ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙO ΠΑΜΦΙΛΩΝ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ: 2

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙO ΠΑΜΦΙΛΩΝ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ: 2 ΟΜΑ Α: 2 ΘΕΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΑΛΙΕΙΑ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΨΑΡΙΩΝ ΨΑΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ 1

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ: 2012-2013 Μέλη ομάδας: Υποθέματα : ΛΟΥΚΙΑ ΚΝΙΚΟΥ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΚΟΥΛΑΣ ΑΛΙΕΙΑ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΚΩΝΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΨΑΡΙΩΝ ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΑΖΙΜΑΣ ΨΑΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΨΑΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ 2

Περιεχόμενα: Εξώφυλλο σελ.1 Παρουσίαση μελών...σελ.2 Περιεχόμενα σελ.3 Περίληψη σελ.4 Ευχαριστίες..σελ.5 Εισαγωγή.σελ.6 Μεθοδολογία σελ.7 Αλιεία σελ.9-14 Κατηγορίες ψαριών...σελ.15-22 Απειλούμενα είδη θαλασσίων ειδών..σελ. 23-27 Ψάρια του τόπου μας σελ. 28-32 Συμπεράσματα..σελ.33 Βιβλιογραφία. Σελ 34 3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα θέματα που απασχόλησαν την ομάδα μας ήταν η αλιεία, οι κατηγορίες των ψαριών, τα απειλούμενα είδη καθώς και τα ψάρια του τόπου μας. Αφού βρήκαμε πληροφορίες για όλα τα παραπάνω, συντάξαμε την έκθεση μας.τέλος βρήκαμε στο διαδίκτυο κάποιες ενδιαφέρουσες προτάσεις, για το τι πρέπει να προσέχουμε όσον αφορά τις θάλασσες και τα ψάρια και θα τις παρουσιάσουμε στους συμμαθητές μας κατά την διάρκεια της παρουσίασης. 4

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε τα ιχθυοπωλεία που επισκεφθήκαμε, για να βγάλουμε φωτογραφίες και να τους απορίες μας. Τους καθηγητές κυρία Παπαδοπούλου και κύριο Κατσαρό για την βοήθεια τους στην σύνταξη της εργασίας μας. Τον καθηγητή πληροφορικής κύριο Παυλάτο, που μας παραχώρησε την αίθουσα υπολογιστών για την συλλογή των πληροφοριών και την σύνταξη των κειμένων. Τέλος τον διευθυντή μας και τους υπόλοιπους καθηγητές για την συνεργασία τους και την ανοχή τους. 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχος της εργασίας μας ήταν να γνωρίσουμε τον υπέροχο κόσμο της θάλασσας καθώς και τα είδη ψαριών που ζουν σε αυτή. Μέσα από την έρευνα που κάναμε,ανακαλύψαμε ποια είναι τα απειλούμενα είδη στην Ελλάδα άλλα και σε όλο τον κόσμο! Δεν ήταν λίγες οι πληροφορίες που αποκομίσαμε από την αλιεία, όπως τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι ψαράδες. Ένα ακόμη πράγμα που μάθαμε είναι σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται τα ψάρια, κάτι που δεν γνωρίζαμε έως τώρα. Τέλος, βρήκαμε πολλές πληροφορίες για τα ψάρια του τόπου μας και έτσι γνωρίσαμε περισσότερες λεπτομέρειες πάνω σε αυτά. Κάθε θέμα ήταν πολύ ενδιαφέρον και μας έδωσε σημαντικές πληροφορίες που μέχρι τώρα αγνοούσαμε. 6

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Το πρώτο βήμα μας ως ομάδα ήταν να κατανοήσουμε το σκοπό και την σημασία της εργασίας αυτής. Αφού το κάναμε αυτό αναλύσαμε τα θέματα που μας ανάθεσαν και τα μοιράσαμε στα μέλη της ομάδας ώστε η αναζήτηση πληροφοριών να είναι πιο εύκολη και γρήγορη. Με σκοπό να βρούμε και να συλλέξουμε πληροφορίες, οι καθηγητές μας έδειξαν μερικά πολύ ενδιαφέροντα βίντεο με θέμα την θάλασσα. Ετσι πήραμε πολλές ιδέες και ερεθίσματα για τον τρόπο που πρέπει να δραστηριοποιηθούμε. Το επόμενο στάδιο ήταν να γράψουμε την εργασία μας σε ηλεκτρονική μορφή και έτσι την συντάξαμε. Η παρουσίαση έγινε με την βοήθεια ενός power point όπου περιείχε και δύο βίντεο.ένα με τις κατηγορίες των ψαριών, τα ψάρια του τόπου μας και πληροφορίες για την αλιεία και ένα όπου περιείχε τα απειλούμενα ήδη.. 7

Αλιεία Με τον όρο αλιεία, κοινώς ψάρεµα, χαρακτηρίζεται γενικά τόσο η άγρα όσο και η τέχνη (τρόπος) της όλης δραστηριότητας, µε την οποία γίνεται η σύλληψη και απόσπαση των ιχθύων και άλλων υδροβίων ζώων από τον βιότοπό τους, (θάλασσες, λίµνες, ποτάµια, ιχθυογενετικούς σταθµούς κλπ), είτε για τροφή είτε για βιοµηχανικούς σκοπούς (παραγωγή ιχθυάλευρων, ελαίων, λιπασµάτων κλπ.) Το ψάρεµα είναι µια πανάρχαια και παγκόσµια πρακτική µε ποικιλία τεχνικών και παραδόσεων που έχουν µεταµορφωθεί εν µέρει από τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγµατα. Εκτός από το ότι παρέχει µια σηµαντική, σε ποιότητα και σε ποσότητα, πηγή τροφής και θέσεις εργασίας, η σύγχρονη αλιεία αποτελεί επίσης µορφή ψυχαγωγίας (η ερασιτεχνική αλιεία), αλλά και επαγγελµατικό σπορ. Στα προϊστορικά χρόνια Το ψάρεµα µαζί µε το κυνήγι και τη συλλογή καρπών θεωρούνται οι αρχαιότερες τέχνες του ανθρώπου αφού είναι άρρηκτα συνδεδεµένες µε την επιβίωσή του. Ο προϊστορικός άνθρωπος χρησιµοποιούσε διάφορους τρόπους για να ψαρεύει, πολλοί από τους οποίους εφευρέθηκαν ταυτόχρονα σε διάφορα µέρη της γης, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς χρησιµοποιούνται ακόµα και σήµερα. Το πρώτο αλιευτικό εργαλείο ήταν το ανθρώπινο χέρι. Με τα χέρια οι προϊστορικοί άνθρωποι µάζευαν θαλασσινά στην ακροθαλασσιά και έπιαναν τα ψάρια που παγιδεύονταν σε νερόλακκους. Σταδιακά, άρχισαν να χρησιµοποιούν πέτρες, κλωνάρια δέντρων, ακόντια και βέλη. Το καµάκι, το αγκίστρι και το δίχτυ, εφευρέθηκαν αργότερα. Τα πρώτα δίχτυα αποτελούνταν από πλέγµατα φυτικών υλικών (φύλλα, κλαδιά, ρίζες). Το δίχτυ θεωρείται «επαναστατική» εφεύρεση καθώς θεωρείται το πρώτο εργαλείο εντατικής αλιείας. Αρχαίοι Κινέζοι Οι Αρχαίοι Κινέζοι ήταν άριστοι ψαράδες. Ένα από τα πιο τελειοποιηµένα κινέζικα αλιευτικά εργαλεία ήταν το δίχτυ. Επίσης, κινέζικης καταγωγής θεωρείται και τα ψάρεµα µε πεζόβολο, τεχνική η οποία διαδόθηκε σε όλο τον κόσµο. Οι αλιευτικές δραστηριότητες των Κινέζων περιλάµβαναν επίσης το µάζεµα κοχυλιών µε µπαστούνια που έφεραν µικρούς γάντζους, ενώ είναι γνωστό ότι χρησιµοποιούσαν και εκπαιδευµένα αρπακτικά θαλασσοπούλια για να ψαρεύουν. Τέλος αξίζει να σηµειωθεί ότι Κινέζοι ήταν από τους πρώτους ιχθυοκαλλιεργητικές. Είχαν δηµιουργήσει µεγάλες εγκαταστάσεις, στις οποίες έβαζαν ξύλα, φρόντιζαν την υποβρύχια βλάστηση, φύτευαν χορτάρι, ώστε να ευνοείται η αναπαραγωγή των ψαριών. 8

Αρχαία Αίγυπτος Στην Αρχαία εποχή ο ποταµός Νείλος ήταν γεµάτος ψάρια. Φρέσκα, αποξηραµένα και παστά τα ψάρια αποτελούσαν µια σηµαντική πηγή πρωτεϊνούχας τροφής για τον πληθυσµό της χώρας. Οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι επινόησαν αρκετά εργαλεία και µεθόδους για την αλιεία και τις εικονογράφησαν στις ταφικές τους τοιχογραφίες και σε αρχεία παπύρου: απλές ψάθινες ψαρόβαρκες, δίχτυα, καλάθια από κλαδιά ιτιάς, καµάκια και διάφορα αγκίστρια σε µεγέθη που ποίκιλαν από 8 mm µέχρι 18 cm. Μέχρι τη δωδέκατη δυναστεία χρησιµοποιούνταν ήδη µεταλλικά αγκίστρια Όπως είναι συνηθισµένο και σήµερα, τα ψάρια θανατώνονταν µετά την αιχµαλωσία τους. Οι πέρκες του Νείλου, τα γατόψαρα και τα χέλια ήταν ανάµεσα στα σηµαντικότερα αλιεύµατα. Κάποιες αναπαραστάσεις δείχνουν ακόµη ότι πάστωναν ένα µέρος από τα ψάρια που ψάρευαν. Αιγύπτιοι φέρνουν ψάρια και το ετοιµάζουν για πάστωµα Φοίνικες Οι Φοίνικες, αρχαίος λαός που κατοικούσε στις ακτές του σηµερινού Λιβάνου, ήταν από τους πρώτους λαούς που δηµιούργησαν εγκαταστάσεις για το εντατικό ψάρεµα του τόνου, τα θυννεία. Μάλιστα, εµπορεύονταν τον τόνο, µέσω των µεγάλων αλιευτικών κέντρων που είχαν δηµιουργήσει στις ακτές της Αφρικής, στη Σικελία και την Ισπανία. Αρχαίοι Έλληνες Οι Αρχαίοι Έλληνες µελέτησαν µεθοδικά τα ψάρια, τους τρόπους αλιείας και τα αλιευτικά εργαλεία. Χρησιµοποιούσαν γάντζους και καµάκια, αγκίστρι δεµένο σε τρίχα αλόγου αλλά και κατακόρυφα συρτά δίχτυα, θυννεία, τσαπαρί και σύρτη. Επίσης, γνωστή ήταν η τεχνική της αναισθησίας των ψαριών µε ένα µίγµα κρασιού και αρωµατικών ουσιών. Γνώριζαν ακόµα και για την έλξη που ασκεί το φως στα ψάρια. Συνήθιζαν να ψαρεύουν οµαδικά µε βάρκες, 9

φωτίζοντας τη θάλασσα µε πολλούς δαυλούς, πλέοντας έτσι ώστε να κατευθύνουν τα ψάρια στα δίχτυα τους. Τέλος, γνωστό ήταν και το ψάρεµα µε παγίδες (κιούρτοι) που κατασκεύαζαν από σπαρτά και λυγαριές. Αλιευτικές σκηνές σχετικά σπάνια παρουσιάζονται στην Αρχαία Ελληνική τέχνη, µια αντανάκλαση του σχετικά χαµηλού κοινωνικού επιπέδου των ιχθυέων στην Αρχαία Ελληνική Κοινωνία. Έχει βρεθεί πάντως ένας κρατήρας χρονολογηµένος γύρω στα 510-500 π.χ., που εικονίζει ένα αγόρι να σκαρφαλώνει πάνω σε ένα βράχο µε ένα ράβδο ψάρια στο κεφάλι του και ένα καλάθι στα αριστερά του. Στο νερό κάτω, ένα στρογγυλεµένο αντικείµενο από το ίδιο υλικό µε ένα άνοιγµα από πάνω. Αυτό θεωρείται ότι ήταν µια ιχθυοπαγίδα που διατηρούσε τα ψάρια ζωντανά. Σίγουρα δεν είναι από δίχτυ. Αυτό το αντικείµενο βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης, Η.Π.Α. Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος περιγράφει την αλιεία ξιφία χρησιµοποιώντας καµάκι µε κατάληξη οδοντωτή και µυτερή. Ο Οππιανός της Κόρυκας (Oppian of Corycus), ένας Έλληνας συγγραφέας, συνέγραψε (177-180) µια µεγάλη µελέτη για τη θαλάσσια αλιεία, την «Αλιευτική». Είναι η αρχαιότερη γνωστή γραπτή µελέτη για το θέµα που έχει επιβιώσει ως τις µέρες µας. Ο Οππιανός περιγράφει αρκετά µέσα αλιείας, που περιλαµβάνουν τη χρήση διχτυών από αλιευτικά σκάφη, παγιδευτικά (scoop) δίχτυα, συγκρατηµένα µε στεφάνη, καµάκια και τρίαινες, καθώς και πολλές αλιευτικές παγίδες, «...που λειτουργούν ενώ οι ιδιοκτήτες τους κοιµούνται...». Η περιγραφή του Οππιανού για ψάρεµα µε «ακίνητο» δίχτυ είναι επίσης ενδιαφέρουσα: «Οι αλιείς τοποθετούν πολύ ελαφρά δίχτυα από κατεργασµένο λινάρι κυκλικά, καθώς χτυπούν βίαια την επιφάνεια της θάλασσας µε τα κουπιά τους και σχηµατίζουν µια δίνη γύρω από τις άκρες του κύκλου µε το δίχτυ. Από τα χτυπήµατα των κουπιών και το σαµατά που κάνουν τα ψάρια τροµοκρατούνται και τρέχουν πάνω στο στάσιµο δίχτυ, νοµίζοντας ότι είναι καταφύγιο: ανόητα ψάρια που τροµαγµένα από το θόρυβο, εισέρχονται στις πύλες του χαµού τους. Έπειτα οι ψαράδες τραβούν το δίχτυ και από τις δυο πλευρές µε σχοινιά και τα οδηγούν στην ακτή.» Από αρχαίες αναπαραστάσεις και γραπτές πηγές είναι φανερό ότι τα αλιευτικά σκάφη είναι τυπικά µικρά και χωρίς κατάρτι ή ιστίο, κατάλληλα εποµένως µόνο για παράκτια αλιεία µε σχετική ασφάλεια. Γλυπτό του θεού Ποσειδώνα, προστάτη των ναυτικών και των αλιέων, στο λιµάνι της Κοπεγχάγης, στη ανία 10

Η αλιεία στις µέρες µας Τα τελευταία εκατό χρόνια η αλιεία βιοµηχανοποιήθηκε. Μηχανοκίνητα αλιευτικά σκάφη, ψυγεία, υπερσύγχρονοι εξοπλισµοί για τον εντοπισµό κοπαδιών, ραντάρ, βυθόµετρα, ειδικοί µηχανισµοί ψαρέµατος, τεχνητά δολώµατα και συνθετικά δίχτυα, µεταξύ άλλων, συνέβαλλαν στην εντατικοποίηση της αλιείας, την ανάπτυξη της υπερπόντιας αλιείας αλλά και στην εξάντληση πολλών θαλάσσιων ειδών. Η πεποίθησή µας ότι η θαλάσσιοι πόροι είναι ανεξάντλητοι αποδεικνύεται εντελώς λανθασµένη. Σήµερα, κράτη όπως η Ρωσία, η Ιαπωνία, η Κίνα οι Η.Π.Α. και χώρες της ΕΕ αλιεύουν σε ολόκληρο την υφήλιο, ενώ ο παγκόσµιος πληθυσµός των ψαράδων ανέρχεται στα 5.500.000 άτοµα περίπου. Η θαλάσσια αλιεία στην Ελλάδα σήµερα. Στη χώρα μας η αλιεία υπήρξε ανέκαθεν κύρια δραστηριότητα και βασική πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους πολλών παράκτιων περιοχών και ιδίως των νησιών. Παρά τη μικρή συμμετοχή της στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ), μόλις 0,74% σε τρέχουσες τιμές (1990), είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Εθνική Οικονομία καθώς υποκαθιστά εισαγωγές αλιευτικών προϊόντων και προσφέρει βασικές πρώτες ύλες στη μεταποιητική βιομηχανία - η οποία είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη στην Βόρεια Ελλάδα - καθώς και στην άμεση κατανάλωση, όπου καλύπτει σημαντικό μέρος από το έλλειμμα πρωτεϊνών υψηλής διαιτητικής αξίας που εμφανίζει η χώρα μας. Επίσης συμβάλλει στην Εθνική Απασχόληση με μικρό, βέβαια ποσοστό (5,1% στη γεωργική και 1,2 % στην Εθνική), ιδιαίτερα όμως σημαντικό καθώς σε συγκεκριμένες περιοχές, όπως είναι οι μικρές νησιώτικες, όπου οι ευκαιρίες απασχόλησης είναι περιορισμένες, συχνά παρατηρείται το 30-40% του πληθυσμού να απασχολείται με την αλιεία, συντελώντας στη συγκράτηση του πληθυσμού στις εστίες του. Σήμερα στη θαλάσσια αλιεία απασχολούνται 35-50.000 άτομα σε 20.000 περίπου σκάφη. Τα μεγέθη αυτά δείχνουν ότι η χώρα μας έχει την υψηλότερη αναλογία ψαράδων στην Ε.Ε., με 1% του ενεργού πληθυσμού της. Να σημειωθεί, επίσης, ότι ο ελληνικός αλιευτικός στόλος είναι ο πολυαριθμότερος της Ε.Ε., αλλά από πλευράς ισχύος και χωρητικότητας είναι ο 7ος και ο γηραιότερος. 11

Αλιευτικά εργαλεία και µέθοδοι Η Θαλάσσια Αλιεία διακρίνεται σε Παράκτια, Μέση και Υπερπόντια. Στην Παράκτια Αλιεία, µικρά αλιευτικά σκάφη δραστηριοποιούνται κοντά στην ακτή ενώ τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται είναι κυρίως δίχτυα, παραγάδια, αγκίστρια, παγίδες και πεζότρατα. Στη Μέση Αλιεία, µεγαλύτερα σκάφη ψαρεύουν σε µεγαλύτερα βάθη ενώ στην Υπερπόντια, ειδικά σκάφη ταξιδεύουν σε όλον τον κόσµο για µήνες, έχοντας τη δυνατότητα να καταψύχουν µεγάλες ποσότητες αλιευµάτων. Οι µηχανότρατες και τα γρι γρι αποτελούν τους συνήθεις τρόπους Μέσης και Υπερπόντιας Αλιείας. Τα βασικότερα χαρακτηριστικά των κυριότερων αλιευτικών εργαλείων και µεθόδων είναι: ΙΧΤΥΑ: Τα δίχτυα είναι ο απλούστερος και συνηθέστερος τρόπος αλιείας. Ανάλογα µε το ψάρι που επιδιώκει να πιάσει ο ψαράς, είναι κατασκευασµένο και το δίχτυ. Αν πρόκειται, για µικρά ψάρια (σαρδέλες, µπαρµπούνια, γαρίδες κ.ά.), το δίχτυ είναι κατασκευασµένο από ψιλό νήµα κι έχει µικρές τρύπες. Αν πρόκειται για µεγάλα ψάρια, το δίχτυ είναι χοντρό και γερό µε µεγάλα ανοίγµατα. Πάνω στο δίχτυ είναι δεµένοι φελλοί και βαρίδια. Τα δίχτυα διακρίνονται σε δίχτυα βυθού και σε δίχτυα επιφάνειας. ΠΑΡΑΓΑ Ι: Το παραγάδι αποτελείται από ένα χοντρό νήµα («µάνα»), στο οποίο δένονται, σε µικρή απόσταση το ένα από το άλλο, κοµµάτια λεπτότερου νήµατος («παράµαλλα»), που φέρουν στις άκρες τους αγκίστρια. Απλώνεται στο βυθό ή την επιφάνεια της θάλασσας. Αν και το ψάρεµα µε παραγάδι θεωρείτε πολύ αποτελεσµατικό, δε θεωρείτε επιλεκτικό εργαλείο, γιατί πιάνονται πολλών ειδών ψάρια και θαλάσσια είδη που δεν είναι εµπορεύσιµα. ΠΑΡΑΓΑ Ι ΣΤΗΝ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΠΕΖΟΤΡΑΤΑ: Η πεζότρατα αποτελείται από δυο πλευρικές επιφάνειες µε δίχτυ και µια µεσαία δικτυωτή επιφάνεια µε µικρές τρύπες. Οι δυο πλευρές έχουν στο πάνω 12

µέρος σχοινί µε φελλούς και στο κάτω µέρος σχοινί µε βαρίδια. Η τράτα ρίχνεται µε σκάφος παράλληλα µε την ακτή και µε τα σχοινιά που είναι δεµένα στις δυο άκρες σέρνεται προς τα έξω. Έτσι τα ψάρια που κυκλώνονται από την τράτα οδηγούνται από τα πλευρικά δίχτυα προς το σάκο. Το ψάρεµα µε πεζότρατα δε θεωρείτε επιλεκτικό. Η χρήση του συγκεκριµένου εργαλείου έχει απαγορευτεί στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εκτός της Ελλάδας), γιατί καταστρέφει το γόνο και πιάνει πολύ µικρά ψάρια. ΙΑ ΟΧΙΚΕΣ ΦΑΣΕΙΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΕΖΟΤΡΑΤΑΣ ΜΗΧΑΝΟΤΡΑΤΑ: Η µηχανότρατα είναι σκάφος που ψαρεύει σέρνοντας δίχτυα στη θάλασσα. Οι µηχανότρατες διακρίνονται σε πελαγικές και βυθότρατες, ανάλογα µε το βάθος που σέρνουν τα δίχτυα τους.. Το ψάρεµα µε µηχανότρατα δε θεωρείται επιλεκτικό, ενώ ειδικά η χρήση της βυθότρατας καταστρέφει το βυθό της θάλασσας. ΠΕΛΑΓΙΚΗ ΤΡΑΤΑ ΓΡΙ ΓΡΙ: Το γρι γρι είναι ένα κυκλικό δίχτυ. Έχει φελλούς στο πάνω µέρος και βαρίδια στο κάτω, για να κρατούν το δίχτυ κάθετα µέσα στη θάλασσα. Με το δίχτυ αυτό οι ψαράδες κυκλώνουν το µέρος της θάλασσας όπου είναι τα ψάρια και τραβώντας ένα σχοινί σχηµατίζεται σάκος που περικλείει µέσα το αλίευµα. Με το γρι - γρι αλιεύονται κυρίως ψάρια του αφρού. Το ψάρεµα µε γρι γρι γίνεται συνήθως τη νύχτα. Τα ψάρια προσελκύονται από το φως που εκπέµπουν οι λάµπες στις βάρκες, συγκεντρώνονται κοντά στις βάρκες και εκεί κυκλώνονται. Το ψάρεµα µε γρι-γρι δεν θεωρείται επιλεκτικό. 13

ΨΑΡΕΜΑ ΜΕ ΓΡΙ-ΓΡΙ 14

Κατηγορίες ψαριών Σύμφωνα με τους επιστήμονες πάνω από ένα εκατομμύριο είδη ζώων και φυτών διαβιούν στις θάλασσες του πλανήτη μας, αλλά από αυτά μόλις 226.000 έχουν επίσημα καταγραφεί (πλην των θαλάσσιων βακτηρίων), εκ των οποίων τα 20.000 κατά την τελευταία δεκαετία. Τα είδη αυτά χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες: 1. Αρθρόποδα Τα Αρθρόποδα (Arthropoda) είναι συνοµοταξία από το βασίλειο των ζώων. Περίπου το 80% όλων των ειδών ζώων, που ζουν σήµερα, είναι αρθρόποδα. Έχουν εξωσκελετό και το σώµα τους χωρίζεται σε µεταµερίδια. Έχουν αρθρωτά άκρα, που µπορεί να είναι πόδια (όπως συµβαίνει στα µαλακόστρακα, και τα µυριάποδα) ή στοµατικά µόρια ή κεραίες ή ενδιάµεσα άκρα σαν στοµατικά πόδια. Ο αριθµός των ποδιών καθορίζει την ταξινοµική διαίρεση, όπως γίνεται αντιληπτό από τα ονόµατα εκάποδα και Εξάποδα. Εµφανίζονται από την Κάµβρια περίοδο και περιλαµβάνουν µια µεγάλη οµάδα που εξαφανίστηκε τελείως, τους Τριλοβίτες. Τα αρθρόποδα έχουν κοιλιακή νευρική άλυσο µε αρχικά ένα ζευγάρι γάγγλια κατά µέλος και ανοικτό κυκλοφορικό σύστηµα µε την καρδιά στη ράχη. Αστακός 2. Θηλαστικά Τα θηλαστικά χωρίζονται σε τρεις κύριες ταξινοµικές υποκατηγορίες, ανάλογα µε το πώς γεννιούνται. Αυτά τα είδη είναι: τα µονοτρήµατα, τα µαρσιποφόρα και τα πλακουντωτά. Εκτός από τα πέντε είδη µονοτρηµάτων (που γεννούν τα αυγά), όλα τα είδη θηλαστικών γεννούν ζωντανά µικρά. Τα περισσότερα θηλαστικά έχουν επίσης εξειδικευµένα δόντια, και η µεγαλύτερη οµάδα των θηλαστικών, τα πλακουντοφόρα, χρησιµοποιούν ένα πλακούντα κατά τη διάρκεια της κύησης. Ο εγκέφαλος των 15

θηλαστικών ρυθµίζει τα ενδοθερµικά και κυκλοφοριακά συστήµατα, συµπεριλαµβανοµένων µίας τετράχωρης καρδιάς. Υπάρχουν περίπου 5.400 είδη (5490, σύµφωνα µε την κόκκινη λίστα της IUCN) θηλαστικών, τα οποία διανέµονται σε περίπου 1.200 γένη, 153 οικογένειες και 29 τάξεις (αν και αυτό ποικίλλει από το σύστηµα ταξινόµησης). Τα θηλαστικά κυµαίνονται σε µέγεθος από 30-40 χιλιοστόµετρων νυχτερίδα Bumblebee 33 µέτρων (108 ποδών) και Μπλε Φάλαινα. Μπλε φάλαινα 3. Εχινόδερµα Στα εχινόδερµα περιλαµβάνονται οι αστερίες, λεγόµενοι και αστέρια της θάλασσας, οι αχινοί, οι οφίουροι, οι θαλάσσιοι κρίνοι, τα ολοθούρια, τα κοινώς λεγόµενα αγγούρια της θάλασσας, καθώς και κάποιες άλλες τάξεις που έζησαν σε παλαιότερες γεωλογικές εποχές και που σήµερα απαντώνται µόνο ως απολιθώµατα. Όλα τα εχινόδερµα παρουσιάζουν µια δευτερογενή ακτινωτή συµµετρία η οποία συνηθέστερα είναι πενταµερής. Το σώµα τους διακρίνεται σε πέντε (ή πολλαπλάσιο του πέντε) βραχίονες ή ακτίνες. Πολλές φορές η δευτερογενής αυτή συµµετρία µεταπίπτει τριτογενώς σε αµφιπλευροσυµµετρική, όπως συµβαίνει στους ακανόνιστους αχινούς. Τα περισσότερα είδη των εχινοδέρµων έχουν ένα ασβεστολιθικό σκελετό (ή κάψα) που φέρει αγκάθια. Ζουν σε παράκτιες θαλάσσιες περιοχές, αλλά και στο βυθό, µέχρι 4.000 µέτρα, όπου κινούνται ελεύθερα, αλλά µε µεγάλη βραδύτητα, πλην όµως κανένα είδος εξ αυτών δεν ζει παρασιτικά. Παρουσιάζονται σε µεγάλο αριθµό κατά οµάδες και πολλά είδη δηµιουργούν αποικίες. Μερικά εξ αυτών προσκολλώνται σε βράχια ή σε άλλα αντικείµενα όπως και σε ύφαλα µόνιµα αγκυροβοληµένων πλοίων (παροπλισµένων). Τα λεγόµενα πελαγίσια κολυµπούν ελεύθερα στο πέλαγος. Πολύ λίγα είδη εξ αυτών χρησιµοποιούνται ως τροφή από τον άνθρωπο, τα δε αυγά τους χρησιµεύουν σε πολλές πειραµατικές έρευνες. 16

Ειδικότερα οι αστερίες δεν είναι εδώδιµοι και καθίστανται επικίνδυνοι στα διάφορα οστρεοτροφεία. Αστερίας 4. ΜΑΛΑΚΙΑ Τα µαλάκια (Mollusca) αποτελούν µια τεράστια συνοµοταξία ζώων, την πολυπληθέστερη συνοµοταξία µετά τα αρθρόποδα, µε πάνω από 100.000 είδη. Ο επιστηµονικός κλάδος της ζωολογίας που ασχολείται µε την µελέτη των µαλακίων ονοµάζεται µαλακιολογία ή µαλακιοζωολογία, ενώ µαλακιολόγος ονοµάζεται ο επιστήµονας που εξασκεί το επάγγελµα. Στη συνοµοταξία αυτή περιλαµβάνονται τα αµφίνευρα, τα ελασµατοβραγχιωτά, τα κεφαλόποδα, τα γαστερόποδα και τα σκαφόποδα, τα οποία και αποτελούν τις επιµέρους πέντε οµοταξίες της συνοµοταξίας αυτής. Στα µαλάκια περιλαµβάνονται διάφορα είδη όπως τα σαλιγκάρια, οι αχιβάδες, τα καλαµάρια και τα χταπόδι, που από εξελικτικής άποψης είναι από τα πιο εξελιγµένα ανάµεσα στα ασπόνδυλα. Ζουν κατά πλειονότητα στο νερό, συνήθως στη θάλασσα, τους ωκεανούς αλλά και σε γλυκό νερό. Είναι µια οµάδα ζώων πολύ παλιά, πρωτοεµφανίστηκε την Εδιακαρανική περίοδο και εκπρόσωποί της ζουν µέχρι σήµερα. Σουπιά 17

Υποκατηγορίες μαλακίων: Κεφαλόποδα Τα κεφαλόποδα ανήκουν στη συνοµοταξία των υδρόβιων µαλακίων, αποτελούν το πιο εξελιγµένο είδος τους και ονοµάστηκαν έτσι επειδή τα πλοκάµια τους εκφύονται από το κεφάλι τους. Στην οµοταξία τους περιλαµβάνονται, µεταξύ άλλων, τα θράψαλα, τα καλαµάρια, οι µοσκιοί, οι σουπιές και τα χταπόδια, όπως και είδη που φαινοµενικά δεν µοιάζουν ιδιαίτερα στα προηγούµενα, ανάµεσα στα οποία και ο ο ναυτίλος. ΧΤΑΠΟ Ι Αµφίνευρα Τα αµφίνευρα είναι υποφύλο µαλακίων, που περιλαµβάνει δύο οµοταξίες πρωτόγονων µορφών µαλακίων, τα απλακοφόρα και τα πολυπλακοφόρα. Τα πρώτα είναι µικρά σκωληκόµορφα ζώα που διαβιούν σε µεγάλα βάθη των ωκεανών και περιλαµβάνουν περίπου 100 είδη. Τα δεύτερα είναι πιο γνωστά µε την κοινή ονοµασία χιτώνες και φέρουν ευρύ πόδα και όστρακο µε 8 διαδοχικά διευθετηµένες ραχιαίες πλάκες περιλαµβάνουν συνολικά 600 είδη εδραίων ζώων, τα οποία συναντώνται από τα ρηχά νερά έως βάθη περίπου 400 µ. Τα α. χαρακτηρίζονται από την αµφίπλευρη συµµετρία των οργάνων και τη διάταξη των νεύρων τους. 18

Χιτώνας Ελασματοβράγχια Είναι ομοταξία αμφιπλευροσυμμετρικών μαλακίων, με ατροφικό ή χωρίς καθόλου κεφάλι. Η ονομασία τους οφείλεται στην παρουσία δύο φυλλοειδών βραγχίων, τα οποία αποτελούνται από ελασματοειδή βραγχιακά ινίδια. Ονομάζονται επίσης πελεκύποδα, επειδή το πλευρικά πιεσμένο πόδι τους έχει μορφή πελέκεως, και δίθυρα, επειδή το σώμα τους περικλείεται σε ένα όστρακο με δύο θυρίδες, δεξιά και αριστερά. Οι θυρίδες αυτές είναι συνήθως συμμετρικές, αλλά υπάρχουν και ασύμμετρες σε διάφορα είδη όπως τα χτένια και τα στρείδια, τα οποία προσκολλώνται με τη μία θυρίδα σε βράχους. Οι θυρίδες συνδέονται μεταξύ τους στο πάνω μέρος του οστράκου με έναν ελαστικό σύνδεσμο και προσαρμόζονται τελείως με το κλείθρο, το οποίο έχει χαρακτηριστικές εγκολπώσεις και οδοντώσεις (δόντια του κλείθρου). Όσο τα ε. είναι ζωντανά, οι θυρίδες διατηρούνται κλειστές από έναν ή δύο ισχυρούς προσαγωγούς μυς, οι οποίοι συγκρατούνται στα εσωτερικά τοιχώματα μεταξύ των δύο θυρίδων. Οι θυρίδες ανοίγουν όταν οι μύες χαλαρώνουν και όταν το ζώο πεθάνει. Το όστρακο, το οποίο δεν έχει έντονους χρωματισμούς, παράγεται από την έκκριση αδένων του μανδύα, δηλαδή του σχηματισμού που περιβάλλει το σώμα του ζώου, και συγκροτείται από τρεις στιβάδες: μία εξωτερική (περιόστρακο), μία ενδιάμεση (πρισματική), η οποία αποτελείται από πρίσματα ανθρακικού ασβεστίου, και μία εσωτερική (μαργαριτοφόρος), από λεπτά στρώματα ανθρακικού ασβεστίου και κογχυολίνη, με παράλληλη διάταξη. Σε ορισμένα δίθυρα, όπως το γένος Meleagrina, η μαργαριταρώδης ουσία περιβάλλει συχνά κόκκους άμμου ή άλλα ξένα σωματίδια που φτάνουν στην εσωτερική στιβάδα, σχηματίζοντας τα μαργαριτάρια. Άλλο προϊόν των ε., με εμπορική σημασία είναι η βύσσος ενώ το όστρακο ορισμένων ειδών πωλείται ως διακοσμητικό, όπως για παράδειγμα το πολύ μεγάλο όστρακο του γένους Tridacna και το όστρακο από το χτένι του γένους Pecten. Πολλά είδη 19

είναι εδώδιμα, ορισμένα από τα οποία, όπως τα στρείδια και τα μύδια, καλλιεργούνται σε ειδικά εκτροφεία. Τα ε. υποδιαιρούνται σε διάφορες τάξεις, γενικά όµως διακρίνονται στις κατηγορίες των ασιφώνων μαλακίων και των σιφωνωτών. Τα τελευταία διαθέτουν δύο σιφώνια, ένα ραχιαίο και ένα κοιλιακό, για την κυκλοφορία του νερού. Τα σιφώνια σχηματίζονται από τη σύντηξη των άκρων του μανδύα. Τα περισσότερα ε. είναι γονοχωριστικά (χωριστά φύλα) και αναπαράγονται με αβγά. Ορισμένα είδη, όπως τα στρείδια, είναι ερμαφρόδιτα, με διαδοχική ανάπτυξη των λειτουργιών του αρσενικού και του θηλυκού. Από τα ε. συνήθως απουσιάζουν τα αισθητήρια όργανα, αλλά κάποια είδη, όπως τα χτένια, φέρουν πολυάριθμα οφθαλμίδια. Πάνω στα βράγχια και στην επιφάνεια του μανδύα υπάρχουν πολλές παλλόμενες βλεφαρίδες οι σχηματισμοί αυτοί χρησιμεύουν για να μεταφέρουν στο στόμα, το οποίο δεν έχει κεράτινους οδοντικούς σχηματισμούς, την τροφή, η οποία αποτελείται από μικρούς οργανισμούς και υπολείμματά τους. Το πόδι είναι ένα όργανο σκωληκοειδούς ή πελεκυοειδούς μορφής, που χρησιμεύει στο ζώο για τη μετακίνησή του. Ορισμένα ε. έχουν τη συνήθεια να σκάβουν τους βράχους, στους οποίους βρίσκονται μόνιμα. Αυτό το κατορθώνουν είτε μηχανικά, με την τριβή των θυρίδων, είτε χημικά, με όξινες εκκρίσεις. Γαστερόποδα Τα Γαστερόποδα, ή Γαστρόποδα, αποτελούν μία από τις πέντε ομοταξίες της συνομοταξίας των Μαλακίων. Πρόκειται για μικρά ζώα χερσαία ή υδρόβια με σώμα ασύμμετρα κατασκευασμένο που φέρει ένα όστρακο (μονόθυρα). Στην ομοταξία αυτή περιλαμβάνονται τα σαλιγκάρια, οι γυμνοσάλιαγκες, τα πτερόποδα, οι λεπάδες, οι πεταλίδες, τα βούκινα και άλλα μικρότερα είδη. Τα γαστερόποδα διακρίνονται σε τρεις υφομοταξίες τα προσωβράγχια, τα οπισθοβράγχια και τα πνευμονοφόρα, καθεμιά εκ των οποίων περιλαμβάνει επιμέρους τάξεις και οικογένειες, που όμως η ταξινομία τους παρουσιάζει συνεχείς μεταβολές. Υπάρχουν γαστερόποδα χερσαία, θαλάσσια και του γλυκού νερού.. Συνήθως έχουν κεφάλι που ξεχωρίζει ένα ζεύγος πλοκάμων και μάτια. 20

Σκαφόποδα Περιλαμβάνει περίπου 150 αρτίγονα είδη με παγκόσμια εξάπλωση. Τα σκαφόποδα διαθέτουν ένα λείο, σωληνοειδές και ελαφρώς καμπυλωμένο όστρακο που μοιάζει με μικρό χαυλιόδοντα και το οποίο είναι ανοιχτό και στα δύο άκρα. Τα σκαφόποδα συνήθως διεισδύουν στον αμμώδη βυθό με το μπροστινό, ευρύτερο άκρο του οστράκου, ενώ το οπίσθιο, λεπτό άκρο είναι στραμμένο προς τα πάνω. Η μανδυακή κοιλότητα είναι μεγάλη και εκτείνεται σε όλο το μήκος του ζώου. Το πόδι προεξέχει από το ευρύτερο άκρο και χρησιμοποιείται για το σκάψιμο του υποστρώματος. Το στόμα βρίσκεται επίσης στο ευρύτερο άκρο και περιβάλλεται από πολλές λεπτές κεραίες. Οι κεραίες αυτές είναι συσταλτές και κολλώδεις και εξυπηρετούν στη σύλληψη της τροφής, η οποία αποτελείται από νεκρό οργανικό υλικό και μικροοργανισμούς, όπως ορισμένα πρωτόζωα. Η στοματική κοιλότητα αποτελείται μια γνάθο και είναι εφοδιασμένη με ξύστρο. Τα μάτια, οι αισθητήριες κεραίες και τα οσφράδια απουσιάζουν. Η είσοδος και η έξοδος του νερού πραγματοποιούνται από το οπίσθιο άκρο, η πρώτη με τη βοήθεια βλεφαρίδων και η δεύτερη με μυϊκή σύσπαση. Λόγω της απουσίας βραγχίων η ανταλλαγή των αερίων γίνεται από την επιφάνεια του μανδύα. Η καρδιά είναι υποτυπώδης, αποτελούμενη από μια απλή συσταλτή κοιλότητα, ενώ δεν υπάρχουν αρτηρίες και φλέβες. Τα σκαφόποδα είναι γονοχωριστικά δηλαδή υπάρχουν ξεχωριστά θηλυκά και αρσενικά άτομα και ωοτόκα ζώα οι γαμέτες αποβάλλονται στη μανδυακή κοιλότητα και από εκεί στο εξωτερικό περιβάλλον, όπου γίνεται η γονιμοποίηση. Ένα από τα πιο μελετημένα γένη σκαφόποδων είναι το Dentalio, το οποίο είναι κοινό στη Μεσόγειο θάλασσα. Πολυάριθμα είδη απολιθωμένων σ. είναι γνωστά, τα αρχαιότερα από τα οποία έζησαν κατά την δεβόνιο περίοδο του παλαιοζωικού αιώνα. 21

Dentalio 22

Απειλούμενα είδη θαλασσίων ειδών Παγκοσμίως Δυστυχώς υπάρχουν αρκετά απειλούμενα είδη στους ωκεανούς και στις θάλασσες μας. Στους ωκεανούς μεγάλο ποσοστό σε απειλούμενα είδη έχουν οι καρχαρίες και οι φάλαινες. Τουλάχιστον 10 είδη καρχαριών βρίσκονται σε κίνδυνο εξαφάνισης. Εκτός από τους καρχαρίες και τις φάλαινες υπάρχουν αρκετά ακόμη απειλούμενα είδη όπως την χελώνα Hawksbill Turtle και Loggerhead Sea Turtle, τον τόνο Bluefin Tuna, την φώκια Mediterranean Monk Seal, η αχιβάδα Giant Clam, την βίδρα Sea Otter,το θηλαστικό Dugong, το κοράλλι Staghorn Coral, το θαλάσσιο λιοντάρι Steller Sea Lion. Βέβαια υπάρχουν πάρα πολλά ακόμη και θα συνεχίσουν να υπάρχουν λόγω της ρύπανσης και των αλλαγών των κλιματικών αλλαγών. (Hawksbill turtle) (Giant clam) 23

(Beluga whale) Στην Ελλάδα Απειλούμενα είδη υπάρχουν και στην μεσόγειο και στις ελληνικές θάλασσες. Τα κυριότερα είδη απειλούμενων ειδών είναι: το δελφίνι, η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta και η μεσογειακή φώκια Monachus monachus. 24

Δελφίνι Στις ελληνικές θάλασσες απαντώνται τέσσερα είδη δελφινιών : το ρινοδέλφινο (Tursiops truncatus), το ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba), το κοινό (Delphinus delphis), και το σταχτοδέλφινο. Οι κίνδυνοι που κάνουν το δελφίνι να είναι απειλούμενο είδος είναι: Η θαλάσσια ρύπανση και καθώς τα δελφίνια βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας συγκεντρώνουν μεγάλες ποσότητες τοξικών ουσιών στο σώμα τους. Η τυχαία σύλληψή τους σε αλιευτικά εργαλεία: Η χρήση αφρόδιχτων και το λαθραίο ψάρεμα με δυναμίτιδα ευθύνονται για το θάνατο χιλιάδων δελφινιών και άλλων θαλάσσιων θηλαστικών κάθε χρόνο. Η υπεραλίευση. Δελφίνια που πιθανά δυσκολεύονται να εντοπίσουν τροφή, έλκονται από τη λεία που είναι παγιδευμένη στα δίχτυα και δημιουργούν συχνά ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία.. Η εσκεμμένη θανάτωσή τους. Η υποβάθμιση της παράκτιας ζώνης. Μεγάλα έργα όπως η κατασκευή μεγάλων λιμανιών, ιχθυοκαλλιεργειών και η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ισορροπία τους της παράκτιας οικοσυστήματος. Η σκόπιμη σύλληψή τους. Η σύλληψη δελφινιών, τα οποία στη συνέχεια τίθενται σε καθεστώς αιχμαλωσίας για ποικίλους λόγους (δελφινάρια, στρατιωτικά πειράματα) έχουν προκαλέσει πρόβλημα σε διεθνές επίπεδο. 25

Χελώνα Caretta Caretta Η Caretta caretta, ένα από τα επτά είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στον πλανήτη, ζει περίπου 80 χρόνια και τρέφεται κυρίως με θαλάσσια φυτά και ασπόνδυλα. Η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta έχει καταχωρηθεί στο Διεθνές Κόκκινο Βιβλίο σαν απειλούμενο είδος. Ανάμεσα στις κύριες απειλές που αντιμετωπίζει είναι η υποβάθμιση και η καταστροφή των βιοτόπων αναπαραγωγής της, η χρήση αλιευτικών εργαλείων, η ύπαρξη σκουπιδιών και πλαστικών σακουλών. Φώκια Monachus Monachus Η μεσογειακή φώκια είναι ένα από τα 35 είδη φώκιας που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο. Η επέκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στο µεγαλύτερο µέρος των ακτών (κυρίως λόγω της τουριστικής ανάπτυξης) έχουν επιφέρει δραµατική συρρίκνωση και υποβάθµιση των βιότοπων του είδους. Οι παραλίες όπου κάποτε ξεκουράζονταν οι φώκιες, έχουν σήµερα γεµίσει ξενοδοχεία και ταβέρνες. Το χειρότερο: ακόµα και τα τελευταία καταφύγια του ζώου, οι θαλασσινές σπηλιές, είναι πλέον προσιτά στους κατόχους σκαφών αναψυχής, που µε την παρουσία τους µπορεί να ενοχλήσουν και να τροµάξουν τις φώκιες. Στην υποβάθµιση του βιότοπου της µεσογειακής φώκιας συµβάλλει και η ρύπανση από βιοµηχανικά απόβλητα και προϊόντα πετρελαίου. Παράλληλα, η υπεραλίευση καθώς και η παράνοµη αλιεία (π.χ. µε χρήση δυναµίτη) έχουν οδηγήσει σε σηµαντική µείωση των ιχθυαποθεµάτων. Οι φώκιες, ανήµπορες πλέον να εξασφαλίσουν αρκετή τροφή από το φυσικό τους στοιχείο, στρέφονται ολοένα και συχνότερα στα δίχτυα των ψαράδων αφαιρώντας την "ψαριά" και προξενώντας ζηµιές στα αλιευτικά εργαλεία. Στην υποβάθµιση του βιότοπου της 26

µεσογειακής φώκιας συµβάλλει και η ρύπανση από βιοµηχανικά απόβλητα και προϊόντα πετρελαίου. Ψάρια του τόπου µας 27

Το ψάρι αλλά και γενικότερα τα θαλασσινά υπήρξαν για τους Έλληνες ένα πολύ σημαντικό στοιχείο διατροφής. Η αλιεία την Ελλάδα είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τον ελληνικό πολιτισμό και την εικόνα που έχουμε για τις θάλασσες μας. Οι Έλληνες αγαπάμε της θάλασσες μας και εκείνη μας ανταμείβει μα τα φρέσκα και νόστιμα ψάρια της. Ποια είναι όμως αυτά; Παρακάτω αναφέρουμε μερικά από τα πιο αγαπημένα ψάρια του τόπου μας. Γαύρος Το µήκος του γαύρου φθάνει µέχρι τα 20 εκατοστά. Η ράχη και τα πλευρά του είναι πρασινογάλαζα, ενώ η κοιλιά του είναι λευκή προς το ασηµί και γυαλιστερή. Το σώµα του είναι στενόµακρο, το ρύγχος του µακρύ και το πάνω σαγόνι του εξέχει µακρύτερο. Το στόµα του φθάνει µέχρι πίσω από τα µάτια, φέροντας µικρά και µυτερά δόντια. Φέρει ένα ραχιαίο πτερύγιο, ένα θωρακικό χαµηλά, το κοιλιακό αντικριστά του ραχιαίου, ένα µικρό τριγωνικό εδρικό καθώς και διχαλωτή ουρά. Ζει σε ζεστές περιοχές, κατά κοπάδια και περισσότερο στον αφρό ειδικά την Άνοιξη και το Καλοκαίρι. Το Χειµώνα αντίθετα παραµένει στο βυθό σε βάθος 100-200 µέτρα, εξ ου και η αλιεία τους την περίοδο αυτή είναι περιορισµένη. Τρέφεται µε µικροσκοπικά µαλακόστρακα και το γόνο άλλων ψαριών. Όταν ζεστάνει ο καιρός πλησιάζει τις ακτές για ν αφήσει τ αυγά του, που επιπλέουν µαζί µε το πλαγκτόν. Στις ελληνικές θάλασσες υπάρχουν άφθονοι που ψαρεύονται από τα τέλη Αυγούστου και µετά, όταν δουλεύουν οι τράτες καθώς και µε τα γρι-γρί, όπου και η τιµή τους κατά κιλό είναι πολύ χαµηλή. Το κρέας τους είναι πολύ νόστιµο, ειδικά αν πριν το µαγείρεµα αφαιρεθεί το κεφάλι, επειδή πικρίζει αρκετά. Αλιεύονται επίσης και για δόλωµα µεγαλύτερων ψαριών. Στο εµπόριο φέρονται είτε ως νωποί, είτε ως παστωµένοι καλούµενοι αντζούγιες, ή και επεξεργασµένοι ακέφαλοι σε φέτες, σε κατάψυξη, ή σε κονσέρβες. Γλώσσες 28

Η γλώσσα είναι ένα επίπεδο ψάρι. Απαντάται σε αµµώδη σηµεία του βυθού και συνήθως κολυµπά πολύ κοντά στο βυθό, µε αποτέλεσµα να είναι σχετικά δύσκολο να το εντοπίσει κανείς. ιακρίνεται κατά διαστάσεις σε µεγάλη, και µικρή και κατά είδος σε Γλώσσα η κοινή ή Γλώσσα η γλώσσα (Solea vulgaris ή Solea solea) και Γλώσσα η ξανθή ή Γλώσσα η κίτρινη (Solea lutea) που αµφότερες ανήκουν στην οικογένεια "Γλωσσίδες" (Soleidae). Το ψάρι αυτό γεννιέται µε κατακόρυφο προσανατολισµό, όπως τα συνηθισµένα ψάρια. Σιγά - σιγά αρχίζει να γέρνει και να ακουµπάει στον βυθό. Η πλευρά που ακουµπάει κάτω γίνεται πλακέ και άσπρη. Το µάτι που είναι από κάτω, σιγά - σιγά µετακινείται και έρχεται δίπλα σε αυτό που είχε µείνει από πάνω. Μπαρμπούνι Το µπαρµπούνι (τρίγλη η µυστακοφόρος, παλαιότερα trigla barbatus, αναφέρεται ως Mullus surmuletus) είναι είδος ακανθοπτέρυγου ψαριού του γένους Τρίγλη (Trigla) της οικογενείας των τριγλιδών (Triglidae). Το µήκος του µπαρµπουνιού φθάνει τα 35 εκατοστά. Έχει χρώµα ερυθρωπό, βαθύτερο στη ράχη και ασηµέρυθρο στην κοιλιά, καλύπτεται δε από πολλά µικρά λέπια ωοειδούς σχήµατος. Τα στηθαία πτερύγια φέρουν τρεις άκανθες το καθένα, µε τις οποίες το µπαρµπούνι ανασκάπτει την άµµο του βυθού για την αναζήτηση τροφής. Το κεφάλι έχει κυβικό σχήµα και φέρει µεγάλο στόµα µε µικρά πολυπληθή δόντια και στις δύο σιαγόνες, ενώ το ρύγχος είναι επιµηκυσµένο και στο άκρο φέρει τριχοειδείς άκανθες (οι οποίες λαϊκά αποκαλούνται "µουστάκια", απ' όπου και το όνοµά του). Το σώµα είναι επίµηκες και καταλήγει σε τέσσερις επιµήκεις άκανθες. 29

Ξιφίας O Ξιφίας, κοινώς ξιφιός, είναι μεγάλο αρπακτικό ψάρι μεταναστευτικό του οποίου το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι η μακριά και επίπεδη επέκταση της άνω σιαγόνας, η οποία μοιάζει με ξίφος, εξ ου και η ονομασία του. Ο ξιφίας έχει μεγάλο επίμηκες και στρογγυλό σώμα και χάνει όλα τα δόντια και τα λέπια του μέχρι την ενηλικίωση. Μπορεί να ζήσει κοντά στην ακτή. Το μήκος του φτάνει τα 4-4,5 μέτρα, ενώ έχουν καταγραφεί και ξιφίες που το βάρος τους ήταν λίγο μεγαλύτερο από μισό τόνο. Σαρδέλα Τα είδη του γένους Sardina, κοινώς γνωστά ως σαρδέλες, είναι απ τα πιο διαδεδομένα στο ευρύ κοινό εμπορεύσιμα είδη ψαριών και συναντώνται στις περισσότερες θάλασσες. Η Sardina pilchardus είναι το είδος σαρδέλας που συναντάται στην Ευρώπη, με μεγάλη συμβολή στην διατροφή και το εμπόριο. Τόνος Οι τόνοι έχουν σώμα υδροδυναμικό και συμπαγές και μπορούν να φτάσουν σε μεγάλες ταχύτητες, μέχρι 70 χιλιόμετρα την ώρα. Το κρέας του τόνου είναι κόκκινο, σε αντίθεση με άλλα ψάρια που έχουν λευκό κρέας. Αυτή η απόχρωση οφείλεται στη παρουσία μυοσφαιρίνης στους μύες του τόνου. Η μουσφαιρίνη είναι μια πρωτεΐνη που προσδένει οξυγόνο και οι τόνοι την υπερεκφράζουν. Κάποια από τα μεγαλύτερα είδη τόνου έχουν χαρακτηριστικά θερμόαιμων οργανισμών, καθώς μπορούν να αυξήσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους σε μεγαλύτερη τιμή από το νερό που τους περιβάλλει και με αυτό το τρόπο μπορούν να ζήσουν σε ψυχρές θάλασσες. 30

Τσίπουρα Η τσιπούρα είναι ένα ψάρι της οικογένειας των Σπαρίδων που απαντά στην Μεσόγειο και στις ακτές του βορειοανατολικού Ατλαντικού. Η τσιπούρα μαζί με το λαβράκι από πλευράς διατροφικής αξίας ανήκουν στα πιο πολύτιμα ψάρια της Μεσογείου, καθώς είναι πλούσια στα λιπαρά οξέα ω-3. Είναι ένα από τα κύρια ψάρια για τις ιχθυοκαλλιέργειες και το πιο εκτροφεύσιμο είδος της Μεσογείου. Φαγκρί Το μήκος του μπορεί να φτάσει τα 90 εκατοστά και το βάρος του τα 8-9 κιλά. Είναι βενθοπελαγικό είδος, δηλαδή ζει κοντά στο βυθό σε ανοιχτά νερά και σε διαφορετικούς τύπους πυθμένα (βραχώδεις, αμμώδεις ή λιβάδια ποσειδωνίας) σε βάθη που κυμαίνονται από 30 έως και 250 μ. και συχνότερα κάτω από τα 150 μ. βάθος. Συναντάται σε ολόκληρη τη Μεσογειακή λεκάνη, στις βόρειες και νότιες ανατολικές ακτές του Ατλαντικού, ακόμη και στον δυτικό Ατλαντικό (από τον κόλπο του Μεξικού μέχρι την Αργεντινή). Είναι παμφάγο είδος το οποίο τρέφεται κατά κύριο λόγο με βενθικά καρκινοειδή, ψάρια και μαλάκια. 31

Χριστόψαρο Η βούλα στα πλευρά του χριστόψαρου χρησιμεύει στην πραγματικότητα ως αισθητήρας κίνησης, αλλά και, όπως μας λένε οι ιχθυολόγοι, ως παραπλανητικό μέσο για τους θηρευτές του ψαριού αυτού, που ζει σε μεγάλα βάθη. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μέσα από την εργασία που κάναμε ανακαλύψαμε ότι η αλιεία έχει μεγάλη ιστορία και ότι έχει αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, χάρις την τεχνολογία! 32

Ενώ οι θάλασσες μας είναι πλούσιες σε είδη, προβληματιστήκαμε με το γεγονός ότι κάποια είδη της κινδυνεύουν να εξαφανιστούν τα επόμενα χρόνια. Για να μην γίνει λοιπόν αυτό πρέπει να ευαισθητοποιηθούμε και να νοιαζόμαστε γι αυτά. Τι µπορείς να κάνεις εσύ Κάνω πιο υπεύθυνες επιλογές όταν αγοράζω ή παραγγέλνω ψάρι. Αποφεύγω τα πολύ µικρά είδη και τα είδη που απειλούνται από την υπεραλίευση. Σέβοµαι τους κανονισµούς µιας προστατευόµενης περιοχής, όπως στην Αλόννησο και Ζακύνθου εν αγοράζω διακοσµητικά προϊόντα που προέρχονται από θαλάσσια είδη. Πολλοί πλανόδιοι πωλητές και µικρά µαγαζάκια διαθέτουν καβούκια από χελώνες, κοράλλια, αποξηραµένους ιππόκαµπους, ψάρια, κτλ. Αγοράζοντας τέτοια προϊόντα συντηρούµε το εµπόριο ειδών άγριας ζωής. Στις διακοπές µου υποστηρίζω περιβαλλοντικά φιλικές επιχειρήσεις. Υποστηρίζω περιβαλλοντικές οργανώσεις που ασχολούνται µε την προστασία των θαλασσών. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Πληροφορίες πήραμε από: Βικιπαίδια 33

Mofi ΨΑΡΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ Mirsini.gr ΝΑΣΠΟΡ 34