ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ Ο ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ RICHARD DAWKINS «ΤΗΕ GOD DELUSION» («Η ΠΕΡΙ ΘΕΟΥ ΑΥΤΑΠΑΤΗ») Ο Φιλοκοσμικός Διαφωτισμός ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 08/07/2007 00:00 Του Π. Ν. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ Η ανθρωπότητα και ο πλανήτης μας, από τα μέσα του 20ού αιώνα ως σήμερα, διαγράφει πορεία μεγάλων εξελίξεων. Οι εξελίξεις αυτές, μαζί με τα καλά τους, έφεραν και μια σειρά μεγάλα προβλήματα, από πελώρια αδιέξοδα και από τεράστιους κινδύνους, όπως π.χ. τον πυρηνικό όλεθρο, την καταστροφή του περιβάλλοντος, τον υπερπληθυσμό, κτλ. Οσο περνούν τα χρόνια, κανείς από αυτούς τους κινδύνους δεν έχει αναχαιτισθεί, ενώ αντίθετα τα προβλήματα και τα αδιέξοδα μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται, γεγονός που καθιστά το πρόβλημα της καταπολέμησής τους, κάθε μέρα που περνάει, πιο δύσκολο, που αγγίζει το ακατόρθωτο. Μπροστά σε αυτήν την πραγματικότητα η πρόταση του Richard Dawkins, όπως αυτή παρουσιάστηκε σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο «Βήμα της Κυριακής», στις 17 Ιουνίου 2007, με τίτλο «Προδημοσίευση από το βιβλίο του Richard Hawkins The God Delusion (=Η περί Θεού αυταπάτη)», αποτελεί μία διπλή(!) αυταπάτη, με την οποία η Ανθρωπότητα δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να ασχοληθεί, εις βάρος των τρεχουσών αναγκών της. 1
Η πρώτη αυταπάτη του Dawkins συνίσταται στο γεγονός ότι υποστηρίζει την άποψη πως δεν υπάρχει Θεός. Με βάση την τρέχουσα επιστημονική γνώση, έχει τόσο δίκαιο να μην πιστεύει στον Θεό όσο και εκείνοι που πιστεύουν στον Θεό. Με βάση τη λογική, το Σύμπαν προϋποθέτει Δημιουργό, δηλαδή Θεό, εκτός αν κάποτε αποδειχθεί ότι το Σύμπαν δημιουργήθηκε τυχαία, οπότε η θεότητα θα είναι όλο και όλο η Τυχαιότητα. Με βάση τη φύση του Ανθρώπου, η μεταφυσική και το θρησκευτικό συναίσθημα αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά του. Αν του τα αποκόψουμε και μάλιστα με αναπόδεικτες θεωρίες, θα τον ακρωτηριάσουμε και θα τον καταστήσουμε για πάντα ανάπηρο. Η δεύτερη αυταπάτη του Dawkins συνίσταται στο γεγονός ότι επιδιώκει τον προσηλυτισμό μας προς την αθεΐα διότι πιστεύει ότι η αθεΐα θα συμβάλει στο να διαμορφώσουμε έναν καλύτερο άνθρωπο και κατ' επέκταση έναν καλύτερο κόσμο. Οπως ήδη αναφέραμε, όμως, στην εισαγωγή μας η ανθρωπότητα έχει τεράστια προβλήματα, τα οποία για να επιλυθούν χρειάζεται η συνεργασία και η σύμπνοια όλων των λαών της Γης. Η πρόταση της αθεΐας του Dawkins όχι μόνο δεν θα συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων και των αδιεξόδων αλλά θα προκαλέσει και νέα δυσάρεστα και επιβλαβή προβλήματα, τα οποία θα υπονομεύσουν κάθε θετική προσπάθεια, αφού εστιάζουν στην αποστασιοποίηση των λαών από τα προβλήματα του πλανήτη μας. Το άρθρο του κ. Μουζέλη (24 Ιουνίου) όσο και τα άρθρα των κκ. Σφενδρουράκη, Μάμαλη, Περάκη και Ζαπρούδη που ακολούθησαν (1η Ιουλίου), θα προσέφεραν πολύ περισσότερα, αν, με αφορμή το βιβλίο του R. Dawkins, ξεπερνούσαν τις αντιδικίες φιλοσοφικής μορφής και εστίαζαν σε απόψεις και προτάσεις για το πώς πρέπει να βάλουμε ένα τέλος στην άναρχη και εξαιρετικά επικίνδυνη πορεία της ανθρωπότητας. Καλά είναι τα βιβλία, όπως αυτό του κ. Dawkins (το οποίο προτείνουμε να διαβάσει οποιοσδήποτε), και ακόμη χρήσιμα τα σχόλια, οι κριτικές και οι αναλύσεις. Ο πλανήτης μας, όμως, χρειάζεται κατεπειγόντως λύσεις. Δυστυχώς, όμως, η σημερινή διανόηση επιμένει να εμπλέκεται στο εύκολο και στο εν πολλοίς ανεύθυνο, που είναι οι αναλύσεις, και να απομακρύνεται από το δύσκολο και το υπεύθυνο, που είναι οι λύσεις. Είναι καιρός αλλά και 2
επιτακτική ανάγκη η διανόηση να πάρει θέση, αναλαμβάνοντας τις ευθύνες της. Και πρωταρχική ευθύνη της είναι να δώσει στην ανθρωπότητα αυτό που έχει μεγάλη και επείγουσα ανάγκη, το οποίο είναι οι λύσεις στα μεγάλα αδιέξοδα και κινδύνους που την απειλούν και παράλληλα να βάλει, επιτέλους, «το νερό στο αυλάκι», για μια ζωή για όλους μας που θα είναι αντάξια του ανθρώπου. Έχω την ανυποχώρητη άποψη ότι έχει πλέον καταστεί ηλίου φαεινότερο σε όλους μας ότι υπάρχει επιτακτική ανάγκη να επιλέξουμε και να εφαρμόσουμε ένα συνολικό σχέδιο για το μέλλον της ανθρωπότητας, που να είναι εφικτό και φιλικό προς τον άνθρωπο και το περιβάλλον, αλλά και «φιλικό» και προς τον ίδιο τον Θεό, το οποίο θα μας βγάλει από τα αδιέξοδα και θα μας βάλει σε έναν δρόμο που θα εξασφαλίζει, αν μη τι άλλο, την ασφαλή πορεία της ανθρώπινης φυλής. Μια τέτοια πρόταση έχει γίνει από τον υπογράφοντα στα βιβλία του «Φιλοκοσμία: Ο δρόμος της ανθρωπότητας», και «Το τέλος των θρησκειών και ο τελευταίος Θεός». Την πρότασή μας αυτή τη χαρακτηρίζουμε ως «Φιλοκοσμικό Διαφωτισμό» και έχουμε τη γνώμη ότι, ως έναν ικανοποιητικό βαθμό, είναι μέσα στα πλαίσια του νέου Διαφωτισμού (ο Διαφωτισμός δεν μπορεί να είναι ούτε νέος ούτε παλιός, αλλά να αντανακλάται στα αποτελέσματα από τη λύση συγκεκριμένων προβλημάτων) στον οποίο αναφέρονται οι κκ. Μουζέλης και Σφενδρουράκης. Προκειμένου να δώσουμε μία πρώτη εικόνα του «Φιλοκοσμικού Διαφωτισμού» (=ΦΔ) σημειώνουμε ότι ο ΦΔ αναδεικνύει ως επιτακτική ανάγκη τη δραστηριοποίηση και συνεργασία όλων των λαών της Γης, έτσι ώστε κάθε μέρα που περνάει να συγκλίνουμε, όσο γίνεται περισσότερο, προς την κατεύθυνση ενός «ενιαίου» πλανήτη, με κύριο γνώρισμα το «Ενας λαός, ένας Θεός». Το «Ενας λαός» σημαίνει ότι θα δεχθούμε την προφανή αλήθεια ότι όλοι οι άνθρωποι (λευκοί, κίτρινοι, μαύροι), κάτω από το δέρμα, είμαστε όλοι ίδιοι και επομένως είμαστε όντως ένας λαός. Αυτό θα πραγματωθεί, π.χ. με ένα πλανητικό διοικητικό σχήμα, που θα βασίζεται στο τρίπτυχο {Κοσμοσύνταγμα, Κοσμοβουλή, Κοσμοδικαιοσύνη}, το οποίο θα διαχειρίζεται μόνο τα προβλήματα πλανητικού χαρακτήρα, 3
όπως π.χ. η προστασία του περιβάλλοντος, η συγκράτηση του υπερπληθυσμού, η καταπολέμηση των ναρκωτικών, κτλ. Το διοικητικό αυτό σχήμα θα θέτει τους πλανητικούς κανόνες και νόμους τους οποίους θα αποδέχονται και εξ αυτού θα υπακούουν όλες οι χώρες της Γης (όπως, σε γενικές γραμμές, λειτουργεί η ΕΕ). Κατ' αυτόν τον τρόπο η πορεία του πλανήτη μας θα είναι στα χέρια ολόκληρης της ανθρώπινης φυλής, η οποία είναι σε θέση, και είναι η μόνη που είναι σε θέση, να βάλει ένα τέλος στη σημερινή άναρχη και επικίνδυνη πορεία της ανθρωπότητας και θα έχει ως μόνιμη πυξίδα την εξασφάλιση μιας ασφαλούς πορείας του πλανήτη μας και παράλληλα την εξασφάλιση ζωής με λιγότερη αδικία και περισσότερη ανθρωπιά για όλους μας. Το «Ένας Θεός» σημαίνει ότι θα δεχθούμε την προφανή αλήθεια ότι ένας είναι ο Θεός, ο Δημιουργός του Σύμπαντος. Αυτό θα πραγματωθεί, π.χ., με την αποδυνάμωση και, ει δυνατόν, την πλήρη εξαφάνιση των φονταμενταλιστών κάθε θρησκείας και τη «συγχώνευση» (με την καλή έννοια του όρου) όλων των Θεών (π.χ. Χριστό, Ιεχωβά, Αλλάχ, Βούδα, κ.λπ.) σε έναν και μοναδικό Θεό. Η προσπάθεια αυτή δεν θα έχει ως στόχο να καταργήσει τις θρησκείες αλλά να αναδείξει την ουσία τους, να τις ενώσει και να τις εξυψώσει στη σφαίρα της πνευματικής ολοκλήρωσης στην οποία, έτσι και αλλιώς, είναι ενωμένες. Κυρίαρχο στοιχείο του «ένας Θεός» θα είναι το ελεύθερο θρησκευτικό συναίσθημα, όπου καθένας θα μπορεί να αντιλαμβάνεται και να προσεγγίζει το θείο με τον δικό του (μοναδικό) τρόπο, συμπεριλαμβανομένου του μη θείου (αθεΐα). Και τα δύο μαζί, δηλαδή το «Ένας λαός, ένας Θεός», είναι μια πολύ δύσκολη αλλά εκ των καιρών απαραίτητη πρόταση να εφαρμοσθεί, αλλά δεν είναι, ούτε κατά κεραίαν, ρομαντική ή ουτοπική. Είναι μια πρόταση που συνθέτει τις αναγκαίες και ικανές συνθήκες, οι οποίες, αφενός μεν θα μας προστατεύσουν από βιβλικές καταστροφές, ακόμη και από τον πλήρη αφανισμό μας, αφετέρου δε θα μας οδηγήσουν σε έναν κόσμο πιο ασφαλή, πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο. Κάθε διαφυγή από ένα τέτοιο συνολικό σχέδιο και σκοπό αποτελεί μεγάλη αυταπάτη την οποία δεν αντέχει πλέον ο πλανήτης. Κλείνοντας, αξίζει να σταθούμε και να αξιολογήσουμε τους δύο μεγαλύτερους διαφωτισμούς που γνώρισε μέχρι σήμερα 4
η ανθρωπότητα: τον Αρχαίο Ελληνικό Διαφωτισμό και τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό. Ο Αρχαίος Ελληνικός Διαφωτισμός πέτυχε, διότι, αφενός μεν στηριζόταν στην επιστημονική σκέψη (Θαλής ο Μιλήσιος, Δημόκριτος, κ.λπ.), αφετέρου δε έδωσε τη Δημοκρατία, τη Φιλοσοφία, την Τέχνη και τον Πολιτισμό. Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός απέτυχε διότι στηριζόταν σε πολύ καλές προθέσεις (ελευθερία, ισότητα και αδελφοσύνη), αλλά οι προθέσεις-αξίες αυτές ήταν, κατά κύριο λόγο, παραινέσεις και προπαντός απέτυχε διότι δεν υπήρχε επιτακτική ανάγκη να εφαρμοσθούν οι παραινέσεις αυτές. Ο Φιλοκοσμικός Διαφωτισμός αποτελεί τον νέο αναγκαίο Διαφωτισμό διότι διαθέτει τα δύο βασικά στοιχεία που εγγυώνται την επιτυχία: Προτάσεις για ολοκλήρωση ενός αναγκαίου σχεδιασμού και υλοποίησή του προς όφελος της Ανθρωπότητας σε εποχές ακραίας επικινδυνότητας. Στήριξη των προτάσεων σε διαχρονικές αλήθειες που στηρίζουν και αναδεικνύουν τις αξίες της ζωής. Ο κ. Π. Ν. Παρασκευόπουλος είναι καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο. 5