ANΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Αθήνα 15/11/2005 Στις 28/9/05 κατατέθηκε στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αρ. Πρωτ. 452), η Εισηγητική Έκθεση για την πλήρωση δύο θέσεων Λέκτορα στο Εργαστήριο Ανόργανης Χημείας (ΕΑΧ). Το κίνητρο της παρούσης επιστολής παραμένει δυστυχώς το ίδιο με αυτό μιας προηγούμενης, όταν στις 31/12/1997 σχολίασα την από 31/10/97 Εισηγητική Έκθεση για την πλήρωση θέσης Λέκτορα στο ίδιο ΕΑΧ. Συνδετικός κρίκος στις δύο Εισηγητικές Επιτροπές ο Καθηγητής κ. Κ. Μερτής παρών και στις δύο. Όπως έγραφα τότε «το κίνητρο της επιστολής αυτής δεν είναι η έκπληξή μου από ένα ακόμη σκάνδαλο - σε τέτοια άλλωστε μας έχει συνηθίσει μερίδα του καθηγητικού κατεστημένου σε ένα πλήθος από δραστηριότητές της- αλλά για δύο πιο σοβαρούς λόγους»: 1. Διότι με τέτοιες εισηγήσεις αδικούνται ικανότατοι επιστήμονες, βλάπτεται το Πανεπιστήμιο και επιβεβαιώνεται μια διάχυτη άποψη που θέλει τις προκηρύξεις και τις εκλογές στα Πανεπιστήμια να είναι σικέ. 2. Διότι είναι άμεση ανάγκη να γίνει μια ευρεία συζήτηση ώστε να συμφωνηθούν ορισμένα κριτήρια που θα εφαρμοστούν στα Πανεπιστήμια και στα Ερευνητικά Κέντρα για την όσο το δυνατόν αντικειμενικότερη αξιολόγηση των υποψηφίων. Η τριμελής επιτροπή κατέθεσε δύο εισηγήσεις, αυτή των κ.κ. Μερτή και Μαρκόπουλου και αυτή της κας Μητσοπούλου. Και οι δύο εισηγήσεις κάνουν χρήση δύο ειδών κριτηρίων. Κριτήρια με πιο έντονο το υποκειμενικό στοιχείο και κριτήρια με πιο έντονο το επιστημονικό/αντικειμενικό στοιχείο. Στα δεύτερα ανήκουν οι Πίνακες Ι και ΙΙ που καταρτίζουν οι εισηγητές όπου αναγράφονται για τον κάθε υποψήφιο διάφοροι δείκτες που χαρακτηρίζουν το ερευνητικό τους έργο, όπως Δείκτης Παραγωγικότητας (ΔΠ), ο οποίος ορίζεται ως «αριθμός πρωτοτύπων εργασιών δια της χρονικής περιόδου (σε έτη) που δημοσιεύτηκαν», Μέσος Συντελεστής Απήχησης Περιοδικών (ΜΣΑΠ), Συνολικός Αριθμός Ετεροαναφορών (ΣΑΕ)... Οι κ.κ. Μερτής και Μαρκόπουλος όμως σπεύδουν να μας ενημερώσουν ότι «οι δείκτες αυτοί δε λαμβάνονται αυστηρά υπ όψιν, λόγω της χαμηλής αξιοπιστίας
που παρουσιάζουν στη συγκεκριμένη περίπτωση εξαιτίας πολλών λόγων και κυρίως των διαφορετικών πεδίων έρευνας των υποψηφίων» (οι υπογραμμίσεις δικές μου). Εδώ τα πράγματα παίρνουν μια επικίνδυνη τροπή για την παρούσα αξιολόγηση, αλλά και για όλες που θα ακολουθήσουν εφόσον οι επιστημονικοί/αντικειμενικοί δείκτες θα είναι πάντα δυνατόν να μη «λαμβάνονται αυστηρά υπ όψιν λόγω χαμηλής αξιοπιστίας» διότι θα αναφέρονται πάντα σε «συγκεκριμένες περιπτώσεις», οι δε «πολλοί λόγοι» θα παραμένουν πάντα μυστικοί και αδιευκρίνιστοι όπως στην παρούσα αξιολόγηση, ενώ «τα διαφορετικά πεδία έρευνας των υποψηφίων» θα ισχύουν πάντα αφού το αντικείμενο της «Ανόργανης Χημείας» είναι τόσο γενικό και ευρύ. Για να δούμε όμως καθαρά τι επιχειρείται καταρτίζω τον Πίνακα Α ο οποίος περιέχει τους δείκτες ΔΠ, ΜΣΑΠ, ΣΑΕ όπως αυτοί εμφανίζονται στον Πίνακα Ι της Εισηγητικής Έκθεσης και προσθέτω και έναν τέταρτο δείκτη, το Συνολικό Αριθμό Δημοσιεύσεων (ΣΑΔ). Ο ΣΑΔ προκύπτει από τον Πίνακα Πρωτοτύπων Δημοσιεύσεων που παρουσιάζει η επιτροπή για τον κάθε υποψήφιο. Στον Πίνακα Α όμως οι υποψήφιοι κατατάσσονται αξιολογικά για καθέναν από τους τέσσερις δείκτες και όχι αλφαβητικά όπως στον Πίνακα Ι.
Πίνακας Α ΔΠ ΜΣΑΠ 1 Παπαευσταθίου Ι. 5.429 1 Γεωργακάκη Ε. 5.513 2 Τόλης Ε. 2.333 2 Τόλης Ε. 4.269 3 Χρύσινα Ε. 2.000 3 Σιφωτίδου Μ. 4.056 4 Φιλιππόπουλος Α. 1.667 4 Ιωαννίδης Ν. 3.603 5 Αγγαρίδης Π. 1.600 5 Φιλιππόπουλος Α. 3.300 6 Μπούνταλης Α. 1.600 6 Χρύσινα Ε. 3.219 7 Ιωαννίδης Ν. 1.556 7 Ψωμάς Γ. 3.125 8 Νικόλης Ν. 1.500 8 Αγγαρίδης Π. 3.032 9 Μπέλεση Β. 1.429 9 Παπαευσταθίου Ι. 3.029 10 Ρούλια Μ. 1.429 10 Μπούνταλης Α. 2.795 11 Γεωργακάκη Ε. 1.285 11 Τζιτζιός Β. 2.558 12 Κουρκουμέλης Ν. 1.100 12 Μπέλεση Β. 2.458 13 Μακεδόνας Χ. 1.000 13 Ηλιοπούλου Ε. 2.346 14 Παρασκευοπούλου Π. 1.000 14 Μακεδόνας Χ. 2.314 15 Ψωμάς Γ. 0.900 15 Παρασκευοπούλου Π. 2.221 16 Σιφωτίδου Μ. 0.857 16 Νικόλης Ν. 1.905 17 Τζιτζιός Β. 0.857 17 Κουρκουμέλης Ν. 1.753 18 Ηλιοπούλου Ε. 0.833 18 Ρούλια Μ. 0.803 ΣΑΕ ΣΑΔ 1 Ιωαννίδης Ν. 257 1 Παπαευσταθίου Ι. 41 2 Γεωργακάκη Ε. 184 2 Ιωαννίδης Ν. 28 3 Παπαευσταθίου Ι. 158 3 Χρύσινα Ε. 20 4 Ψωμάς Γ. 108 4 Φιλιππόπουλος Α. 15 5 Χρύσινα Ε. 104 5 Σιφωτίδου Μ. 14 6 Φιλιππόπουλος Α. 53 6 Τόλης Ε. 14 7 Κουρκουμέλης Ν. 52 7 Κουρκουμέλης Ν. 11 8 Μπέλεση Β. 48 8 Μπέλεση Β. 10 9 Τόλης Ε. 45 9 Ρούλια Μ. 10 10 Αγγαρίδης Π. 43 10 Γεωργακάκη Ε. 9 11 Σιφωτίδου Μ. 31 11 Ψωμάς Γ. 9 12 Μπούνταλης Α. 17 12 Αγγαρίδης Π. 8 13 Ηλιοπούλου Ε. 15 13 Μπούνταλης Α. 8 14 Μακεδόνας Χ. 8 14 Νικόλης Ν. 6 15 Παρασκευοπούλου Π. 5 15 Παρασκευοπούλου Π. 6 16 Τζιτζιός Β. 4 16 Τζιτζιός Β. 6 17 Νικόλης Ν. 3 17 Ηλιοπούλου Ε. 5 18 Ρούλια Μ. 0 18 Μακεδόνας Χ. 5 Μελετώντας προσεκτικά τον Πίνακα Α διαπιστώνουμε τα εξής: 1. Υπάρχουν πέντε υποψήφιοι (Ιωαννίδης, Παπαευσταθίου, Τόλης, Φιλιππόπουλος, Χρύσινα) οι οποίοι συστηματικά (και για τους τέσσερις δείκτες) βρίσκονται στο υψηλό ήμισυ του Πίνακα.
2. Υπάρχουν τέσσερις υποψήφιοι (Γεωργακάκη, Ιωαννίδης, Παπαευσταθίου, Τόλης) οι οποίοι με βάση δύο τουλάχιστον δείκτες βρίσκονται στην κορυφή του Πίνακα (ως κορυφή ορίζονται, αυθαίρετα, οι δύο πρώτες θέσεις του Πίνακα Α αφού δύο είναι οι προς πλήρωση θέσεις). Ο κ. Μερτής δεν επιλέγει κανέναν απ αυτούς. Θα ψάξει στο χαμηλό ήμισυ του Πίνακα Α και θα βρει τους δύο εσωτερικούς υποψηφίους (πτυχίο, ΠΜΣ, Διδακτορικό, Μεταδιδακτρορικό στο εν λόγω ΕΑΧ), τους Παρασκευοπούλου και Μακεδόνα, οι οποίοι συστηματικά (και για τους τέσσερις δείκτες) βρίσκονται στο χαμηλότερο ¼ του Πίνακα, θα δηλώσει ότι έχουν «το προβάδισμα» και θα προτείνει να καταλάβουν τις δύο προς πλήρωση θέσεις. Πώς αποκτούν αυτό το «προβάδισμα»; Οι κ.κ. Μερτής και Μαρκόπουλος καταρτίζουν και έναν άλλο Πίνακα όπου «οι υποψήφιοι κατ αρχήν συγκρίνονται και αξιολογικά κατατάσσονται στο πεδίο που κυρίως εθεράπευσαν». Καταρτίζουν δε τον Πίνακα με τα πεδία και υποπεδία της Ανόργανης Χημείας (μια διαδικασία ούτως ή άλλως αυθαίρετη αν όχι διαβλητή) με τέτοιο τρόπο ώστε ο κ. Μακεδόνας βρίσκεται μόνος του στο πεδίο Ανόργανη Χημεία Υπολογιστική Χημεία, και η κα Παρασκευοπούλου μόνη της στο υποπεδίο Ανόργανη Χημεία Εφαρμοσμένη Κατάλυση Ομογενής Κατάλυση. Έτσι ο καθένας από τους δύο αυτούς υποψηφίους εύλογα κατατάσσεται πρώτος μεταξύ... ενός. Ο κ. Μαρκόπουλος, σε μια προσπάθεια να φανεί λιγότερο προκλητικός από τον κ. Μερτή δίνει και αυτός το «προβάδισμα» στην κα Παρασκευοπούλου και την κατατάσσει πρώτη, αλλά τη δεύτερη θέση τη δίνει σε έναν από τους πιο αξιόλογους υποψηφίους τον κ. Παπαευσταθίου. Η κα Μητσοπούλου προτείνει τους Παπαευσταθίου και Γεωργακάκη για τις δύο προς πλήρωση θέσεις και η πρότασή της είναι σεβαστή διότι και οι δύο αυτοί υποψήφιοι είναι αξιόλογοι επιστήμονες. Ως μια χρήσιμη πληροφορία για τους αναγνώστες της παρούσας παραθέτω τον Πίνακα Β όπου αναπαράγεται η στήλη ΔΠ του Πίνακα Α, με την προσθήκη των τριών ονομάτων της εισηγητικής επιτροπής και του ΕΑΧ. Ο αριθμός εργασιών για τα μέλη της Εισηγητικής Επιτροπής ελήφθη από το ISI Web of Science και είναι 29 για τον κ. Μερτή (1973 2005), 33 για τον κ. Μαρκόπουλο (1974 2005) και 22 για την κα Μητσοπούλου (1981 2005). Από το ΕΑΧ κατά την πενταετία 1996 2000 δημοσιεύτηκαν 44 ερευνητικά άρθρα («Πεπραγμένα Ερευνητικής Δραστηριότητας 1996 2000», http://www.chem.uoa.gr/publications/department/pep_2002.pdf).
Συνυπολογίζοντας ότι το Εργαστήριο αυτό αριθμεί (σήμερα) 14 μέλη ΔΕΠ, ο αντίστοιχος μέσος δείκτης ανά άτομο είναι 0.629 για τα 5 αυτά έτη, κατατάσσοντας το μέσο μέλος ΔΕΠ του Εργαστηρίου στην 22 η θέση του Πίνακα Β. Θα τολμούσε κάποιος να κάνει την προφανή σκέψη ότι για να ξεφύγει από την 22 η θέση το ΕΑΧ θα έπρεπε να προσλαμβάνει τους πιο αξιόλογους και παραγωγικούς υποψηφίους. Πίνακας Β ΔΠ 1 Παπαευσταθίου Ι. 5.429 2 Τόλης Ε. 2.333 3 Χρύσινα Ε. 2.000 4 Φιλιππόπουλος Α. 1.667 5 Αγγαρίδης Π. 1.600 6 Μπούνταλης Α. 1.600 7 Ιωαννίδης Ν. 1.556 8 Νικόλης Ν. 1.500 9 Μπέλεση Β. 1.429 10 Ρούλια Μ. 1.429 11 Γεωργακάκη Ε. 1.285 12 Κουρκουμέλης Ν. 1.100 13 Μαρκόπουλος Ι. 1.064 14 Μακεδόνας Χ. 1.000 15 Παρασκευοπούλου Π. 1.000 16 Μητσοπούλου Χ. 0.917 17 Μερτής Κ. 0.906 18 Ψωμάς Γ. 0.900 19 Σιφωτίδου Μ. 0.857 20 Τζιτζιός Β. 0.857 21 Ηλιοπούλου Ε. 0.833 22 ΕΑΧ (1996-2000) 0.629 Μελετώντας προσεκτικά την Εισηγητική Έκθεση είναι εύκολη η διαπίστωση ότι η Επιτροπή κάνει μια συγκινητική προσπάθεια να σπρώξει τους δύο εσωτερικούς υποψηφίους προς την κορυφή. Τα ερωτήματα που εγείρονται είναι τα εξής: Τι συμβαίνει με το ΕΑΧ του Πανεπιστημίου Αθηνών και οι Διδάκτορες που εκπαιδεύει υστερούν σε σχέση με τους αντιστοίχους άλλων ΕΑΧ, όχι μόνον του εξωτερικού, αλλά και της Ελλάδας; Τι συμβαίνει ώστε το πρώτο σε προτίμηση Τμήμα Χημείας πανελληνίως που συνεπώς προσελκύει και τους καλύτερους μαθητές, να παράγει και τους λιγότερο παραγωγικούς Διδάκτορες, όσον αφορά το ΕΑΧ; Μήπως οι υποψήφιοι Διδάκτορες του εν λόγω ΕΑΧ αναγκάζονται να αφιερώνουν υπέρογκο χρόνο στη διδασκαλία μαθημάτων και εργαστηρίων και ως εκ τούτου έχουν λίγο
χρόνο να αφιερώσουν στην έρευνα για το Διδακτορικό, που είναι και το ζητούμενο; Μήπως η προσπάθεια της επιτροπής να δράξει τους δύο εσωτερικούς υποψηφίους από το χαμηλότερο 1/4 του Πίνακα Α και να τους ανεβάσει στο υψηλότερο 1/3 της κατάταξης, ο δε κ. Μερτής στην κορυφή, να αποτελεί και ένα είδος αναγνώρισης της πιθανής εκμετάλλευσης που υπέστησαν κατά τη διάρκεια της καριέρας τους στο εν λόγω ΕΑΧ; Δεν αμφιβάλλω ότι η κα Παρασκευοπούλου και ο κ Μακεδόνας είναι δυνητικά αξιόλογοι επιστήμονες. Χρειάζεται όμως να τους δοθεί ο χρόνος και τα μέσα για να το αποδείξουν με το δημοσιευμένο έργο τους ενώπιον της επιστημονικής κοινότητας. Υπάρχουν όμως ανάμεσα στους 18 υποψηφίους, Επιστήμονες που με το δημοσιευμένο έργο τους το έχουν ήδη αποδείξει. Δε θα έπρεπε να προτιμηθούν; Σκοπός της επιστολής αυτής δεν είναι να θίξει ούτε τα μέλη της επιτροπής, ούτε κανέναν υποψήφιο. Οι στόχοι είναι δύο: 1. Να επισημάνει για άλλη μια φορά ορισμένα προβλήματα που υπάρχουν στις διαδικασίες αξιολόγησης. Οι νέοι Επιστήμονες υποφέρουν αρκετά από τη μάστιγα της ανεργίας και δεν πρέπει σ αυτόν τους τον πόνο να προσθέτουμε και την προσβολή. 2. Να επηρεάσει προς το αξιοκρατικότερο το εκλεκτορικό σώμα. Με τιμή, Αριστείδης Τερζής Εργαστήριο Ακτίνων-Χ Ινστιτούτο Επιστήμης Υλικών ΕΚΕΦΕ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ