Δρ Κ. Λασκαρίδης, Διευθυντής Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ (Ε.Α.Γ.Μ.Ε.) Δρ Κ. Λασκαρίδης, Διευθυντής Ορυκτών Πόρων και Μεταλλευτικής 1

Το 1952 μπορεί να θεωρηθεί το γενέθλιο έτος της γεωλογικής έρευνας από κρατικούς φορείς στην Ελλάδα με την ίδρυση του Ινστιτούτου Γεωλογίας και Ερευνών Υπεδάφους (ΙΓΕΥ), που ανέλαβε για πρώτη φορά τη συστηματική έρευνα, στους βασικούς κλάδους της γεωλογικής επιστήμης, σε όλη την επικράτεια Το 1972 το διαδέχθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΘΙΓΜΕ) Το 1976 ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ). 2

Το 2011 με την ΚΥ απόφαση 25200/ΦΕΚ 2612"Συγχώνευση φορέων εποπτευομένων από τον Υπουργό Π.Ε.Κ.Α», το ΙΓΜΕ μετονομάζεται σε Ι.Γ.Μ.Ε.Μ (Ινστιτούτο Γεωλογικών, Μεταλλευτικών Ερευνών και Μελετών), συγχωνεύεται και απορροφάται από το ΕΚΠΑΑ το οποίο επίσης μετονομάσθηκε σε Εθνικό Κέντρο Βιώσιμης και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΒΑΑ) Το 2015 η ΚΥΑ 12935 ανέστρεψε την παραπάνω αλλαγή, και έγινε επανασύσταση του ΙΓΜΕ (ΦΕΚ 1247/24-06-2015) και Στις 09-03-2019, Ν 4602/ΦΕΚ 45_Α, συστάθηκε η Ελληνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών ΕΑΓΜΕ, ως Ν.Π.Δ.Δ. 3

συνέβαλε και συμβάλλει αποκλειστικά: Στην αποτύπωση - καταγραφή και τελικά τη γνώση της βασικής γεωλογικής δομής της χώρας Στον τομέα του εντοπισμού και της αξιολόγησης των μη ενεργειακών ορυκτών πρώτων υλών (ΜΕΟΠΥ) της Στην εκπόνηση του Μεταλλογενετικού της Χάρτη 4

Μελέτησε τη στρωματογραφική θέση των βωξιτικών οριζόντων και χαρτογράφησε τη βωξιτοφόρο περιοχή Παρνασσού Γκιώνας 5

Ανακάλυψε χαλκούχο κοίτασμα πορφυρικού τύπου στις Σκουριές Χαλκιδικής 6

Διερεύνησε την ποιότητα των κοιτασμάτων μαγνησίτη στην Χαλκιδική και καθόρισε τα κριτήρια αξιολόγησης τους 7

Εντόπισε και αξιολόγησε τα κοιτάσματα θειούχων βασικών μετάλλων μολύβδου και ψευδαργύρου στη Βόρεια Ελλάδα και στην Πελοπόννησο 8

Εκπόνησε κοιτασματολογικέςμεταλλογενετικές μελέτες της Μαγγανιούχου μεταλλοφορίας για στήριξη της βιωσιμότητας του μεταλλευτικού κέντρου Δράμας και εντόπισε πυρολουσιτικό Mn-μετάλλευμα στη Χαλκιδική 9

Μεταλλογενετικές μελέτες των οφιολιθικών πετρωμάτων του Βούρινου Κοζάνης, οδήγησαν στην επαύξηση των χρωμιτικών αποθεμάτων 10

Εντόπισε χρυσοφόρο κοίτασμα επιθερμικού τύπου στην περιοχή Σαππών και χρυσοφόρες συγκεντρώσεις σε περιοχές της Ανατολικής Ροδόπης και σε νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου 11

Μελέτησε τα επιθερμικά συστήματα στις περιοχές του Δημόσιου Μεταλλείου Κίρκης, Πασά Λόφου και τα μεσοθερμικά συστήματα στην περιοχή Αγκίστρου 12

Συνέβαλε στην μετεγκατάσταση των λατομείων θηραϊκής γης και κίσσηρης της νήσου Σαντορίνης, στα νησιά Γυαλί και Μήλο 13

Χαρτογράφησε, μελέτησε και αξιολόγησε τα κοιτάσματα γύψου της Δυτικής Ελλάδας και της Κρήτης 14

Μελέτησε αξιόλογες συγκεντρώσεις ολιβινικών πετρωμάτων στο Βούρινο και στο Δημόσιο Μεταλλείο Βάβδου Χαλκιδικής 15

Τομή στη λεκάνη ιζηματογένεσης ορυκτών στην περιοχή Κνίδης Γρεβενών, όπου φαίνεται το στρώμα ατταπουλγίτη (Kastritis et al., 2003) Εντόπισε κοίτασμα ειδικών μαγνησιούχων αργιλικών ορυκτών ατταπουλγίτη - σαπωνίτη στην περιοχή των Γρεβενών 16

Αξιολόγησε τα λευκά ανθρακικά πετρώματα της χώρας και εκπόνησε μελέτες σκοπιμότητας για συν-διαχείριση και αξιοποίηση των εξορυκτικών αποβλήτων από την εκμετάλλευση ασβεστιτικών και δολομιτικών μαρμάρων σε μαρμαροφόρες περιοχές της Μακεδονίας 17

Εντόπισε αξιόλογο κοίτασμα τραβερτίνη στην περιοχή Κούπας Σκρά, Ν. Κιλκίς 18

Κατέγραψε και χαρακτήρισε τους διάφορους τύπους των σχιστοπλακών Καρύστου 19

Εκπόνησε εξειδικευμένες κοιτασματολογικές μελέτες των κύριων μαρμαροφόρων περιοχών της χώρας 20

Διερεύνησε λύσεις εναλλακτικής αξιοποίησης των δημόσιων εγκαταλειμμένων λατομείων 21

Δημιούργησε ηλεκτρονική βάση δεδομένων λατομείων θραυστών αδρανών υλικών και συνέταξε Άτλαντα Αδρανών Υλικών 22

Εκπόνησε βάση δεδομένων Bιομηχανικών ορυκτών 23

Μεταλλογενετικός χάρτης της Ελλάδας του ΙΓΕΥ κλίμακας 1:1.000.000 (Ζάχος και Μαράτος, 1965) 24

Χάρτης Μεταλλογενετικών επαρχιών Ελλάδος 25

Στόχος των ερευνών των προγραμμάτων για τις Ορυκτές Πρώτες Ύλες, ήταν ο εντοπισμός ελπιδοφόρων κοιτασματοπιθανών περιοχών σε όλη την επικράτεια και όχι ο εντοπισμός ενός βέβαιου αποθεματικού δυναμικού σε επιλεγμένες περιοχές Σκοπός, η παραγωγή πρωτογενούς πλούτου για αξιοποίηση, προς όφελος του Έλληνα φορολογούμενου. Είναι γνωστό ότι, ο ορυκτός πλούτος δεν συνιστά Κρατική περιουσία, αλλά η εκμετάλλευση των μεταλλείων χαρακτηρίζεται ως δημόσια ωφέλεια (αρθ.102 του ΜΚ / Ν.Δ. 210/1973) 26

Το ΙΓΜΕ ερεύνησε υπό το καθεστώς των ερευνητέων περιοχών (Ν.Δ. 4433/64) έκταση περίπου 26.723 km 2, από την οποία έγιναν προτάσεις εξαίρεσης υπέρ του Δημοσίου σε συνολική έκταση 8.373 km 2, η οποία αντιστοιχεί σε 94 Δημόσιους χώρους σε όλη την επικράτεια. Ερεύνησε 161.200 στρέμματα δημοσίων εκτάσεων για βιομηχανικά ορυκτά 27

28

Του Στις 08.03.2017, παρουσιάστηκαν στο ΥΠΕΝ, οι Στόχοι, τα Αποτελέσματα, οι Προτάσεις και τα Οφέλη του έργου 29

Τα αποτελέσματα της πράξης παρήγαγαν σημαντικά, σε κάποιες περιπτώσεις μετρήσιμα, μεγέθη είτε οικονομικής είτε κοινωνικής αξίας, σχετιζόμενα με το υφιστάμενο πλουτοπαραγωγικό δυναμικό των Μ.Ε.Ο.Π.Υ. της χώρας. Το σημαντικότερο όμως αποτέλεσμα είναι μη μετρήσιμο και έγκειται στον εμπλουτισμό του γνωστικού υποβάθρου των στοιχείων των Μ.Ε.Ο.Π.Υ., η ύπαρξη και αξιοποίηση του οποίου θα οδηγήσει στο μέλλον σε σαφώς μετρήσιμα αποτελέσματα. 30

Συγκεκριμένα οφέλη: Επαναξιολόγηση των οικονομοτεχνικών μελετών για τα κοιτάσματα προσχωματικού χρυσού σε περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Ανάπτυξη τεχνολογιών αξιοποίησης ασβεστιτικών απορριμμάτων λατόμευσης μαρμάρου στην Π.Α.Μ.Θ. Σύνταξη νέου Άτλαντα των Ελληνικών Διακοσμητικών Πετρωμάτων. Συμπλήρωση/ενημέρωση και επικαιροποίηση της βάσης δεδομένων κοιτασμάτων Βιομηχανικών Ορυκτών του Ελλαδικού χώρου. 31

Επιβεβαίωση αποθεματικού δυναμικού 10 περίπου εκατομμυρίων τόνων ολιβινίτη Α ποιότητας, στο δυτικό περιθώριο του Δημόσιου Μεταλλείου του Βάβδου Ν. Χαλκιδικής. Ανάπτυξη σύγχρονων τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον για την ανάκτηση μεταλλικών αξιών, αξιοποιώντας φτωχές Ο.Π.Υ και απορρίμματα. Δημιουργία Δημόσιας Βάσης Κοιτασματολογικών Δεδομένων για τις Μ.Ε.Ο.Π.Υ. της Χώρας. 32

Τα αποτελέσματα του έργου απευθύνονται και αφορούν σε ένα ευρύ φάσμα τελικών αποδεκτών και «εν δυνάμει» χρηστών, όπως είναι οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς, δημόσιες υπηρεσίες, περιφερειακές και δημοτικές αυτοδιοικήσεις που εκπροσωπούν θεσμικά τις τοπικές κοινωνίες, πανεπιστημιακά ιδρύματα, ερευνητικά κέντρα, μεταλλευτικές και άλλες επιχειρήσεις του κλάδου, βιομηχανικοί σύνδεσμοι, επαγγελματικά επιμελητήρια, κ.λπ. 33

ΔΙΑΧΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 34

ΔΡAΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΩΤΟΓΕΝΩΝ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΩΝ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΟΡΩΝ (ΔΥΟΠΥ) ΠΕ1: ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ Ο.Π.Υ ΣΕ ΔΗΜΟΣΙΟΥΣ ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΠΕ2: ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΜΗ ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ Ο.Π.Υ. 35

Το αντικείμενο έχει διαρθρωθεί σε θεματικές δράσεις, που εξειδικεύονται σε κοιτασματολογική - μεταλλευτική έρευνα μεταλλικών και μη μεταλλικών Ο.Π.Υ., βιομηχανικών ορυκτών, μελέτη αξιοποίησης διακοσμητικών πετρωμάτων και δομικών λίθων και εφαρμογές ανάκτησης μετάλλων από βιομηχανικά απόβλητα. Προβλέπεται επίσης η διαχρονική συμπλήρωση Βάσης Δεδομένων και η δημιουργία ψηφιακού αρχείου γεωτρήσεων. 36

37

«Συγκέντρωση και αρχειοθέτηση των πυρήνων γεωτρήσεων του Ι.Γ.Μ.Ε. με σκοπό τη δημιουργία βάσης πληροφόρησης» Στην ΠΜΚΜ ταυτοποιήθηκαν 69 Γεωτρήσεις. Οι Γεωτρήσεις αυτές αφορούν τα έργα ΔΕ της περιόδου 1976-1990, όπως ΜΙΚΤΑ ΘΕΙΟΥΧΑ & Cu, ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΟΡΥΚΤΑ Fi-Ni, κ.λπ. 38

Έργο σάρωσης πυρήνων γεωτρήσεων Θα περιλαμβάνεται η οπτική φωτογραφία υψηλής ανάλυσης καθώς και η υπερφασματική απεικόνιση. Η υπερφασματική απεικόνιση στην υπέρυθρη περιοχή είναι μια παθητική, μη καταστρεπτική τεχνική που απαιτεί μόνο φωτισμό του δείγματος για μέτρηση. Κατά τη διάρκεια της σάρωσης, οι πυρήνες των γεωτρήσεων φωτίζονται και οι ειδικές κάμερες στο σαρωτή μετρούν το πώς το ορατό και το υπέρυθρο φως σε διαφορετικές περιοχές μήκους κύματος αντανακλάται από την επιφάνεια του πυρήνα της γεώτρησης. Επειδή τα ορυκτά έχουν χαρακτηριστικά «αποτυπώματα» σε διάφορες περιοχές του υπέρυθρου φάσματος, τα δεδομένα που συλλέγονται μπορούν να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ορυκτολογική σύσταση του πυρήνα. Σάρωση πυρήνων γεωτρήσεων στο SGU, το 2014 39

Ως βασικά προϊόντα, παράγονται χάρτες ορυκτών, έγχρωμες εικόνες και μια σειρά φασματικών παραμέτρων. Σχεδόν όλα τα ορυκτά εξαλλοίωσης μπορούν να αναγνωριστούν και να χαρτογραφηθούν στην υπέρυθρη περιοχή του φάσματος, ακόμη και όταν είναι λεπτόκοκκα και η παρουσία τους μπορεί να ποσοτικοποιηθεί αντικειμενικά και με συνέπεια. 40

41

EURARE: στόχευε στην ανάπτυξη καινοτόμων διαδικασιών ανάκτησης σπάνιων γαιών ProSUM: στόχευε στη δημιουργία ενός Δικτύου Πληροφοριών της ΕΕ που θα επιτρέπει στους εταίρους του δικτύου την παροχή και τη χρήση δεδομένων για την καταγραφή της πορείας των αποβλήτων με υψηλό δυναμικό, τα οποία μπορούν να χρησιμεύουν ως πηγή σημαντικών ορυκτών πρώτων υλών(crms) MICA - Mineral Intelligence Capacity Analysis, συνέβαλλε στις συνεχιζόμενες προσπάθειες για τη δημιουργία υποδομής από έργα όπως τα ProMine, EURare, Minventory, EuroGeoSource, Minerals4EU, ProSum, I2Mine, INTRAW, MINATURA2020 ΙΝΤΕΡΜΙΝ International Network of Raw Materials Training Centers με στόχο την καταγραφή των δεξιοτήτων, τον εντοπισμό των κενών και την δημιουργία από κοινού εκπαιδευτικών προγραμμάτων MINLAND Mineral Resources in Sustainable Land-use Planning, το οποίο θα διερευνήσει τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες για την ενσωμάτωση των ορυκτών πόρων στο σχεδιασμό των χρήσεων γης 42

Raw Materials Information System (RMIS) Το Σύστημα Πληροφοριών για τις Πρώτες Ύλες, είναι η διαδικτυακή πλατφόρμα γνώσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για τις μη ενεργειακές και μη γεωργικές πρώτες ύλες από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές. 43

44

45

46

ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ Η Γερμανική Υπηρεσία Ορυκτών Πόρων (DERA) είναι η αρμόδια Γερμανική Υπηρεσία για τη βιομηχανία ορυκτών πόρων και την κεντρική πλατφόρμα πληροφόρησης και υπηρεσιών για μη ανανεώσιμους πόρους (μέταλλα, βιομηχανικά ορυκτά, πετρώματα και ενεργειακούς πόρους). Η DERA ιδρύθηκε τον Οκτώβριο του 2010. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Ομοσπονδιακού Ινστιτούτου Γεωεπιστημών και Φυσικών Πόρων (BGR, German Geological Survey), που υπάγεται στο Γερμανικό Υπουργείο Οικονομίας και Ενέργειας (BMWi). 47

Οι υπηρεσίες του Γερμανικού οργανισμού DERA υποστηρίζουν τη Γερμανική οικονομία, την πολιτική και την κοινωνία. Βοηθάνε κυρίως τη Γερμανική βιομηχανία να αναγνωρίσει έγκαιρα κρίσιμες εξελίξεις στις αγορές ορυκτών πρώτων υλών και να αναπτύξει στρατηγικές περιορισμού της επικινδυνότητας. Προμηθεύουν με αναλύσεις για την παγκόσμια παραγωγή και κατανάλωση ορυκτών πρώτων υλών, τις τιμές, κ.λπ. Πραγματοποιεί μελέτες για τις πρώτες ύλες ενδιαφέροντος Eκδίδει ένα μηνιαίο διάγραμμα για τα τρέχοντα οικονομικά θέματα των ορυκτών πρώτων υλών Πραγματοποιεί εκδηλώσεις 48

Μηνιαίο διάγραμμα Ο «συντελεστής επάρκειας» μιας πρώτης ύλης, δεν λέει πότε εξαντλείται παγκοσμίως ένας πόρος, αλλά είναι ένας δείκτης αναγκαιότητας δραστηριοτήτων έρευνας. Νέες εκδόσεις 49

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ: «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΥΚΤΩΝ ΠΟΡΩΝ» Η ομογενοποιημένη βάση των κοιτασματολογικών δεδομένων, θα παρέχει πληρέστερη και ολοκληρωμένη πληροφόρηση για το μεταλλευτικό δυναμικό της χώρας και τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα ερευνητικών εργασιών του Ινστιτούτου. Πιθανή διασύνδεση με τη βάση http://www.latomet.gr, του Υ.Π.ΕΝ. 50

51

52

53

Όπως προαναφέρθηκε στόχος των ερευνών των προγραμμάτων για τις ΟΠΥ, ήταν ο εντοπισμός ελπιδοφόρων κοιτασματοπιθανών περιοχών σε όλη την επικράτεια Σήμερα, για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας της προσφοράς πρώτων υλών, πρέπει να συνεχίσουμε τις έρευνες τόσο, για πρωτογενείς όσο και για δευτερογενείς πόρους η γνώση για τους οποίους δεν φθάνει στο ίδιο επίπεδο Συνέχιση της αποτύπωσης οριοθέτησης, αξιολόγησης και υπολογισμού των σχετικών αποθεμάτων των εξορυκτικών απορριμμάτων (ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΏΝ ΠΗΓΏΝ), προκειμένου τα στοιχεία να χρησιμοποιηθούν για μελέτες σκοπιμότητας της αξιοποίησης των απορριμμάτων αυτών 54

Οι κύριες προκλήσεις που σχετίζονται με την προμήθεια κρίσιμων ορυκτών τόσο, από πρωτογενείς όσο και από δευτερογενείς πόρους όπως απορρίμματα εξόρυξης και επεξεργασίας στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, είναι: Ανεπαρκής πληροφόρηση σχετικά με τη σύσταση των κρίσιμων ορυκτών στα πρωτογενή κοιτάσματα Ανεπαρκής πληροφόρηση σχετικά με τη σύσταση των κρίσιμων ορυκτών στα απορρίμματα της εξόρυξης και των τελμάτων ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 55

Το 2017 η Παγκόσμια Τράπεζα δημοσίευσε μελέτη με τίτλο: «Ο αυξανόμενος ρόλος των ορυκτών και των μετάλλων για ένα μέλλον με λιγότερο άνθρακα», η οποία κατέληξε ότι, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, θα υπάρξει σημαντική αύξηση της ζήτησης σε πολλά βασικά ορυκτά και μέταλλα, για την εφαρμογή τεχνολογιών καθαρότερης ενέργειας. Με άλλα λόγια, η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια θα βασίζεται σημαντικά στη χρήση ορυκτών. 56

https://www.worldbank.org/en/topic/extractiveindustries/brief/climate-smart-miningminerals-for-climate-action 57

58