Η συμβολή της Κατεύθυνσης. Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς. του ΑΤΕΙ Ιονίων Νήσων. στον επτανησιακό πολιτισμό

Ι Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο Κέρκυρα, 30/04 04/05/2014 Η συμβολή της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΑΤΕΙ Ιονίων Νήσων στον επτανησιακό πολιτισμό Συνεργασίες με τοπικά μουσεία, έργα συντήρησης, προοπτικές Ευαγγελία Κυριαζή Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης ΠΕ, MSc, Διδάσκουσα στην Κατεύθυνση ΣΠΚ, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πελοποννήσου ekyriazi@teiion.gr TEI Iονίων Νήσων, Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς, Παναγούλα 29100, Ζάκυνθος ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η συντήρηση αρχαιοτήτων και έργων τέχνης είναι μια διεθνώς αναγνωρισμένη επιστήμη, με Διεθνείς και Ευρωπαϊκές οδηγίες να απαιτούν πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια, στη Ζάκυνθο, μία από τις κοιτίδες πολιτισμού των Επτανήσων, λειτουργεί η Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΑΤΕΙ Ιονίων Νήσων, που στοχεύει στην εξασφάλιση της ποιοτικής εκπαίδευσης σε θέματα τεκμηρίωσης, συντήρησης, μουσειολογίας και πολιτισμικής διαχείρισης. Η Κατεύθυνση συνεργάζεται με τοπικά μουσεία για την προστασία και ανάδειξη του επτανησιακού πολιτισμού, ενώ στόχος είναι η επέκταση των δραστηριοτήτων του και στα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου.

ΙΣΤΟΡΙΑ Το Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων ιδρύθηκε με την επωνυμία "Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) Ιόνιων Νήσων" σύμφωνα με το ΦΕΚ 156/20-6-2003. Ανήκει στον Tεχνολογικό Tομέα της Aνώτατης Eκπαίδευσης και λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) πλήρως αυτοδιοικούμενο υπό την εποπτεία του Κράτους, ασκούμενη από τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Το Τμήμα Προστασίας και Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς ιδρύθηκε με το ΦΕΚ 44/ 29-3- 2009 και λειτούργησε για πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος 2009 2010. Ήταν ένα από τα δύο τμήματα του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων που λειτουργούσαν στη Ζάκυνθο και είχε αντικείμενο την προστασία και τη συντήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς. Από το ακαδημαϊκό έτος 2011 2012 εξοπλίστηκε με εργαστήρια κι έγιναν αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών ώστε τόσο τα θεωρητικά όσο και τα εργαστηριακά μαθήματα να είναι όσο το δυνατόν πιο εξειδικευμένα και να καλύπτουν στον καλύτερο δυνατόν βαθμό τη συντήρηση. Το 2013, σύμφωνα με το Π.Δ. 103/2013 (ΦΕΚ 136/ 5-6-2013), τα δύο τμήματα του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων που λειτουργούσαν στη Ζάκυνθο, συγχωνεύτηκαν σε Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος Τ.Ε. της Σχολής Τεχνολογικών Εφαρμογών του Τ.Ε.Ι. Ιονίων Νήσων με έδρα τη Ζάκυνθο, με αποτέλεσμα το τμήμα να μετονομαστεί σε Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς Τ.Ε. (εικ. 1). Εικ. 1. Το κτίριο στο οποίο στεγάζεται η Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων στη Ζάκυνθο

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του Προγράμματος Σπουδών αφορούν στην εξασφάλιση της ποιοτικής εκπαίδευσης για τη βέλτιστη επιστημονική και επαγγελματική εξέλιξη και σταδιοδρομία των αποφοίτων, μέσω ανάπτυξης δεξιοτήτων που τους καταστούν ικανούς να ανταποκρίνονται στις εξελίξεις της αγοράς εργασίας στους τομείς της συντήρησης. Στόχος του ισχύοντος προγράμματος σπουδών είναι η παροχή θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης στις γνωστικές περιοχές που σχετίζονται με την τεκμηρίωση, την επεμβατική και προληπτική συντήρηση, τη μουσειολογία, την πολιτισμική διαχείριση κ.ά. ώστε οι απόφοιτοι να είναι σε θέση να εφαρμόζουν άμεσα και αποτελεσματικά τις επιστημονικές και τεχνολογικές τους γνώσεις κατά την άσκηση του επαγγελματικού τους έργου. Οι σπουδαστές διδάσκονται μαθήματα που τους προετοιμάζουν να πραγματοποιούν - μελέτη και ταυτοποίηση υλικών και τεχνικών κατασκευής έργων τέχνης με φυσικοχημικές τεχνικές. - μελέτη παθολογίας και μηχανισμών φθοράς. - καταγραφή και ανάλυση της ιστορικής, καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής αξίας των έργων. - καταγραφή και ανάλυση περιβαλλοντικών συνθηκών αποθηκευτικών και εκθεσιακών χώρων με σύγχρονο εξοπλισμό. - σύνταξη μελετών συντήρησης που περιλαμβάνουν αναλυτικά, σε σχέση με τις μεθόδους και τα υλικά κατασκευής, προτάσεις επέμβασης συντήρησης και μελλοντικής διατήρησης βάσει της σύγχρονης βιβλιογραφίας και επιστημονικών δημοσιεύσεων. - εργασίες επεμβατικής και προληπτικής συντήρησης βάσει των Διεθνών κανονισμών διατήρησης τέχνεργων. - εκτέλεση με ασφάλεια των προτάσεων μιας μελέτης συντήρησης. Οι αυριανοί πτυχιούχοι της κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς θα έχουν πλήρη θεωρητική, αλλά και πρακτική κατάρτιση πάνω στις σύγχρονες τάσεις στην επιστήμη της συντήρησης και της πολιτισμικής διαχείρισης και θα είναι ικανοί να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας των αντιστοίχων ειδικοτήτων. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ Η Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς συλοποιεί και συμμετέχει σε διάφορα προγράμματα που συνδέονται με τον πολιτισμό Ενδεικτικά αναφέρονται: - «Εκπαίδευση & Δια Βίου Μάθηση» (ΕΠΕΔΒΜ) του Υπουργείου Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, με τίτλο «Ανάδειξη του Τεχνολογικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων ως Διεθνούς Πόλου Εκπαίδευσης και Καινοτομίας» και με Κωδικό ΟΠΣ : 352400. Η Κατεύθυνση ΣΠΚ συμμετείχε σε πρόγραμμα με τίτλο Βάση Δεδομένων σχετικά με τον πολιτισμικό πλούτο των Επτανήσων για την Ανάπτυξη του Τουριστικού Προϊόντος. Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με το Τμήμα

Τεχνολογίας Περιβάλλοντος & Οικολογίας, ΤΕΙ Ιονίων Νήσων και το Τμήμα Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πειραιώς - «Εκπαίδευση & Δια Βίου Μάθηση» (ΕΠΕΔΒΜ) του Υπουργείου Παιδείας Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, με τίτλο «Ανάδειξη του Τεχνολογικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων ως Διεθνούς Πόλου Εκπαίδευσης και Καινοτομίας» και με Κωδικό ΟΠΣ : 352400. Η Κατεύθυνση ΣΠΚ συμμετείχε σε πρόγραμμα με τίτλο Εκπαιδευτικές δράσεις για την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου των Ιονίων Νήσων. Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία με τα Τμήματα Τεχνολογίας Περιβάλλοντος &Οικολογίας, και Βιολογικής Γεωργίας &Τεχνολογίας Τροφίμων του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, το Τμήμα Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Πειραιώς, το Ερευνητικό Εργαστήριο Πολυμέσων της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, το Τμήμα Πληροφορικής του ΤΕΙ Αθήνας, το Πανεπιστήμιο της Limoges (Γαλλία) και το Centre Atlantique του PRES (Πόλος Έρευνας και Ανώτατης Εκπαίδευσης, Γαλλία). ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ Η Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς συνεργάζεται συχνά και στενά με διάφορους φορείς στα πλαίσια εκθέσεων και εργασιών συντήρησης. Ενδεικτικά αναφέρονται: - Έκθεση συλλογής Άκη Λαδικού, με θέμα «Ζακυνθινά Τεκμήρια, 1500-1900» στον πολιτιστικό χώρο Baraz Culture. Η Κατεύθυνση του Τμήματος με ενεργό συμμετοχή των φοιτητών της, αναλαμβάνει την τεκμηρίωση, συντήρηση των έργων και προετοιμασία έκθεσης με φωτογραφίες, επιστολές, τηλεγραφήματα, χάρτες, γραβούρες, χαρτονομίσματα και άλλο σπάνιο υλικό σχετιζόμενο με την ιστορία της Ζακύνθου. - Αρχοντικό Ρώμα. Συνεργασία για τη συντήρηση, επίβλεψη και φροντίδα της συλλογής του Αρχοντικού Ρώμα, με τη συμμετοχή φοιτητών. - Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων. Συνεργασία για εθελοντική απασχόληση προπτυχιακών φοιτητών - Βερτζάγειο Λαογραφικό Μουσείο: Συντήρηση λαογραφικών αντικειμένων, συντήρηση χαρτιού - 20 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων: Συνεργασία για την καταγραφή και συντήρηση κειμηλίων. - Ι.Μητρόπολη Ζακύνθου & Στροφάδων: Συντήρηση έργων τέχνης από εκκλησίες και Ι.Μονές. - Ι.Μητρόπολη Μαντινείας & Κυνουρίας: Συντήρηση έργων τέχνης από Ι. Μονές - Συνεργασίες σε Προγράμματα με το Κέντρο Ερευνών για τη Συντήρηση Χαρτιού & Βιβλίων, (European Research Centre for Book and Paper Conservation-Restoration) ΗΜΕΡΙΔΕΣ-ΣΥΝΕΔΡΙΑ-ΣΥΜΠΟΣΙΑ Η Κατεύθυνση ΣΠΚ (συν)διοργανώνει διάφορες ημερίδες, συνέδρια, θερινά σχολεία και επιστημονικά συμπόσια με θέματα γύρω από τον πολιτισμό και τη συντήρηση. Ενδεικτικά αναφέρονται οι παρακάτω:

Από τις 10 Μαΐου ως και τις 6 Ιουνίου 2012 διοργανώθηκε στη Ζάκυνθο από το τότε Τμήμα Προστασίας και Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς, ο Πρώτος Κύκλος Διαλέξεων για τη Συντήρηση και τον Πολιτισμό, στην οποία συμμετείχαν 8 ομιλητές, με συντονισμό και επιμέλεια του τόμου των περιλήψεων (εικ. 2) από το Δρ. Καρύδη. Οι τίτλοι των εισηγήσεων ήταν: Οι Δυτικοευρωπαϊκές Επιδράσεις στη Μεταβυζαντινή Αγιογραφία της Κρήτης και των Ιονίων Νήσων (Δρ. Ε.Κουλουμπή), Πολιτισμός και Τεχνολογία: Μια πρόσφατη σχέση-διδασκαλία μαθημάτων με θέμα τον πολιτισμό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας (Δρ. Δ. Κρίγκα), Aπολιθωμένο Δάσος της Λέσβου: Δημιουργία- Ανακάλυψη- Προστασία- Έργα Συντήρησης (Ε. Κυριαζή, ΜSc), Συντήρηση Χειρογράφων από Αιθιοπία (Δρ. Ν. Σαρρής), Βυζαντινές & Μεταβυζαντινές Τοιχογραφίες στη Ζάκυνθο ( Δρ. Ι. Χουλιαράς), Υφάσματα του Αγ. Όρους: Καταγραφή & Προληπτική Συντήρηση (Δρ. Χ. Καρύδης), Τέχνη & Νέες Tεχνολογίες (Ν. Σαλαμούρης, ΜΑ) και Τα Σύγχρονα Υλικά στη Σύγχρονη Τέχνη:Ο Ρόλος του Συντηρητή (Α. Περδικάρη, ΜΑ). Εικ. 2. Ο τόμος των περιλήψεων του Πρώτου Κύκλου Διαλέξεων για τη Συντήρηση και τον Πολιτισμό Στα μέσα Ιουνίου του 2012, το τότε Τμήμα ΠΣΠΚ του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, ο Τομέας Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το Τμήμα Ιστορίας του Ιόνιου Πανεπιστημίου, το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, η Μητρόπολη Ζακύνθου, η Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου και ο Δήμος Ζακύνθου συνδιοργάνωσαν στη Ζάκυνθο το Διεθνές Σεμινάριο «Θρησκεία και Διαφωτισμός». (Εικ. 3) Φιλοδοξία του Σεμιναρίου ήταν η εξέλιξή του σε θεσμό που θα αποτελέσει κέντρο αναφοράς για τη συνεργασία ερευνητών από την περιοχή της Μεσογείου. Συμμετείχαν επιστήμονες από Ελλάδα, Ιταλία, Τουρκία, Ισραήλ και Ισπανία, καιδιακεκριμένοι ακαδημαϊκοί από ΗΠΑ, Αγγλία, Σκωτία, Νορβηγία και Χιλή. Μεταξύ των συνέδρων ορισμένα από τα σημαντικότερα ονόματα, με έργο - σημείο αναφοράς για την παγκόσμια συζήτηση του θέματος. Λίγες μόνο ημέρες αργότερα, το Τμήμα ΠΣΠΚ του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, με ευθύνη των Επιστημονικών του Συνεργατών Δρ. Ν. Σαρρή και Δρ. Χρ. Καρύδη, διοργάνωσε Ιερατικό Εκπαιδευτικό Σεμινάριο με θέμα την Προστασία και Διατήρηση Εκκλησιαστικών Κειμηλίων. Στο σεμινάριο παρουσιάστηκε η εξελικτική ιστορική πορεία των εκκλησιαστικών κειμηλίων (εικόνες, βιβλία, υφάσματα, μέταλα & ξυλόγλυπτα) και οι ιδιότητες των υλικών κατασκευής τους. Επίσης,

τέθηκαν οι βάσεις για περαιτέρω εμβάθυνση στις νέες εξελίξεις και τους τρόπους προστασίας και διατήρησης, ακολουθώντας την σύγχρονη δεοντολογία της συντήρησης και μουσειολογίας και δόθηκαν απαντήσεις σε θέματα που αφορούν στη σωστή διατήρηση των αντικειμένων (μεταφορά, μεταχείριση, αποθήκευση, τύποι προθηκών, κ.α.). Το θεωρητικό μέρος συνοδεύτηκε από πρακτικά εργαστήρια στα οποία οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τρόπους αποθήκευσης και έκθεσης έργων τέχνης με τη χρήση κατάλληλων υλικών και μεθόδων βάση των σημερινών προδιαγραφών. Οι συμμετέχοντες είχαν τη δυνατότητα να φέρουν και δικά τους έργα τέχνης, προκειμένου να συζητηθούν μεμονωμένες περιπτώσεις φθορών και διατήρησής τους. Τον Ιούλιο του 2013 διοργανώθηκε το 2 ο θερινό σχολείο με θέμα τις Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών στην Ανάδειξη, Προβολή & Διαχείριση Φυσικών & Πολιτιστικών Πόρων για την Τουριστική Ανάπτυξη (εικ. 4). Οι δεξιότητες που ανέπτυξαν οι συμμετέχοντες περιελάμβαναν: Εικ. 3. Αφίσα του Διεθνούς Σεμιναρίου «Θρησκεία και Διαφωτισμός» - αντίληψη και διαμόρφωση σχέδιου (master plan, destination promotion strategy) ανάπτυξης του τουρισμού ή περιφερειακής ανάπτυξης με έμφαση στον τουρισμό. - δυνητικές δράσεις ανάδειξης, προβολής και διαχείρισης του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος με την αξιοποίηση κατάλληλων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών Το πρόγραμμα απευθυνόταν σε εργαζόμενους, στελέχη φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ΜΚΟ, κ.λπ. που σχετίζονται με θέματα πολιτισμού, συντήρησης, αρχαιολογίας, τουρισμού, περιβάλλοντος κ.ά, επιχειρηματίες από το χώρο του πολιτισμού, του περιβάλλοντος, του τουρισμού και της πληροφορικής, εκπαιδευτικούς, πτυχιούχους και φοιτητές. Τον Οκτώβριο του 2013, με πρωτοβουλία του Δρ. Ν. Σαρρή, διοργανώθηκε στη Ζάκυνθο Διεθνές συμπόσιο για τη συντήρηση ανατολίτικων χειρογράφων (εικ.5). Το συμπόσιο πραγματοποιήθηκε ως 5ο Διεθνές Συμπόσιο με θέμα «Multiplicity of Oriental Bookmaking Traditions and Conservation», στο πλαίσιο του Διεθνούς προγράμματος Comparative Oriental Manuscript Studies (COMSt) (Συγκριτικές Σπουδές Ανατολικών Χειρογράφων). Ομιλίες δόθηκαν από 19 ειδικούς από Ιταλία, Ελλάδα, Ολλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισραήλ, Γαλλία, Γερμανία, Τουρκία, Αυστρία, Λίβανο, Αιθιοπία, Ρωσσία, στις εγκαταστάσεις της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολισμικής Κληρονομιάς στην Παναγούλα στη Ζάκυνθο. Τον επιστημονικό συντονισμό είχε η Laura Parodi και την επιμέλεια του προγράμματος στη Ζάκυνθο ο Δρ. Νικόλας Σαρρής.

Εικ. 4. Αφίσα του 2 ου θερινού σχολείου «Τεχνολογίες Πληροφορικής & Επικοινωνιών στην Ανάδειξη, Προβολή & Διαχείριση Φυσικών & Πολιτιστικών Πόρων για την Τουριστική Ανάπτυξη» Εικ. 5. Αφίσα του Διεθνούς Συμποσίου για τη συντήρηση ανατολίτικων χειρόγραφων Η Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων δε γνωρίζει σύνορα και σε περίοδο κρίσης βρέθηκε από τη Ζάκυνθο στην Ταϋλάνδη δίνοντας τα φώτα της στο εξωτερικό. Από τις 26 / 12/ 2013 ως τις 02 / 01/ 2014 συνδιοργάνωσε με το Βορειοανατολικό Ινστιτούτο Ερευνών για το Απολιθωμένο Ξύλο και τον Ορυκτό Πλούτο [Northeastern Research Institute of Petrified Wood and Mineral Resources (NRIPM)] του Πανεπιστημίου Νακόν Ρατσασίμα Ρατζαμπάτ, σεμινάριο για τη συντήρηση απολιθωμένου ξύλου, στο Κοράτ και στο Τακ της Ταϋλάνδης. Ο τίτλος του σεμιναρίου ήταν Seminar and Preliminary Workshop on the Care of Outdoor Exhibits of Petrified Wood και κύρια εισηγήτρια ήταν η διδάσκουσα της κατεύθυνσης ΣΠΚ, Ε. Κυριαζή, συντηρήτρια με μεγάλη εμπειρία στη συντήρηση απολιθωμάτων και κυρίως απολιθωμένων δασών. Στα πλαίσια του σεμιναρίου, στο οποίο διαλέξεις έκαναν συνολικά 6 εισηγητές και παρακολούθησαν 73 άτομα, έγιναν θεωρητικά και πρακτικά μαθήματα για την αναγνώριση απολιθωμάτων, την παθολογία και συντήρησή τους, ενώ συστάθηκε επιστημονική ομάδα με σκοπό την

οργάνωση γεωπάρκου με απώτερο σκοπό την ένταξη του Απολιθωμένου Δάσους του Τακ (εικ. 6) στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων και την προστασία του από την UNESCO. Η συνεργασία του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με τους αρμόδιους φορείς στην Ταϋλάνδη πρόκειται να συνεχιστεί, για την πραγματοποίηση έρευνας με θέμα τη μελέτη των φυτικών απολιθωμάτων της Ταϋλάνδης και προτάσεις για τη συντήρησή τους, ενώ στους στόχους της επιστημονικής ομάδας είναι η διοργάνωση θερινών σχολείων και επιστημονικών συνεδρίων, η εκπόνηση επιστημονικών δημοσιεύσεων, η οργάνωση γεωπάρκου, η εκπαίδευση νέων στη συντήρηση απολιθωμάτων, και άλλες δράσεις που θα προκύψουν μέσα από επίσημη συνεργασία του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων με τους εκεί αρμόδιους φορείς. Εικ. 6. Απολιθωμένο Δάσος του Τακ, Ταϋλάνδη: Η παλαιοβοτανολόγος Ναριράτ Μπούντσαι και η συντηρήτρια απολιθωμάτων Ευαγγελία Κυριαζή εξηγούν τη δομή και την παθολογία του μεγαλύτερου σε μήκος απολιθωμένου κορμού στον κόσμο στο Διευθυντή του Απολιθωμένου Δάσους του Τακ, κο. Σούραπον Γκέιβίι. Στα τέλη Μαρτίου 2014 διοργανώθηκε στη Ζάκυνθο Ημερίδα με θέμα Δράσεις Θεματικού Τουρισμού στη Ζάκυνθο (εικ. 7). Η Ημερίδα υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Πράξης «Ανάδειξη του Τεχνολογικού Ιδρύματος Ιονίων Νήσων ως Διεθνούς Πόλου Εκπαίδευσης και Καινοτομίας» του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», συγχρηματοδοτούμενη από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο-ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους και απευθυνόταν κυρίως σε πολιτιστικούς και τουριστικούς φορείς και επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα του πολιτισμού και του τουρισμού. Εισηγητές ήταν οι π. Π. Καποδίστριας (Ιερά Μητρόπολη Ζακύνθου), Δ. Μυλωνάς (Αντιπεριφερειάρχης, Περιφερειακή Ενότητα Ζακύνθου), Π.ς Κολύρης (Δήμος Ζακύνθου), Αικ. Δεμέτη (Μουσείο Σολωμού και Επιφανών Εικ. 7. Ζακυνθίων) και Θ. Κολπονδίνος (Ξενοδόχος). Αφίσα της Ημερίδας Δράσεις Θεματικού Τουρισμού στη Ζάκυνθο Οι δράσεις της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων

συνεχίζονται και προγραμματίζονται νέες. Μια ξεχωριστή επιστημονική δράση του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων πρόκειται να λάβει χώρα στην Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Πρόκειται για την 1 η ημερίδα συντήρησης & μελέτης εκκλησιαστικών έργων στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης (εικ.8), που θα πραγματοποιηθεί στην Κωνσταντινούπολη στις 12 Ιουλίου 2014, με πρωτοβουλία του διδάσκοντα της κατεύθυνσης, Δρ. Χ. Καρύδη. Εικ. 8 Πρόσκληση στην 1 η ημερίδα συντήρησης & μελέτης εκκλησιαστικών έργων στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ Οι δράσεις της Κατεύθυνσης ΠΣΠΚ δεν περιορίζονται μόνο στον επιστημονικό χώρο, καθώς η κατεύθυνση στηρίζει εκδηλώσεις που αφορούν σε επτανησιακά θέματα και στον πολιτισμό. Ενδεικτικά αναφέρονται: Στις 30 Οκτωβρίου 2010 διοργανώθηκε στη Ζάκυνθο σε συνεργασία με το Δήμο Κρανιδίου και το Πανεπιστήμιο Πατρών εκδήλωση για την παρουσίαση του βιβλίου της Λενέτας Στράνη με τίτλο «Στου αμπελιώνε τσι φουρκάδες ή ο γάμος πάει αμόντε». Στις 29 Μαΐου 2012, ο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλης Μεϊμάρης, διευθυντής του εργαστηρίου Νέων Τεχνολογιών στην Επικοινωνία, την Εκπαίδευση &τα ΜΜΕ, έδωσε στο αμφιθέατρο του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, στην πλατεία Κάλβου στην πόλη της Ζακύνθου, ομιλία με θέμα Αφηγούμενοι ψηφιακά τον πολιτισμό. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ Οι διδάσκοντες της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς είναι επιστήμονες με συνεχή επιστημονική παρουσία σε εξειδικευμένα επιστημονικά περιοδικά και επιστημονικά συνέδρια

στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ενδεικτικά αναφέρονται δύο δημοσιεύσεις που έγιναν κατά το τρέχον ακαδημαϊκό έτος 2013-2014. Η πρώτη αφορά ένα βιβλίο, το συλλογικό τόμο «Η Επιστήμη της Προληπτικής Συντήρησης- Διατήρηση & Διαχείριση Συλλογών» (εικ. 9) από τις εκδόσεις Time Heritage, με συντονισμό και επιμέλεια κειμένων από του Δρ. Καρύδη, Δρ. Κουλουμπή και Α. Σακελλαρίου, ΜΑ. Το βιβλίο αποτελείται από αυτοτελείς μελέτες (case studies) συνοδευόμενες από εκτενή βιβλιογραφία, για περαιτέρω εμβάθυνση. Για το συλλογικό τόμο εργάστηκαν 40 Έλληνες ειδικοί, εκ των οποίων οι επτά (Χ. Καρύδης, Ε. Κουλουμπή, Ε. Κυριαζή, Μ. Μπράτιτση, Λ.Χ. Παυλοπούλου, Α. Περδικάρη, Ν. Σαρρής) διδάσκουν ή έχουν διδάξει κατά το παρελθόν στην Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. To βιβλίο έρχεται να καλύψει ένα βιβλιογραφικό κενό στο χώρο της επιστήμης της συντήρησης αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, με φιλοδοξία να καταστεί το βιβλίο εγχειρίδιο προληπτικής συντήρησης για συντηρητές, φοιτητές συντήρησης, επιμελητές συλλογών και για όλους τους επαγγελματίες στο χώρο της διαχείρισης πολιτιστικής κληρονομιάς. Η προληπτική συντήρηση έχει αναγνωριστεί αποτελεί ιδιαίτερο γνωστικό αντικείμενο με τη δική του μεθοδολογία, που διδάσκεται πλέον στα πανεπιστήμια και τις σχολές Εικ. 9. Το εξώφυλλο του συλλογικού τόμου «Η Επιστήμη της Προληπτικής Συντήρησης Διατήρηση & Διαχείριση Συλλογών» συντήρησης ανά τον κόσμο. Στόχοι των επιμελητών της έκδοσης ήταν να παρουσιαστεί ο σκοπός και ο ρόλος της προληπτικής συντήρησης, να εξεταστούν αντικείμενα, υλικά και τεχνικές νέες στον ελληνικό χώρο, να προταθούν νέες ιδέες και προσεγγίσεις και να αφυπνισθούν οι φορείς διαχείρισης και διατήρησης συλλογών. Η δεύτερη δημοσίευση αφορά στη συντήρηση ενός ξύλινου σταυρού από το Άγιο Όρος (Εικ. 10) στα εργαστήρια της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς, που πραγματοποιήθηκε από φοιτήτρια της Κατεύθυνσης στα πλαίσια του εργαστηριακού μαθήματος συντήρησης ξύλου. Με την καθοδήγηση της διδάσκουσας, Ευαγγελίας Κυριαζή και τη βοήθεια των διδασκόντων Δρ. Αρτέμιο Οικονόμου και Δρ. Ελένη Κουλουμπή, η φοιτήτρια Νίκη Πανταζίδου πραγματοποίησε την πρώτη της διεθνή επιστημονική δημοσίευση. Η εργασία παρουσιάστηκε στο παγκόσμιο συνέδριο «Heritage Wood: Research & Conservation in the 21 st Century», διοργανωμένο από το ICOM (Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) στη Βαρσοβία της Πολωνίας.

Το ICOM είναι ένας παγκόσμιος οργανισμός με πάνω από 30.000 μέλη: επαγγελματίες από τον χώρο των μουσείων, ειδικούς από 137 χώρες, 117 Εθνικές και 31 Διεθνείς Επιτροπές, αφιερωμένες σε διάφορες ειδικότητες που σχετίζονται με το μουσείο και τη λειτουργία του. Στους σκοπούς του περιλαμβάνονται η θέσπιση προτύπων σε θέματα σχεδιασμού, διοίκησης και οργάνωσης συλλογών, η δικτύωση επιστημόνων και επαγγελματιών από τον χώρο του μουσείου, η έρευνα σε θέματα μουσείων και πολιτισμικής κληρονομιάς, η προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς, η καταπολέμηση του λαθρεμπορίου αρχαιοτήτων και έργων τέχνης και άλλα. Η δημοσίευση, με τίτλο The study and treatment of a late 18th mid 19th C. Sanctification Cross from Mount Athos, συνυπογράφεται από τη διδάσκουσα Ε. Κυριαζή και τη φοιτήτρια Ν. Πανταζίδου. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Εικ. 10 Ο σταυρός η συντήρηση του οποίου παρουσιάστηκε από φοιτήτρια και διδάσκουσα της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς στο παγκόσμιο συνέδριο συντήρησης ξύλου του ICOM Σημαντικές είναι οι εργασίες συντήρησης που πραγματοποιούνται από τους σπουδαστές της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων. Αυτές πραγματοποιούνται υπό την επίβλεψη των διδασκόντων συντηρητών στα εργαστήρια της Κατεύθυνσης στη Ζάκυνθο στα πλαίσια των εργαστηριακών μαθημάτων υπό τους αντίστοιχους διδάσκοντες, στα πλαίσια της πρακτικής τους άσκησης τόσο εντός όσο και εκτός των εγκαταστάσεων του ΤΕΙ, όχι μόνο στη Ζάκυνθο αλλά σε πλείστες εφορείες αρχαιοτήτων και μουσεία ανά την Ελλάδα, και στα πλαίσια των πτυχιακών τους εργασιών. Οι εργασίες συντήρησης των φοιτητών αφορούν σε αντικείμενα που μεταξύ άλλων προέρχονται και από πολλούς φορείς των Επτανήσων. Ενδεικτικά αναφέρονται: Από το νησί της Ζακύνθου, συντήρηση αντικειμένων από την Ι. Μητρόπολη Ζακύνθου & Στροφάδων: ζωγραφικά έργα, ελαιογραφίες, φορητές εικόνες, εκκλησιαστικά ξυλόγλυπτα, υφάσματα (αντιμνήσια, επιμανίκια, επιγονάτια κ.ά.), προερχόμενα από διάφορους ναούς. Η συντήρηση κατά το ακαδημαϊκό έτος 2013-14 πραγματοποιείται από τους φοιτητές υπό την επίβλεψη των διδασκόντων της Κατεύθυνσης Χ. Καρύδη, Ε. Κυριαζή και Μ. Μπράτιτση. Από το Βερτζάγειο Λαογραφικό Μουσείο στη Ζάκυνθο, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2013-14 πραγματοποιείται από τους φοιτητές υπό την επίβλεψη των διδασκόντων της Κατεύθυνσης Ε. Κυριαζή, Ε. Καρδαρά και Χ. Καρύδη συντήρηση ξυλόγλυπτων, χάρτινων, λαογραφικών, δερμάτινων και υφασμάτινων αντικειμένων.

Υπό την επίβλεψη των Χ. Καρύδη, Ε. Κυριαζή, Ε. Καρδαρά, Α. Παναγοπούλου, Α. Βυθούλκα, Μ. Θεοδόση-Λαμπούδη πραγματοποιούνται από τους φοιτητές εργασίες συντήρησης σε αντικείμενα ιδιωτών, τόσο από τη Ζάκυνθο, όσο και από διάφορα μέρη της Ελλάδας. Στο μάθημα της συντήρησης υφάσματος πραγματοποιούνται από τους φοιτητές, υπό την επίβλεψη του διδάσκοντος Δρ. Χρ. Καρύδη, εργασίες συντήρησης υφασμάτων από ιδιωτικό μουσείο της Κεφαλλονιάς. ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Οι φοιτητές καλούνται να πραγματοποιήσουν πρακτική άσκηση σε κάποιο μουσείο ή εφορεία αρχαιοτήτων για ένα εξάμηνο. Οι φοιτητές πραγματοποιούν την πρακτική τους άσκηση σε όλη την Ελλάδα. Ενδεικτικά μόνο για την πόλη της Ζακύνθου, φοιτητές επέλεξαν να πραγματοποιήσουν την πρακτική τους άσκηση στο εργαστήριο συντήρησης της Ι. Μητρόπολη Ζακύνθου & Στροφάδων, στα Γενικά Αρχεία της Ζακύνθου, αλλά και στην Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δυτικής Ελλάδος, όπου υπό την επίβλεψη της Ε. Καρδαρά, φοιτήτρια πραγματοποίησε επεμβάσεις συντήρησης του ταφικού μνημείου Λομβάρδου στο Νότιο Νεκροταφείο Ζακύνθου. ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Στα πλαίσια της πτυχιακής τους εργασίας, αρκετοί φοιτητές επέλεξαν να πραγματοποιήσουν μελέτη και συντήρηση σε αντικείμενα που προέρχονται από τα Επτάνησα. Ενδεικτικά αναφέρεται η συντήρηση ελαιογραφιών και αρτοφορίου υπό την επίβλεψη της Δρ. Ε. Κουλουμπή, η συντήρηση θωράκιου από το 2 ο τέμπλο του Ι.Ν. Αγ. Διονυσίου υπό την επίβλεψη της Ε. Κυριαζή κ.ά. Τα παραπάνω αντικείμενα ανήκουν και συντηρούνται κατόπιν άδειας από την Ι. Μητρόπολη Ζακύνθου & Στροφάδων. Οι πτυχιακές εργασίες των πρώτων φοιτητών αναμένεται να παρουσιαστούν στους προσεχείς μήνες, και οι πρώτοι απόφοιτοι της Κατεύθυνσης αναμένεται να ορκιστούν το 2014. ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ Οι διδάσκοντες της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς καλούνται συχνά να προσφέρουν τις συμβουλές τους σε θέματα συντήρησης και έκθεσης αντικειμένων. Ενδεικτικά για το ακαδημαϊκό έτος 2013-14 μόνο για το νησί της Ζακύνθου αναφέρονται οι συμβουλευτικές επισκέψεις της Ε. Καρδαρά στον Πύργο Δομενεγίνη (20 η ΕΒΑ), των Χ. Καρύδη, Ε. Κυριαζή και Ε. Καρδαρά στον Ι.Ν. Αγίας Μαύρας κ.α.

ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΤΕΙ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Τα μαθήματα της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων πραγματοποιούνται εδώ και ένα χρόνο στο νεόδμητο κτίριο του ΤΕΙ στην περιοχή Παναγούλα στη Ζάκυνθο, σε οικόπεδο που παραχωρήθηκε από την Εκκλησία. Στις υποδομές περιλαμβάνονται βιβλιοθήκη που διαθέτει έντυπο και ψηφιακό υλικό, αναγνωστήριο και ηλεκτρονικούς υπολογιστές, αίθουσες διαλέξεων με μόνιμους προτζέκτορες, εργαστήριο πληροφορικής, σχεδιαστήριο, εργαστήριο χημείας και φυσικοχημικών αναλύσεων, εργαστήριο καθαρισμού αντικειμένων και έργων τέχνης με λέηζερ, εργαστήριο προληπτικής συντήρησης και πλήθος εργαστηρίων συντήρησης για τις ανάγκες της συντήρησης υφάσματος, χαρτιού και βιβλίων, δέρματος και περγαμηνής, ανόργανων υλικών, μετάλου, πέτρας, ψηφιδωτού, κεραμικού, ξύλου, φορητής εικόνας, ζωγραφικών έργων, τοιχογραφίας (εικ. 11-18). Τα εργαστήρια είναι εξοπλισμένα με όργανα τελευταίας τεχνολογίας. Στον εξοπλισμό των εργαστηρίων περιλαμβάνονται πάγκοι εργασίας εξοπλισμένοι με μεγεθυντικούς φακούς με φωτιστικούς δακτυλίους, ερμάρια φύλαξης αντικειμένων, αναλώσιμων υλικών συντήρησησης και εξοπλισμού, ερμάρια ασφαλείας για τη φύλαξη χημικών, τροχήλατοι απαγωγοί αερίων, κλίβανοι, φορητά μικροσκόπια USB για σύνδεση σε φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή, στερεοσκόπια, ηλεκτρονικοί ζυγοί ακριβείας, θερμαινόμενοι μαγνητικοί αναδευτήρες, θερμαινόμενες σπάτουλες, μικρομοτόρ, λάμπες παρατήρησης UV, πεχάμετρα, museum vac, πιστόλια θερμού αέρα, στήλες απιονισμού, preservation pencils, σύστημα απεντόμωσης VELOXY, όργανα μέτρησης περιβαλλοντικών συνθηκών, ηλεκτρικά εργαλεία για ξυλουργικές εργασίες κ.ά. Στον εξοπλισμό του εργαστηρίου Χημείας και Φυσικοχημικών αναλύσεων περιλαμβάνονται FT-IR, Φασματοσκοπία Raman, Φασματοσκοπία Περίθλασης Ακτίνων Χ, Φασματοσκοπία Φθορισμού Ακτίνων- Χ, XRF, Φασματόμετρο XRD- XRF, Στερεοσκόπιο Φθορισμού, Οπτικό Μεταλoγραφικό μικροσκόπιο, Στερεοσκόπιο NOVEX, Λειαντικός Τροχός, Αέρια Χρωματογραφία- Φασματογραφία Μάζας GC-MS, κ.ά. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Η Κατεύθυνση Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων, η οποία πρόκειται να αναβαθμίσει εκ νέου το πρόγραμμα σπουδών της στοχεύοντας στη συνέχιση της ποιοτικής εκπαίδευσης στους τομείς της μελέτης, συντήρησης, διαχείρισης και προβολής της πολιτισμικής κληρονομιάς, είναι ανοιχτή σε νέες συνεργασίες με επιπλέον πολιτιστικούς φορείς. Οι πρώτοι απόφοιτοι, που αναμένεται να ορκιστούν το 2014 θα δώσουν ένα δυναμικό παρών στο χώρο του πολιτισμού. Οι δράσεις της Κατεύθυνσης, των διδασκόντων και φοιτητών της θα συνεχιστούν με ποιοτικές εργασίες συντήρησης, νέες δημοσιεύσεις και έρευνες. Ήδη δρομολογείται η 1 η ημερίδα συντήρησης & μελέτης εκκλησιαστικών έργων με συνεργασία του στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και το 2 ο σεμινάριο για τη συντήρηση απολιθωμένου ξύλου στην Ταϋλάνδη.

Ι Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο Κέρκυρα, 30/04 04/05/2014 Εικ. 11-12 Από το εργαστήριο συντήρησης υφάσματος Εικ. 13-14 Από το εργαστήριο συντήρησης χαρτιού και βιβλίων Εικ.15 Από το εργαστήριο συντήρησης ψηφιδωτού Εικ. 16 Από το εργαστήριο συντήρησης κεραμικών

Εικ. 17 Από το εργαστήριο συντήρησης φορητής εικόνας Εικ. 18 Από το εργαστήριο χημείας και φυσικοχημικών αναλύσεων Οι εικόνες 11-18 αποτελούν πλάνα από το βίντεο για την προβολή της Κατεύθυνσης Συντήρησης Πολιτισμικής Κληρονομιάς. Το βίντεο δημιουργήθηκε από τη φοιτήτρια της κατεύθυνσης Ιλόνα Ντελιανίδου. Τα πλάνα τραβήχτηκαν κατά τη διάρκεια μαθημάτων κατά το ακαδημαϊκό έτος 2013-14. Το πλήρες βίντεο είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση http://conservation.teiion.gr και http://conservation.teiion.gr/gr/t.e.i.-ionion-nison-tmima-prostasias-sintirisis-politismikis-klironomias.html