Αυλακογένεση
Αυλακογένεση Γένεση και εξέλιξη ενός µανδυακού µανιταριού, δηµιουργώντας τριπλά σηµεία συνάντησης Α: άνοδος µανδυακού µανιταριού που συνδέεται µε ηφαιστειότητα Β: δηµιουργία ραχών RRR C: εξέλιξη δύο ραχών στον ωκεανό, εκφυλισµός της τρίτης D: η εξέλιξη και των τριών βραχιόνων στον ωκεανό είναι λιγότερο πιθανή
Αυλακογένεση Γένεση και εξέλιξη ενός µανδυακού µανιταριού δηµιουργώντας τριπλά σηµεία συνάντησης E: η πιο συνηθισµένη περίπτωση είναι ο εκφυλισµένος βραχίονας να εξελιχθεί σε ποταµό που εµπλουτίζει το ηπειρωτικό περιθώριο F: η διάνοιξη των ωκεανών δεν µπορεί να είναι αέναη, κάπου θα πρέπει να υπάρχει υποβύθιση (ανακύκλωση της λιθόσφαιρας) G: η ωκεάνια σύγκλιση καταλήγει στη δηµιουργία νησιωτικού τόξου µπροστά από τη ζώνη υποβύθισης H: η ηπειρωτική σύγκλιση καταλήγει σε πτύχωση και επώθηση, αλλά ο εκφυλισµένος βραχίονας µπορεί να υπάρχει ακόµη
Αυλακογένεση Γένεση αύλακας Δηµιουργία τάφρου, οριοθετηµένης από ρήγµατα µεγάλου µήκους και µεγάλης κλίσης Θεωρείται ότι είναι το αποτέλεσµα της εξέλιξης ενός τριπλού σηµείου Τ-Τ-Τ ή Τ-Τ-F µέσα σε ηπειρωτική πλάκα, ο ένας βραχίονας του οποίου έχει εκφυλιστεί Ιδανικές συνθήκες: ένα µανδυακό µανιτάρι κινείται κατακόρυφα σε όλους τους βραχίονες (ράχες). Στην πραγµατικότητα, η µεταγωγή θερµότητας προϋποθέτει κυκλικές κινήσεις, δηλαδή στην κίνηση, εκτός από την κυριαρχούσα κατακόρυφη συνιστώσα, υπάρχει και οριζόντια, όταν φθάνει στην επιφάνεια της γης. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασµό µε τις ανοµοιογένειες στο πάχος και την πυκνότητα και την αντοχή σε κάµψη του φλοιού, καταλήγει σε ανισοµερή εξέλιξη των ραχών. Η ανισορροπία αυτή καταλήγει στον εκφυλισµό του ασθενέστερου βραχίονα, ο οποίος καταλήγει να είναι ανενεργός.
Χαρακτηριστικά Αυλακογένεσεων Βρίσκονται στις αρχές των περιθωρίων Είναι συνδεδεµένες µε τα ενεργά περιθώρια των πλακών Αρχικά σχηµατίστηκαν στο ηπειρωτικό σύστηµα διάρρηξης Χαρακτηρίζονται από κατακόρυφο τεκτονισµό µε πρόσφατη ιστορία Αρχικά ήταν στενές λεκάνες που εξελίχθηκαν σε ιζηµατογενείς λεκάνες Έχουν µεγάλη διάρκεια Έχουν την τάση να επαναδραστηριοποιούνται (αναζωπύρωση ρηγµάτων και υποβυθίσεων σε συνδυασµό µε τις ορογενετικές ζώνες) Η δηµιουργία τους σχετίζεται µε τη διείσδυση µαγµατικού υλικού
Αυλακογένεση Παρόλο που είναι πιθανό να αναπτυχθεί το τριπλό σημείο συνάντησης ραχών σε ωκεανό (RRR), είναι πιο πιθανό οι δύο ράχες να είναι στον ωκεανό και η τρίτη να είναι ο εκφυλισμένος βραχίονας (RRr). Σε πολλές ηπείρους υπάρχουν τέτοια τριπλά σημεία. Ο εκφυλισμένος βραχίονας θα υποβυθισθεί όταν μειωθεί η θερμική ανωμαλία και θα εξελιχθεί σε ιζηματογενή λεκάνη, ή σε ποταμό ή σε δέλτα ποταμού. Η περιοχή Benue στη Νιγηρία είναι ένα παράδειγμα μίας τέτοιας εκφυλισμένης ράχης που τροφοδότησε τη διάνοιξη του νοτίου Ατλαντικού. Οι αυλακογενέσεις, δηλαδή οι ιζηματογενείς λεκάνες που προέκυψαν από τους εκφυλισμένους βραχίονες είναι κάθετες στις ορογενετικές ζώνες και παράλληλες στις οροσειρές.
Βαρύτητα Η γενική πορεία µίας πλάκας είναι καθοδική Μία συνιστώσα της κίνησής της είναι παράλληλη προς τη βαρύτητα Η βυθιζόµενη λιθόσφαιρα κινείται λόγω των βαρυτικών δυνάµενων, όπως σε ένα κεκλιµένο επίπεδο Η ισορροπία βύθισης µίας πλάκας είναι το ισοζύγιο της έλξης του ιξώδους µε τις δυνάµεις της βαρύτητας και της δυσκαµψίας της πλάκας Η βυθιζόµενη σφήνα της πλάκας δηµιουργεί µία ισχυρή δίνη γύρω της Η µεγάλης κλίµακας ροή στο µανδύα ή η µετανάστευση της τάφρου δηµιουργούν ανυψωτικές δυνάµεις στη βυθιζόµενη πλάκα
Ποιες δυνάµεις κινούν τις πλάκες; Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες μοντέλων δυνάμεων που κινούν τις πλάκες. Η πρώτη περιλαμβάνει το μοντέλο θερμικής στήλης του μανδύα (thermal plume ή mantle plume), που ονομάζεται έτσι (στα αγγλικά) γιατί το σχήμα της στήλης θυμίζει λοφίο ή δέσμη φτερών) Η δεύτερη περιλαμβάνει τα μοντέλα που βασίζονται στην εξισορρόπηση των δυνάμεων (force balance models).
Δυνάµεις στις κινούµενες λιθοσφαιρικές πλάκες Οι εξωτερικές δυνάμεις που επιδρούν σε μία κινούμενη λιθοσφαιρική πλάκα είναι αυτές που ασκούνται: - στις επιφάνειες επαφής της πλάκας - από το πεδίο βαρύτητας της γης Ποιες από αυτές κινούν την πλάκα και ποιες αντιστέκονται;
Δυνάµεις σε µία πλάκα Η πλάκα γεννάται σε μια ράχη, κινείται οριζόντια, βυθίζεται πλάγια μέσα στο μανδύα σε μία ζώνη κατάδυσης και τέλος καταστρέφεται, δηλαδή πεθαίνει. Οι κύριες δυνάμεις που ασκούνται στην πλάκα είναι 6. Από αυτές, οι 2 είναι οδηγούσες δυνάμεις, ενώ οι άλλες 4 είναι δυνάμεις αντίστασης. FSP: ασκείται από το πεδίο βαρύτητας (1013Νm-1) FRP: απώθηση της ράχης (1012Νm-1) RB: Δύναµη κάµψης της πλάκας FSS: Δύναµη βύθισης της πλάκας
Δυνάµεις σε µία πλάκα Η πλάκα γεννάται σε μια ράχη, κινείται οριζόντια, βυθίζεται πλάγια μέσα στο μανδύα σε μία ζώνη κατάδυσης και τέλος καταστρέφεται, δηλαδή πεθαίνει. Οι κύριες δυνάμεις που ασκούνται στην πλάκα είναι 6. Από αυτές, οι 2 είναι οδηγούσες δυνάμεις, ενώ οι άλλες 4 είναι δυνάμεις αντίστασης. f1: Αντίδραση του µανδύα στην υποβύθιση της πλάκας f2: Τριβή από την ασθενόσφαιρα στον πυθµένα της βυθιζόµενης πλάκας f3: Αντίσταση εφιππεύουσας πλάκας στο επιφανειακό µέρος της καταδυόµενης
Δυνάµεις σε µία πλάκα
Δυνάµεις σε µία πλάκα
Δυνάµεις στις κινούµενες λιθοσφαιρικές πλάκες f1 + f2 + f3 + f4 = ¼(F1 + F2) Άρα: η κατάδυση της πλάκας οφείλεται στο πεδίο βαρύτητας και στην απώθηση της ράχης (που επίσης οφείλεται στο πεδίο βαρύτητας).