλαιο βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Ζωνιανά σε μια προνομιακή θέση που δεσπόζει πάνω από την κοιλάδα του Μυλοπόταμου. Είναι ένα από τα δύο «αξιοποιημένα» σπήλαια του Ψηλορείτη, προσβάσιμο και από ΑΜΕΑ και ένα από τα ομορφότερα και σημαντικότερα της Ελλάδας, ως προς το διάκοσμό του Μετά το σπήλαιο φτάνουμε στα Ζωνιανά και οδηγούμε προς Λιβάδια όπου στρίβουμε αριστερά προς Κάλυβο όπου φτάνουμε μετά τα χωριά Κράνα και Λιβάδια. Μετά από 35

συνολική οδήγηση 7.5 χλμ φτάνουμε στην πέμπτη στάση που είναι η Βυζαντινή Εκκλησία στην Κάλυβο. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο προς Λιβάδια και στρίβουμε αριστερά προς Ι.Μ. Δισκουρίου. Μετά από 2 περίπου χλμ φτάνουμε στην παράκαμψη για την έκτη στάση που είναι η υστεροβυζαντινή εκκλησία του Άγιου Ιωάννη Πρόδρομου. Στη συνέχεια μετά από 0.5 χλμ φτάνουμε στην έβδομη στάση που είναι η Ι.Μ. Δισκουρίου (στάση 7) και που θεωρείται μια από τις παλαιότερες μονές της Κρήτης. Από τη Ι.Μ. Δισκουρίου συνεχίζουμε τον δρόμο προς Βενί και από εκεί επιστρέφουμε στην Αξό. Προσπερνούμε τον οικισμό και κατευθυνόμαστε προς Λιβάδα και από εκεί προς Αΐμωνα και Κρυονέρι. Αμέσως μετά το Κρυονέρι στρίβουμε δεξιά προς την Ι.Μ. Χαλέπας (στάση 8). Λίγο νοτιότερα από την Ι.Μ. Χαλέπας (μετά από 0.5 χλμ) βρίσκεται η έννατη και τελευταία στάση δηλαδή η βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Σε περίπτωση που κινείστε με καλό 4 4 όχημα, με ποδήλατο ή με τα πόδια υπάρχει η δυνατότητα να πάτε στην Ι.Μ. Χαλέπας από την Αξό μέσα από τον χωματόδρομο που διασχίζει το φαράγγι κάτω από τον οικισμό, μία πολύ όμορφη διαδρομή, που όμως δε μπορεί να γίνει με ένα συμβατικό αυτοκίνητο. Διαμονή: σε ένα από τα καταλύματα εντός και εγγύς των Ανωγείων, στην Αξό καθώς και στα Κατεριανά Γεύμα: σε μία από τις πολυάριθμες παραδοσιακές ταβέρνες που βρίσκονται στα Ανώγεια, στην Αξό, καθώς και στις Γωνιές Καφέ: στις πλατείες εντός των Ανωγείων, στις Γωνιές, στο Αστυράκι, στο Αηδονοχώρι, στον Καμαριώτη και στα Σίσαρχα, καθώς και σε ένα από τα πολυάριθμα καφενεία στην Αξό, στα Ζωνιανά και στα Λιβάδια 36

Τοπικά Προϊόντα: Η Πρόοδος (Αγρ. Γαλακτοκομικός Συν Ανωγείων) Το Ραέτι (Αγρ. Οικοτεχνικός Συν Γυναικών Ανωγείων) Ζώμινθος (Παραδοσιακό Γιαούρτι) Ζωνιανά Δημοκάββαλος (Κρητικά Βότανα) Κράνα Κλάδος (Τυροκομείο) Είδη Λαϊκής Τέχνης / Σουβενίρ: Υφαντά και άλλα παρόμοια είδη από παραδοσιακό αργαλειό στα πολυάριθμα καταστήματα και εργαστήρια εντός των Ανωγείων Αντικείμενα από Φυσητό Γυαλί στο εργαστήρι στην είσοδο των Ανωγείων Υφαντά και άλλα παρόμοια είδη από παραδοσιακό αργαλειό στην Αξό 37

Πρόταση Β2 Πρόγραμμα Ημέρα Στάση Ονομασία Τοποθεσία 1 Μουσείο Δομήνικου Θεοτοκόπουλου Φόδελε 2 Εισόδια Θεοτόκου Φόδελε 1 2 3 Τομή Ταλλαίων Ορέων Σίσες - Αλόιδες 4 Οθωμανική Κρήνη Δροσιά 5 Γλυπτά της Φύσης Χώνος 6 Πεζοπορία στη διαδρομή Δοξαρό Πτυχές Βωσάκου 7 Ι.Μ. Βωσάκου Ι.Μ. Βωσάκου 8 Επισκοπή Επισκοπή 9 Άγιος Ιωάννης Επισκοπή 10 Αβδανίτες Αβδανίτες 11 Παναγία Καστρί 12 Παναγία Φανερωμένη Άγιος Ιωάννης 13 Καμίνια Αγιά 14 Σπήλαιο Μελιδόνι Μελιδόνι 15 Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Ατάλης 16 Μπαλί Μπαλί 17 Υποθαλάσσιες Πηγές Μπαλί 1 Άγιος Ιωάννης Θεολόγος Μαργαρίτες 1 Άγιος Ιωάννης Βαπτιστής Μαργαρίτες 1 Άγιος Δημήτριος Μαργαρίτες 2 I.M. Σωτήρα Χριστού Μαργαρίτες 3 Μουσείο Κεραμικής Μαργαρίτες 4 Εργαστήρια Κεραμικής Μαργαρίτες Ι.Μ. Αγίου Ιωάννου Προδρόμου Ατάλης 5 Άγιος Γεώργιος Καλαμάς 6 Πεζοπορία στο Φαράγγι Μαργαριτών 7 Πεζοπορία E4 Αρκάδι - Ελεύθερνα - Μαργαρίτες 8 Πεζοπορία στο Φαράγγι Λαγκά 9 Αρχαιολογικός Χώρος Αρχαίας Ελεύθερνας Αρχαία Ελεύθερνα 10 Παλαιοχριστιανική Βασιλική Μιχαήλ Αρχάγγελου Αρχαία Ελεύθερνα 11 Βυζαντινή εκκλησία Σωτήρα Χριστού Αρχαία Ελεύθερνα 12 Ι.Μ. Αρκαδίου Ι.Μ. Αρκαδίου 13 Σπηλιές Σπηλιές 14 Παλαιοχριστιανική Βασιλική Αγίας Σοφίας Πάνορμος 15 Πάνορμος Πάνορμος 38

Πρώτη Ημέρα Η περιήγηση της πρώτης ημέρας της πρότασης Β2 ξεκινάει από τον οικισμό Φόδελε όπου βρίσκονται οι δύο πρώτες στάσεις ήτοι το Μουσείο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (στάση 1) και η υστεροβυζαντινή εκλησία Εισόδια της Θεοτόκου (στάση 2). Στη συνέχεια επιστρέφουμε στη Νέα Εθνική Οδό και στην παράκαμψη προς Αλόιδες, στο ύψος του οικισμού Σίσσες, στρίβουμε αριστερά. Η τρίτη στάση είναι ένας γεώτοπος του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη η «Τομή Ταλλαίων Ορέων» που βρίσκεται στον επαρχιακό δρόμο προς Αλόιδες μετά από 1.5 χλμ από την παράκαμψη. Ο δρόμος συνεχίζει προς Δροσιά όπου φτάνουμε μετά από περίπου 9 χλμ και κάνουμε μία σύντομη στάση στην Οθωμανική Κρήνη του χωριού (στάση 4). Ο επισκέπτης συνεχίζει προς Χώνο και προς την επόμενη στάση που είναι επίσης ένας εντυπωσιακός γεώτοπος, τα «Γλυπτά της Φύσης» (στάση 5 μετά από 3.6 χλμ). Μια από τις πιο εντυπωσιακές περιοχές όπου η δράση του νερού πάνω στα ανθρακικά πετρώματα έχει δημιουργήσει έργα τέχνης. Στους δύο αυτούς γεώτοπους είναι τοποθετημένες πινακίδες για τον εύκολο εντοπισμό τους και την ενημέρωση του επισκέπτη. Στη συνέχεια επιστρέφουμε στη Δροσιά και συνεχίζουμε δυτικά μέχρι στο χωριό Κάμπος Δοξαρού (μετά από 4 περίπου χλμ). Στη είσοδο του χωριού βρίσκεται πινακίδα από όπου ξεκινάει η πεζοπορική διαδρομή «Δοξαρό πτυχές Βωσάκου» η οποία σχεδιάστηκε από το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη. Ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει τη διαδρομή η οποία διέρχεται και από τις ομώνυμες πτυχές«πτυχές του Βώσακου» (στάση 6). Η διαδρομή είναι κυκλική και επιστρέφουμε στο σημείο εκκίνησης. Από εκεί παίρνουμε το αυτοκίνητο και μπορούμε να συνεχίσουμε την περιήγησή μας με μία 39

σύντομη παράκαμψη μέχρι την έβδομη στάση που βρίσκεται στο τέλος του δρόμου (μετά από 4.4 χλμ) και είναι η Ι.Μ. Βωσάκου. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο στον Κάμπο του Δοξαρού και συνεχίζουμε δυτικά από την Παλαιά Εθνική Οδό μέχρι τον παραδοσιακό οικισμό Μουρτζανά (μετά από 7 χλμ) όπου στρίβουμε αριστερά προς Επισκοπή. Φτάνουμε στην Επισκοπή μετά από 2.4 χλμ η οποία αποτελεί την όγδοη στάση της περιήγησής μας. Εντός του οικισμού βρίσκεται και η βυζαντινή εκκλησία του Άγιου Ιωάννη (στάση 9). Στη συνέχεια αφήνουμε πίσω μας την Επισκοπή και οδηγούμε μέχρι τον επόμενο παραδοσιακό οικισμό τους Αβδανίτες (μετά από 4 χλμ). Στους Αβδανίτες μπορούμε να κάνουμε τη δέκατη στάση μας καθώς ο οικισμός είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός. Μετά τους Αβδανίτες μπορούμε να οδηγήσουμε για 1.3 χλμ μέχρι τον Ενετικό οχυρό οικισμό Καστρί για να συναντήσουμε την ενδέκατη στάση που είναι η υστεροβυζαντινή εκκλησία της Παναγίας. Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο και στη διασταύρωση προς Επισκοπή συνεχίζουμε ευθεία όπου μετά από 1.4 χλμ φτάνουμε στον οικισμό Άγιος Ιωάννης για να συναντήσουμε την υστεροβυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Φανερωμένης (στάση 12). Επιστρέφουμε από τον ίδιο δρόμο στα Μουρτζανά και από εκεί οδηγούμε προς την Αγιά την οποία προσπερνούμε. Μετά από 4.5 χλμ συνολικής οδήγησης από τα Μουρτζανά φτάνουμε στη στάση 13 που είναι μία παλαιά τέχνη η κατασκευή κάρβουνου. Μετά από 2.2 χλμ συναντούμε τον οικισμό Μελιδόνι και από εκεί οδηγώντας άλλα 2.5 χλμ φτάνουμε στο Σπήλαιο Μελιδόνι ή Γεροντόσπηλιο, τη 14 η στάση της περιήγησής μας. 40

Αφήνοντας πίσω το Μελιδόνι οδηγούμε για 4.5 χλμ μέχρι τη Νέα Εθνική Οδό και από εκεί στρίβουμε δεξιά προς Μπαλί. Στο 2.1 χλμ υπάρχει παράκαμψη για την Ι.Μ. Ατάλης (στάση 15) Επανερχόμενοι στη Νέα Εθνική Οδό και μετά από 1.2 χλμ βρίσκεται η παράκαμψη προς Μπαλί. Στο Μπαλί ο επισκέπτης μπορεί να κολυμβήσει σε μία από τις πολλές όμορφες παραλίες (στάση 16) και να παρατηρήσει τις Υποθαλάσσιες Πηγές (στάση 17) οι οποίες αποτελούν έναν ακόμη γεώτοπο του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη. Δεύτερη Ημέρα Η δεύτερη ημέρα της πρότασης Β2 ξεκινάει από τις Μαργαρίτες. Οι Μαργαρίτες είναι ένα χωριό ξακουστό για την παραδοσιακή τεχνική της κεραμικής. Καταρχάς οι πρώτε στάσεις (στάσεις 1) γίνονται στις υστεροβυζαντινές εκκλησίες Άγιος Ιωάννης Θεολόγος, Άγιος Ιωάννης Βαπτιστής και Άγιος Δημήτριος που βρίσκονται εντός του οικισμού, ενώ σημαντική είναι και η επίσκεψη στην I.M. του Σωτήρα Χριστού (στάση 2). Παραμένουμε στις Μαργαρίτες όπου μπορούμε να επισκεφτούμε το Μουσείο Κεραμικής Τέχνης (στάση 3) καθώς και τα αναρίθμητα Εργαστήρια Κεραμικής (στάσεις 4). Από το χωριό φαίνεται το φαράγγι των Μαργαριτών στο οποίο αναπτύσσεται το κυπαρισσόδασος Μαργαριτών. Σε αρκετά σημεία υπάρχουν θέσεις απόλαυσης της θέας προς το φαράγγι καθώς και σημεία πρόσβασης σε αυτό. Από εκεί ξεκινάει πεζοπορικη διαδρομή που διασχίζει το φαράγγι (στάση 6) την οποία μπορούμε να ακολουθήσουμε. Εναλλακτικά μπορούμε να περπατήσουμε στη διαδρομή «Αρκάδι - Ελεύθερνα Μαργαρίτες» (στάση 7) ή στο Φαράγγι Λαγκά (στάση 8). Μετά την πεζοπορία οδηγούμε μέχρι το χωριό Καλαμάς, όπου φτάνουμε μετά από 4.3 χλμ για να συναντήσουμε την υστεροβυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (στάση 5). Συνεχίζουμε προς τον οικισμό Αρχαία Ελεύθερνα. Η επόμενη στάση είναι ο Αρχαιολογικός Χώρος της Αρχαίας Ελεύθερνας και η Παλαιοχριστιανική Βασιλική Μιχαήλ Αρχάγγελου που βρίσκεται εντός αυτού (στάσεις 9 και 10 αντίστοιχα). Μετά 41