ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ Πεζά 70 100 Τηλ. 2813401100 www.dimos-archanon-asterousion.gr ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2012 ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 1
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ 12 1.1 Βασικά χαρακτηριστικά, χωροταξική ένταξη και διοικητική οργάνωση 12 1.1.1 Γεωγραφικά και διοικητικά χαρακτηριστικά 12 1.2 Φυσικοί πόροι προβλήματα ρύπανσης υποδομές εξυπηρέτησης δικτύων 15 1.2.1. Φυσικοί Πόροι 15 1.2.2. Προβλήματα Ρύπανσης - μηχανισμοί πίεσης περιβάλλοντος 22 1.2.3 Βασικές Υποδομές Δίκτυα 23 1.2.3.1 Οδικό δίκτυο 23 1.2.3.2 Συγκοινωνίες 24 1.2.3.3 Τηλεπικοινωνίες - έξυπνα δίκτυα 25 1.2.3.4 Δίκτυο ύδρευσης άρδευσης 25 1.2.3.5 Διαχείριση Υγρών Αποβλήτων 26 1.2.3.6 Καθαριότητα - Διαχείριση στερεών αποβλήτων 27 1.2.3.7 Προγράμματα / δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας 27 1.3 Χωροταξικός σχεδιασμός 29 1.4 Κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά και υποδομές 31 1.4.1 Πληθυσμιακές μεταβολές 31 1.4.2 Σύνθεση πληθυσμού κατά ηλικία και φύλο 33 1.4.3 Επίπεδο Εκπαίδευσης 35 1.4.4 Δομές κοινωνικής υποστήριξης 36 1.4.4.1 Υπηρεσίες Υγείας 36 1.4.4.2 Υπηρεσίες Κοινωνικής Προστασίας και Αλληλεγγύης 36 1.4.4.3 Υποδομές Εκπαίδευσης και δια βίου μάθησης 37 1.5 Πολιτιστικοί πόροι και δραστηριότητες 41 1.5.1 Πολιτιστικοί πόροι 41 1.5.2 Αθλητικοί χώροι 46 1.6 Τοπική οικονομία και απασχόληση 47 1.6.1 Οικονομικά ενεργός πληθυσμός 47 1.6.2 Εξέλιξη και διάρθρωση της απασχόλησης 47 1.6.3 Ανεργία 48 1.6.4 Παραγωγικοί τομείς και τοπική οικονομία 50 1.6.4.1 Ο πρωτογενής τομέας 51 1.6.4.2 Ο δευτερογενής τομέας 52 1.6.4.3 Ο τριτογενής τομέας 55 ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 2
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 1.7. Αναπτυξιακή φυσιογνωμία και δυναμική της περιοχής 58 1.7.1 Αναπτυξιακές Υποδομές - μηχανισμοί δημοτικής και διαδημοτικής εμβέλειας 58 1.7.2 Αναπτυξιακή δυναμική περιοχής 59 1.8 Αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής του Δήμου και εντοπισμός κρίσιμων ζητημάτων τοπικής ανάπτυξης 60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΩΝ 67 2.1 Δήμος Αρχανών Αστερουσίων 67 2.1.1 Διοικητική Δομή Δήμου Αχαρνών - Αστερουσίων 67 2.1.2 Οργάνωση Υπηρεσιών Δήμου Αχαρνών - Αστερουσίων 70 2.1.3 Λειτουργίες των Υπηρεσιών του Δήμου 75 2.1.4 Ανθρώπινο Δυναμικό 78 2.1.5 Καταγραφή Ακίνητης και Κινητής Περιουσίας Δήμου 81 2.1.6 Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Δήμου 81 2.1.7 Συστήματα Ποιότητας 82 2.1.8 Οικονομική Ανάλυση Δήμου 82 2.1.8.1 Έσοδα 82 2.1.8.2 Έξοδα 92 2.2 Νομικά πρόσωπα του Δήμου 103 2.2.1 Οργανισμός Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Παιδείας (ΟΚΑΠ) Δήμου Αρχανών Αστερουσίων 104 2.2.2 Κοινωφελής Επιχείρηση Δήμου Αρχανών Αστερουσίων (ΚΕΔΑΑ) 112 2.2.3 Σύνδεσμος Διαχείρισης Περιβάλλοντος Δήμων Ν. Καζαντζάκη Αρχανών Τεμένους 117 2.3 Αξιολόγηση του εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων 125 2.3.1 Αξιολόγηση εσωτερικού περιβάλλοντος Δήμου 125 2.3.2 Αξιολόγηση των Νομικών Προσώπων του Δήμου 130 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ 134 3.1 Το πλαίσιο της στρατηγικής του Δήμου 134 3.2 Το όραμα και οι κατευθυντήριες αρχές λειτουργίας και διακυβέρνησης του Δήμου 140 3.3 Άξονες προτεραιότητας, μέτρα και γενικοί στόχοι του προγράμματος 143 Παράρτημα ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 3
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Κάθε Δήμος έχει να επιδείξει και παρελθόν και παρόν και συγχρόνως καλείται να αντιμετωπίσει τα δεδομένα και τις προκλήσεις για το μέλλον. Η ανάλυση της ιστορίας δίνει χρήσιμα συμπεράσματα για το πώς αναπτύχθηκε ως πολιτικο-κοινωνική οντότητα, σύμφωνα με τα δεδομένα και τις δυνατότητές του, πάντα σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες του εκάστοτε πολιτικο κοινωνικο - οικονομικού περιβάλλοντος. Η πρόκληση του μέλλοντος γεννά ερωτηματικά για το πώς οι Ο.Τ.Α θα συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους βάσει της υφιστάμενης κατάστασής τους. Η σημερινή λειτουργία των Ο.Τ.Α οφείλεται σε ειλημμένες αποφάσεις, ενώ η μελλοντική τους πορεία εξαρτάται από αποφάσεις που πρόκειται να ληφθούν τώρα και από τη στρατηγική που θα υιοθετήσουν. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής του πολίτη αποτελεί βασική προτεραιότητα και ανάγεται σε κυρίαρχο ζητούμενο στη λειτουργία του Δήμου η οποία επωμίζεται ένα δύσκολο, νευραλγικής σημασίας έργο, με έμφαση στη διαρκή βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους δημότες, που εκτός των άλλων προϋποθέτει, συνεργασία με την τοπική κοινωνία, συμμετοχή των πολιτών και των συλλογικών τους φορέων στη διαδικασία χωρικού σχεδιασμού και ενδυνάμωση της τοπικής δημοκρατίας. Οι παράμετροι που υπεισέρχονται στη διαμόρφωση τοπικής στρατηγικής και στην υλοποίησή της είναι πολυπληθείς, αλληλοεξαρτώμενες και ο μόνος τρόπος για να εντοπιστούν, ελεγχθούν και αξιοποιηθούν είναι η εξέτασή τους βάσει συγκεκριμένου σχεδίου. Ο Επιχειρησιακός Προγραμματισμός όπως αποτυπώνεται παρακάτω είναι ακριβώς η άσκηση επί χάρτου προκειμένου να προσδιοριστεί με τον καλύτερο τρόπο η μελλοντική λειτουργία και πορεία ενός Δήμου. Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα: Αποτυπώνει την εικόνα της τρέχουσας κατάστασης, καθιστώντας σαφέστερους τους στόχους, καθώς και την καλύτερη διαδρομή προκειμένου αυτοί να επιτευχθούν. Υποδεικνύει μια καλά μελετημένη στρατηγική. Καθοδηγεί τη θέσπιση πολύ συγκεκριμένων στόχων, ώστε να μπορεί να παρακολουθείται η πρόοδος και ο βαθμός επίτευξής τους. Ανοίγει δίοδο επικοινωνίας με τους Δημότες και το προσωπικό του Δήμου, ώστε όλοι να ενεργούν προς την ίδια κατεύθυνση για την επίτευξη των στόχων του. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 4
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α. Αντικείμενο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων και Στόχοι Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων και των Νομικών του Προσώπων για την περίοδο 2012-2014 συνιστά ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής και οργανωτικής - λειτουργικής ανάπτυξης σε εναρμόνιση με τις κατευθύνσεις αναπτυξιακού σχεδιασμού σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Ειδικότερα, αποτελεί ένα πλαίσιο στρατηγικών στόχων και προτεραιοτήτων που εξειδικεύονται σε δράσεις με ορίζοντα τριετίας για την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης και την αναβάθμιση της οργάνωσης των υπηρεσιών του Δήμου. Με άλλα λόγια, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα αφορά όχι μόνον στις υποδομές και τις τοπικές επενδύσεις στην περιοχή του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων, αλλά και στη βελτίωση της υφιστάμενης οργάνωσης και λειτουργίας του ίδιου του Δήμου, ως φορέα τοπικής αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο του γενικότερου περιβάλλοντος στο οποίο δρα, μεριμνώντας για τη βελτίωση της διαβίωσης των δημοτών και επισκεπτών και την παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών. Με την εκπόνηση επιχειρησιακού προγράμματος εισάγονται μόνιμες εσωτερικές διαδικασίες και συστήματα προγραμματισμού στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.), ώστε η διαδικασία του προγραμματισμού, της παρακολούθησης και της μέτρησης των αποτελεσμάτων των δράσεών τους να αποτελέσει μια σταθερή εσωτερική λειτουργία, στην οποία θα συμμετέχει σε όλες τις φάσεις, με συγκεκριμένο ρόλο, το ανθρώπινο δυναμικό τους. Οι γενικοί σκοποί του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων είναι: η προώθηση της τοπικής ανάπτυξης με έμφαση στην προστασία και αναβάθμιση του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος της περιοχής του και η βελτίωση της κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας των κατοίκων της περιοχής του, η εσωτερική ανάπτυξη του Δήμου ως οργανισμού για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των υπηρεσιών του, η ανάπτυξη των συνεργασιών του Δήμου για τη συντονισμένη προώθηση της τοπικής ανάπτυξης και την από κοινού παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών και η αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων με προγραμματισμό και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις στα προβλήματα που απασχολούν τους δημότες και όχι με αποσπασματικά μέτρα. Β. Κύρια χαρακτηριστικά του Επιχειρησιακού προγράμματος Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων αποτελεί εργαλείο για την άσκηση του αναπτυξιακού του ρόλου, με τα εξής χαρακτηριστικά: ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 5
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ α. Είναι ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης και βελτίωσης της διοικητικής ικανότητας του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων: Αποτελεί πρόγραμμα αναπτυξιακών υποδομών και τοπικών επενδύσεων, αλλά και πρόγραμμα για τη βελτίωση της υφιστάμενης λειτουργίας των Δημοτικών Υπηρεσιών, καθώς και των Νομικών Προσώπων που έχει ιδρύσει ή συμμετέχει ο Δήμος. Είναι πρόγραμμα, πολυτομεακού χαρακτήρα, με εύρος θεματικών αντικειμένων αντίστοιχου του φάσματος των θεμάτων που απασχολούν την καθημερινή λειτουργία του Δήμου. Καλύπτει όλο το φάσμα των αρμοδιοτήτων του Δήμου και εν δυνάμει το σύνολο των τοπικών υποθέσεων. β. Αποτελεί το τριετές πρόγραμμα δράσης του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων και των Νομικών του Προσώπων: Στις προτεραιότητες του προγράμματος αντανακλάται η βούληση και το όραμα του Δημοτικού Συμβουλίου, καθώς και οι προτεραιότητες του αναπτυξιακού σχεδιασμού σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Το όραμα της δημοτικής αρχής αποτυπώνεται στη στρατηγική και αναλύεται σε τριετές πρόγραμμα δράσης του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων και τέλος σε ετήσιο πρόγραμμα δράσης της κάθε υπηρεσίας του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων. γ. Είναι οργανικό στοιχείο της καθημερινής λειτουργίας και διοίκησης του Δήμου και μέρος του προγραμματικού του κύκλου : Η σύνταξη του Επιχειρησιακού Προγράμματος είναι η αρχική φάση της διαδικασίας προγραμματισμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης της δράσης του Δήμου. Η διαδικασία αυτή αποτελεί το διαρκές αντικείμενο ενασχόλησης των αιρετών οργάνων, των προϊσταμένων και της αρμόδιας υπηρεσίας προγραμματισμού του. δ. Υλοποιείται μέσω του ετήσιου προγράμματος δράσης του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων: Σκοπός της σύνταξης του ετήσιου προγράμματος δράσης είναι η εξειδίκευση του συνολικού τριετούς Επιχειρησιακού Προγράμματος σε ετήσιο πρόγραμμα των υπηρεσιών και των Νομικών Προσώπων. ε. Εκπονείται με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων : Κατά τη διαδικασία σύνταξής του συμμετέχουν: τα αιρετά όργανα του Δήμου δηλαδή, ο Δήμαρχος, οι Αντιδήμαρχοι, το Δημοτικό Συμβούλιο, τα Δ.Σ των Νομικών Προσώπων, καθώς και τα Τοπικά Συμβούλια. τα στελέχη της Υπηρεσίας Προγραμματισμού, οι προϊστάμενοι των υπόλοιπων Υπηρεσιών του Δήμου, οι επικεφαλείς των αυτοτελών γραφείων, τα στελέχη των Νομικών του Προσώπων και Επιχειρήσεων. Οι τοπικοί φορείς όπως σύλλογοι, ομάδες πολιτών ή και μεμονωμένοι πολίτες μέσω της δημόσιας διαβούλευσης. Άλλοι αυτοδιοικητικοί και συλλογικοί φορείς. Η λήψη των αποφάσεων προγραμματισμού δεν στηρίζεται μόνο στην ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης, αλλά και στις ανάγκες και προσδοκίες των κατοίκων, όπως αυτές διατυπώνονται στις διαδικασίες διαλόγου και διαβούλευσης. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 6
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα αποτελεί το βασικό πλαίσιο κατεύθυνσης, προσδιορισμού και συντονισμού των ενεργειών όλων των οργάνων διοίκησης και υπηρεσιών και είναι ευρύτερα γνωστό στους εργαζόμενους του Δήμου, προκειμένου να υλοποιηθούν οι στόχοι του. Αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας όλων των δομών του Δήμου και οδηγεί στην ανάληψη δεσμεύσεων μεταξύ των διαδοχικών ιεραρχικών επιπέδων, σε ότι αφορά στην υλοποίηση του τμήματος εκείνου στο οποίο εμπλέκονται. στ. Αξιοποιεί δείκτες επίδοσης : Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα διατυπώνει μετρήσιμους γενικούς και ειδικούς στόχους, η επίτευξη των οποίων παρακολουθείται μέσω ενός συστήματος δεικτών επίδοσης. Για την παρακολούθηση της εξέλιξης της τιμής των δεικτών αξιοποιούνται τα στοιχεία (εσόδων / δαπανών, πόρων, εκροών, αποτελεσμάτων στους αποδέκτες) που τηρούνται στις βάσεις δεδομένων του ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος του Δήμου. Γ. Μεθοδολογία εκπόνησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος Η εκπόνηση του Προγράμματος πραγματοποιήθηκε με βάση τη μεθοδολογία που προτείνεται στον Οδηγό Κατάρτισης Επιχειρησιακών Προγραμμάτων ΟΤΑ, της Ελληνικής Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (Ε.Ε.Τ.Α.Α. Α.Ε.), κατ αντιστοιχία με όσα προβλέπονται στο σχετικό θεσμικό πλαίσιο, ως ακολούθως: 1. Τα άρθρα 203-207 του ν. 3463/2006 (ΦΕΚ 114Α) «Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων». 2. Τα άρθρα 63, 266 και 267 του ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87Α) «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης», όπως τροποποιήθηκε με την παράγραφο κα του άρθρου 18 του ν. 3870/2010 (ΦΕΚ 138Α). 3. Την Εγκύκλιο 45/2006 ΥΠΕΣΔΔΑ (Α.Π. 58939/25-10-2006) «Επιχειρησιακά Προγράμματα (Ε.Π.) ΟΤΑ». 4. Την 18183/2-4-2007 (ΦΕΚ 534 Β) Υπουργική Απόφαση «Περιεχόμενο, δομή και τρόπος υποβολής των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) α βαθμού» με τη διόρθωση σφάλματος (ΦΕΚ 759 Β), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σύμφωνα με την υπ. αριθμ. 5694/2011 ΥΑ (ΦΕΚ 382Β). 5. Το Προεδρικό Διάταγμα 185/12-9-2007 (ΦΕΚ 221 Α) «Όργανα και διαδικασία κατάρτισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης των επιχειρησιακών προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) α βαθμού», όπως τροποποιήθηκε από το ΠΔ 89/21-9-2011 (ΦΕΚ 213 Α). 6. Την Εγκύκλιο 66/2007 ΥΠΕΣΔΔΑ (Α.Π. 50837/14-9-2007) «Επιχειρησιακά Προγράμματα (Ε.Π.) ΟΤΑ». Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων, σύμφωνα με την υπ. αριθμ. 18183/2007 (ΦΕΚ 534/Β/13.4.2007) Υπουργική Απόφαση για τη δομή των επιχειρησιακών προγραμμάτων ΟΤΑ, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει, διακρίνεται σε δύο ενότητες : Η Ενότητα 1 αναφέρεται στο Στρατηγικό Σχεδιασμό και περιλαμβάνει τρία κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά στην καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στο εξωτερικό περιβάλλον του Δήμου και πιο συγκεκριμένα των βασικών γεωγραφικών, διοικητικών, δημογραφικών, κοινωνικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών, τεχνικών και χωροταξικών χαρακτηριστικών της περιοχής του Δήμου Αρχανών - ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 7
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Αστερουσίων. Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά στην καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στο εσωτερικό περιβάλλον του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων και ειδικότερα στην οργανωτική τους δομή, τις λειτουργίες, τη στελέχωση, την υποδομή τους και τα οικονομικά αποτελέσματα προηγούμενων ετών. Το πρώτο και δεύτερο κεφάλαιο ολοκληρώνονται με την αξιολόγηση του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος αντίστοιχα, μέσω της καταγραφής των προβλημάτων, των δυνατοτήτων και των ευκαιριών που παρουσιάζονται. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση του αναπτυξιακού πλαισίου και των πολιτικών που επηρεάζουν την ανάπτυξη του Δήμου, οι οποίες σε συνδυασμό με την αξιολόγηση που προηγήθηκε θα καθορίσουν το όραμα και τη στρατηγική για την επόμενη περίοδο, η οποία θα εξειδικευτεί σε συγκεκριμένες αναπτυξιακές προτεραιότητες για το διάστημα 2012-2014. Η Ενότητα 2 αναφέρεται στον επιχειρησιακό και οικονομικό προγραμματισμό του Δήμου. Οι γενικοί στρατηγικοί στόχοι εξειδικεύονται σε ειδικότερους στόχους και οι άξονες προτεραιότητας σε μέτρα που αντιστοιχούν σε ένα ή περισσότερους ειδικούς στόχους. Για την επίτευξη των ειδικών στόχων σχεδιάζεται ένα ολοκληρωμένο υποπρόγραμμα δράσεων των υπηρεσιών του Δήμου και των νομικών του προσώπων, το οποίο θα υλοποιηθεί στη βάση συγκεκριμένου χρονικού και οικονομικού προγραμματισμού. Ειδικότερα, για την κατάρτισή του ακολουθήθηκαν τα εξής βήματα : 1. Προετοιμασία και οργάνωση 2. Περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης της περιοχής του Δήμου 3. Περιγραφή και αξιολόγηση του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων 4. Καθορισμός της στρατηγικής και των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων 5. Έγκριση του στρατηγικού σχεδίου και διαδικασίες διαβούλευσης 6. Κατάρτιση σχεδίων δράσης 7. Τριετής προγραμματισμός δράσεων 8. Οικονομικός προγραμματισμός 9. Ολοκλήρωση του προγράμματος και τελικές ενέργειες ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 8
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ Η κατάρτιση του Προγράμματος πραγματοποιήθηκε υπό την επιμέλεια, επίβλεψη και συντονισμό του Τμήματος Προγραμματισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης του Δήμου. Στην ομάδα έργου συμμετείχαν από το Τμήμα Προγραμματισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης οι: 1. Ευγενία Στυλιανού (Συντονίστρια) Προϊσταμένη Τμήματος Προγραμματισμού και Αγροτικής Ανάπτυξης. 2. Αντώνης Αντωνακάκης Ειδικός Σύμβουλος Δημάρχου σε θέματα κοινωνικής πολιτικής, ανάπτυξης κοινωνικής οικονομίας και ευρωπαϊκής ανάπτυξης. 3. Γιώργος Βισκαδούρος - Ειδικός Σύμβουλος Δημάρχου σε θέματα Περιβάλλοντος. 4. Κατερίνα Γιαλιτάκη - Ειδική Σύμβουλους Δημάρχου σε θέματα προώθησης και διαχείρισης εθνικών και ευρωπαϊκών αναπτυξιακών προγραμμάτων. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 9
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 5. Χρυσούλα Μαυρόκωστα - Ειδική Σύμβουλους Δημάρχου σε θέματα αναπτυξιακού σχεδιασμού, περιφερειακής ανάπτυξης, υποβολής προτάσεων και υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων και διαχείρισης έργων. Από τις υπόλοιπες διευθύνσεις και υπηρεσίες του Δήμου συμμετείχαν οι : 6. Χρυσούλα Δασκαλάκη Προϊσταμένη Διεύθυνσης Δημοτικών Υπηρεσιών. 7. Καλλιόπη Κωνσταντάκη Υπάλληλος του Τμήματος Εσόδων. 8. Μανώλης Σημαντιράκης Προϊστάμενος Τμήματος Έργων Υποδομής. 9. Γιώργος Χαραλαμπάκης Μέλος του Δημοτικού Συμβουλίου. 10. Xoυδετσανάκη Ειρήνη Αντιδήμαρχος. Οι συνεδριάσεις των μελών της Διεπιστημονικής Ομάδας Έργου για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος και ο συντονισμός των εργασιών της, πραγματοποιήθηκαν απ την υπεύθυνη συντονίστρια και προϊσταμένη του Τμήματος Προγραμματισμού, κ. Ευγενία Στυλιανού. Εποπτεύων της Διεπιστημονικής Ομάδας Έργου, είναι ο Δήμαρχος, που συγκαλεί σε συνεδρίαση, όποτε κρίνει σκόπιμο, την Διεπιστημονική Ομάδα Έργου. Στο γράφημα που ακολουθεί αποτυπώνονται οι υπευθυνότητες και ο ρόλος των εμπλεκομένων στην εκπόνηση του επιχειρησιακού προγράμματος. Αρχική ενημέρωση του προσωπικού των Υπηρεσιών και των Νομικών Προσώπων του Δήμου πραγματοποιήθηκε σε σύσκεψη υπό την προεδρία του Δημάρχου και με τη συμμετοχή των προϊσταμένων των Υπηρεσιών και των Διευθυντών και Προέδρων των Νομικών του Προσώπων. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 10
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Στη συνέχεια ζητήθηκε από τους Προϊσταμένους των Υπηρεσιών του Δήμου, καθώς και από τους επικεφαλείς των Νομικών Προσώπων, να συνεργαστούν με τα μέλη της Δ.Ο.Ε και να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια για την περιγραφή και αξιολόγηση της κατάστασης του φορέα που εκπροσωπούν. Για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής του Δήμου αξιοποιήθηκαν στατιστικά δεδομένα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και από άλλες βάσεις δεδομένων όπως π.χ. Δημόσια Ανοικτά Δεδομένα, Οικοσκόπιο του WWF Ελλάς, στοιχεία που τηρούν οι Υπηρεσίες και τα Νομικά Πρόσωπα του Δήμου, μελέτες που έχουν εκπονηθεί και αφορούν στην περιοχή. Η καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης του εσωτερικού περιβάλλοντος του Δήμου και των Νομικών του Προσώπων, πραγματοποιήθηκε κυρίως μέσω της συμπλήρωσης ερωτηματολογίου, ειδικά σχεδιασμένου για τις ανάγκες κατάρτισης του Επιχειρησιακού Προγράμματος. Επιπλέον, σημαντική πηγή πληροφόρησης αποτέλεσαν οι οργανισμοί εσωτερικής υπηρεσίας και τα καταστατικά των Νομικών Προσώπων του Δήμου. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 11
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 2012-2014 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της περιοχής του Δήμου 1.1 ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ, ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ 1.1.1 Γεωγραφικά και διοικητικά χαρακτηριστικά Ο Δήμος Αρχανών - Αστερουσίων συστάθηκε με το Νόμο 3852/2010 και προέκυψε από τη συνένωση των Καποδιστριακών Δήμων Αστερουσίων, Νίκου Καζαντζάκη και Αρχανών. Έχει έκταση 335,38 τ.χλμ., έδρα τα Πεζά και ιστορική έδρα τις Αρχάνες. Ο Δήμος οριοθετείται στο κέντρο του Νομού Ηρακλείου και καταλαμβάνει μια επιμήκη λωρίδα γης που ξεκινά από το βόρειο τμήμα του νομού, πολύ κοντά στο αστικό κέντρο του Ηρακλείου και φτάνει μέχρι τα νότια παράλια, στην έξοδο προς το Λυβικό πέλαγος. Ως προς τα διοικητικά του όρια, συνορεύει βόρεια με το Δήμο Ηρακλείου, ανατολικά με τους Δήμους Χερσονήσου και Μινώα Πεδιάδας, δυτικά με τους Δήμους Ηρακλείου και Γόρτυνας και στα νότια βρέχεται από το Λιβυκό πέλαγος. Είναι ένας κατά βάση ημιορεινός δήμος. Η μορφολογία του χαρακτηρίζεται από τρείς ζώνες : την ορεινή με υψόμετρο άνω των 400μ., την ημιορεινή από 200 μ. 400 μ. και την πεδινή από 200 μ. και κάτω. Τα όρη που δεσπόζουν είναι ο Γιούχτας και μέρος του ανατολικού τμήματος των Αστερουσίων ορέων. Αξιοσήμαντο επίσης είναι το ανατολικό τμήμα της πεδιάδας της Μεσσαράς που ανήκει στον Δήμο. Δήμος Αρχανών - Αστερουσίων ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 12
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ο νέος Δήμος αποτελείται από : Τρείς (3) Δημοτικές Ενότητες Μία (1) Δημοτική Κοινότητα Είκοσι έξι (26) Τοπικές Κοινότητες Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι οικισμοί του Δήμου ανά Δημοτική και Τοπική Κοινότητα. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 13
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΕΣ / ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ Δημοτική Κοινότητα Αρχανών Τοπική Κοινότητα Κάτω Αρχανών Τοπική Κοινότητα Αχεντριά Τοπική Κοινότητα Εθιάς Τοπική Κοινότητα Καλύψεων Τοπική Κοινότητα Λιγορτύνου Τοπική Κοινότητα Μεσοχωρίου Τοπική Κοινότητα Παρανύμφων Τοπική Κοινότητα Πραιτωρίων Τοπική Κοινότητα Πύργου Τοπική Κοινότητα Τεφελίου Τοπική Κοινότητα Χάρακα Τοπική Κοινότητα Χαρακίου ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΡΧΑΝΩΝ Επάνω Αρχάνες Βαθύπετρο Καρνάρι Κάτω Αρχάνες Αμπελά Κερά Ελαιούσα Πατσίδες ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ Αχεντριάς Αγία Παρασκευή Άγιος Παντελεήμων Ροτάσι Αγία Άννα Εθιά Καλύβια Κάτω Καλύβια Νεοχώρι Λιγόρτυνος Κεφαλάδος Πλακιώτισσα Μεσοχώρι Παρανύμφοι Αμύγδαλος Πλατανιάς Τρείς Εκκλησίες Πραιτώρια Πύργος Μουρνιά Πρινιάς Τεφέλι Αποσελέμιον Πυράθι Χάρακας Αγία Φωτιά Δωράκι Χαράκι Βοριάς Μαδέ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ Τοπική Κοινότητα Αγίου Βασιλείου Άγιος Βασίλειος Τοπική Κοινότητα Αγίων Παρασκιών Τοπική Κοινότητα Αλαγνίου Αγίες Παρασκιές Κελλιά Αλάγνι Τοπική Κοινότητα Αστρακών Τοπική Κοινότητα Αστριτσίου Τοπική Κοινότητα Δαμανίων Αστρακοί Αστρίτσι Δαμάνια Αρκάδι ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 14
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Τοπική Κοινότητα Καλλονής Τοπική Κοινότητα Καταλαγαρίου Τοπική Κοινότητα Κουνάβων Τοπική Κοινότητα Μελεσών Τοπική Κοινότητα Μεταξοχωρίου Τοπική Κοινότητα Μυρτιάς Τοπική Κοινότητα Πεζών Τοπική Κοινότητα Χουδετσίου Μελιδοχώρι Καλλονή Καταλαγάρι Κουνάβοι Μελέσες Φιλίσια Μεταξοχώρι Αρμανώγεια Μονή Αγ. Γεωργίου Επανωσήφη Παρθένι Μυρτιά Πεζά Χουδέτσι Πηγή : ΕΛ. ΣΤΑΤ. 1.2 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΔΙΚΤΥΩΝ 1.2.1. Φυσικοί Πόροι Ο Δήμος χαρακτηρίζεται από ένα εξαιρετικά ποικιλόμορφο ανάγλυφο, χάρη στους δύο ορεινούς όγκους του, το Γιούχτα και τα Αστερούσια, την εύφορη πεδιάδα της Μεσσαράς, αλλά και τις λοφώδεις εξάρσεις, τους χείμαρρους και τα φαράγγια που χαράσσουν το τοπίο διαμορφώνοντας ένα ιδανικό περιβάλλον για σπάνια είδη πανίδας και χλωρίδας. Ορεινοί όγκοι Τα βουνά του δήμου Αρχανών - Αστερουσίων αποτελούν δύο από τις πιο σημαντικές, από άποψη βιοποικιλότητας, περιοχές της Κρήτης, ανήκουν δε στο δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών «NATURA 2000». Γιούχτας Ο Γιούχτας βρίσκεται στο μέσο μιας εκτεταμένης πεδιάδας που οριοθετείται στα δυτικά από τον Ψηλορείτη, στα ανατολικά από τα Λασιθιώτικα όρη και στα νότια από τα βουνά των Αστερουσίων. Ο κυρίως όγκος του Γιούχτα, μαζί με τον ιστορικό λόφο του «Τζε», τη λοφώδη δηλαδή προέκταση του βουνού στα όρια των Κάτω Αρχανών, την «Κεφάλα», αναδασωτέα έκταση που αποτελεί και το μοναδικό δασικό πάρκο αναψυχής της περιοχής και, τέλος, τα τρία γειτονικά φαράγγια, το Κνωσσανό, το Κουναβιανό και το Αστρακιανό, αποτελούν ενιαίο φυσικό οικοσύστημα και συνιστούν το υπό προστασία Οικολογικό Πάρκο του Γιούχτα. Αστερούσια Νότια του Ψηλορείτη και κατά μήκος των νότιων παραλίων του Νομού Ηρακλείου αναπτύσσεται ο ορεινός όγκος των Αστερουσίων ορίζοντας στα βόρειά του την πεδιάδα της Μεσσαράς. Γεωμορφολογικά διαφοροποιείται σημαντικά από τους υπόλοιπους ορεινούς όγκους της Κρήτης. Διακρίνεται για την πλήρη έλλειψη δασοκάλυψης, αλλά διαθέτει μοναδικού ενδιαφέροντος μικροσυστήματα που συνδυάζουν μοναδικούς γεωλογικούς σχηματισμούς όπως φαράγγια, με εξαιρετικής ομορφιάς εξόδους προς το ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 15
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Λιβυκό Πέλαγος. Αποτελεί τον νοτιότερο ορεινό όγκο της Ευρώπης και έχει μεγάλη οικολογική αξία, καθώς το 55% των ειδών πανίδας και χλωρίδας που έχουν καταγραφεί συνολικά στην Κρήτη, συναντάται στα Αστερούσια. Χλωρίδα και πανίδα Η βλάστηση της περιοχής ανήκει στην Ευρωμεσογειακή ζώνη βλάστησης (Quercetalia ilicis). Είναι από τις πλέον ενδιαφέρουσες μορφές βλάστησης του Ελλαδικού χώρου και αποτελείται από σκληρόφυλλους αειθαλείς θαμνώνες. Υποδιαιρείται σε δυο υποζώνες: α) στο μεσογειακό κατώτερο θερμοξηρικό όροφο της αγριελιάς χαρουπιάς (συνένωση Oleo ceratonion) και στο μεσογειακό ανώτερο όροφο της αριάς (Quercion ilicis). Γενικότερα, η φυσιογνωμία της βλάστησης δίνεται από νανοφανερόφυτα και χαμαίφυτα όπως: πουρνάρι (Quercus coccifera) σε θαμνώδη μορφή, ασπάλαθος (Calycotome villosa), θυμάρι (Corydothymus capitatus), λαδανιά (Cistus creticus), αγκαραθιά (phlomis lanata), αστοιβίδα (Sarcopoterium spinosum), αχινοπόδι. Στο όρος Γιούχτα συναντάμε υπολείμματα δένδρων αριάς. Στα φαράγγια της περιοχής υπάρχουν δύο τύποι οικοσυστημάτων: αυτό που επηρεάζεται από την ύπαρξη του νερού και βρίσκεται στην κοίτη των ποταμών και αυτό που βρίσκεται στα πρανή, δεξιά κι αριστερά των ποταμών. Στο πρώτο οικοσύστημα κυρίαρχο ρόλο έχει η ύπαρξη του νερού, το οποίο καθορίζει τη βλάστηση με υδρόφιλα είδη όπως ο πλάτανος και ο βάτος. Το δεύτερο αποτελείται από μακκία και φρυγανώδη βλάστηση με κυρίαρχα είδη τον θαμνώδη τύπο του πουρναριού, τον έβενο και τον ασπάλαθο. Στον Άγιο Νικήτα υπάρχει το αυτοφυές δάσος φοινίκων του Θεόφραστου και στις Τρεις Εκκλησιές συναντάμε το πιο εκτεταμένο φυσικό αμιγές χαρουπόδασος στην Κρήτη. Στο Γιούχτα υπάρχουν 400 είδη φυτών, από τα οποία τα 21 είναι ενδημικά της Κρήτης και 10 ενδημικά Κρήτης και Καρπάθου. Πολλά από τα φυτά έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Πέραν της χλωρίδας, στο Δήμο λόγω και την ύπαρξης των ορεινών όγκων και των φαραγγιών υπάρχει πλούσια πανίδα. Σημειώνεται ότι μόνο στα Αστερούσια έχουν καταγραφεί 90 είδη πτηνών, 24 είδη ερπετών, 8 είδη ασπόνδυλων, 29 είδη ημερόβιων αρπακτικών και πλήθος μεταναστευτικών πουλιών που σταθμεύουν στην περιοχή, χρησιμοποιώντας ως ενδιάμεσους σταθμούς τις λιμνοδεξαμενές στα Αρμανώγια και τα Δαμάνια. Επίσης ο Γιούχτας φιλοξενεί 40 είδη πουλιών, με πιο σημαντικό το όρνιο, που χρησιμοποιεί το βουνό ως τόπο φωλαιοποίησης και αναπαραγωγής. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 16
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Γενικότερα, η ορνιθοπανίδα της περιοχής παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αριθμώντας πολλά είδη πουλιών (περισσότερα από 60 είδη) μεταξύ των οποίων ο γύπας, που προσδίδει στο Γιούχτα την ιδιαίτερη οικολογική του αξία. Τσίφτης Κοκκινοκαλιακούδα Χρυσογέρακο όρνιο (Milvus migrans) (Pyrrhocorax pyrrhocorax) (Falco biarmicus) (Gyps fulvus) Προστατευόμενες περιοχές Στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου, λόγω της υψηλής οικολογικής και αισθητικής της αξίας, τμήματά της έχουν ενταχθεί σε ειδικά καθεστώτα προστασίας, όπως το Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών «Φύση 2000» (Οδηγία 94/43/ΕΚ ΦΕΚ 1495/Β/6-9-2010), τα Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (για τη διαφύλαξη της φυσικής κληρονομιάς Ν. 1465/1950) και τα Καταφύγια Άγριας Ζωής (Ν. 2637/98 για την προστασία της άγριας πανίδας και της αυτοφυούς άγριας χλωρίδας). ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ Περιοχές Natura (Τόποι Κοινοτικής Σημασίας) Περιοχές Natura (Ζώνες Ειδικής Προστασίας) Καταφύγια Άγριας Ζωής Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους Βιότοποι ΠΕΡΙΟΧΗ Αστερούσια (Κόφινας) : GR 4310005 Γιούχτας Φαράγγι Αγίας Ειρήνης : GR 4310002 Αστερούσια Ορη (Κόφινας) : GR 4310013 Όρος Γιούχτας : GR 4310010 Αστερούσια ΦΕΚ 753/β/15-06-01 Όφις Μαριάς Επανωσήφη Μεταξοχωρίου ΦΕΚ 245/Β/78 Όρος Γιούχτας και Φαράγγι Αγίας Ειρήνης ΦΕΚ 769/Β/19-06-01 Κουνάβων ΦΕΚ 754/Β/15-06-01 Μελεσών ΦΕΚ 754/Β/15-06-01 Αγία Ειρήνη Αστερούσια όρη Γιούχτας Αστερούσια όρη Όρος Γιούχτας Στους ακόλουθους χάρτες παρουσιάζονται οι θέσεις των προστατευόμενων περιοχών. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 17
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Περιοχές Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων ενταγμένες στο Δίκτυο NATURA 2000 Πηγή : www.oikoskopio.gr Καταφύγια Άγριας Ζωής Πηγή : www.oikoskopio.gr ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 18
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Βιότοποι του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων Πηγή : Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Φαράγγια και σπήλαια Πετρώματα και νερά έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός πλούσιου γεωμορφολογικά τοπίου, κυριότερη έκφραση του οποίου είναι τα σπήλαια και τα φαράγγια. Εκτός από στοιχεία που είναι απόλυτα συνυφασμένα με την ιστορία, την παράδοση και την κουλτούρα των ντόπιων, οι σχηματισμοί αυτοί αποτελούν πολύτιμα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος και σημαντικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα πιο γνωστά σπήλαια και φαράγγια του Δήμου. Σπήλαια Α/Α Ονομασία Περιοχή 1 Σπήλιος του Στραβομύτη Γιούχτα 2 Χωστό Νερό Γιούχτα Σελιά Γιούχτα 3 Σπηλαιώδες χάσμα του Ιερού του Γιούχτα Επάνω Αρχάνες 4 Νεραϊδόσπηλιος Αστρίτσι, θέση Περιβόλια 5 Νυχτεριδόσπηλιος Τσούτσουρας 6 Αγίας Παρασκευής Χουδέτσι 7 Αγίου Παντελεήμονα Χουδέτσι 8 Λαγούμι Κουνάβοι 9 Χαλινόσπηλιος Κουνάβοι 10 Άγιος Αντώνιος Κουνάβοι 11 Τσούτσουρα Τσούτσουρα 12 Αστερούσια Αστερούσια ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 19
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΥ ΑΡΧΑΝΩΝ - ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2014 ΕΝΟΤΗΤΑ 1: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Πέραν των παραπάνω, υπάρχουν και σπήλαια ανεξερεύνητα όπως : Κρουσταλλόσπηλιος, Δίπορτος Σπήλιος, Μουτουπάκα, Σπηλιαρότρυπα, Κελιά των Καλογράδων, Ανεραγδόσπηλιος που βρίσκονται στη Δημοτική Ενότητα Αρχανών. Επίσης στην περιοχή υπάρχουν αρκετά φαράγγια, τα σημαντικότερα από τα οποία είναι το Κνωσσανό, το Κουναβιανό και το Αστρακιανό για τα οποία έχει εκπονηθεί μελέτη «Προστασία Διαχείριση και Ανάδειξη Φαραγγιών Κνωσανό, Κουναβιανό, Αστρακιανό και ένταξή τους στο Οικολογικό Αρχαιολογικό Πάρκο του Γιούχτα». Φαράγγια Α/Α Ονομασία Περιοχή 1 Κνωσσανό Αρχανών 2 Κουναβιανό Κουνάβων 3 Αστρακών Κολομόδι 4 Αστριτσίου ή Κήποι Αστριτσίου Αστρίτσι 5 Χαυγά Εθιά 6 Αμπάς Τρείς Εκκλησιές 7 Μαριδάκι Αχεντριάς 8 Μίντρη Καστελλιανά Ακτές Η μορφολογική ποικιλία του τοπίου του Δήμου Αρχανών - Αστερουσίων δεν θα μπορούσε παρά να αποτυπώνεται και στις παραλίες του, που ξετυλίγονται κατά μήκος των νότιων ακτογραμμών αποκαλύπτοντας άλλοτε όρμους και απόκρημνες βραχώδεις ακτές, άλλοτε ήπια οργανωμένες τουριστικά αμμουδιές, άλλοτε πάλι ερημικούς, κρυμμένους κολπίσκους. Οι πιο γνωστές ακτές στο Δήμο είναι ο Τσούτσουρας, το Μαριδάκι, η παραλία του Αγίου Νικήτα και οι Τρείς Εκκλησιές. Δασικές εκτάσεις Οι δασικές εκτάσεις προέρχονται κυρίως από αναδασώσεις ή πρόκειται για δασικές εκτάσεις που είναι φυσικές και που διατηρούν σε κάποιο βαθμό τη φυσικότητά τους. Αναπτύσσονται τόσο στο όρος Γιούχτα, όσο και ΒΔ του οικισμού Κάτω Αρχανών στη θέση «Κεφάλα» ή «Τζέ» και μέχρι την ανατολική παρυφή του Φαραγγιού στη θέση «Φουρνί». Στη Δημοτική Ενότητα Ν. Καζαντζάκη αναπτύσσεται μικρό δασάκι εντός του οικισμού Μυρτιάς όπως και στην αγροτική περιοχή Αγ. Παρασκιών, ενώ μεγαλύτερη δασική έκταση συναντάται βόρεια της Μονής Αγ. Γεωργίου Επανωσήφη (αναδάσωση). Τέλος, στη Δημοτική Ενότητα Αστερουσίων υπάρχει φοινικόδασος στον Άγιο Νικήτα, δασάκι στον Πύργο και την Εθιά. ΔΗΜΟΣ ΑΡΧΑΝΩΝ ΑΣΤΕΡΟΥΣΙΩΝ 20