Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος - Εργαστήριο Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou
Πορώδες Εδάφους Το πορώδες εδάφους είναι ο συνολικός όγκος του εδάφους που καταλαµβάνει η υγρή και αέρια φάση (ή αλλιώς το ποσοστό του όγκου του εδάφους που δεν καταλαµβάνεται από τα στερεά συστατικά). Ø Υπολογίζεται από τον παρακάτω τύπο: Πορώδες = [1-(ΦΕΒ/ΠΒ)]*100 όπου ΦΕΒ: φαινόµενο ειδικό βάρος & ΠΒ: πραγµατικό βάρος Ø Όσο µικρότερο το ΦΕΒ (φαινοµενική πυκνότητα) τόσο µεγαλύτερο είναι το πορώδες. Το ΠΒ είναι σταθερό
Πορώδες Εδάφους Ø Ένα μέτρο πορώδους του εδάφους είναι η φαινομενική πυκνότητα (ΦΕΒ) αυτού Ø Τα αμμώδη παρουσιάζουν μεγαλύτερη φαινομενική πυκνότητα από τα αργιλώδη Το πορώδες κυμαίνεται: αμμώδη 30-50%, αργιλώδη 35-65% Ø Η ταυτόχρονη ύπαρξη µακροπόρων και µικροπόρων σε ένα έδαφος είναι η πλέον επιθυµητή. Αυτό ισχύει σε εδάφη που έχουν καλή δομή 3
Πορώδες Εδάφους Ο καλός αερισμός του εδάφους προϋποθέτει μεγάλους πόρους και όχι μεγάλο πορώδες Τα εδάφη με λεπτή υφή (π.χ. αργιλώδη): - έχουν μεγάλο πορώδες (μικροπορώδες), - αερίζονται λίγο, - συγκρατούν μεγάλες ποσότητες νερού και - έχουν τα περισσότερα προβλήματα για την κανονική ανάπτυξη των φυτών. 4
Πορώδες Εδάφους Tα αμμώδη εδάφη: - έχουν μικρό ποσοστό ολικού πορώδες (μακροπορώδες), - έχουν καλό αερισμό, - στραγγίζουν εύκολα και - δεν συγκρατούν μεγάλες ποσότητες νερού. 5
Φαινόμενο Ειδικό Βάρος (ΦΕΒ) Φαινόμενο ειδικό βάρος ονομάζεται το ειδικό βάρος των στερεών σωματιδίων ξηρού εδάφους μαζί με τους γεμάτους αέρα πόρους. Για τον προσδιορισμό του ΦΕΒ χρησιμοποιούμε ειδικό δειγματολήπτη για την παραλαβή αδιατάρακτου δείγματος εδάφους. Υπολογισμός: ΦΕΒ = W/V Όπου W: βάρος ξηρού εδάφους και V: όγκος εδάφους 6
Φαινόμενο Ειδικό Βάρος (ΦΕΒ) Διαδικασία (1/2) -H πιο συνηθισμένη εργαστηριακή μέθοδος για τον προσδιορισμό της φαινομενικής πυκνότητας, στηρίζεται στη λήψη αδιατάρακτου δείγματος με τη βοήθεια μεταλλικών κυλίνδρων. -Aφού ληφθεί το αδιατάρακτο δείγμα, ο όγκος του οποίου είναι ίσος με τον όγκο του μεταλλικού κυλίνδρου, ο κύλινδρος σκεπάζεται και από τα δυο άκρα του με ειδικά καπάκια για να αποτραπεί η απώλεια υγρασίας και μεταφέρεται στο εργαστήριο, μέσα σε σακούλες από πολυαιθυλένιο. 7
Φαινόμενο Ειδικό Βάρος (ΦΕΒ) Διαδικασία (2/2) -Το βάρος του ξηρού δείγματος (W) διαιρείται με το γνωστό όγκο του κυλίνδρου δειγματοληψίας και έτσι ευρίσκεται το ΦΕΒ του δείγματος. -Δηλαδή, από τα δεδομένα των ζυγίσεων για τον προσδιορισμο της υγρασίας του αδιατάρακτου δείγματος εδάφους (που θα δούμε στην συνέχεια), υπολογίζεται η μάζα ξηρού εδάφους (W) και γνωρίζοντας τον όγκο προσδιορίζεται φαινομενική πυκνότητα (ΦΕΒ). 8
Πραγματικό Ειδικό Βάρος (ΕΒ) Πραγματικό ειδικό βάρος ονομάζεται το ειδικό βάρος του ξηρού εδάφους, το οποίο αποτελείται εξ ολοκλήρου από στερεά σωματίδια χωρίς κενούς χώρους (πόρους) και είναι ανεξάρτητο του πορώδους. Η τιμή του ΕΒ είναι σχετικά σταθερή για όλα τα ορυκτά εδάφη με διακύμανση από 2,6 μέχρι 2,7gr/cm 3. Δεν επηρεάζεται από το μέγεθος των τεμαχιδίων αλλά από την παρουσία ή μη της οργανικής ουσίας (μειώνεται όταν αυξάνεται η περιεκτικότητα του εδάφους σε οργανική ουσία). 9
Εδαφική Υγρασία Το νερό (εδαφική υγρασία) είναι απαραίτητο για: Φωτοσύνθεση Διαπνοή Μεταφορά ουσιών και ενώσεων μέσα στο φυτό Αύξηση φυτομάζας Όσο λιγότερο νερό μένει στο έδαφος τόσο ισχυρότερα συγκρατείται, και αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τύπο του εδάφους (μηχανική σύσταση, δομή, περιεκτικότητα σε οργανική ουσία) Αργιλώδη: καλή συγκράτηση, δύσκολη κίνηση Αμμώδη: μηδενική συγκράτηση, εύκολη κίνηση 10
Εδαφική Υγρασία Υδατοϊκανότητα ονομάζουμε την υγρασία που συγκρατεί ένα έδαφος μετά την απομάκρυνση του νερού της βαρύτητας. Η υδατοϊκανότητα αποτελεί το άνω όριο της χρήσιμης για τα φυτά υγρασίας. Στα αμμώδη εδάφη είναι 5-10% του ξηρού βάρους, για τα ιλυοαμμώδη 15-20%, ενώ για τα αργιλώδη 25-40%. Το αντίστοιχο κάτω όριο της χρήσιμης για τα φυτά υγρασίας είναι το Σημείο Μόνιμης Μάρανσης. Αμμώδη 0,5 έως 1,5% του ξηρού βάρους Αργιλώδη 12 έως 20% του ξηρού βάρους 11
Εδαφική Υγρασία Διαθέσιμη υγρασία ονομάζεται τo νερό που συγκρατείται ανάμεσα στην υδατοϊκανότητα και στο σημείο μόνιμης μάρανσης. Ενδεικτικές τιμές διαθέσιμης υγρασίας διαφόρων τύπων εδαφών σε mm ανά μέτρο βάθους του εδάφους (Πηγή : Παπαζαφειρίου, 1984) Έδαφος Διαθέσιμη υγρασία Πολύ χονδρόκοκκη άμμος 40-70 Χονδρόκοκκη μέχρι λεπτόκοκκη άμμος 70-100 Αμμοπηλώδες 100-150 Πηλώδες, Ιλυοπηλώδες 130-200 Αμμοαργιλώδες, ιλυοαργιλώδες, αργιλώδες 150-220 Βαριά οργανικά εδάφη 170-250 12
Εδαφική Υγρασία Ωφέλιμη υγρασία είναι το ποσό της υγρασίας που πρέπει να αποθηκεύεται στο έδαφος με κάθε άρδευση. H ωφέλιμη υγρασία όμως για τα φυτά είναι κλάσμα της διαθέσιμης υγρασίας, λόγω φυτικών (π.χ. αραιό ή πυκνό ριζικό σύστημα), εδαφικών (π.χ. βαριά ή ελαφριά εδάφη, παρουσία ή όχι αλάτων) και κλιματικών παραγόντων (π.χ. ξηρές ή υγρές περίοδοι). Διαμορφώνεται λοιπόν ένας συντελεστής ωφελιμότητας F (τιμές συνήθως από 0,30-0,75) και υπολογίζεται ως: F * διαθέσιμη υγρασία 13
Μέτρηση Εδαφικής Υγρασίας Μέθοδοι μέτρησης εδαφικής υγρασίας Δύο από τις μεθόδους μέτρησης υγρασίας είναι οι παρακάτω: α) Βαρυμετρική μέθοδος. Η υγρασία εκφράζεται με τον τύπο Υ% = [(Βαρχ-Βξ)/Βξ] * 100 όπου Βαρχ : αρχικό βάρος του εδάφους, κατά τη δειγματοληψία, και Βξ : βάρος του εδάφους που ξηράθηκε στους 105 C για 12-24h. 14
Μέτρηση Εδαφικής Υγρασίας β) Τενσιόμετρα (ή τασίμετρα) Η μέθοδος του τενσιόμετρου είναι εύκολη μέθοδος για γρήγορες μετρήσεις. Μειονέκτημα αποτελεί το γεγονός ότι μετράει μόνο έως 0,85bar (atm) (85J/kg), διότι από κει και πέρα μπαίνει αέρας στο όργανο και αλλοιώνονται οι ενδείξεις. 15
Οδηγίες χρήσης Τενσιόμετρου Προσοχή απαιτείται κατά την τοποθέτηση του οργάνου στο έδαφος. Είτε σκάβουμε έως το επιθυμητό βάθος, τοποθετούμε το όργανο και σκεπάζουμε, είτε ανοίγουμε οπή με σιδερένιο σωλήνα ίδιας διαμέτρου με το σωλήνα του οργάνου, λίγο βαθύτερα από το επιθυμητό βάθος και συμπληρώνουμε με λίγο έδαφος στην οπή. Εν συνεχεία εφαρμόζεται ο σωλήνας στην οπή. Ο πλαστικός σωλήνας γεμίζει με νερό, κλείνουμε το πώμα αεροστεγώς και τοποθετείται το τενσιόμετρο στο έδαφος έτσι ώστε η καλύπτρα (πορώδες τμήμα) να είναι σε πλήρη επαφή με το έδαφος. Αν το έδαφος είναι ακόρεστο, νερό κινείται από την καλύπτρα προς τα έξω και το μανόμετρο δείχνει αυτή την κίνηση (διαφορά υγρασίας) σε μονάδες πίεσης). Να αποφεύγεται η χρήση τους σε βαριά εδάφη και καλό είναι να γίνονται μετρήσεις σε αρκετές θέσεις και για την ίδια θέση σε αρκετά βάθη. 16