Σκοπός του μαθήματος Σχεδιάγραμμα Σεμιναρίου Τι περιλαμβάνει η επιστημονική έρευνα Επιστημονική μέθοδος Ερευνητικός σχεδιασμός Αξιοπιστία και Εγκυρότητα Μέθοδος έρευνας Ερευνητικά παραδείγματα Ασκήσεις
Να προετοιμάσει τις φοιτήτριες /τους φοιτητές για το εγχείρημα της συγγραφής μιας επιστημονικής έρευνας καθώς και για την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας τους. Βασική προϋπόθεση στο παραπάνω είναι η εξοικείωση των φοιτητών με την επιστημονική μέθοδο για την εμπειρική μελέτη των ψυχολογικών φαινομένων, σε διαφορετικό βαθμό εμβάθυνσης και εξειδίκευσης, ανάλογα με το επίπεδο των σπουδών (προπτυχιακό ή μεταπτυχιακό).
Η επιστημονική έρευνα περιλαμβάνει τη μελέτη ερευνητικού ερωτήματος με την εφαρμογή της κατάλληλης μεθόδου και με τη συλλογή εμπειρικών δεδομένων, τα οποία προήλθαν από τη χρήση ψυχομετρικών εργαλείων ή ανάλογων τεχνικών.
Διατύπωση υπόθεσης (1) Ερμηνεία αποτελεσμάτων (4) Συλλογή δεδομένων (2) Ανάλυση δεδομένων (3)
Συγχρονική προσέγγιση Διαχρονική προσέγγιση Επάλληλες ομάδες
Βασικές ερευνητικές προσεγγίσεις συλλογής των εμπειρικών δεδομένων (με σκοπό είτε την περιγραφή νέων δεδομένων είτε τον έλεγχο υποθέσεων): Περιγραφική προσέγγιση (observational approach) Συσχετιστική προσέγγιση (correlational approach) Προπειραματική προσέγγιση (pre-experimental approach) Ψευδο-πειραματικοί σχεδιασμοί (quasi-experimental approach) Πειραματικοί σχεδιασμοί (experimental approach)
Μέθοδοι συλλογής δεδομένων στις οποίες μπορεί να στηρίζεται είναι: η συστηματική παρατήρηση τα ψυχομετρικά τεστ Οι μέθοδοι ανασκόπησης (ερωτηματολόγιο, συνέντευξη) για την καταγραφή σκέψεων, στάσεων, πεποιθήσεων.
Υψηλότερο επίπεδο κατανόησης ενός φαινομένου. Εξετάζεται η σχέση μεταξύ των διαφορετικών τιμών μιας μεταβλητής με τη συστηματική διακύμανση των τιμών μιας άλλης μεταβλητής. Ο χειρισμός της ανεξάρτητης μεταβλητής δεν είναι άμεσος, αλλά γίνεται μέσω επιλογής, κατά τη συλλογή δεδομένων, ενός εύρους τιμών της μεταβλητής (η συλλογή δεδομένων να καλύπτει ικανοποιητικά όλο το εύρος τιμών της μεταβλητής, ή όλων των κατηγοριών της μεταβλητής).
Η προσέγγιση αυτή αναφέρεται σε μελέτες περίπτωσης που ολοκληρώνονται σε μία προσπάθεια, και στοχεύουν στην περιγραφή των μεταβλητών και όχι στο χειρισμό τους. Οι προ-πειραματικοί σχεδιασμοί δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς, ακριβώς επειδή αφορούν μελέτες περίπτωσης και δεν προχωρούν σε συγκρίσεις. Ωστόσο, πολλές μελέτες περίπτωσης μπορούν να οδηγήσουν στην περιγραφή θεμελιωδών σχέσεων.
Οι σχεδιασμοί αυτού του τύπου αφορούν έρευνες που στοχεύουν στη διερεύνηση αιτιωδών σχέσεων και πραγματοποιούνται εκτός εργαστηρίου. Βασικό χαρακτηριστικό τους είναι ότι για πρακτικούς ή δεοντολογικούς λόγους δεν μπορεί να γίνει τυχαία δειγματοληψία. Έτσι, το δείγμα δεν θεωρείται αντιπροσωπευτικό του πληθυσμού και μπαίνει σε κίνδυνο η δυνατότητα γενίκευσης των αποτελεσμάτων.
Ο ερευνητής ελέγχει τις μεταβλητές που τον ενδιαφέρουν, παρεμβαίνει άμεσα στο χειρισμό τους, με σκοπό τη διερεύνηση αιτιωδών σχέσεων. Οι συνθήκες διεξαγωγής ενός πειράματος πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ελεγχόμενες, προκειμένου να αποφύγουμε την επίδραση άσχετων ή ανεπιθύμητων μεταβλητών. Ελέγχει επίσης τις μεταβλητές που είναι άσχετες ή ανεπιθύμητες, απαλείφοντας τις ή κρατώντας τις σταθερές.
Στην πειραματική διαδικασία υπάρχουν δύο συνθήκες για την καταγραφή των δεδομένων: Πειραματική/ές συνθήκη/ες (experimental condition-group) Συνθήκη ελέγχου (control condition-group)
Στην πειραματική συνθήκη ο ερευνητής χειρίζεται τη μεταβλητή, ενώ στην συνθήκη ελέγχου όχι. Αυτή θα πρέπει να είναι η μόνη διαφορά μεταξύ των δύο. Αν υπάρξει διαφορά στα σκορ μεταξύ των δύο συνθηκών, τότε θεωρούμε ότι αυτή είναι απόρροια του πειραματικού χειρισμού (experimental treatment), μόνο όταν αυτή είναι η μοναδική διαφορά μεταξύ των δύο συνθηκών.
Αξιοπιστία: Εγκυρότητα:
Αξιοπιστία: ο βαθμός στον οποίο η μέτρηση είναι ελεύθερη από τυχαία σφάλματα Εγκυρότητα: μετράμε αυτό που υποτίθεται πως μετράμε
Συμμετέχοντες (δείγμα) Εργαλεία (Μέσα συλλογής δεδομένων) Διαδικασία
Συμμετέχοντες (Δείγμα) Τρόπος δειγματοληψίας (σε ποιο πληθυσμό είναι τα ευρήματα γενικεύσιμα) Κριτήρια επιλογής (διαγνωστικά κριτήρια, άλλα κριτήρια) Συνταίριασμα ομάδων (κριτήρια) Περιγραφή συμμετεχόντων (κοινωνικά & δημογραφικά στοιχεία, επίδοση σε ψυχομετρικές δοκιμασίες, κλινικά χαρακτηριστικά) (Έγκριση από την Ερευνητική επιτροπή του Ιδρύματος) (Συγκατάθεση κατόπιν ενημέρωσης)
Εργαλεία (Μέσα Συλλογής Δεδομένων) Κατασκευασμένα/σταθμισμένα εργαλεία Σύντομη περιγραφή και μετρήσεις, παραπομπές Αυτοσχέδιες δοκιμασίες Ποιος τα κατασκεύασε; Αναλυτική περιγραφή (Συμπληρωματικό υλικό στο Παράρτημα)
Διαδικασία Περιγράφεται η διαδικασία χορήγησης των εργαλείων στους συμμετέχοντες με ακριβή τρόπο ώστε η διαδικασία να μπορεί να επαναληφθεί και από κάποιον άλλο ερευνητή αν χρειαστεί. η χρονική πορεία για τη συλλογή των δεδομένων
Διαδικασία για πειραματική διαδικασία Συγκεκριμένα αναφέρονται: οι ανεξάρτητες και οι εξαρτημένες μεταβλητές, οι κύριες πειραματικές συνθήκες και η σειρά τους, οι αντισταθμιστικές συνθήκες, δηλαδή τα μέτρα που πάρθηκαν για να ελεγχθεί το σφάλμα που τυχόν θα προέκυπτε από την πειραματική διαδικασία, τα χρονικά διαστήματα παρουσίασης των ερεθισμάτων και ο χρόνος που μεσολάβησε μεταξύ των συνθηκών, και οι οδηγίες προς τους συμμετέχοντες και η εκπαίδευσή τους πριν αρχίσει η συλλογή των δεδομένων.
Ανάλογα με το πόσο περίπλοκος είναι ο σχεδιασμός και η διαδικασία της έρευνας εξαρτάται ο χωρισμός αυτού του μέρους σε Σχεδιασμό και Διαδικασία συλλογής δεδομένων.
Συμμετέχοντες Παιδιά με ήπια νοητική υστέρηση Παιδιά με διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή Εργαλεία Αξιολόγηση της νοημοσύνης Αξιολόγηση της συναισθηματικής νοημοσύνης Διαδικασία