Η διαχεύριςη υδατικών πόρων ςτην Ελλϊδα - Το Θεςςαλικό πρόβλημα

Η διαχεύριςη υδατικών πόρων ςτην Ελλϊδα - Το Θεςςαλικό πρόβλημα Λϊζαροσ Λαζαρύδησ, Πολιτικόσ Μηχανικόσ πύροσ Μύχασ, Πολιτικόσ Μηχανικόσ Βαςύλησ Περλϋροσ, Γεωλόγοσ 1

Δομό τησ παρουςύαςησ Ειςαγωγό 1 ο Μϋροσ Η διαχεύριςη των υδϊτων ςτην Ελλϊδα Γενικϊ δεδομϋνα για την κατϊςταςη των υδατικών πόρων ςτην Ελλϊδα Η Οδηγύα Πλαύςιο για τη διαχεύριςη των Τδϊτων Σα νϋα ϋργα ςτα πλαύςια τησ Οδηγύασ 2 ο Μϋροσ Η Θεςςαλύα Σο Θεςςαλικό πρόβλημα και η ενύςχυςη τησ Θεςςαλύασ από τα νερϊ του ϊνω ρου του Αχελώου Τδρογεωλογικϋσ ςυνθόκεσ ςτη Θεςςαλύα Σα ϋργα μεταφορϊσ και διανομόσ νερού από τον π. Αχελώο ςτη Θεςςαλύα για ϊρδευςη ύδρευςη Γεωργικό και Αγροτικό Ανϊπτυξη Η διαμόρφωςη του υδατικού ιςοζυγύου ςτη Θεςςαλύα υνοπτικϊ υμπερϊςματα Προτϊςεισ 2

Η κατϊςταςη των υδατικών πόρων ςτην Ελλϊδα Φρόνια προβλόματα που προκύπτουν από τη περιοριςμϋνη διαθεςιμότητα του νερού ωσ βαςικού πόρου (Φαρακτηριςτικό παρϊδειγμα η Θεςςαλύα). οβαρϋσ ανιςοκατανομϋσ ωσ προσ τη διαθεςιμότητα πόρων, καθώσ και μεγϊλεσ γεωμορφολογικϋσ και κοινωνικϋσ ιδιαιτερότητεσ. οβαρϊ προβλόματα ςτισ ςημερινϋσ διοικητικϋσ αλλϊ και κοινωνικϋσ δομϋσ, ςε ότι αφορϊ τη δυνατότητα χϊραξησ και εφαρμογό ολοκληρωμϋνησ πολιτικόσ για τα ύδατα. υνθετότητα του προβλόματοσ τησ εξεύρεςησ και εξοικονόμηςησ υδατικών πόρων για τη γεωργύα. Έλλειψη οργανωμϋνων και ςυςτηματικών μετρόςεων ςε όλη την επικρϊτεια ωσ γενικόσ κανόνασ. Καθυςτϋρηςη ςτην εφαρμογό τησ ΟΠ, αλλϊ και δυςκολύεσ ςτην εφαρμογό τησ, λόγω μη ςυςτηματικόσ υλοπούηςησ των απαραύτητων μετρόςεων. 3

τοιχεύα για τουσ υδατικούσ πόρουσ ανϊ ΤΔ ΥΔ Περιοχό Ανϊγκεσ (hm 3) Προβλόματα/Ιδιαιτερότητεσ 1~3 Πελοπόννηςοσ 1.212 Ανιςοκατανομό πόρων ανατολικϊ και δυτικϊ. Αργολικό πεδύο και Μολϊοι Λακωνύασ 4 Δυτικό τερεϊ 610 Πλεοναςματικό περιοχό Μεγϊλη ςυμβολό επιφανειακών Σοπικϊ προβλόματα, ενδεύξεισ υπερεκμετϊλλευςησ Εκτροπό προσ την Αθόνα 5 Ήπειροσ 530 Πλεοναςματικό περιοχό, με πολλϊ τοπικϊ προβλόματα 6 Αττικό 500 Ανυπαρξύα ύδιων υδατικών πόρων και μεταφορϊ από ϊλλα διαμερύςματα 7 Ανατολικό τερεϊ 1.220 Ελλειμματικό περιοχό Ποιοτικϊ προβλόματα (Κηφιςόσ, Αςωπόσ) 8 Θεςςαλύα 2.150 Διαχρονικϊ ελλειμματικό περιοχό Γεωργικό κϋντρο τησ χώρασ 9 Δυτ. Μακεδονύα 1.300 Περιοριςμϋνα ελλεύμματα, περιβαλλοντικϋσ πιϋςεισ Ανϊγκεσ Θεςςαλονύκησ 10 Κεντρ. Μακεδονύα 1.530 Μεγϊλεσ διαςυνοριακϋσ λεκϊνεσ, εξϊρτηςη από ανϊντη πόρουσ ημαντικϊ ελλεύμματα, περιβαλλοντικϋσ πιϋςεισ 11 Ανατ. Μακεδονύα 880 Μεγϊλεσ διαςυνοριακϋσ λεκϊνεσ, εξϊρτηςη από ανϊντη πόρουσ Περιοριςμϋνα ελλεύμματα 12 Θρϊκη 1.030 Μεγϊλεσ διαςυνοριακϋσ λεκϊνεσ, εξϊρτηςη από ανϊντη πόρουσ Τφαλμύρινςη δυτικών παραλύων 13 Κρότη 515 Ανιςοκατανομό πόρων ανατολικϊ και δυτικϊ. Μεγϊλεσ υφϊλμυρεσ καρςτικϋσ πηγϋσ 14 Αιγαύο 200 Ανιςοκατανομό πόρων ανατολικϊ, δυτικϊ, βόρεια και νότια Κατϊ τόπουσ πλόρωσ ϊνυδρεσ ςυνθόκεσ Πηγό: Mελϋτεσ και δημοςιευμϋνα κεύμενα διαβούλευςησ των διαχειριςτικών μελετών του ΥΠΑΝ 4

Η Οδηγύα Πλαύςιο για τα νερϊ (60/2000) Αν και η Οδηγύα ϋχει όδη ςυμπληρώςει δεκαετύα από την ϋναρξη ιςχύοσ τησ, η εφαρμογό τησ ςτην Ελλϊδα εύναι εξαιρετικϊ καθυςτερημϋνη. Βόματα που ϋχουν γύνει: Ενςωμϊτωςη ςτο εθνικό νομικό πλαύςιο (Ν3199/2003, ΠΔ51/2007, κλπ) Τδατικϊ Διαμερύςματα, Περιοχϋσ Λεκανών Απορροόσ και οι Λεκϊνεσ Απορροόσ Ποταμών (Άρθρο 3). Ανϊλυςη χαρακτηριςτικών, ανθρωπογενεύσ πιϋςεισ, ςυςτόματα ςε κύνδυνο, ΣΤ/ΙΣΤ, προςτατευόμενεσ περιοχϋσ, αρχικόσ και περαιτϋρω χαρακτηριςμόσ των υπόγειων, επιπτώςεισ ρύπανςησ, ανθρώπινων δραςτηριοτότων και μεταβολών τησ ςτϊθμησ ςτα υπόγεια ύδατα (Άρθρο 5). Προγρϊμματα παρακολούθηςησ τησ ποιοτικόσ και ποςοτικόσ κατϊςταςησ των επιφανειακών και υπογεύων υδϊτων (ϊρθρο 8). Καθοριςμόσ τυποχαρακτηριςτικών ςυνθηκών αναφορϊσ. όμερα η Ειδικό Γραμματεύα Τδϊτων προκηρύςςει τισ μελϋτεσ κατϊρτιςησ χεδύων Διαχεύριςησ. 5

Σα ϋργα ταμύευςησ ςτα πλαύςια τησ Οδηγύασ Σεχνητϊ Τδϊτινα ώματα και Ιδιαιτϋρωσ Σροποιημϋνα Τδϊτινα ώματα (ΣΤ/ΙΣΤ) προβλϋπονται από την Οδηγύα για την αντιμετώπιςη υδϊτινων ςωμϊτων που ϋχουν δημιουργηθεύ ό ϋχουν υποςτεύ μεγϊλεσ αλλοιώςεισ, ςαν αποτϋλεςμα ανθρώπινησ δραςτηριότητασ. τόχοσ: «Καλό οικολογικό δυναμικό» (αντύ τησ «καλόσ χημικόσ και οικολογικόσ κατϊςταςησ»). Εξαιρϋςεισ (Άρθρο 4 παρ. 7): περιπτώςεισ για τισ οπούεσ δεν επιτυγχϊνονται οι περιβαλλοντικού ςτόχοι τησ Οδηγύασ ό αναβϊλλεται η επύτευξό τουσ. Διαδικαςύα για τον καθοριςμό των εξαιρϋςεων με βϊςη το κατευθυντόριο κεύμενο 20 τησ ΟΠ. Σεκμηρύωςη τησ εξαύρεςησ και επανεξϋταςη ςε κϊθε αναθεώρηςη των χεδύων Διαχεύριςησ 6

Καθοριςμόσ εξαιρϋςεων για την επύτευξη των ςτόχων Μπορεύ η νϋα δραςτηριότητα/ϋργο να επαναςχεδιαςτεύ με αναγκαύα εφικτϊ μϋτρα για τον μετριαςμό των αρνητικών επιπτώςεων; Η νϋα δραςτηριότητα/ϋργο δημιουργεύ νϋεσ τροποποιόςεισ ςτα φυςικϊ χαρακτηριςτικϊ ενόσ ςυςτόματοσ επιφανειακών υδϊτων ό μεταβολϋσ τησ ςτϊθμησ των υπογεύων υδϊτων με αποτϋλεςμα την αδυναμύα επύτευξησ των περιβαλλοντικών ςτόχων τησ οδηγύασ; Έχουν προβλεφθεύ όλα τα πρακτικώσ εφικτϊ μϋτρα για τον μετριαςμό των αρνητικών επιπτώςεων ςτη κατϊςταςη των επηρεαζόμενων υδατικών ςυςτημϊτων; Μπορούν οι ευεργετικού ςτόχοι, τουσ οπούουσ εξυπηρετεύ η νϋα αυτό δραςτηριότητα / ϋργο, να ικανοποιηθούν με ϊλλα μϋςα, τα οπούα εύναι τεχνικώσ εφικτϊ και μη δυςανϊλογου κόςτουσ και ςυνιςτούν καλύτερη περιβαλλοντικό επιλογό; Η νϋα δραςτηριότητα/ϋργο δεν μπορεύ να υλοποιηθεύ ςύμφωνα με το ϊρθρο 4 παρ. 7 Η νϋα δραςτηριότητα/ϋργο εξυπηρετεύ μακροχρόνιεσ και επιτακτικϋσ ανϊγκεσ δημοςύου ςυμφϋροντοσ με αποτϋλεςμα το όφελοσ που προκύπτει να εύναι υπϋρτερο από το όφελοσ επύτευξησ των ςτόχων τησ οδηγύασ; Η δραςτηριότητα/ϋργο θϋτει ςε κύνδυνο την επύτευξη των ςτόχων τησ οδηγύασ ςε ϊλλα υδατικϊ ςυςτόματα τησ λεκϊνησ απορροόσ; Η δραςτηριότητα/ϋργο ςυνϊδει με την εφαρμογό ϊλλων εθνικών/κοινοτικών ςτρατηγικών και νομοθεςύασ. Ναύ Όχι Μπορεί να υλοποιθκεί θ νζα δραςτθριότθτα / ζργο και το υδατικό ςφςτθμα που επθρεάηεται απ αυτι να τφχει εξαίρεςθσ από τθν επίτευξθ των περιβαλλοντικών του ςτόχων, ςφμφωνα με το άρκρο 4 παρ. 7 7

Ιςτορικό Αναδρομό Πρώτεσ ενϋργειεσ για αντιπλημμυρικϊ, αποξηραντικϊ και αρδευτικϊ ϋργα επύ Φ.Σρικούπη (1887) Πρώτη ουςιαςτικό ανϊπτυξη των ϋργων βϊςει μελετών του Ιταλού Nobile (1913) και ϊλλων (1919, 1931). Πρόταςη μεταφορϊσ νερού από καθηγητό ΕΜΠ Κουτςοκώςτα (1925). Μεταπολεμικϊ οι πρώτεσ διαπιςτώςεισ πτώςησ τησ ςτϊθμησ και υποβϊθμιςησ των υπογεύων υδϊτων. Αποξόρανςη Κϊρλασ (1962). Προτϊςεισ Electrowatt για ταμιευτόρεσ (1966). Προτϊςεισ εκτροπόσ ϊνω ρού από.μαγειρεύα (1972). Προτϊςεισ μεταφορϊσ υδϊτων ΣΕΕ (1976). Εξαγγελύεσ του Κιλελϋρ (1983). Πρώτεσ μελϋτεσ ςε βϊςη ςυνολικού διαχειριςτικού ςχόματοσ (Θεςςαλύασ- Ηπεύρου-Αιτωλοακαρνανύασ, 1984). Μελϋτεσ 1995, 1997, 1998, 2001 Ενςτϊςεισ κατϊ των ϋργων προσ το τε Καταςκευό ϋργων από τη δεκαετύα του 1990 ϋωσ ςόμερα. Έκδοςη Ν3481 (2006). 8

Η εμπλοκό του τε 1994: Σο Ε τμόμα του τ.ε. μπλοκϊρει για πρώτη φορϊ το ϋργο Ακύρωςε το αποτϋλεςμα διαγωνιςμού επειδό δεν υπόρχε ςυνολικό μελϋτη Περιβαλλοντικών Επιπτώςεων. 1995: Σο τ.ε. καταδικϊζει την Πολιτεύα επειδό δεν δύδει ςτοιχεύα ςτισ περιβαλλοντικϋσ οργανώςεισ. Εκδύδεται ΚΤΑ για μειωμϋνη ποςότητα 600 εκατ.κυβ/ϋτοσ και εγκρύνονται οι περιβαλλοντικού όροι. 1996: Ολοκληρώνεται το φρϊγμα Μεςοχώρασ και ξεκινούν τα ϋργα του φρϊγματοσ τησ υκιϊσ. 2000: Σο τ.ε. ακυρώνει την Κ.Τ.Α. και διακόπτονται οι εργαςύεσ ςτο Υρϊγμα τησ υκιϊσ. 2001: Σο ΤΠΕΦΩΔΕ εκπονεύ ςυμπληρωματικό μελϋτη ΜΠΕ καθυπόδειξη του τ.ε. 2002: Ολοκληρώνεται ο ΤΗ Γλύςτρασ του φρϊγματοσ τησ Μεςοχώρασ. 2003: Επαναπροκηρύςςεται διαγωνιςμόσ για το φρϊγμα τησ υκιϊσ. 2005: Η ολομϋλεια του τ.ε. ακυρώνει τουσ Περιβαλλοντικούσ Ορουσ του ϋργου λόγω απουςύασ ςχεδιαςμού για την διαχεύριςη των υδϊτων ςύμφωνα με την Οδηγύασ 2000/60. 2006: Σο τ.ε. μπλοκϊρει το ϋργο ακυρώνοντασ τισ αποφϊςεισ πληρωμόσ των καταςκευαςτών. Σο ΤΠΕΦΩΔΕ ψηφύζει με Νόμο το πλαύςιο των ϋργων για την εκτροπό και εγκρύνει τισ μελϋτεσ για τισ λεκϊνεσ απορροόσ. 2007: Σο ΤΠΕΦΩΔΕ εγκρύνει το αποτϋλεςμα τησ δημοπραςύασ για το φρϊγμα υκιϊσ. Σο τ.ε.απορρύπτει την αύτηςη αναςτολόσ που υπϋβαλαν κϊτοικοι τησ Μεςοχώρασ. 2009: Ανατϋθηκε και ξεκύνηςε η ολοκλόρωςη τησ ςόραγγασ εκτροπόσ. 2009: Σον Οκτώβριο υπεβλόθη από την ΒεΒεΕφ-ΕΛΛΑ (WWF) αύτηςη αναςτολόσ τησ πρϊξησ ϋγκριςησ των Π.Ο. και των αδειών καταςκευόσ και αποπερϊτωςησ τησ λειτουργύασ των ϋργων. Η ολομϋλεια του τ.ε. διϋταξε την ϊμεςη διακοπό όλων των εργαςιών ςτο φρϊγμα και τη ςόραγγα εκτροπόσ και απϋςτειλε 14 προδικαςτικϊ ερωτόματα προσ το Ευρωδικαςτόριο. 2010: Αναμϋνονται οι προτϊςεισ του ΤΠ.Τ.ΜΕ.Δ.Ι. προσ το τ.ε για τη ςυνϋχιςη των απαραύτητων εργαςιών ςτη ςόραγγα και ςτο φρϊγμα, ώςτε να αποφευχθούν οι κύνδυνοι από καταςτροφϋσ των ημιτελών ϋργων. 9

Τλοποιηθϋντα ϋργα Θεςςαλύασ Υρϊγμα Πλαςτόρα Λεκϊνη απορροόσ 167 χλμ 2 Μϋςεσ ετόςιεσ ειςροϋσ ~153 hm 3 Yψοσ φρϊγματοσ 83μ Τψόμετρο ςτϋψησ +795 Εκτροπό π. Κεραςιώτη 7,30χλμ 2 Μϋςεσ ετόςιεσ ειςροϋσ 7,50 hm 3 Ωφϋλιμοσ όγκοσ ταμιευτόρα 300hm 3 Τδρευςη Καρδύτςασ και πϋριξ Δόμων ~20 hm 3 Υρϊγμα μοκόβου Λεκϊνη απορροόσ 382 km 2 Μϋςεσ ετόςιεσ απολόψεισ το πολύ 110hm 3 Yψοσ φρϊγματοσ 104μ Τψόμετρο ςτϋψησ +382μ Ωφϋλιμοσ όγκοσ ταμιευτόρα 191hm 3 Αρδευςη ~225.000ςτρ. καθαρόσ γεωργικόσ γόσ (Μελϋτη 1990) Σροφοδοςύα κώνου (ΜΠΕ 2001, ~20hm 3 N. 3481/2006 ~50hm 3 ) Μελλοντικό ύδρευςη οφϊδων και πϋριξ Δόμων ~5,0hm 3 /ϋτοσ Επαναδημιουργύα λ.κϊρλασ Λεκϊνη απορροόσ ~1050 km 2 Mϋςη ετόςια απόληψη από ταμιευτόρα ~42hm 3 - Τδροληψύα από υδρογεωτρόςεισ ~8,50 hm 3 - Μϋςο ύψοσ αναχωμϊτων ~9,0μ Μόκοσ αναχωμϊτων ~21χλμ Ογκοσ ~7,60hm 3 Ύδρευςη Μεύζονοσ Περιοχόσ Βόλου Ενύςχυςη ύδρευςησ από υπόγεια νερϊ 10,6 hm 3 Ημερόςια αιχμό 45.000m 3 πενόντα γεωτρόςεισ περιοχών Ριζομύλου τεφανοβικεύου. 10

Προτεινόμενα ϋργα α/α Φρϊγμα /Ταμιευτόρασ Ογκοσ Φρϊγματοσ x10 6 μ 3 Μϋςη* Ετόςια Απόληψη x10 6 μ 3 Eτόςια Ενεργειακό παραγωγό GWH** Δαπϊνεσ Καταςκευόσ Εκατ.( ) (χωρύσ απαλλ.) Οικολογικό παροχό x10 6 μ 3 (Ν.3481/06) Παρατηρόςεισ 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Μουζϊκι - εκτροπό Πύλησ (Ν.Καρδύτςασ) ~10,00 ~175 200 ~235 ~250 50 Η ετόςια παραγόμενη ενϋργεια με εκτροπό Αχελώου ~600x10 6 2 Πύλη (Ν.Σρικϊλων) ~2,50 ~35 ~15 20 ~90 20 (50) H οικολογικό παροχό 20x10 6 θα λαμβϊνεται κατϊ την θερινό περύοδο από τον ταμιευτόρα Πύλησ. Για όλο το ϋτοσ θα απαιτηθεύ 0x10 6 μ 3 3 Παληοδερλύ ~6,00 ~50 ~20 ~100 20 4 Νεοχώρι (Ν.Σρικϊλων) ~0,60 (RCC) ~30,0 ~5 50 50 5 Καλούδασ Ελαςςόνασ (Ν.Λϊριςασ) ~3,20 ~55,0 - ~100 6 Αγιονερύου ~15,0 ~5 ~20 Τπό καταςκευό 7 Παλαιομονϊςτηρου ~3,50 ~27,0 - ~50 Ελαςςόνασ (Ν.Λϊριςασ) 8 ΤΗΠευκόφυτου(Ν.Καρδύτ - - ~360,0 - Με εκτροπό Αχελώου ~600x10 6 ςασ) 9 Μαυροματύου και ΤΗ ~2,50 - ~45,0 - - Με εκτροπό Αχελώου ~600x10 6 (Ν.Καρδύτςασ) 10 υκιϊ (Ν.Καρδύτςασ) - ~600 ~315 Έωσ ςόμερα ~350 Τπόλοιπα ~150 ύνολο δαπανών φρ. υκιϊσ όραγγασ εκτροπόσ 11 Κϊρλα - ~60,0 - ~190 _ Τπό καταςκευό περατούται 12 Γυρτώνη και μικρού - 60+25 ~5 Τπό καταςκευό ταμιευτόρεσ * Περιλαμβϊνεται και η οικολογικό παροχό, ** Η παραγόμενη ενϋργεια από τουσ μελλοντικούσ ΥΗΣ ςτη Θεςςαλύα Παρατηρήσεις: 1)Από τουσ ταμιευτόρεσ Πύλησ Μουζακύου Παληοδερλύ Νεοχωρύου ςυνολικό ετόςια απόληψη ~270 300 x106 μ3- Δαπϊνεσ καταςκευόσ 500 εκ. 2)Από τουσ ταμιευτόρεσ Πύλησ Μουζακύου Παληοδερλύ Νεοχωρύου ςυνολικό Ο.Π ~140 x106 μ3 (Ν.3481/2006) 3) Εκτιμώμενη ςυνολικό παραγωγό ενϋργειασ ςτο ςχόμα εκτροπόσ Συκιϊσ - Πευκόφυτου - Μουζακύου - Πύλησ - Μαυροματύου 650 Gwh/ϋτοσ 4) Συνολικϋσ δαπϊνεσ για το ςχόμα εκτροπόσ Συκιϊσ Σόραγγασ προσ Πευκόφυτο 500 εκατ. ( Για ~600 x10 6 μ 3 εκτροπό)

Οι μικρού ταμιευτόρεσ ςτη Θεςςαλύα Ήδη ςόμερα ϋχουν υλοποιηθεύ μια ςειρϊ μικρών ταμιευτόρων, εκτροπών, ρουφρακτών κλπ. Έχουν αναφερθεύ 158 τϋτοια ϋργα (Θανόπουλοσ, 2008) Πολλϊ ϊλλα αντύςτοιχου μεγϋθουσ προγραμματύζονται. Η υποκατϊςταςη των ϋργων μεταφορϊσ του ϊνω ρου του Αχελώου θα απαιτόςει 500~600 μικρϊ φρϊγματα και λιμνοδεξαμενϋσ, με κόςτοσ τησ τϊξησ των 3.0 δις.. Εύναι αμφύβολο αν εύναι εφικτό μια τϋτοια λύςη, ενώ εύναι εξαιρετικϊ δύςκολη η ςωςτό εκτύμηςη του κόςτουσ και των επιπτώςεών τησ. Επιπλϋον, το κόςτοσ του νερού που θα προκύψει από τϋτοια ϋργα θα εύναι ςημαντικϊ υψηλότερο όπωσ προκύπτει από τον παρακϊτω πύνακα: Προϋλευςη υδατικού πόρου Κόςτοσ* /μ 3 Πηγό Μικρού ταμιευτόρεσ και λ/δ 0,80~1,0 Θανόπουλοσ, Γκούμασ (2008) Μεγαλύτεροι ταμιευτόρεσ 0,12~0,20 Θανόπουλοσ, Γκούμασ (2008) Άντληςη ςτο ν.καρδύτςασ 0,12 Άντληςη ςτο ν.σρικϊλων 0,10 Άντληςη ςτο ν.λϊριςςασ 0,14~0,27 Νερϊ από Αχελώο 0,04~0,07 Νερϊ από μεγϊλα φρϊγματα 0,10~0,15 υνολικό Μελϋτη Οικονομικόσ κοπιμότητασ Αχελώου ** (1997) *Με αναπροςαρμογό τιμών ** Κατϊ μϋςο όρο, για βϋλτιςτεσ ςυνθόκεσ βϊθουσ και παροχόσ 12

Έργα μεταφορϊσ Αχελώου και ενεργειακϊ οφϋλη Έχουν διερευνηθεύ ςχόματα βϋλτιςτησ ενεργειακόσ αξιοπούηςησ των νερών (Λαζαρύδησ, Καλαούζησ, Κουτςογιϊννησ, Μαρύνοσ, 1995). Περιλαμβϊνονται προτϊςεισ για υκιϊ-μουζϊκι και υκιϊ- Μαυρομμϊτι, με χρόςη αντιςτρεπτών μονϊδων. Σα αποτελϋςματα αποδεικνύουν τισ θεαματικϋσ δυνατότητεσ παραγωγόσ ενϋργειασ των ϋργων μεταφορϊσ. Περιγραφό ϋργων Χωρύσ εκτροπό, χωρύσ Μουζϊκι και Πύλη Εκτροπό χωρύσ ϊντληςη, Μουζϊκι +250 m, χωρύσ Πύλη Όπωσ η διϊταξη 1, αλλϊ με ϊντληςη Eκτροπό και ϊντληςη, Μουζϊκι +280 m, με Πύλη Eκτροπό και ϊντληςη, Μουζϊκι +290 m, με Πύλη Διϊταξη ϋργων 0 1 * A D E Μϋςοσ ετόςιοσ όγκοσ εκτροπόσ 0 599 600 600 [476] 600 [464] (hm 3 ) Μϋςη ετόςια αρδευτικό απόληψη 0 595 595 776 [604] 799 [604] (hm 3 ) Πραγματικό ενεργειακό ιςοζύγιο 806 821 547 601 [603] 601 [600] (GWh) Ενϋργεια ανηγμϋνη ςε πρωτεύουςα (GWh) 668 481 (585) 973 1014 [1104] 1021 [1131] 13

Η διαχειριςτικό μελϋτη του 2006 και ο Ν3481 Η μελϋτη ςτην οπούα βαςύςτηκε ο Ν.3481/2006 επιχεύρηςε να επιλύςει ϋνα χρονύζον και δυςχερϋσ πρόβλημα. Φρηςιμοποιόθηκαν υδρολογικϊ ςτοιχεύα τησ 20ετύασ/1980-2000 καθώσ και παλαιότερα ςτοιχεύα για την υδρογεωλογικό διερεύνηςη μικρόσ περιόδου τησ 10ετύασ του 1970. Αναφϋρονται απολόψιμεσ ποςότητεσ υπογεύων νερών ςτη Δυτικό πεδιϊδα μϋχρι 350hm 3 και ςτην Ανατολικό ςε 70hm 3. Προβλϋπονται μεγϊλεσ οικολογικϋσ παροχϋσ. Η μελϋτη δεν αφορϊ ςτην εφαρμογό τησ Οδηγύασ, αλλϊ εκπονόθηκε ωσ μεταβατικό διαχειριςτικό μελϋτη μϋχρι να καταρτιςτούν τα χϋδια Διαχεύριςησ. 14

υμπερϊςματα από την μελϋτη του Ν3481 Οι εκτιμόςεισ απολόψιμων υπογεύων υδϊτων εύναι πολύ υψηλϋσ. Πρϋπει να επανεξεταςτούν οι προταθεύςεσ οικολογικϋσ παροχϋσ, λαμβϊνοντασ υπ όψη τη ΜΠΕ των ϋργων. Πρϋπει να ξεκαθαριςτούν οι αρδευόμενεσ εκτϊςεισ. Σηρώντασ τισ προβλϋψεισ οικολογικόσ παροχόσ και εξαιρώντασ το ϋργο του Μουζακύου, εκτιμϊται ότι οι εκτϊςεισ που θα αρδεύονται ςτην Ανατολικό και Δυτικό πεδιϊδα (πλόν λεκϊνησ Σιταρόςιου) δε θα ξεπερνούν τισ 400.000 ςτρ. τα πλαύςια τησ όδη προκηρυχθεύςασ μελϋτησ κατϊρτιςησ χεδύων Διαχεύριςησ τησ ΟΠ, εύναι απολύτωσ κρύςιμη η λεπτομερϋςτερη επανεξϋταςη του ιςοζυγύου των επιφανειακών και υπογεύων υδϊτων. 15

Τδρογεωλογικϋσ ςυνθόκεσ ςτη Θεςςαλύα Η Θεςςαλικό πεδιϊδα αποτελεύ ϋνα ευρύ πεδύο ανϊπτυξησ υπογεύων υδϊτων. Με μετρόςεισ από το 1974 μϋχρι και το τϋλοσ τησ δεκαετύασ του 1990, διαπιςτώνεται μια ςυςτηματικό ταπεύνωςη τησ ςτϊθμησ ςτο μεγαλύτερο μϋροσ τησ Θεςςαλύασ. Ορατϋσ επιπτώςεισ από την υπερϊντληςη: Εκδόλωςη καθιζόςεων (περιοχό Ριζόμυλου τεφανοβύκι ςτην Αν.Θεςςαλύα) Αύξηςη τησ υφαλμύρινςησ ςε οριςμϋνεσ περιοχϋσ (ανατολικϊ κρϊςπεδα Κϊρλασ) Δημιουργύα προβλημϊτων επϊρκειασ ςε υπόγειο νερό οριςμϋνων περιοχών που προορύζονται ό μπορούν να αποτελϋςουν ζώνεσ υδροληψύασ μεγϊλων πόλεων (περύπτωςη Λϊριςασ, Βόλου κλπ) Μεταβολϋσ ςτουσ βιότομουσ των πηγών Κατϊ τη ΜΠΕ ϋργων Αχελώου (1996 ) ϋγινε υπολογιςμόσ των αντλόςεων υπογεύου νερού ανϊ αρδευόμενη περιοχό λαμβϊνοντασ υπ όψη πλόθοσ παραμϋτρων. Η ςύγκριςη των ςτοιχεύων τησ μελϋτησ αυτόσ με τισ εκτιμόςεισ τησ μελϋτησ του Ν3481 καταλόγει ςτο ςυμπϋραςμα ότι η αναφερόμενη ποςότητα 350hm 3 ωσ ανανεώςιμων πρϋπει να επανεξεταςτεύ. 16

Σα προβλεπόμενα ϋργα μεταφορϊσ και διανομόσ Εργα (Α-1) φϊςησ (904.000 ςτρ) ε 1 ο ςτϊδιο ςτην (Α-1) φϊςη προβλϋπονταν η καταςκευό προςωρινών ϋργων μεταφορϊσ για καθαρό ϋκταςη 795.000 ςτρ. εντόσ τησ περιοχόσ των 904.000 ςτρ. καθαρόσ γησ και ταυτόχρονη εξυπηρϋτηςη αναγκών ύδρευςησ 30hm 3 και 100hm 3 οικολογικόσ παροχόσ ςτον π. Πηνειό.(600hm 3 εκτροπόσ από π. Αχελώο) ε 2 ο ςτϊδιο ςτην (Α-1) φϊςη προβλϋπονταν η καταςκευό των ανωτϋρω ϋργων με μόνιμεσ καταςκευϋσ και η επαύξηςη των 795.000 ςτρ. ςε 904.000ςτρ πϊλι με μόνιμα ϋργα. ε 2 η φϊςη (Α-2) (350.000ςτρ.) προβλϋπονταν η χρηςιμοπούηςη του νερού που θα περύςςευε, λόγω μετατροπόσ των προςωρινών ςε μόνιμα ϋργα και η επϋκταςη των δικτύων διανομόσ ςε γειτνειϊζουςεσ περιοχϋσ που αρδεύονταν πλημμελώσ, ϋκταςησ 350.000ςτρ. Οι περιοχϋσ αυτϋσ θα όταν περιοχϋσ του Ν. Λϊριςασ. 17

Γενικό Διϊταξη ϋργων μεταφορϊσ Αχελώου

Γεωργικό - αγροτικό ανϊπτυξη Ο αγροτικόσ τομϋασ ςυμβϊλλει αποφαςιςτικϊ ςτην επιβύωςη χιλιϊδων αγροτών, ςτην διαμόρφωςη τησ Εθνικόσ μιασ Οικονομύασ γενικότερα και περαιτϋρω ςτη διαμόρφωςη του εμπορικού μασ ιςοζυγύου. Η Γεωργύα εύναι ϊρρηκτα ςυνδεδεμϋνη με την ανϊπτυξη τησ Θεςςαλύασ. «Ο Θεςςαλικόσ κϊμποσ εύναι και πρϋπει να παραμεύνει μύα από τισ ςημαντικότερεσ γεωργικϋσ περιοχϋσ τησ χώρασ, ςτισ οπούεσ υπϊρχουν οι προώποθϋςεισ ϊςκηςησ αποτελεςματικόσ γεωργύασ» (Περιφερειακό πλαύςιο χωροταξικού ςχεδιαςμού και Αειφόρου Ανϊπτυξησ (ΠΠΦΑΑ) Περιφϋρειασ Θεςςαλύασ, 2003). ε ςυνδυαςμό με το γεγονόσ ότι οι υπόλοιποι οικονομικού τομεύσ τησ χώρασ μασ δεν εύναι τόςο πολύ αναπτυγμϋνοι, ώςτε να ϋχουν τη δυνατότητα να απορροφούν εκεύνουσ που αποχωρούν από τον αγροτικό τομϋα, ο τομϋασ αυτόσ θα πρϋπει να ϋχει μύα διαφορετικό μεταχεύριςη από πλευρϊσ Πολιτεύασ. 19

Προβλόματα και προοπτικϋσ τησ γεωργύασ Διαρθρωτικϋσ αδυναμύεσ: δεν εύναι δυνατόν ςόμερα να εξαςφαλύςει ικανοποιητικό ειςόδημα ςτον αγροτικό τησ πληθυςμό. Επιδεύνωςη με τισ αλλαγϋσ ςτην ΚΑΠ, που ςτοχεύουν ςτη μεύωςη των επιδοτόςεων και επομϋνωσ των τιμών των γεωργικών προώόντων. Σα ςοβαρϊ προβλόματα ςυνοπτικϊ εύναι: Προβλόματα τιμών Προβλόματα αύξηςησ τησ παραγωγικόσ δραςτηριότητασ, τα οπούα απαιτούν ςύγχρονα ϋργα και προμόθεια νερού με εύλογεσ τιμϋσ Προβλόματα ςχετικϊ με την εμπορύα και μεταπούηςη τησ γεωργικόσ παραγωγόσ, τα οπούα οφεύλονται ςτην ϋλλειψη υποδομών, ανεπϊρκεια οργϊνωςησ των εξαγωγικών φορϋων κλπ Προβλόματα οφειλόμενα ςτη διϊθρωςη των καλλιεργειών Προβλόματα ανθρώπινου δυναμικού, όπωσ π.χ. η ϋλλειψη νϋων αγροτών που οδηγεύ ςτη γόρανςη του αγροτικού πληθυςμού. Προβλόματα που ςυνδϋονται με την κτηνοτροφύα, η οπούα βρύςκεται ςε κατϊςταςη χαμηλόσ ανταγωνιςτικότητασ. Σο μϋλλον τησ γεωργύασ, με τη μεύωςη του προςτατευτιςμού και τον τερματιςμό των επιδοτόςεων το 2013, εύναι απόλυτα ςυνδεδεμϋνο με την ανταγωνιςτικότητα, δηλαδό με: Ση μεύωςη του κόςτουσ παραγωγόσ προιόντων πιςτοποιημϋνησ ποιότητασ Ση διεύρυνςη παραγωγόσ ζωοτροφών και την αύξηςη τησ κτηνοτροφύασ Σην ϊςκηςη γεωργικόσ πολιτικόσ, φιλικόσ προσ το περιβϊλλον και την προςταςύα των υδατικών και εδαφικών πόρων. 20

Σο υδατικό ιςοζύγιο τησ Θεςςαλύασ Εκτιμόςεισ για τα ελλεύμματα: Με βϊςη τα ςτοιχεύα τησ ΜΠΕ (2001) Για μόνιμα ϋργα: 864 hm 3 Για προςωρινϊ ϋργα: 1195 hm 3 ημερινϋσ εκτιμόςεισ (λαμβϊνοντασ υπ όψη μειωμϋνεσ ανϊγκεσ, απώλειεσ για μεγϊλεσ μεταφορϋσ, οικολογικό παροχό και ανακούφιςη υπογεύων): Για μόνιμα ϋργα: 550 hm 3 Για προςωρινϊ ϋργα: 950 hm 3 Με βϊςη τη μελϋτη του Ν3481/06 Αναλύθηκε μεγϊλοσ αριθμόσ ςεναρύων, από τον οπούο προκύπτει ϋλλειμμα που κυμαύνεται από 210 hm 3 μϋχρι 600 hm 3 (χωρύσ τη ςυμμετοχό του φ.μουζακύου) 21

Κύρια ςυμπερϊςματα Σο υδατικό ιςοζύγιο θα πρϋπει να επανεξεταςτεύ με μεγϊλη προςοχό ςτα χϋδια Διαχεύριςησ, αφού αποτελεύ το βαςικό παρϊγοντα ωσ προσ τισ ανθρωπογενεύσ πιϋςεισ που δϋχονται τα Τ τησ Θεςςαλύασ. Σα ϋργα μεταφορϊσ από τον Αχελώο δεν ςτοχεύουν ςτην ικανοπούηςη τησ ςπϊταλησ γεωργύασ, αλλϊ αντύθετα παρουςιϊζουν ςοβαρϊ και πολυδιϊςτατα πλεονεκτόματα ςτα πλαύςια μιασ ολοκληρωμϋνησ πολιτικόσ για τα νερϊ. υνεπώσ, πρϋπει να εξεταςτούν χωρύσ προκαταλόψεισ ςτα χϋδια Διαχεύριςησ που θα καταρτιςτούν, ώςτε να τεκμηριωθεύ ορθϊ η ςκοπιμότητϊ προώθηςόσ τουσ (ό μό), όπωσ προβλϋπεται από τισ διαδικαςύεσ τησ Οδηγύασ. Δεν υπϊρχουν επαρκώσ τεκμηριωμϋνεσ εναλλακτικϋσ λύςεισ, που να ςυνδυϊζουν: Επαρκό τεχνικό τεκμηρύωςη. Οικονομικό βιωςιμότητα. Περιβαλλοντικό αειφορύα. Άμεςη δυνατότητα απόδοςησ νερού. Δεν ϋχει γύνει όςο πρϋπει αντιληπτό το θεαματικό «πρϊςινο» ενεργειακό δυναμικό των ϋργων του Αχελώου και τησ Θεςςαλύασ, που ϋχει αποδειχθεύ ότι μπορεύ να ςυνειςφϋρει ςημαντικϊ ςτην Εθνικό Οικονομύα. Δεδομϋνων των ςχετικών προβλϋψεων τησ Οδηγύασ, εύναι πϋρα από κϊθε λογικό να αγνοηθεύ η δαπϊνη 400 εκ. που ϋχει γύνει για τα μϋχρι ςόμερα ϋργα, χωρύσ να προβλεφθεύ τρόποσ ανϊκτηςόσ τουσ. Σα ημιτελό ϋργα πρϋπει να προςτατευθούν από τη ςταςιμότητα των εργαςιών και με δαπϊνεσ τησ τϊξησ των 150 εκ. να περατωθούν. Οι ταμιευτόρεσ Πύλησ και Μουζακύου μπορούν να ςυνειςφϋρουν από μόνοι τουσ 175~200 hm 3 από θεςςαλικϊ νερϊ. Η καθυςτϋρηςη προώθηςόσ τουσ θα δημιουργόςει ςοβαρό θϋμα ςτο όδη αρνητικό ιςοζύγιο τησ Θεςςαλύασ. 22

υμπερϊςματα (1) Υδατικό ιςοζύγιο: Η ρεαλιςτικό αντιμετώπιςη του υδατικού προβλόματοσ ςτη Θεςςαλύα δεν εύναι ανεξϊρτητη από τον αξιόπιςτο και ςωςτό καθοριςμό του υδατικού ιςοζυγύου των υπογεύων και επιφανειακών νερών. Ο αξιόπιςτοσ και ορθόσ καθοριςμόσ των μεγεθών του υδατικού ιςοζυγύου θα αποτελϋςει τη βϊςη για την επύςησ ορθό διαχεύριςη των νερών των λεκανών απορροόσ τησ Θεςςαλύασ και Αιτωλοακαρνανύασ. Οι τοπικού υδατικού πόροι τησ Θεςςαλύασ δεν εύναι δυνατόν να λύςουν το πρόβλημϊ τησ. 23

υμπερϊςματα (2) Αλόθειεσ που πρϋπει να ξεκαθαριςτούν και να τονιςτούν: Οι μεγϊλεσ ποςοτότεσ επιφανειακών νερών του Δυτικού Θεςςαλικού διαμερύςματοσ, θα μεταφερθούν ςτο Ανατολικό διαμϋριςμα εύτε ςυμμετϋχουν τα νερϊ του π. Αχελώου εύτε όχι, με τον π. Πηνειό. Ο χρόνοσ καταςκευόσ και λειτουργύασ των μεγϊλων ϋργων ςτο Δυτικό τμόμα τησ Θεςςαλύασ π.χ. Σαμιευτόρεσ Πύλησ, Μουζακύου, Παληοδερλύ, Νεοχωρύου κλπ υπολογύζεται ότι θα εύναι τουλϊχιςτον 20 ϋωσ 25 ϋτη. Σο κόςτοσ καταςκευόσ των ανωτϋρω μεγϊλων Θεςςαλικών ϋργων (Μουζακύου, Πύλησ, Νεοχωρύου, Παληοδερλύ), χωρύσ απαλλοτριώςεισ, εκτιμϊται ςε περύπου 500 εκ. χωρύσ να λαμβϊνονται υπ όψη οι απαλλοτριώςεισ οι οπούεσ φθϊνουν και ςε επύπεδα 30% ό και πλϋον του κόςτουσ των ϋργων. 24

υμπερϊςματα (3) Δυνατότητεσ ωσ προσ τα ϋργα μεταφορϊσ από τον ϊνω ρου του Αχελώου: ε Α φϊςη, διοχϋτευςη ςε ςυνϊρτηςη με την ανϊπτυξη των ϋργων ςτην πεδιϊδα, νερού τησ τϊξησ των 350 hm 3 (τα οπούα περιλαμβϊνουν και 100hm 3 οικολογικόσ παροχόσ του π. Πηνειού). Σα Θεςςαλικϊ ϋργα καθυςτερούν και δεν αναμϋνεται να υλοποιηθούν και να λειτουργόςουν ςε εύλογο χρονικό διϊςτημα. Η λειτουργύα του Τ.Η.. Πευκόφυτου, απαιτεύ ϊμεςα μεταφορϊ από τη υκιϊ. Σο ανωτϋρω ελϊχιςτο μϋγεθοσ των 350 hm 3 θα χρηςιμοποιηθεύ για την κϊλυψη ςυμπληρωματικών αρδευτικών αναγκών, την υποκατϊςταςη γεωτρόςεων από υποβαθμιςμϋνουσ υπόγειουσ υδροφορεύσ και περιβαλλοντικόσ παροχόσ ςτον Πηνειό. Σο υπόλοιπο μϋγεθοσ μϋχρι το πολύ 500 ό και 600hm 3 ενύςχυςησ από τον π. Αχελώο μπορεύ να δοθεύ μελλοντικϊ, με όρουσ που θα προβλϋπονται ςτο ςχϋδιο διαχεύριςησ του ΤΠΕΚΑ και ςε ςυνϊρτηςη με τισ ανϊγκεσ και την επϋκταςη των ϋργων ςτην πεδιϊδα. Έργα μεταφορϊσ ςτην πεδιϊδα: ταδιακό εκπόνηςη οριςτικών μελετών Σαυτόχρονη χρηματοδότηςη ϋργων Α φϊςησ (1,0 εκ. ςτρ. καλλιεργόςιμησ γησ). Παρϊλληλα ενύςχυςη υδρεύςεων και οικολογικό παροχό Πηνειου Ο φορϋασ διαχεύριςησ των ϋργων πρϋπει απαραύτητα να ςυςταθεύ και να λειτουργόςει για την εύρρυθμη λειτουργύα των ϋργων και για την εφαρμογό των προτϊςεων που θα προκύψουν από τισ μελϋτεσ των ςχεδύων διαχεύριςησ. 25

υμπερϊςματα (4) Ενεργειακϊ και ϊλλα θϋματα: ε ό,τι αφορϊ το ενεργειακό ςκϋλοσ παρϊλληλα με την προώθηςη τησ αποπερϊτωςησ των ϋργων φρϊγματοσ υκιϊσ και ςόραγγασ προσ Πευκόφυτο θα πρϋπει: Να εξεταςθεύ ϊμεςα το θϋμα τησ χρηματοδότηςησ του φρϊγματοσ Πύλησ, το οπούο εύναι καθαρϊ θεςςαλικό ϋργο. Να εξεταςθεύ ϊμεςα το θϋμα του φρϊγματοσ και του ταμιευτόρα Μουζακύου, ςε ςυνϊρτηςη με τη ςόραγγα εκτροπόσ από τον Σαμιευτόρα Πύλησ (ανϊγκεσ ϊρδευςησ/ύδρευςησ και ενϋργεια) ε περύπτωςη αδυναμύασ καταςκευόσ του φρϊγματοσ Μουζακύου, θα απαιτηθεύ μεγαλύτερη εκτροπό νερών από τη υκιϊ και πρϋπει να αντιμετωπιςθεύ και η ενεργειακό τουσ αξιοπούηςη με τα πιό κϊτω ϋργα: Αναρρύθμιςη των νερών, κατϊντη του ΤΗ Πευκοχωρύου, με μικρό ταμιευτόρα εύτε ςτη ςτϊθμη +400 εύτε και χαμηλότερα ςτη ςτϊθμη του Μουζακύου ~+220 ό Μαυροματύου +150. Εξϋταςη μεταφορϊσ του νερού με αγωγό πτώςησ από τον ΤΗ Πευκοφύτου ςτον κατϊντη ςταθμό του ΤΗ Μουζακύου, με απευθεύασ μεταφορϊ του νερού από τη υκιϊ και με επϋκταςη του αγωγού πτώςησ και κατϊντη του Πευκόφυτου μϋχρι του ΤΗ Μουζακύου. Εξϋταςη των αντιςτρεπτών μονϊδων. Απαραύτητη η ϊμεςη λόψη μϋτρων για την ολοκλόρωςη των ημιτελών ϋργων φρϊγματοσ υκιϊσ όραγγασ προσ Πευκόφυτο: Για το πρόφραγμα υπϊρχει κύνδυνοσ υπερπόδηςησ και ςοβαρών περιβαλλοντικών επιπτώςεων ςτα κατϊντη μϋχρι και τον ταμιευτόρα Κρεμαςτών. Η ςόραγγα επύςησ πρϋπει να διαςωθεύ για να αποφευχθούν περιβαλλοντικού κύνδυνοι. Απαραύτητη η ϊμεςη απεμπλοκό του ϋργου τησ Μεςοχώρασ. Σο μϋλλον τησ γεωργύασ, με τον τερματιςμό του προςτατευτιςμού το 2013, εύναι απόλυτα ςυνδεδεμϋνο με την ανταγωνιςτικότητα. Απαιτεύται η αντιμετώπιςη των διαρθρωτικών αδυναμιών και η καταςκευό ςύγχρονων ϋργων. 26