5. Η υλοποίηση του Έργου: Αποτελέσματα και επιδράσεις

5. Η υλοποίηση του Έργου: Αποτελέσματα και επιδράσεις 5.1 Ενέργειες της ομάδας Για την υλοποίηση του Έργου ήταν απαραίτητη η στενή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων μερών. Όπως και σε όλες τις προηγούμενες φάσεις, αυτό προϋπόθετε συλλογική και διεπιστημονική εργασία. Ετσι, τα άτομα που είχαν εργαστεί μαζί κατά τις προκαταρκτικές φάσεις και την έρευνα θα συνέχιζαν τη συνεργασία τους κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης. Στα μέλη της ομάδας αυτής συγκαταλέγονταν αρχαιολόγος, αρχιτέκτονας και αρχιεπιστάτης από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, που είναι ο συντονιστικός φορέας του RehabiMed στην Κύπρο, αρχιτέκτονας-πολεοδόμος από το συνεργαζόμενο Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως και οι αρχιτέκτονες από τον ιδιωτικό τομέα που ανέλαβαν την ετοιμασία της μελέτης. Το έργο ανατέθηκε σε ένα ντόπιο εργολάβο με καλή γνώση των παραδοσιακών τεχνικών δόμησης της περιοχής. Το Έργο στόχευε σε μια σφαιρική αντιμετώπιση της περιοχής και γι αυτό το λόγο η μελέτη περιλάμβανε την αποκατάσταση όλων των προσόψεων, την κατασκευή υποδομής για την απομάκρυνση των όμβριων υδάτων, την ανακατασκευή του λιθόστρωτου, την κατασκευή υπαίθριων καθιστικών και την ανάπλαση της πλατείας της εκκλησίας συμπεριλαμβανομένης της ανακατασκευής ενός κτιρίου που είχε κατεδαφιστεί, της οργάνωσης της κυκλοφορίας των οχημάτων και της δημιουργίας ενός στεγασμένου χώρου ξεκούρασης. Από τη συνολική πρόταση κατέστη δυνατή η αποκατάσταση 17 προσόψεων, η κατασκευή υποδομής για υπογειοποίηση του ηλεκτρικού δικτύου, η βελτίωση του υφιστάμενου εξωτερικού ηλεκτρικού δικτύου, η επιδιόρθωση και η ανακατασκευή μικρής επιφάνειας του λιθόστρωτου και η τοποθέτηση υπαίθριων καθιστικών και πινακίδων. Ανεξάρτητα από την έκταση υλοποίησης του Έργου, κρίθηκε πολύ σημαντικό να προσφερθεί στην κοινότητα μια μελέτη με σφαιρικό όραμα θέτοντας έτσι στη διάθεσή της τοπικής αρχής μια ολοκληρωμένη πρόταση με συνοχή, ένα εργαλείο για την προώθηση περαιτέρω αναβάθμισης της περιοχής μέσω δημόσιων και ιδιωτικών πρωτοβουλιών. 30

Ανακατασκευή της κατεστραμμένης τοιχοποιίας Mπογιάτισμα τοιχοποιίας με λουλάκι 5.2 Εργασίες αποκατάστασης του αστικού τοπίου Οι εργασίες του Πιλοτικού Εργου ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2007. Οι εργασίες επικεντρώθηκαν σε στοιχεία που είχαν υποστεί μετατροπές εξαιτίας της φυσικής φθοράς ή της ανθρώπινης επέμβασης δηλαδή σε τοιχοποιίες, επιχρίσματα, χρώματα, ανοίγματα, κατώφλια, μπαλκόνια, σιδηροκατασκευές και απολήξεις στεγών (καρκάνια). Το έργο περιλάμβανε επίσης μέτρα για την καταπολέμηση της υγρασίας, όπως την τοποθέτηση υδρορροών. Τέλος, κρίθηκε απαραίτητη η ενημέρωση του κοινού για την Πιλοτική Δράση του Προγράμματος RehabiMed. Για αυτό το λόγο τοποθετήθηκε ενημερωτικός πίνακας στην πλατεία της εκκλησίας. Καθαρισμός τοιχοποιίας και γενική επιδιόρθωση Η τοιχοποιία καθαρίστηκε με ήπια νεροβολή. Αφαιρέθηκαν επίσης πολύ κατεστραμμένοι σουβάδες, τσιμεντένιοι σουβάδες και άλλα ακατάλληλα υλικά όπως εισαγόμενη διακοσμητική πέτρινη επένδυση. Καθαιρέθηκαν τα μέρη των τοίχων που είχαν καταστραφεί και ήταν επικίνδυνα. Η λιθοδομή επισκευάστηκε ή συμπληρώθηκε όπου χρειαζόταν με τη χρήση τοπικής πέτρας και κονιάματος με βάση τον ασβέστη. Το ίδιο κονίαμα χρησιμοποιήθηκε για την αρμολόγηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις αποκαλύφθηκαν νέα στοιχεία σχετικά με τα ανοίγματα μετά την αφαίρεση του σουβά. Βρέθηκε δηλαδή ότι πόρτες και παράθυρα είχαν εν μέρει κτιστεί με αποτέλεσμα να μειωθούν οι αρχικές τους διαστάσεις. Η κάθε περίπτωση εξετάστηκε ξεχωριστά και δόθηκαν λύσεις ανάλογα με τις δυνατότητες επέμβασης. Όπου, λοιπόν, ήταν εφικτό, κάποια ανοίγματα αποκαταστάθηκαν στο αρχικό τους πλάτος. Επιχρίσματα Στις περισσότερες προσόψεις το αρχικό επίχρισμα είχε είτε αφαιρεθεί, είτε αντικατασταθεί με τσιμεντοσοβά, είτε παρουσίαζε εικόνα προχωρημένης 31

Πρόσοψη χωρίς επίχρισμα Aποκατάσταση του επιχρίσματος στην πρόσοψη Οι προσόψεις πριν Επιλογή χρώματος από δείγματα Οι προσόψεις μετά 32

φθοράς. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι τσιμεντοσοβάδες αφαιρέθηκαν και έγιναν επιχρίσματα από ασβεστοκονίαμα χωρίς τη χρήση οδηγών ευθυγράμμισης (μαστόρισσες), ακολουθώντας την παραδοσιακή τεχνική. Οπου ήταν δυνατό το αρχικό γυψοκονίαμα επισκευάστηκε στα σημεία όπου είχε φθαρεί και διατηρήθηκε. Για τα νέα επιχρίσματα των προσόψεων χρησιμοποιήθηκε ασβεστοκονίαμα καθώς ο βιομηχανικός γύψος είναι λιγότερο ανθεκτικός στην υγρασία. Χρωματισμοί Το επικρατέστερο χρώμα στην περιοχή του Πιλοτικού Έργου ήταν το γαλάζιο (λουλάκι). Υπήρχαν επίσης προσόψεις βαμμένες με ώχρα, λευκό, βαθύ κόκκινο και ροζ. Κατάλοιπα αυτών των χρωματισμών διατηρούνταν σε τμήματα ή και σε ολόκληρες προσόψεις. Έγιναν δείγματα χρωμάτων σε διάφορους τόνους για κάθε πρόσοψη, και αφού συγκρίθηκαν με τα αυθεντικά χρώματα, επιλέχθηκαν οι τελικοί χρωματισμοί. Χρησιμοποιήθηκαν χρωστικές ουσίες σε σκόνη διαλυμένες σε νερό και ασβέστη, σύμφωνα με την παραδοσιακή τεχνική. Το χρώμα απλώθηκε με βούρτσα πάνω στο ασβεστοκονίαμα ή απευθείας πάνω στην πετρόκτιστη τοιχοποιία, ανάλογα με το αρχιτεκτονικό ύφος κάθε πρόσοψης. Πόρτες και παράθυρα Μετά από λεπτομερή εξέταση όλων των υφιστάμενων θυρών και παραθύρων, αποφασίστηκε ποια χρειάζονταν συντήρηση και ποια αντικατάσταση. Δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στη συντήρηση των αυθεντικών θυρών και παραθύρων που διασώζονταν, καθώς κρίθηκε πολύ σημαντικό να διατηρηθούν τα αυθεντικά στοιχεία των προσόψεων. Πόρτες και παράθυρα επισκευάστηκαν προσεκτικά και συντηρήθηκαν. Αφαιρέθηκαν τα ξένα στοιχεία (τσίγκοι και πρόχειρες επισκευές). Τα σάπια μέρη κόπηκαν και αντικαταστάθηκαν με ξύλινα ένθετα. Μεταγενέστερα στρώματα μπογιάς αφαιρέθηκαν με ειδικό για το σκοπό αυτό χημικό προϊόν (paint remover). Ακολούθησε συντήρηση του ξύλου με ειδικό λάδι και εντομοκτόνο. Τα παλιά σιδερένια εξαρτήματα (καρφιά, σύρτες, κλειδαριές) καθαρίστηκαν από τη σκουριά και συντηρήθηκαν με ειδικό αντιδιαβρωτικό προϊόν. Οι παλιές ξύλινες πόρτες και τα παράθυρα που είχαν φθαρεί σε σημείο που ήταν αδύνατη η επισκευή τους αντικαταστάθηκαν με νέες κατασκευές της ίδιας μορφής από ντόπιους ξυλουργούς. Οι πόρτες και τα παράθυρα από αλουμίνιο αντικαταστάθηκαν με νέες κατασκευές από ξύλο πεύκου ανάλογα με το αρχιτεκτονικό ύφος της κάθε πρόσοψης. Παλιά πόρτα πριν από την επισκευή Η πόρτα μετά από την επισκευή 33

Η αρχική πόρτα Η πόρτα που τοποθετήθηκε το 1976 Aνακατασκευή της αρχικής πόρτας Τα καινούρια ξύλινα και μεταλλικά εξαρτήματα όπως οι μεντεσέδες, οι σύρτες και οι κλειδαριές κατασκευάστηκαν σύμφωνα με τον παραδοσιακό τρόπο. Οι πόρτες και τα παράθυρα μπογιατίστηκαν με ματ λαδομπογιές. Σε μερικές περιπτώσεις, η αποκατάσταση των αρχικών ανοιγμάτων έγινε με τη βοήθεια παλιών φωτογραφιών. Κατώφλια Κάθε κατώφλι μελετήθηκε ξεχωριστά προκειμένου να αποφασιστεί εάν έπρεπε να επισκευαστεί ή να ανακατασκευαστεί. Σε περιπτώσεις όπου αυτό ήταν δυνατό, το αρχικό κατώφλι επισκευάστηκε και διατηρήθηκε. Όπου η φθορά ήταν μεγάλη, ή όπου ήταν αδύνατο να αποκαλυφθεί το αρχικό κατώφλι καθώς αυτό βρισκόταν κάτω από το υψόμετρο του δρόμου, κατασκευάστηκε καινούργιο κατώφλι από πέτρα και τοποθετήθηκε λίγο πιο ψηλά από το επίπεδο του δρόμου, για να εμποδίζεται η είσοδος ομβρίων υδάτων στο εσωτερικό του σπιτιού. Μπαλκόνια Τα μπαλκόνια από οπλισμένο σκυρόδεμα επισκευάστηκαν όπου χρειαζόταν. Τα σαθρά μέρη αφαιρέθηκαν και συμπληρώθηκαν, ο οπλισμός περάστηκε με εποξικό και εφαρμόστηκε επάλειψη από πολυμερές για προστασία του. Σε μια περίπτωση όπου το υφιστάμενο μπαλκόνι δεν μπόρεσε να επισκευαστεί εκτεταμένης φθοράς, αντικαταστάθηκε από νέο στις ίδιες διαστάσεις και με την ίδια μορφή. 34

Σιδηροκατασκευές Οι αυθεντικές σιδηροκατασκευές στα μπαλκόνια και τις πόρτες καθαρίστηκαν με μεταλλική βούρτσα και μετά με γυαλόχαρτο για να αφαιρέθει η σκουριά. Κατόπιν βάφτηκαν με μπογιά ειδική για μεταλλικές επιφάνειες. Απολήξεις στεγών Οι απολήξεις στεγών από ξύλο (καρκάνια) είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές λόγω ελλιπούς συντήρησης για σειρά ετών. Τα σάπια ξύλινα μέρη του καρκανιού αντικαταστάθηκαν με ξύλινα στοιχεία όμοια με τα αυθεντικά και τα κεραμίδια επανατοποθετήθηκαν προσεκτικά στη θέση τους. Το ξύλινο μέρος βάφτηκε στο αρχικό χρώμα. Υδροροές Η κατασκευή κατάλληλων υδροροών για απομάκρυνση των όμβριων υδάτων από τις στέγες και τις προσόψεις ήταν ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση των προσόψεων. Σε κάθε κτίριο τοποθετήθηκαν καινούριες κάθετες και οριζόντιες μεταλλικές υδροροές από γαλβανισμένο χάλυβα. Κατάσταση προτού ολοκληρωθούν οι εργασίες Κατασκευή νέου μπαλκονιού Αφότου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες 35

Κατάσταση προτού ολοκληρωθούν οι εργασίες Αφότου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες Κατάσταση προτού ολοκληρωθούν οι εργασίες Αφότου ολοκληρώθηκαν οι εργασίες 36

Πριν από την αποκάλυψη του λιθόστρωτου Αποκάλυψη του αρχικού λιθόστρωτου Το λιθόστρωτο μετά την αποκατάσταση Λιθόστρωτα Σε δύο σημεία της οδού Τιμίου Σταυρού αποκαλύφθηκε τμήμα του παλιού λιθόστρωτου κάτω από ένα παχύ στρώμα ασφάλτου. Καθώς κρίθηκε σημαντικό να διατηρηθεί το αυθεντικό λιθόστρωτο που αποκαλύφθηκε, αποφασίστηκε να συντηρηθεί και να συμπληρωθεί στα σημεία που είχε καταστραφεί. Πινακίδες και υπαίθρια καθίσματα Οι παλιές εμπορικές πινακίδες αντικαταστάθηκαν με νέες πιο διακριτικές παραδοσιακό λευκαρίτικο κέντημα. Τα υπαίθρια καθίσματα που τοποθετήθηκαν στα ανοίγματα του δρόμου, που μέχρι τότε χρησιμοποιούνταν ως σημεία στάθμευσης, προσφέρουν στους κατοίκους γωνιές ξεκούρασης και κοινωνικοποίησης. Τοποθετήθηκαν μεταλλικοί πάσσαλοι για παρεμπόδιση της στάθμευσης αυτοκινήτων στον καθιστικό χώρο. Για την ενημέρωση των επισκεπτών σχετικά με τα έργα αποκατάστασης του προγράμματος τοποθετήθηκε στην πλατεία της εκκλησίας πινακίδα με φωτογραφίες και κείμενα που εξηγούν τα επιμέρους στάδια του Έργου. Επίβλεψη και τεκμηρίωση εργασιών Η συνεργασία ανάμεσα στα μέλη της ομάδας της Δράσης RehabiMed κατά τη διάρκεια των εργασιών ήταν πολύ σημαντική. Κάθε εβδομάδα πραγματοποιούνταν προγραμματισμένες συναντήσεις μεταξύ του εργολάβου και του αρχιτέκτονα. Στις περισσότερες από αυτές τις συναντήσεις η ομάδα του Έργου ήταν επίσης εκεί για να επιθεωρήσει την πρόοδο και την ποιότητα των εργασιών καθώς και να συζητήσει και λύσει τα προβλήματα που προέκυπταν. Επιπλέον, πραγματοποιούνταν συναντήσεις με τους ενοίκους και τους ιδιοκτήτες των οικοδομών, όποτε ήταν απαραίτητο. Στις συναντήσεις αυτές οι ιδιοκτήτες είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους συμμετέχοντας έτσι και οι ίδιοι στο Έργο. Γίνονταν επίσης συναντήσεις με την Τοπική Αρχή προκειμένου να ενημερωθεί ο δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο για την πρόοδο των εργασιών και να 37

Καινούριες εμπορικές πινακίδες Καινούρια υπαίθρια καθίσματα Ενημερωτική πινακίδα ανταλλάξουν απόψεις για τα διάφορα θέματα που προέκυπταν. Καθ όλη τη διάρκεια των εργασιών, η ομάδα κρατούσε λεπτομερές αρχείο με φωτογραφίες που καταγράφουν την εξέλιξη των εργασιών και τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν σε κάθε επέμβαση. 5.3 Αποτελέσματα και απήχηση Γενικά ότι οι στόχοι που τέθηκαν στην αρχή του προγράμματος έχουν επιτευχθεί. Οι εργασίες που εκτελέσθηκαν στη γειτονιά των Λευκάρων που είχε επιλεγεί για την υλοποίηση του Πιλοτικού Έργου κυριολεκτικά μεταμόρφωσαν το χώρο, του οποίου η αξιόλογη αρχιτεκτονική είχε Επιθεωρώντας τις εργασίες 38

υποστεί μετατροπές που υποβίβαζαν το χαρακτήρα της. Επιπλέον, τα παραδοσιακά στοιχεία που κινδύνευαν να εξαφανιστούν, όπως τα επιχρίσματα και τα χρώματα, αποκαταστάθηκαν ως αδιάσπαστο τμήμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής των Λευκάρων. Η συμμετοχή του κοινού ήταν ο δεύτερος στόχος που είχε τεθεί και επιτεύχθηκε. Το Έργο έγινε αποδεκτό από την κοινότητα και τους επισκέπτες. Σ αυτό βέβαια είχε συμβάλει σημαντικά ο συνεχής διάλογος με τις τοπικές αρχές, τους συμμετέχοντες και το ευρύτερο κοινό ήδη από τα αρχικά του στάδια. Ο τρίτος στόχος ήταν η παρουσίαση ενός έργου που θα χρησίμευε ως πρότυπο για την αποκατάσταση του αστικού τοπίου και σε άλλες περιοχές. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι επιδράσεις του Πιλοτικού Έργου του Προγράμματος RehabiMed άρχισαν ήδη να φαίνονται και σε άλλα έργα αποκατάστασης. Στα Λεύκαρα, για παράδειγμα, σε ένα από τα μεγαλύτερα και αντιπροσωπευτικότερα συμπλέγματα του χωριού, στην οικία Πάτσαλου (σήμερα Τοπικό Μουσείο Παραδοσιακής Κεντητικής και Αργυροχοΐας), επαναφέρθηκε το επίχρισμα στην πρόσοψη και το αυθεντικό χρώμα στα ανοίγματα του Μνημείου. Μέσα στο ίδιο πνεύμα της Μεθόδου RehabiMed οι αρμόδιες αρχές ενθαρρύνουν τους αρχιτέκτονες που αναλαμβάνουν έργα Ο χώρος πριν τις εργασίες Ο χώρος πριν τις εργασίες Ο χώρος μετά τις εργασίες Ο χώρος μετά τις εργασίες 39

Στιγμές χαλάρωσης σε ένα πιο όμορφο και φιλόξενο δημόσιο χώρο αποκατάστασης να ακολουθούν τη μέθοδο που χρησιμοποιήθηκε στο Πιλοτικό Έργο και ειδικότερα την προκαταρκτική έρευνα και την τεκμηρίωση των στοιχείων που έχουν χαθεί και την ορθή αποκατάστασή τους. Προγράμματα συντήρησης και αποκατάστασης αστικού τοπίου είναι σε εξέλιξη ή πρόκειται να εφαρμοστούν και σε άλλες αγροτικές κοινότητες της Κύπρου. Και εδώ ενθαρρύνεται από τις αρμόδιες αρχές η εφαρμογή από τους μελετητές της Μεθόδου RehabiMed που χρησιμοποιεί την ιστορική έρευνα, τις προφορικές πληροφορίες, την τεκμηρίωση από αρχεία, την προσεκτική παρατήρηση της τοπικής αρχιτεκτονικής και την ακρίβεια στα αρχιτεκτονικά σχέδια. Με τον τρόπο αυτό, οι μελέτες θα βασίζονται σε σωστά τεκμηριωμένα στοιχεία, που αποτελούν το σημαντικότερο βήμα προς μια ορθολογική μέθοδο συντήρησης και αποκατάστασης της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Επιπλέον, απέδειξε ότι ο διάλογος με τις τοπικές αρχές και όλους τους εμπλεκόμενους είναι απαραίτητος για την αποδοχή έργων αυτής της κλίμακας. 40

5.4 Δύο παραδείγματα Αρχική κατάσταση/ Αποτύπωση Πρόταση/Υλοποίηση 41

Αρχική κατάσταση/ Αποτύπωση Πρόταση/Υλοποίηση 42

Ο Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων και ο δήμαρχος Λευκάρων επισκέπτονται το χώρο 5.5 Εγκαίνια του Πιλοτικού Έργου Η τελετή εγκαινίων του Έργου διοργανώθηκε α πό το Τμήμα Αρχαιοτήτων και πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 2007. Στα εγκαίνια παρευρέθηκαν ο Υπουργός και ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Συγκοινωνιών και Έργων, ο Υπουργός Δικαιοσύνης (που διατελούσε δήμαρχος Λευκάρων κατά την έναρξη του Προγράμματος), τοπικοί εκπρόσωποι, πρεσβευτές χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ο εκπρόσωπος της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κύπρο, διάφοροι αξιωματούχοι, ο δήμαρχος, το Δημοτικό Συμβούλιο και κάτοικοι των Λευκάρων. Στην ομιλία του ο Υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων, κ. Χάρης Θράσου, εξήρε τα οφέλη της συμμετοχής της Κύπρου σε Ευρωπαϊκά προγράμματα Euromed Heritage όπως το CORPUS και το RehabiMed, και τόνισε τη σημασία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ως παράγοντα αειφόρου ανάπτυξης. Στη δική του ομιλία ο Δήμαρχος Λευκάρων εγκωμίασε το έργο που επιτελέστηκε στα Λεύκαρα και διαβεβαίωσε ότι στόχος του Δήμου είναι να αναβιώσει την παράδοση στα Λεύκαρα, με τη βοήθεια μιας δυναμικότερης αξιοποίησης της πλούσιας αρχιτεκτονικής και άυλης κληρονομιάς που διαθέτει η κωμόπολη. Ο Τύπος κάλυψε το γεγονός με τίτλους που αποτυπώνουν το γενικότερο πνεύμα αποδοχής του Προγράμματος όπως Τα Λεύκαρα ανακτούν το παραδοσιακό τους πρόσωπο, Εργασίες αποκατάστασης στα Λεύκαρα με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Το πρόγραμμα RehabiMed συμβάλλει στην αποκατάσταση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και επιχείρηση διάσωσης της παλιάς αρχιτεκτονικής. 43

Προσόψεις παραδοσιακών σπιτιών που ζωγράφισαν μαθητές του δημοτικού σχολείου 5.6 Οι μαθητές του Δημοτικού σχολείου Λευκάρων συμμετέχουν στο Πρόγραμμα Η ιδέα για την εργασία των μαθητών με αφορμή το Πιλοτικό Εργο RehabiMed γεννήθηκε όταν μέλη της ομάδας RehabiMed το παρουσίασαν στα παιδιά των δύο τελευταίων τάξεων και τα ξενάγησαν στο χώρο όπου γίνονταν οι εργασίες. Το ενδιαφέρον που επέδειξαν μαθητές και δάσκαλοι για τις εργασίες οδήγησε στην απόφαση συμμετοχής των παιδιών σε μια ομαδική εργασία μεσα από την οποία θα παρουσίαζαν την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Λευκάρων και το Πιλοτικό Έργο. Τα παιδιά πήραν φωτογραφίες, ζωγράφισαν προσόψεις παλιών σπιτιών και πήραν συνεντεύξεις από τους κατοίκους και το δήμαρχο των Λευκάρων για τις παραδοσιακές οικοδομές και το Πιλοτικό Εργο. Παραθέτουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα των συνεντεύξεων: κα Αθανασία Κορτάρη, ετών 65 Κάνατε καθόλου επεμβάσεις στο σπίτι σας; Το ταβάνι είχε καταρρεύσει και το φτιάξαμε. Τις καμάρες και τα πατώματα το ίδιο. Αλλάξαμε και το ξωπόρτι (την κύρια είσοδο) Ποια είναι η γνώμη σας για τις εργασίες που γίνονται στο δρόμο της εκκλησίας; Μ αρέσει, το χουν φτιάξει πολύ ωραία τώρα εκεί κάτω. Θα ήθελα να έφτιαχναν λίγο και την πλατεΐτσα εδώ στη γειτονιά μου. Θα ταν πολύ όμορφη με παγκάκια και λουλούδια μέσα σε γλάστρες. 44

κ. Χριστάκης Καλαβασσιώτης, ετών 80 κ. Αριστόδημος Αριστοδήμου, ετών 55 κ. Αντρέας Σώσειλος, Δήμαρχος Λευκάρων Κάνατε καθόλου αλλαγές στο σπίτι από τότε που μετακομίσατε εδώ; Βεβαίως, αλλάξαμε τη διαμόρφωση αρκετά αφού τα παλιά σπίτια κατασκευάζονταν για να φιλοξενούν και ζώα, αλλά εμείς σήμερα δεν χρειαζόμαστε τους σταύλους. Χρειαζόμαστε περισσότερα δωμάτια και πιο λειτουργικούς χώρους. Ποια είναι η γνώμη σας για τις εργασίες που γίνονται στο δρόμο της εκκλησίας; Ε, ναι! Είναι πολύ ωραία από αισθητικής άποψης. Αυτό το ευρωπαϊκό πρόγραμμα έκανε πολύ καλή δουλειά με την αποκατάσταση των κτιρίων. Τώρα τα σπίτια και ο δρόμος είναι πιο σιγυρισμένα. Σας αρέσουν οι εργασίες που γίνονται στην οδό Τιμίου Σταυρού; Ναι! Αφαίρεσαν τις πόρτες και τα παράθυρα που δεν ταίριαζαν και έφτιαξαν καινούρια από ξύλο και τέτοια πράγματα. Τώρα μοιάζει με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της δεκαετίας του 1910. Ποια είναι η γνώμη του Δήμου για αυτήν την προσπάθεια αξιοποίησης της κωμόπολης; Είναι ένα πολύ σημαντικό πρόγραμμα και για μας αποτελεί την αρχή μιας εργασίας που πρέπει να επεκταθεί σε όλες τις κύριες οδούς της κωμοπόλης. Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον; Σίγουρα αυτό το πρόγραμμα δείχνει πόσο σημαντικές είναι τέτοιου είδους εργασίες. Οι κάτοικοι είναι ενθουσιασμένοι. Για μένα η πλατεία της εκκλησίας αποτελεί προτεραιότητα. 45

Πληροφορίες σχετικά με το Έργο 1. Εργο προτυπο ΕΡΓΟ ΣΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ: ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ AΣΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ 2. Εργοδότης Τμήμα Αρχαιοτήτων, Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων Συνεργασία: Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, Υπουργείο Εσωτερικών 3. Χώρος πάνω Λεύκαρα, μέρος της οδού Τιμίου Σταυρού 4. Προϋπολογισμός 145.000 (Συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ενωση στα πλαίσια του Προγράμματος RehabiMed του Euromed Heritage III, την Cooperation Espagnole και την Κυπριακή Δημοκρατία) 5. Εργολάβος melfica CONSTRUCTION CO. LTD. Ξυλουργικές εργασίες: Γιώργος Ρούσσος & Σάββας Πτωχός, Πάνω Λεύκαρα 6. Διάρκεια Έναρξη του Έργου: 12/2005 (Μελέτη) 07/2006 (Εργασίες) Λήξη του Έργου: 01/2007 7. Επιστημονική ομάδα τμήμα Αρχαιοτήτων Εύη Φιούρη, αρχαιολόγος Λένα Πισσαρίδου, αρχιτέκτονας Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως Ειρήνη Χατζησάββα, αρχιτέκτονας-πολεοδόμος Βασίλης Ιερείδης κ Συνεργάτες Βασίλης Ιερείδης και David Castrillo, αρχιτέκτονες 46