MEMO/11/907 Βρυξέλλες, 13 εκεµβρίου 2011 Ε&A: Μεταρρύθµιση όσον αφορά το προσωπικό Γιατί προτείνετε τις µεταρρυθµίσεις αυτές; Τρεις λόγοι: Πρώτος και κυριότερος: Σε οικονοµικά δύσκολους καιρούς πρέπει να υπάρξουν κέρδη σε επίπεδο αποτελεσµατικότητας και µειώσεις διοικητικών δαπανών. Πρέπει να ληφθούν υπόψη οι δηµοσιονοµικοί περιορισµοί που έχουν επιβληθεί σε πολλές δηµόσιες διοικήσεις στην Ευρώπη. Παρά τα πρόσθετα καθήκοντα που έχουν αναλάβει και τις προκλήσεις που αντιµετωπίζουν τα περισσότερα θεσµικά όργανα της ΕΕ, είναι δυνατόν να επιτύχουµε περισσότερα εάν όλοι δουλέψουµε πιο σκληρά και εάν εντοπίσουµε τους τοµείς στους οποίους µπορεί να βελτιωθεί η αποτελεσµατικότητα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, η Επιτροπή υπέβαλε τις παρούσες προτάσεις, µε τις οποίες θα εξοικονοµηθεί περισσότερο από 1 δισ. ευρώ µέχρι το 2020, επιπλέον της εξοικονόµησης 8 δισ. ευρώ που θα επιτευχθεί µέχρι το 2020 χάρη στην πλήρη µεταρρύθµιση της δηµόσιας υπηρεσίας της ΕΕ το 2004. Πριν ακόµα από την υποβολή της πρότασης, η Επιτροπή αναλαµβάνοντας τις ευθύνες της από την αρχή της κρίσης, ακολουθεί πολιτική µηδενικής αύξησης των θέσεων, ανταποκρίνεται στις νέες πολιτικές προτεραιότητες µε εσωτερική ανακατάταξη του προσωπικού, χρησιµοποιεί µέσα και διαδικασίες για τη βελτίωση της εσωτερικής οργάνωσης και αποτελεσµατικότητας και, πιο πρόσφατα, πρότεινε το πάγωµα των διοικητικών δαπανών της για το 2012. Οι διοικητικές δαπάνες της ΕΕ είναι χαµηλότερες από το 6% του τρέχοντος προϋπολογισµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο οποίος αντιπροσωπεύει µόλις το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ. εύτερος λόγος: Οι ρήτρες λήξης ισχύος στον κανονισµό υπηρεσιακής κατάστασης απαιτούν νέες λύσεις για τις ετήσιες προσαρµογές των µισθών, των συντάξεων και των συνταξιοδοτικών εισφορών καθώς και την αντικατάσταση της καλούµενης ειδικής εισφοράς, ενός επιπλέον φόρου που καθιερώθηκε το 2004 και αυξήθηκε σταδιακά από 2,5% σε 5,5%. Οι µηχανισµοί για την ετήσια προσαρµογή των αποδοχών και συντάξεων και την ετήσια προσαρµογή του ποσοστού των συνταξιοδοτικών εισφορών αναθεωρήθηκαν κατά τη µεταρρύθµιση του 2004. Και οι δύο µηχανισµοί περιέχουν ρήτρες λήξης. Ο πρώτος µηχανισµός λήγει στις 31 εκεµβρίου 2012 και ο δεύτερος στις 30 Ιουνίου 2013. Η ειδική εισφορά λήγει στις 31 εκεµβρίου 2012. Τρίτος λόγος: Η ανάγκη να δοθούν απαντήσεις στις ανησυχίες που εξέφρασε το Συµβούλιο. Κατά την τελευταία διετία, το Συµβούλιο εξέφρασε διάφορες ανησυχίες για τέσσερα κύρια στοιχεία τους µισθούς, τις συντάξεις, τη µέθοδο ετήσιων προσαρµογών των µισθών και των συντάξεων και θέµατα που σχετίζονται µε τη σταδιοδροµία. Επιθυµία της Επιτροπής ήταν να ανταποκριθεί σε όλες αυτές τις ανησυχίες κατά τρόπο ολοκληρωµένο, λαµβάνοντας υπόψη τον αλληλοσυνδεόµενο χαρακτήρα διαφόρων στοιχείων που αφορούν τη διαχείριση των ανθρώπινων πόρων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προτείνει µία µόνο δέσµη αλλαγών για τον κανονισµό υπηρεσιακής κατάστασης.
Τι θα συµβεί στη συνέχεια; Η πρόταση τροποποίησης του κανονισµού υπηρεσιακής κατάστασης θα υποβληθεί στο Συµβούλιο και το Κοινοβούλιο που θα την εξετάσουν σύµφωνα µε τη συνήθη νοµοθετική διαδικασία. Οι προτάσεις αυτές πάσχουν από έλλειψη φιλοδοξίας. Ο προϋπολογισµός της ΕΕ είναι υπερβολικά υψηλός και το µεγαλύτερο µέρος του σπαταλάται στη διοίκηση! Ο προϋπολογισµός της ΕΕ αντιπροσωπεύει περίπου το 1% του ΑΕΠ της ΕΕ (σε αντίθεση µε τους κρατικούς προϋπολογισµούς των κρατών µελών που ανέρχονται στο 30 έως 50% του ΑΕΠ - ή ακόµη περισσότερο σε ορισµένα κράτη µέλη). Από αυτό το 1%, περίπου 6% δαπανάται για τη διοίκηση (τοµέας 5 του προϋπολογισµού). Η δαπάνη αυτή παρέµεινε υπό έλεγχο και σταθερή για πολλές δεκαετίες. Το υπόλοιπο 94% επενδύεται σε κράτη µέλη και τρίτες χώρες. Οι µισθοί και οι συντάξεις των ευρωπαίων υπαλλήλων αντιστοιχούν σε λίγο περισσότερο από το ήµισυ αυτού του 6% και χρησιµοποιούνται για την πληρωµή υπαλλήλων υψηλού επιπέδου που χαράσσουν και διαχειρίζονται πολύτιµες πολιτικές της ΕΕ, οι οποίες έχουν άµεσες και θετικές συνέπειες για τους πολίτες. Το υπόλοιπο του 6% που διατίθεται για διοικητικές δαπάνες, χρηµατοδοτεί απαραίτητες υπηρεσίες, όπως: - Υπηρεσίες τεχνολογίας πληροφοριών, που επιτρέπουν την αυτοµατοποίηση των διαδικασιών, αυξάνουν την αποτελεσµατικότητα της οργάνωσης και βοηθούν στην παροχή καλύτερων υπηρεσιών στους πολίτες - Εξωτερικούς µεταφραστές και διερµηνείς που είναι αναπόφευκτοι, όχι µόνο δεδοµένων των 23 γλωσσών εργασίας των θεσµικών οργάνων, αλλά και για να εξασφαλιστεί ο αρµόζων σεβασµός για την πλούσια γλωσσική πολυµορφία της Ευρώπης - Τα κτίρια των θεσµικών οργάνων και την ασφάλεια - Ταξίδια εργασίας, που είναι ουσιαστικής σηµασίας στο πλαίσιο των εξωτερικών σχέσεων, των σχέσεων µε τους πολίτες και τα ενδιαφερόµενα µέρη, του οικονοµικού ελέγχου και των λογιστικών ελέγχων, κλπ. - Εκδόσεις. Η µείωση κατά 5% του προσωπικού, σε µια εποχή όπου στα θεσµικά όργανα της ΕΕ ανατίθενται νέα και πολύπλοκα καθήκοντα, είναι πολύ φιλόδοξη. Με εβδοµαδιαίο χρόνος εργασίας 40 ωρών η δηµόσια υπηρεσία της ΕΕ κατατάσσεται στην οµάδα των εθνικών δηµόσιων υπηρεσιών µε τον υψηλότερο αριθµό ωρών εργασίας ανά εβδοµάδα. Με ηλικία συνταξιοδότησης τα 65 έτη από το 2013 η δηµόσια υπηρεσία της ΕΕ κατατάσσεται στην οµάδα των εθνικών δηµοσίων υπηρεσιών µε την υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης. Tα µέτρα αυτά, σε συνδυασµό µε τον περιορισµό του µηχανισµού πρόωρης συνταξιοδότησης, την περικοπή πρόσθετων ηµερών άδειας (οδοιπορική άδεια προς τη χώρα καταγωγής), τον περιορισµό των προοπτικών σταδιοδροµίας και τη µείωση των µισθών σε ορισµένες περιπτώσεις καθώς και την παράταση και την αύξηση της ειδικής εισφοράς που επρόκειτο να καταργηθεί, δεν µπορεί να θεωρηθούν ως µη φιλόδοξα. 2
Αλλά οι προτάσεις αυτές θα προσφέρουν µικρό µόνο µέρος των εξοικονοµήσεων που επιτεύχθηκαν µε τη µεταρρύθµιση του 2004. Αξίζει τον κόπο; Η µείζων µεταρρύθµιση του κανονισµού υπηρεσιακής κατάστασης του 2004 που αναδιοργάνωσε πλήρως ολόκληρη τη δηµόσια υπηρεσία της ΕΕ, δηµιουργώντας εντελώς καινούργια δοµή σταδιοδροµίας, απλώς δεν µπορεί να επαναληφθεί. Είναι πρόσφατη και τα αποτελέσµατά της (συµπεριλαµβανοµένων των εξοικονοµήσεων) καλύπτουν µεγάλη χρονική περίοδο. Στην πραγµατικότητα, οι εξοικονοµήσεις στον τοµέα του προσωπικού αυξάνονται πάντα µε την πάροδο του χρόνου. Η µεταρρύθµιση του 2004 είχε ήδη ως αποτέλεσµα να εξοικονοµηθούν 3 δισ. ευρώ, αλλά θα αποφέρει άλλα 5 δισ. ευρώ µε τη µορφή εξοικονοµήσεων µέχρι το 2020. Κατ αυτόν τον τρόπο, οι εξοικονοµήσεις ύψους άνω του 1 δισ. ευρώ που οι εν λόγω προτάσεις θα εξασφαλίσουν από τώρα µέχρι το 2020, είναι συνακόλουθο των εξοικονοµήσεων της µεταρρύθµισης του 2004. Επίσης, τα αποτελέσµατα των προτεινόµενων µέτρων θα αυξηθούν µε την πάροδο του χρόνου σε περίπου 1 δισ. ευρώ ανά έτος µακροπρόθεσµα. Ωστόσο, στον τοµέα του κανονισµού υπηρεσιακής κατάστασης, οι εξοικονοµήσεις δεν είναι ο µόνος στόχος κάθε µεταρρύθµισης. Πρέπει να βρεθεί µια λύση που να εξισορροπεί µε τον σωστό τρόπο, αφενός, τις ανάγκες της ΕΕ ως εργοδότη να προσελκύει και να διατηρεί πολύγλωσσους επαγγελµατίες ανωτάτου επιπέδου, και, αφετέρου, την ανάγκη για αποτελεσµατική χρήση των δηµοσιονοµικών πόρων. Στόχος των προτεινόµενων αλλαγών στον κανονισµό υπηρεσιακής κατάστασης είναι να υιοθετηθεί µια ολοκληρωµένη δέσµη αλλαγών που θα εξασφαλίζει όχι µόνο περαιτέρω εξοικονοµήσεις στις διοικητικές δαπάνες, αλλά και ένα σταθερό πλαίσιο από άποψη µισθού και σταδιοδροµίας, τις κατάλληλες απαντήσεις στις ανησυχίες που εξέφρασε το Συµβούλιο σχετικά µε ορισµένα στοιχεία της διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων, και τον περαιτέρω εκσυγχρονισµό της δηµόσιας υπηρεσίας της ΕΕ. Τι συνέβη στη διάρκεια της µεταρρύθµισης του 2004; Η σύντοµη απάντηση: εκσυγχρονισµός της διάρθρωσης των σταδιοδροµιών µείωση των αρχικών µισθών κατάργηση ορισµένων παροχών µεταρρύθµιση του συνταξιοδοτικού καθεστώτος εισαγωγή συµβασιούχων υπαλλήλων καλύτερος συνδυασµός επαγγελµατικής και ιδιωτικής ζωής νέα µέθοδος προσαρµογής των µισθών και των συµβάσεων. Από πολλές απόψεις, η µεταρρύθµιση αυτή προηγήθηκε της εποχής της, και πολλά κράτη µέλη µόλις τώρα πραγµατοποιούν παρόµοιες αλλαγές στις εθνικές διοικήσεις τους. Γιατί απλά να µην µειωθεί ο αριθµός των υπαλλήλων; Οι υπάλληλοι είναι υπεράριθµοι! Η Επιτροπή προτείνει µείωση του αριθµού του προσωπικού κατά 5% σε όλα τα θεσµικά όργανα, παρά τα νέα καθήκοντα που τους έχουν ανατεθεί βάσει της Συνθήκης της Λισαβόνας και τις νέες προκλήσεις που πρέπει να αντιµετωπίσουν στο πλαίσιο της τρέχουσας κρίσης. Αλλά ας βάλουµε τα πράγµατα στη θέση τους: 3
Η ΕΕ απασχολεί περίπου 55.000 δηµόσιους και άλλους υπαλλήλους στο σύνολο των θεσµικών οργάνων, φορέων και οργανισµών της ΕΕ, στις Βρυξέλλες, το Λουξεµβούργο, σε άλλες χώρες της Ευρώπης και ανά τον κόσµο. Οι υπάλληλοι αυτοί υπηρετούν 500 εκατοµµύρια Ευρωπαίους σε 27 κράτη µέλη, καθώς και αναρίθµητους ανθρώπους σε όλο τον κόσµο, ιδίως στην Αφρική και σε άλλες αναπτυσσόµενες περιοχές. Συγκριτικά, το δηµοτικό συµβούλιο του Birmingham απασχολεί 60.000 υπαλλήλους και η διοίκηση του Παρισιού 50.000. Σε κάθε περίπτωση, τα θεσµικά όργανα της ΕΕ δεν µπορούν να συγκριθούν άµεσα µε µια εθνική διοίκηση. Όταν εκτιµάται ο αριθµός των υπαλλήλων και το είδος απασχόλησής τους, θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη οι ιδιαίτερες συνθήκες εργασίας τους: η παρουσία σε πολλαπλά σηµεία στην Ευρώπη και τον κόσµο, οι 23 γλώσσες εργασίας και η µοναδική διοργανική διάταξη είναι µερικές µόνον από αυτές. Κατά τα τελευταία έτη, καταβάλλονται συνεχώς προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ώστε να καταστεί αποτελεσµατικότερη η χρήση του προσωπικού. Ως αποτέλεσµα της ετήσιας αναλυτικής εξέτασης, οι θέσεις εργασίας στη διοικητική στήριξη και τον διοικητικό συντονισµό έχουν εξορθολογιστεί, ώστε το προσωπικό να µπορεί να µετατεθεί σε επιχειρησιακές δραστηριότητες πρώτης γραµµής και να βοηθήσει στην αντιµετώπιση των προκλήσεων που θέτει η πολιτική ατζέντα της Ευρώπης. Οι προσπάθειες συνεχούς ανακατανοµής από τις παλαιές στις νέες προτεραιότητες και η µείωση των γενικών λειτουργιών έχουν επιτρέψει στην Επιτροπή να υποβάλει για το 2012 σχέδιο προϋπολογισµού που, για τρίτη συνεχή χρονιά, δεν προβλέπει νέες θέσεις. Αυτό σηµαίνει ότι η Επιτροπή παραµένει πιστή στη δέσµευση που ανέλαβε να καλύψει όλες τις ανάγκες προσωπικού της µε σταθερούς πόρους, παρά τις νέες αρµοδιότητες που της ανέθεσε η συνθήκη της Λισαβόνας. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι το προσωπικό της Επιτροπής αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 55% του συνολικού προσωπικού όλων των θεσµικών οργάνων. Εποµένως, η µείωση προσωπικού είναι απαραίτητη και σε όλα τα άλλα θεσµικά όργανα. Οι αµοιβές των µονίµων υπαλλήλων είναι υπερβολικές. Γιατί να µην µειωθούν; Η Επιτροπή επέλεξε µια άλλη λύση: προτείνει να αυξηθεί ο ελάχιστος εβδοµαδιαίος χρόνος εργασίας σε 40 ώρες και να µειωθεί το προσωπικό. Λιγότερο προσωπικό σηµαίνει χαµηλότερες δαπάνες, ενώ παράλληλα κάθε µέλος του προσωπικού θα πρέπει να εργάζεται περισσότερο για τον ίδιο µισθό δεδοµένου ότι αυτές οι επιπλέον ώρες δεν θα αµείβονται περισσότερο. Αυτό σηµαίνει ότι οι υπάλληλοι της ΕΕ θα εργάζονται περισσότερες ώρες από τους οµολόγους τους σε πολλές εθνικές διοικήσεις. εύτερον, θα θεσπιστεί χωριστή οδός σταδιοδροµίας για τους υπαλλήλους γραµµατείας και γραφείου µε ρυθµό σταδιοδροµίας και µισθούς που συνδέονται καλύτερα µε το επίπεδο των ευθυνών τους. Αυτό σηµαίνει, µεταξύ άλλων, µείωση των αρχικών µισθών αυτής της οµάδας κατά περίπου 18%. Όπως ισχύει για την ανώτερη κατηγορία των «υπαλλήλων διοικήσεως», στους δύο υψηλότερους βαθµούς της κατηγορίας των «βοηθών υπαλλήλων» θα έχουν πρόσβαση µόνο οι υπάλληλοι µε τις καλύτερες επιδόσεις, οι οποίοι έχουν περάσει µε επιτυχία διαδικασία επιλογής για θέση µε το υψηλότερο επίπεδο ευθύνης της εν λόγω κατηγορίας. 4
Τρίτον, η αγοραστική δύναµη των µονίµων υπαλλήλων της ΕΕ, κατόπιν φόρων και συνταξιοδοτικών εισφορών, µειώθηκε ήδη το 2004, το 2005, το 2007, το 2008 και το 2010. Συνολικά, η αγοραστική δύναµη του µισθού των µονίµων υπαλλήλων της ΕΕ µειώθηκε κατά 4,2% την περίοδο 2004-2010, ενώ η αγοραστική δύναµη των δηµοσίων υπαλλήλων των κρατών µελών µειώθηκε (κατά µέσον όρο) κατά µόλις 1,8%. Ο υπολογισµός αυτός περιλαµβάνει οκτώ κράτη µέλη: το Βέλγιο, τη Γερµανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Λιθουανία, τις Κάτω Χώρες και το Ηνωµένο Βασίλειο. Τέταρτον, η µεταρρύθµιση του 2004 είχε ήδη σηµαντικές επιπτώσεις για τους µισθούς. Ως εκ τούτου, ο αρχικός µισθός πτυχιούχων πανεπιστηµίου (βαθµός AD5), για παράδειγµα, µειώθηκε κατά 500 ευρώ. Πολλά καθήκοντα δεν ανατίθενται πλέον σε µονίµους υπαλλήλους αλλά σε συµβασιούχους, οι οποίοι αµείβονται µε χαµηλότερους µισθούς και, αργότερα, µε χαµηλότερες συντάξεις. Πέµπτον, η αναθεωρηµένη µέθοδος υπολογισµού της απόστασης από τη χώρα καταγωγής, που αποτελεί τη βάση για το επίδοµα του ετήσιου ταξιδιού µε επιστροφή των µονίµων υπαλλήλων στη χώρα καταγωγής τους, θα µειώσει επίσης τα µεµονωµένα επιδόµατα. Τέλος, η ειδική εισφορά που καθιερώθηκε το 2004 και αυξήθηκε σταδιακά σε 5,5% και η οποία υποτίθεται ότι θα καταργούνταν το 2013, θα παραταθεί και θα αυξηθεί σε 6%, µειώνοντας περαιτέρω τα εισοδήµατα. 5
Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι προκειµένου να προσελκύουν προσωπικό υψηλής ποιότητας, τα θεσµικά όργανα της ΕΕ είναι υποχρεωµένα να ανταγωνίζονται µε άλλους διεθνείς οργανισµούς, εθνικές διπλωµατικές υπηρεσίες, πολυεθνικές εταιρείες, δικηγορικά γραφεία και εταιρίες συµβούλων. Το είδος του προσωπικού που έχουν ανάγκη τα θεσµικά όργανα της ΕΕ είναι συγκεκριµένο: οι απασχολούµενοι στα θεσµικά όργανα της ΕΕ πρέπει να είναι εµπειρογνώµονες στον τοµέα τους, πρέπει να κατέχουν τουλάχιστον µία ξένη γλώσσα σε επαγγελµατικό επίπεδο συνήθως δε περισσότερες, πρέπει να είναι σε θέση να εργάζονται σε ένα πολυπολιτισµικό περιβάλλον και πρέπει να είναι διατεθειµένοι να µετακοµίσουν µε τις οικογένειές τους σε άλλη χώρα (πράγµα για το οποίο απαιτείται συχνά να εγκαταλείψει τη σταδιοδροµία του ο ένας εκ των συζύγων). υστυχώς, τα θεσµικά όργανα της ΕΕ µε δυσκολία µπορούν πλέον να επικρατούν σε αυτόν τον ανταγωνισµό για την προσέλκυση τέτοιων ταλαντούχων υπαλλήλων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συµµετέχει στην εκπόνηση µελετών, οι οποίες δείχνουν ότι τα θεσµικά όργανα της ΕΕ τείνουν να προσφέρουν χαµηλότερους αρχικούς µισθούς σε σχέση µε άλλους διεθνείς οργανισµούς. Σε σπάνιες περιπτώσεις µάλιστα, ακόµα και δηµόσιες υπηρεσίες των κρατών µελών προσφέρουν καλύτερα πακέτα αποδοχών. Επίσης, τα θεσµικά όργανα της ΕΕ δεν προσφέρουν παροχές σε είδος, οι οποίες είναι συνήθεις σε διπλωµατικές υπηρεσίες ή σε διεθνείς εταιρείες: προσφορά στέγασης, αυτοκινήτου, τηλεφώνου κ.λπ. ή επιστροφή των σχετικών δαπανών. Σε ορισµένες περιπτώσεις µάλιστα, το γεγονός αυτό λειτούργησε αποτρεπτικά για την προσέλκυση ειδικευµένου προσωπικού το οποίο θα µπορούσε να εργαστεί στα θεσµικά όργανα της ΕΕ στις Βρυξέλλες. Τα θεσµικά όργανα της ΕΕ αντιµετωπίζουν επίσης όλο και περισσότερες δυσκολίες για την εξασφάλιση γεωγραφικής ισορροπίας, όπως απαιτεί το άρθρο 27 του κανονισµού υπηρεσιακής κατάστασης. Για παράδειγµα, σε πρόσφατους διαγωνισµούς πρόσληψης υπαλλήλων διοικήσεως, το ποσοστό συµµετοχής γάλλων, γερµανών, ολλανδών και ιδίως βρετανών πολιτών µε κανέναν τρόπο δεν αντανακλούσε το µέγεθος των αντίστοιχων χωρών. Οι οργανισµοί της ΕΕ - ιδίως εκείνοι που εδρεύουν σε κράτη µέλη στα οποία οι µισθοί των υπαλλήλων της ΕΕ προσαρµόζονται προς τα κάτω ώστε να αντανακλούν το χαµηλότερο κόστος ζωής σε αυτά - αντιµετωπίζουν επίσης σηµαντικά προβλήµατα στην προσέλκυση ειδικευµένου προσωπικού. Ο Frontex, ο οργανισµός που εδρεύει στη Βαρσοβία και έχει καθήκον να βοηθά στον συντονισµό της συνεργασίας των κρατών µελών στον τοµέα της ασφάλειας των συνόρων, αποτελεί ένα µόνο παράδειγµα. Η Επιτροπή, στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης, επικρίνει την τιµαριθµική αναπροσαρµογή των µισθών σε ορισµένα κράτη µέλη, όµως η ίδια την εφαρµόζει για τους υπαλλήλους της. εν είναι καιρός να καταργηθεί η «µέθοδος» για τις ετήσιες προσαρµογές των µισθών και συντάξεων; Η µέθοδος δεν αποτελεί σύστηµα τιµαριθµικής αναπροσαρµογής των µισθών, βασίζεται στις πολιτικές αποφάσεις που λαµβάνουν τα κράτη µέλη για τους δηµόσιους υπαλλήλους τους. Ακολουθεί τις αλλαγές της αγοραστικής δύναµης των υπαλλήλων των κεντρικών διοικήσεων των κρατών µελών, δεν αποτελεί αντιστάθµιση για τον πληθωρισµό. Για παράδειγµα, οι αποδοχές των ευρωπαίων µονίµων υπαλλήλων στην πράξη πάγωσαν το 2010 (αύξηση µόλις 0,1%), ενώ ο πληθωρισµός στις Βρυξέλλες, όπου εργάζεται η πλειονότητα των µονίµων υπαλλήλων της ΕΕ, ανήλθε στο 2,4%. Αυτό σηµαίνει ότι η αύξηση των αποδοχών των ευρωπαίων υπαλλήλων ήταν σηµαντικά χαµηλότερη του πληθωρισµού. 6
Επιπλέον, είναι προς το συµφέρον όλων να διατηρηθεί η µέθοδος. Η πρώτη µέθοδος υιοθετήθηκε από το Συµβούλιο το 1972 για να αποφευχθούν ετήσιες µακροχρόνιες µισθολογικές διαπραγµατεύσεις και κοινωνικές εντάσεις. Η µέθοδος αυτή εφαρµόζεται εδώ και 40 χρόνια και έχει αποδειχθεί ένα αποτελεσµατικό, διαφανές και απλό εργαλείο για την προσαρµογή των αποδοχών και των συντάξεων. Η πρόταση αναθεώρησης της µεθόδου βασίζεται στις αρχές της παραλληλίας και της συγκρίσιµης εξέλιξης της αγοραστικής δύναµης των διοικήσεων των κρατών µελών, αφενός, και των θεσµικών οργάνων της ΕΕ, αφετέρου: Μέθοδος προσαρµογής µισθών και συντάξεων Τρέχουσα µέθοδος Οκτώ κράτη µέλη χρησιµοποιούνται στο δείγµα (DE, FR, UK, IT, ES, NL, BE, LU). Η προσαρµογή των µισθών και συντάξεων του προσωπικού της ΕΕ βασίζεται στις αλλαγές των πραγµατικών µισθών στα 8 κράτη µέλη (µετά την αφαίρεση του εθνικού πληθωρισµού). Προσαρµόζεται βάσει του κόστους ζωής στις Βρυξέλλες για τους µονίµους υπαλλήλους της ΕΕ, δηλ. βάσει του ιεθνούς είκτη Βρυξελλών. Θεωρείται ότι το κόστος ζωής στις Βρυξέλλες είναι το ίδιο µε του Λουξεµβούργου, και, ως εκ τούτου, το Λουξεµβούργο δεν λαµβάνεται υπόψη. Νέα µέθοδος Για τον υπολογισµό θα χρησιµοποιούνται οι πολιτικές αποφάσεις και των 27 κρατών µελών που αφορούν τους δηµόσιους υπαλλήλούς τους. Η προσαρµογή των µισθών και συντάξεων του προσωπικού της ΕΕ θα βασίζεται στις αλλαγές των ονοµαστικών µισθών στα κράτη µέλη (χωρίς αφαίρεση του εθνικού πληθωρισµού). εν χρησιµοποιείται πλέον ο ιεθνής είκτης Βρυξελλών αλλά ο εθνικός πληθωρισµός στο Βέλγιο και το Λουξεµβούργο. Στην αρχή θα καθορίζεται ένας διορθωτικός συντελεστής για το Βέλγιο και το Λουξεµβούργο στις 100 µονάδες. Σε περίπτωση που ο πληθωρισµός στο Βέλγιο και το Λουξεµβούργο είναι υψηλότερος από τον πληθωρισµό της ΕΕ, ο διορθωτικός συντελεστής αυξάνεται, και, εάν είναι χαµηλότερος, µειώνεται. Οι µισθοί καθορίζονται αναλόγως του βαθµού και του κλιµακίου στη µισθολογική κλίµακα και πολλαπλασιάζονται επί τον διορθωτικό συντελεστή. Γιατί δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ η ρήτρα εξαίρεσης κατά τη διάρκεια της κρίσης; Πώς θα αντιµετωπίσετε αυτή την κατάσταση; Εδώ και 40 χρόνια, η µέθοδος εφαρµόστηκε τόσο σε καιρούς ύφεσης όσο και σε καιρούς ανάπτυξης. Μέσω της αρχής της παραλληλίας, λάµβανε πάντοτε πλήρως υπόψη όλες τις εξελίξεις της αγοραστικής δύναµης των εθνικών υπαλλήλων στα κράτη µέλη - θετικές ή αρνητικές, σε καλές αλλά και σε δύσκολες περιόδους. Ως εκ τούτου, δεν χρειάστηκε ποτέ η ενεργοποίηση της ρήτρας εξαίρεσης, η διαδικασία της οποίας είναι γραφειοκρατική και χρονοβόρα. 7
Βέβαια, τα µέτρα λιτότητας που πολλά κράτη µέλη εξήγγειλαν το 2009 και έθεσαν σε εφαρµογή το 2010 δεν επηρέασαν ευθύς αµέσως τις αποδοχές των ευρωπαίων µονίµων υπαλλήλων στα τέλη του 2009. Όµως το γεγονός αυτό οφειλόταν στο χρονικό διάστηµα που απαιτείται για την καταγραφή των στοιχείων στα κράτη µέλη. Ως εκ τούτου, η τρέχουσα µέθοδος εφαρµοζόταν πάντοτε µε µια µικρή χρονική υστέρηση που δεν υπερέβαινε το ένα έτος. Για τον λόγο αυτόν, τα µέτρα λιτότητας λήφθηκαν πλήρως υπόψη στις αποδοχές των ευρωπαίων υπαλλήλων το 2010, οπότε οι µισθοί βασικά πάγωσαν (αύξηση 0,1%). Λόγω της αύξησης των εισφορών, και συγκεκριµένα των συνταξιοδοτικών εισφορών και της ειδικής εισφοράς, στην πραγµατικότητα σηµειώθηκε µείωση των καθαρών µισθών του προσωπικού της ΕΕ κατά 0,3%. Παρόλα αυτά, σε απάντηση των ανησυχιών που εξέφρασαν ορισµένα κράτη µέλη σχετικά µε την ρήτρα εξαίρεσης, προτείνονται τροποποιήσεις που θα καταστήσουν την εφαρµογή της αυτόµατη, λιγότερο χρονοβόρα και, ας ελπίσουµε, περισσότερο κατανοητή από όλους. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η προτεινόµενη ρήτρα θα είχε ενεργοποιηθεί το 2009: Τρέχουσα µέθοδος Η τρέχουσα ρήτρα εξαίρεσης αναφέρεται σε αιφνίδια και σοβαρή επιδείνωση της οικονοµικής και κοινωνικής κατάστασης εντός της Ένωσης. Μπορεί να εφαρµοστεί µόνο σε «έκτακτη κατάσταση» «κατά την οποία, κατ εφαρµογήν της «κανονικής µεθόδου», δεν είναι δυνατή η αναπροσαρµογή των αποδοχών των υπαλλήλων µε αρκούντως ταχείς ρυθµούς», π.χ. όταν λόγω αιφνίδιας και σοβαρής επιδείνωσης, τα κράτη µέλη µειώνουν τους µισθούς και η Επιτροπή πρέπει να δράσει χωρίς να περιµένει την επόµενη προσαρµογή ένα χρόνο µετά. εν ορίζονται τα µέτρα που πρέπει να ληφθούν. Προκειµένου να χρησιµοποιηθεί, η Επιτροπή πρέπει να δροµολογήσει συνήθη νοµοθετική διαδικασία και να υποβάλει κατάλληλη πρόταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο, τα οποία θα αναλάβουν δράση κατόπιν διαβούλευσης µε τα άλλα ενδιαφερόµενα θεσµικά όργανα. Νέα µέθοδος Η εφαρµογή της ρήτρας εξαιρέσεις προτείνεται να καταστεί αυτόµατη. Προτείνεται να εφαρµόζεται εάν πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις: - το προβλεπόµενο ΑΕΠ της Ένωσης είναι αρνητικό, - η ετήσια προσαρµογή είναι θετική και υπερβαίνει την µεταβολή του ΑΕΠ κατά δύο ποσοστιαίες µονάδες. Στην περίπτωση αυτή, η ετήσια προσαρµογή προτείνεται να διαιρείται σε δύο ίσα µέρη και να καταβάλλεται εντός δύο ετών. Κάτι τέτοιο δεν θα απαιτούσε συνήθη νοµοθετική διαδικασία αλλά θα εφαρµοζόταν απευθείας από την Επιτροπή. 8
Μήπως θα µπορούσαν να εξοικονοµηθούν περισσότερα χρήµατα αν οι µόνιµοι υπάλληλοι πλήρωναν φόρους; Σύµφωνα µε διάφορους µύθους που κυκλοφορούν, το προσωπικό της ΕΕ δεν πληρώνει φόρους. Στην πραγµατικότητα πληρώνει. Τα φορολογικά κλιµάκια κυµαίνονται από 8% έως 45%. Ο ισχύων ελάχιστος συντελεστής ύψους 8% εφαρµόζεται στο τµήµα του µηνιαίου φορολογητέου εισοδήµατος από 109,85 έως 1.938,92 ευρώ. Ο µέγιστος οριακός συντελεστής ύψους 45% εφαρµόζεται σε οποιοδήποτε τµήµα του µηνιαίου φορολογητέου εισοδήµατος υπερβαίνει τα 6.938,39 ευρώ (για τη µειοψηφία που κερδίζει τόσα). Αντίθετα από ό,τι συµβαίνει σε πολλά δηµόσια φορολογικά συστήµατα των κρατών µελών, δεν υπάρχει δυνατότητα φορολογικών εκπτώσεων (για υποθήκες, δαπάνες για τη φροντίδα παιδιών, κ.λπ.). Οι φόροι επί των µισθών της ΕΕ παρακρατούνται απευθείας από τον εργοδότη. Επιπλέον, οι υπάλληλοι της ΕΕ καταβάλλουν επί του παρόντος το 11,6% του µισθού τους ως εισφορά στο συνταξιοδοτικό τους σύστηµα, ποσοστό υψηλότερο από αυτό που καταβάλλουν οι δηµόσιοι υπάλληλοι σε σχεδόν όλα τα κράτη µέλη της ΕΕ (0% στη Γερµανία). Επίσης, καταβάλλουν εισφορές για την ασφάλιση ασθενείας και ατυχήµατος (το 1,8% του βασικού µισθού) καθώς και χρονικά περιορισµένη ειδική εισφορά (ύψους σήµερα 5,5 %), της οποίας η Επιτροπή προτείνει τη διατήρηση και αύξηση στο 6%. Τέλος, καταβάλλουν στον τόπο διαµονής τους φόρους που δεν έχουν σχέση µε το εισόδηµά τους από την ΕΕ: δηµοτικά τέλη, φόρους ακίνητης περιουσίας, ΦΠΑ, κ.λπ. Σε πρόσφατη ανεξάρτητη συγκριτική µελέτη που εκπονήθηκε κατόπιν παραγγελίας της Γενικής ιεύθυνσης Ανθρωπίνων Πόρων και Ασφάλειας, τονίστηκε το γεγονός ότι το φορολογικό καθεστώς για τους µόνιµους υπαλλήλους της ΕΕ είναι λιγότερο ευνοϊκό από αυτό που ισχύει σε άλλους διεθνείς οργανισµούς. Και οι συντάξεις; Σίγουρα θα µπορούσαν να ληφθούν περισσότερα µέτρα για να ελεγχθούν οι αυξανόµενες δαπάνες για τις συντάξεις. Ο λόγος για τον οποίο αυξάνονται οι δαπάνες για τις συντάξεις, είναι απλώς ότι όλοι οι επιπλέον ευρωπαίοι υπάλληλοι που προσλήφθηκαν πριν από 20 ή 30 χρόνια στο πλαίσιο των διαφόρων διευρύνσεων ή για να βοηθήσουν στη δηµιουργία της εσωτερικής αγοράς, για παράδειγµα, φθάνουν σήµερα σε ηλικία συνταξιοδότησης. Στις πρώτες δεκαετίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν δεν υπήρχαν καθόλου συνταξιούχοι ή αυτοί που υπήρχαν ήταν πολύ λίγοι, υπήρχε πλεόνασµα στο συνταξιοδοτικό σύστηµα. Παρά την κριτική, οι παράµετροι του συνταξιοδοτικού συστήµατος του προσωπικού της ΕΕ µοιάζουν αρκετά µε τις παραµέτρους των συστηµάτων των δηµόσιων υπαλλήλων των κρατών µελών. Ωστόσο, τα σχέδια των προτάσεων περιλαµβάνουν δέσµη µέτρων που θα έχουν ουσιώδη αντίκτυπο στις δαπάνες για τις συντάξεις κατά τα επόµενα έτη. Τα µέτρα αυτά περιλαµβάνουν: - περαιτέρω αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης, από τα 63 στα 65 έτη, ακόµα και στα 67 έτη κατόπιν αιτήµατος - αύξηση του κατώτατου ορίου ηλικίας για την πρόωρη συνταξιοδότηση, είτε µε µείωση είτε χωρίς µείωση των συνταξιοδοτικών δικαιωµάτων, από τα 55 στα 58 έτη 9
- µείωση των ήδη εξαιρετικά περιορισµένων δυνατοτήτων πρόωρης συνταξιοδότησης χωρίς µείωση των συνταξιοδοτικών δικαιωµάτων (περίπου 80 άτοµα ανά έτος για όλα τα θεσµικά όργανα) κατά 50% - επιπλέον, η µείωση του προσωπικού κατά 5% θα οδηγήσει λογικά σε µείωση των συνταξιούχων στο µέλλον - η αλλαγή στη δοµή της σταδιοδροµίας των υπαλλήλων γραµµατείας και γραφείου θα οδηγήσει σε χαµηλότερους µισθούς και συνεπώς σε χαµηλότερες συντάξεις όταν αυτοί συνταξιοδοτηθούν - τέλος, οι προτάσεις θα δυσχεράνουν την προαγωγή τµήµατος του προσωπικού της οµάδας καθηκόντων «βοηθών υπαλλήλων» στους υψηλότερους βαθµούς της σταδιοδροµίας του. Αυτό σηµαίνει εκ νέου χαµηλότερο µισθό και συνεπώς χαµηλότερη από την αναµενόµενη σύνταξη. Βέβαια, όπως όλες οι αλλαγές σε ένα συνταξιοδοτικό σύστηµα, τα µέτρα αυτά θα αρχίσουν να έχουν µείζονα αντίκτυπο σε µεσοπρόθεσµο ως µακροπρόθεσµο ορίζοντα. Ο λόγος για τον οποίο τα άλλα στοιχεία του συνταξιοδοτικού συστήµατος παραµένουν αµετάβλητα είναι ότι υπέστησαν ήδη ριζική αλλαγή το 2004. Το νέο συνταξιοδοτικό σύστηµα αποτέλεσε έναν από τους πυλώνες της µεταρρύθµισης του κανονισµού υπηρεσιακής κατάστασης το 2004, και από τα σχετικά µε τις συντάξεις στοιχεία της µεταρρύθµισης αυτής προήλθε και θα εξακολουθήσει να προέρχεται σε αυξανόµενο βαθµό µεγάλο τµήµα των συνολικών οικονοµιών. Ο µείζων αντίκτυπος των αλλαγών του 2004 θα αρχίσει να γίνεται αισθητός κατά το 2020. Ως εκ τούτου, η σχετική µε τις συντάξεις συνολική εξοικονόµηση πόρων κατά τη χρονική περίοδο 2009-2059 αναµένεται να ανέλθει σε περίπου 25 δισ. ευρώ. Κατόπιν, θα γίνεται εξοικονόµηση 1 δισ. ευρώ ανά έτος, σε σύγκριση µε το τι θα συνέβαινε αν δεν είχε πραγµατοποιηθεί η µεταρρύθµιση του 2004. Τα προτεινόµενα µέτρα θα αυξήσουν σηµαντικά αυτή την εξοικονόµηση. Εποµένως, η εξέλιξη του συνταξιοδοτικού συστήµατος της ΕΕ (µεταρρύθµιση του 2004 και σχέδια προτάσεων του 2011) συνάδει µε την Πράσινη Βίβλο της Επιτροπής για επαρκή, βιώσιµα και ασφαλή ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά συστήµατα, της 7 ης Ιουλίου 2010, που καλούσε για επιµήκυνση του εργασιακού βίου µε αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης και µείωση των συστηµάτων πρόωρης συνταξιοδότησης. Ακόµα και τώρα το συνταξιοδοτικό σύστηµα της ΕΕ συνάδει πλήρως µε τα συνταξιοδοτικά συστήµατα των δηµοσίων υπαλλήλων των κρατών µελών. Μετά την εφαρµογή των προτεινόµενων µέτρων, τα θεσµικά όργανα θα βρίσκονται στην ίδια κατάσταση µε τα πλέον προηγµένα κράτη µέλη. Γιατί στις προτάσεις γίνεται λόγος για ελαστικό ωράριο; Οι µόνιµοι υπάλληλοι θα πρέπει να εργάζονται περισσότερο, όχι να έχουν επιπλέον διακοπές! Κατ αρχάς, οι µόνιµοι υπάλληλοι της ΕΕ είναι αφοσιωµένοι στα καθήκοντά τους και έχουν ως πρώτο µέληµά τους το έργο που παράγουν και τη συµβολή τους στο συµφέρον της Ευρώπης, και όχι την ανάκτηση υπερωριών βάσει του ελαστικού ωραρίου. Απόδειξη των προαναφεροµένων συνιστά το γεγονός ότι σχεδόν οι µισές από όλες τις ώρες εργασίας που υπερβαίνουν τον καθορισµένο χρόνο εργασίας δεν ανακτώνται ποτέ και µε καµία µορφή. εύτερο, πολλές διοικήσεις, τόσο σε εθνικό επίπεδο (π.χ. ανία, Γαλλία, Γερµανία, Κάτω Χώρες, Ηνωµένο Βασίλειο) όσο και σε περιφερειακό επίπεδο (π.χ. Βαυαρία, Βάδη-Βυρτεµβέργη), καθώς και ιδιωτικές εταιρείες κάνουν ευρεία χρήση των συστηµάτων ελαστικού ωραρίου, και ορθά, διότι το σύστηµα αυτό αποτελεί ένα σύγχρονο και φιλικό προς την οικογένεια εργαλείο διοίκησης. 10
Τρίτον, το ελαστικό ωράριο αποτελεί κίνητρο ώστε το προσωπικό να εργάζεται υπερωριακά όταν υπάρχει υψηλός φόρτος εργασίας, δεδοµένου ότι η ανάκτηση υπερωριών παρέχει στο προσωπικό τη δυνατότητα να αναπληρώνει µερικές από τις υπερωρίες που έχει κάνει. εν προσφέρει επιπλέον διακοπές. Συνολικά 14.000 µόνιµοι και προσωρινοί υπάλληλοι της Επιτροπής, αριθµός που ισοδυναµεί µε το 57% του επιλέξιµου προσωπικού αυτών των κατηγοριών, χρησιµοποίησαν το ελαστικό ωράριο το 2010. Μόνον ένα τµήµα των συσσωρευµένων ωρών εργασίας πέραν των καθορισµένων ωρών εργασίας ανακτήθηκε, και ως εκ τούτου συνολικά 88.000 ηµέρες υπερωριακής εργασίας πραγµατοποιήθηκαν αλλά δεν ανακτήθηκαν. Αυτές οι υπερωρίες αντιστοιχούν σε 400 θέσεις εργασίας. Το ελαστικό ωράριο δεν σηµαίνει λιγότερη εργασία - σηµαίνει καλύτερη εργασία, πιο ευέλικτη που αντιστοιχεί καλύτερα στις οργανωτικές ανάγκες. Πολλά στοιχεία από έρευνες και η πείρα από πολλές ιδιωτικές εταιρείες καταδεικνύουν ότι οι εργοδότες αντλούν οφέλη από την ευελιξία που παρέχουν στο προσωπικό τους όσον αφορά τον τρόπο και το ωράριο της εργασίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή δεν θέλει να τροποποιήσει το σύστηµα ελαστικού ωραρίου γενικότερα. Ωστόσο, προτείνει τον αποκλεισµό των διοικητικών στελεχών από το επίσηµο σύστηµα. Τα διοικητικά στελέχη συχνά εργάζονται πολύ περισσότερες ώρες από το άλλο προσωπικό στην ιεραρχία και τους καταβάλλεται ένα µικρό «επίδοµα διαχείρισης» ως αναγνώριση των πρόσθετων δεσµεύσεων και ευθυνών που συνοδεύουν τον ρόλο τους. Το ισχύον σύστηµα ελαστικού ωραρίου δεν συνάδει µε τις απαιτήσεις των καθηκόντων καθηµερινής διαχείρισης στο πλαίσιο των οποίων αναµένεται από τα διοικητικά στελέχη να είναι διαθέσιµα εκτός των καθορισµένων ωρών εργασίας για να εξασφαλίζουν την παροχή υπηρεσιών από την Επιτροπή. Για ποιο λόγο το ελάχιστο όριο εργασίας ανά εβδοµάδα αυξάνεται σε 40 ώρες; Η προτεινόµενη µείωση του προσωπικού θα απαιτήσει από κάθε υπάλληλο να αναλάβει ένα τµήµα του πρόσθετου φόρτου εργασίας για να επιτευχθούν οι ίδιοι στόχοι πολιτικής µε τον ίδιο µισθό. Με αύξηση περίπου κατά 7% της εβδοµαδιαίας εργασίας κάθε υπαλλήλου εξασφαλίζεται η διατήρηση του ίδιου επιπέδου ικανοτήτων. Πρόθεση της Επιτροπής είναι να εξασφαλίσει ότι οι ώρες εργασίας της ΕΕ συνάδουν µε την τρέχουσα πρακτική σε εθνικό επίπεδο, και µε 40 ώρες ανά εβδοµάδα τα θεσµικά όργανα τοποθετούνται στο ανώτατο όριο της κλίµακας. Το ελάχιστο όριο των 40 ωρών θα εφαρµόζεται σε όλα τα θεσµικά όργανα, και το ποσό της αντισταθµιστικής άδειας που επί του παρόντος λαµβάνεται στο πλαίσιο του συστήµατος ελαστικού ωραρίου είναι βέβαιο ότι θα επηρεαστεί σηµαντικά από τις νέες απαιτήσεις για τις ώρες εργασίας. Στην πράξη όµως, σηµαντικός αριθµός υπαλλήλων εργάζεται ήδη περισσότερο από τις απαιτούµενες 37,5 ώρες. Το επικαιροποιηµένο αυτό MEMO αντικαθιστά το MEMO/11/473 της 29ης Ιουνίου 2011. 11