Εδαφοκλιµατικό Σύστηµα και Άµπελος

Transcript

1 Εδαφοκλιµατικό Σύστηµα και Άµπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ Chr. Dolaptsoglou ΔΡΑΜΑ κ 3 η Διδακτική

2 Φυσικές Ιδιότητες του Εδάφους Μηχανική Σύσταση των Εδαφών Τα στερεά υλικά του εδάφους κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα µε το µέγεθος τους ανεξάρτητα από χηµική και ορυκτολογική σύστασή τους. Η διάκρισή τους στηρίζεται στο µέγεθος των κόκκων του εδάφους µε κοινή παραδοχή ότι οι κόκκοι είναι σφαιρικοί. 2 κ 3 η Διδακτική 2

3 Φυσικές Ιδιότητες του Εδάφους Η µηχανική σύσταση του εδάφους αναφέρεται στη σύσταση του εδάφους από κόκκους διάφορων διαστάσεων και συγκεκριµένα στα τεµαχίδια του εδάφους, που διέρχονται από κόσκινο διαµέτρου 2mm (2 χιλιοστών) 2 χιλιοστά είναι η διάµετρος κόκκου της πολύ χοντρής άµµου Το τµήµα αυτό του εδάφους λέγεται λεπτή γη 2 κ 3 η Διδακτική 3

4 Φυσικές Ιδιότητες του Εδάφους Ανάλογα µε το ποσοστό των τεµαχιδίων του εδάφους που είναι πάνω από 2 mm τα εδάφη κατατάσσονται σε: Ελαφρώς πετρώδες: 1-10% τεµαχιδίων πάνω από 2 mm Μετρίως πετρώδες: 11-30% τεµαχιδίων πάνω από 2 mm Πολύ πετρώδες: 11-30% τεµαχιδίων πάνω από 2 mm χαλίκια: τεµαχίδια µε διάµετρο 2-20 mm λίθοι: τεµαχίδια µε διάµετρο > 20 mm 2 κ 3 η Διδακτική 4

5 Μηχανική Ανάλυση Εδάφους Ορισµός: Μηχανική ανάλυση εδάφους είναι η διαδικασία προσδιορισµού της εκατοστιαίας αναλογίας των µηχανικών κλασµάτων του εδάφους. (Μηχανικά κλάσµατα εδάφους είναι οι οµάδες των εδαφικών κόκκων < 2 mm µε κοινό εύρος µεγέθους) 2 κ 3 η Διδακτική 5

6 Φυσικές Ιδιότητες τουεδάφους Διάκριση τεµαχίων - κόκκων του εδάφους σε µηχανικά κλάσµατα ΚΛΑΣΜΑ ΑΓΓΛΟΣΑΞΟΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΟΚΚΩΝ σε χιλιοστά ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΜΕΤΡΟΣ ΚΟΚΚΩΝ σε χιλιοστά Χονδρή άµµος 2 0,2 2 0,2 Λεπτή άµµος 0,2 0,05 0,2 0,02 Ιλύς 0,05 0,002 0,02 0,002 Άργιλος < 0,002 < 0,002 6

7 Κλάσεις ΜηχανικήςΣύστασης Ανάλογα µε την % περιεκτικότητα των εδαφών σε άµµο, ιλύ και άργιλο αυτά κατατάσσονται σε συγκεκριµένες κατηγορίες που ονοµάζονται «Κλάσεις Μηχανικής Σύστασης» Ο προσδιορισµός της Κλάσης Μηχανικής Σύστασης ενός εδάφους γίνεται µε τη χρησιµοποίηση του τριγωνικού διαγράµµατος (πρόκειται για ισόπλευρο τρίγωνο του οποίου η κάθε πλευρά αναπαριστά ένα από τα τρία µηχανικά κλάσµατα σε ποσοστιαία κλίµακα 1-100%) 2 κ 3 η Διδακτική 7

8 Ταξινόµηση Εδαφών Τριγωνικό σύστηµα συντεταγµένων 8

9 Κλάσεις ΜηχανικήςΣύστασης Α/Α ΚΛΑΣΕΙΣ 1 Αµώδες 2 Πηλοαµµώδε 3 ςαµµοπηλώδες 4 Πηλώδες 5 Ιλυοπηλώδες 6 Ιλυώδες 7 Αµµοαργιλοπηλώδε 8 ς Αργιλοπηλώδες 9 Ιλυοαργιλοπηλώδες 10 Αµµοαργιλώδες 11 Ιλυοαργιλώδες ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Αµµώδη (ή ελαφριά ή χονδρόκοκκα) Πηλώδη ή µέσης συστάσεως Αργιλώδη (ή βαριά ή λεπτόκοκκα) 12 Αργιλώδες 9

10 Ειδική Επιφάνεια Επειδή όλες οι φυσικοχηµικές ιδιότητες του εδάφους είναι αποτέλεσµα φαινοµένων επιφάνειας γίνεται αναφορά στην ειδική επιφάνεια Όσο µειώνεται το µέγεθος των κόκκων σε ένα έδαφος τόσο αυξάνεται η ειδική επιφάνεια Άρα ένα έδαφος µε µηχανική σύσταση ελαφριά (ελαφρύ έδαφος τύπου αµµώδες) θα έχει µικρότερη ειδική επιφάνεια από ένα βαρύ έδαφος τύπου αργιλώδες 10

11 Ειδική Επιφάνεια Ένα ελαφρύ έδαφος (αµµώδες) έχει µικρή ειδική επιφάνεια άρα είναι χηµικά αδρανές και δεν µπορεί να προσροφήσει θρεπτικά στοιχεία ούτε να προσφέρει θρεπτικά στοιχεία γιατί οι κόκκοι της άµµου έχουν χαµηλή διαλυτότητα. Άρα το κλάσµα της άµµου συµβάλει ελάχιστα στη γονιµότητα του εδάφους και εποµένως ένα αµµώδες έδαφος θέλει συχνές επεµβάσεις χηµικής λίπανσης 11

12 Ειδική Επιφάνεια Τα αµµώδη εδάφη: Ø στραγγίζουν εύκολα Ø έχουν εύκολη κατεργασία Ø θερµαίνονται και ψύχονται ευκολότερα από άλλα εδάφη την άνοιξη (λόγω των µεγάλων πόρων επιτρέπουν την είσοδο-διείσδυση αέρα) 12

13 Ειδική Επιφάνεια Τα εδάφη που περιέχουν ιλύ εµφανίζουν σε υγρή κατάσταση κάποια πλαστικότητα και συνεκτικότητα. Επίσης, έχουν κάποια ικανότητα προσρόφησης κατιόντων τα οποία αποδίδουν στα φυτά µέσω του εδαφικού διαλύµατος. 13

14 Ειδική Επιφάνεια Τα εδάφη µε άργιλο λόγω της ορυκτολογικής σύστασής τους έχουν µεγάλη ειδική επιφάνεια. Επειδή τα δευτερογενή ορυκτά της αργίλου ποικίλουν ανάλογα µε το είδος των περιεχόµενων ορυκτών (τύπος 1:1, τύπος 2:1) γιαυτό ποικίλουν και οι ιδιότητές τους. 14

15 Αργιλικά εδάφη Αργιλικά εδάφη µε σηµαντικά ποσοστά τύπου 2:1 (µοντµοριλονίτης) εµφανίζουν: ορυκτών Ø Μεγάλη πλαστικότητα Ø Συνεκτικότητα Ø Συγκολητικότητα Ø Έχουν µεγάλη ΙΑΚ δηλαδή είναι γόνιµα τα εδάφη και επίσης διατηρούν µία σταθερά ενεργό οξύτητα 15

16 Αργιλικά εδάφη Όταν είναι υγρά δυσκολεύει ακόµα περισσότερο η µηχανική τους κατεργασία. Επίσης µετά από διαδοχικές διαβροχές και ξηράνσεις παρατηρούνται φαινόµενα: Ø διόγκωσης και συρρίκνωσης εδάφους (έντονο ανάγλυφο µε κοιλώµατα και υψώµατα) Ø σχισµών (βάθους 1 µέτρου και πλάτους µερικών εκατοστών που µπορεί να προκαλέσουν καταστροφή των ριζών) 16

17 Αργιλικά εδάφη Αργιλικά εδάφη µε ορυκτά τύπου έχουν: 1:1 (καολινίτης) -µικρή πλαστικότητα -µικρή συνεκτικότητα Τα εδάφη αυτά καλλιεργούνται πιο εύκολα και έχουν σταθερή δοµή -µικρή ικανότητα πρόσληψης κατιόντων (εποµένως χρειάζονται συχνότερες λιπάνσεις) 17

18 Αργιλικά εδάφη Γενικά τα αργιλώδη εδάφη έχουν πολλούς και µικρούς πόρους και εµφανίζουν: α) µεγάλη υδατοικανότητα, β) αποστραγγίζουν δύσκολα, γ) δεν αερίζονται καλά και δ) είναι πιο ψυχρά 18

19 Δομή εδάφους Ορισµός: Δοµή του εδάφους είναι η διάταξη των πρωτογενών πετρωµάτων σε συσσωµατώµατα (µε δευτερογενή ορυκτά και οργανικά συστατικά) κάτω από την επίδραση διαφόρων παραγόντων. Η δοµή του εδάφους καθορίζει: Ø το επίπεδο της γονιµότητας (διαθεσιµότητα θρεπτικών στοιχείων) Ø το επίπεδο παραγωγικότητας (παραγωγή φυτικού υλικού - φυτοµάζας) Ø το βαθµό απορροής 19

20 Δομή εδάφους Ø Το σχήµα και το µέγεθος των συσσωµατωµάτων καθορίζουν το πορώδες και τη φαινοµενική πυκνότητα και άρα τη στράγγιση, τον αερισµό και την ανάπτυξη του ριζικού συστήµατος. Ø Γενικά καλή δοµή εδάφους είναι αυτή που εξασφαλίζει µικρούς (τριχωειδής) και µεγάλους πόρους. 20

21 Δομή εδάφους Ø Οι µεγάλοι πόροι διευκολύνουν την αποστράγγιση και τον αερισµό του εδάφους. Ø Οι µεσαίου µεγέθους πόροι διευκολύνουν την κίνηση των διαλυµένων θρεπτικών στοιχείων στο εδαφικό διάλυµα, ώστε να απορροφηθούν από τις ρίζες. Ø Οι µικροί πόροι λειτουργούν ως αποθήκες νερού και θρεπτικών στοιχείων. 21

22 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό της δομής 1) Μηχανική (και ορυκτολογική) σύσταση εδάφους 1.1) Επιφάνεια επαφής - Όσο πιο λεπτόκοκκο είναι ένα έδαφος τόσο µεγαλύτερη συνεκτικότητα έχει και τόσο µεγαλύτερη δυνατότητα δηµιουργίας δοµής. Άρα ένα αµµώδες έδαφος (µε µεγάλο µέγεθος κόκκων) δεν έχει δοµή αφού δεν έχει δύναµη συνοχής και δεν µπορούν να δηµιουργηθούν συσσωµατώµατα (σκελετοί). - Αν προστεθεί έστω και λίγη άργιλος τότε δηµιουργούνται δυνάµεις συνοχής, έχουµ ε συσσωµατώµατα και έχουµε µία δοµή εδάφους. 22

23 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό της δομής 1.2) Το είδος των ανταλάξιµων κατιόντων στα αργιλικά ορυκτά - Γενικά τα συσσωµατώµατα είναι σταθερά όταν τα προσροφηµένα κατιόντα είναι το Ca ++ (και ιόντα αργιλίου). -Αντίθετα αν υπάρχει µεγάλη αναλογ ί α σε Νa ++ Κ + προσροφηµένα ιόντα και λιγότερο τότε δηµιουργείται διαµερισµός των συσσωµατωµάτων. 1.3) Η αρνητικά φορτισµένη άργιλος και η ύπαρξη αντίθετων φορτίων -πχ: Τα οξείδια Fe δηµιουργούν ισχυρή έλξη µεταξύ πρωτογενών κόκκων που βοηθούν στη καλή δοµή. 23

24 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό της δομής 2) Οργανική ουσία Η οργανική ουσία βελτιώνει τη δοµή: - τόσο των αµµωδών εδαφών (καθώς δηµιουργούνται συσσωµατώµατα ανάµεσα σε πρωτογενή ορυκτά) -αλλά και των αργιλικών εδαφών (αυξάνοντας το µέγεθος των πόρων του εδάφους και µειώνοντας το µεγάλο πορώδες) 24

25 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό της δομής 3) Νερό Με την απότοµη: - διαβροχή και αποξήρανση - παγετός πήξη - σταγόνες βροχής Θρυµµατισµό συσσωµατωµάτων ê Διάβρωση εδαφών 25

26 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό της δομής 4) Καλλιεργητικές εργασίες Οι µηχανικές επεµβάσεις στο έδαφος θα πρέπει να γίνονται σε κατάλληλη εδαφική υγρασία γιατί: - µε é εδαφική υγρασία è συγκόλληση συσσωµατωµάτων εδάφους è καταστροφή δοµής -µε ê εδαφική υγρασία è θρυµµατισµό συσσωµατωµάτων εδάφους 26

27 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό της δομής Καλλιεργητικά µέτρα που βοηθούν στη δηµιουργία καλής δοµής στο έδαφος είναι: α) η σωστή χρήση γης β) η κατάλληλη λίπανση (εργαστηριακές αναλύσεις) γ) η σωστή άρδευση (κοκκοµετρική σύσταση & καλλιέργεια) δ) η προσθήκη οργανικής ουσίας ή εδαφοβελτιωτικών ε) η εφαρµογή στράγγισης στ) το όργωµα στην κατάλληλη υγρασία του εδάφους 27

28 Παράγοντες που επηρεάζουν το σχηματισμό της δομής 5) Μικροοργανισµοί εδάφους - γεωσκώληκες Διάνοιξη στοών Αναµιγνύουν οργανικά και ανόργανα συστατικά µέσω πεπτικού συστήµατος - µύκητες - ακτινοµύκητες 6) Αυτοφυής ή καλλιεργούµενα φυτά Αποσύνθεση οργανικής ουσίας è δηµιουργία χούµου Παράγουν συγκολητικές ουσίες è ευνοούν τη συσσωµάτωση ανόργανων κ οργανικών συστατικών 28

29 Ειδικό Βάρος (Πυκνότητα) Εδάφους Στο έδαφος συνυπάρχουν η στερεά, υγρή και αέρια φάση. Οι ποσοτικές σχέσεις µεταξύ τους περιγράφονται από την πυκνότητα και το πορώδες. H πυκνότητα ή ειδικό βαρος του εδάφους διακρίνεται σε: Ø Πραγµατική πυκνότητα: είναι το βάρος των στερεών τεµαχιδίων του εδάφους ανά µονάδα όγκου (gr/cm 3 ). Ø Φαινόµενικη πυκνότητα: είναι το βάρος των στερεών τεµαχιδίων ξηρού εδάφους στην φυσική του κατάσταση δηλαδή αδιατάρακτο. 29

30 Ειδικό Βάρος (Πυκνότητα) Εδάφους Με το φαινόµενο ειδικό βάρος µπορεί να εκτιµηθεί: v η δοµή του εδάφους v το πορώδες του εδάφους v ο αερισµός του εδάφους v η διήθηση v η ποσότητα νερού άρδευσης v η αποστράγγιση του εδάφους 30

31 Πορώδες Εδάφους Ø Το πορώδες εδάφους είναι ο συνολικός όγκος του εδάφους που καταλαµβάνει η υγρή και αέρια φάση (ή αλλιώς το ποσοστό του όγκου του εδάφους που δεν καταλαµβάνεται από τα στερεά συστατικά). Ø Υπολογίζεται από τον παρακάτω τύπο: Πορώδες = [1-(ΦΕΒ/ΠΒ)]*100 όπου ΦΕΒ: φαινόµενο ειδικό βάρος & ΠΒ: πραγµατικό βάρος Ø Άρα όσο µικρότερο το ΦΕΒ (φαινοµενική πυκνότητα) τόσο µεγαλύτερο είναι το πορώδες. Το ΠΒ είναι σταθερό 31

32 Ø Τα χονδρόκοκκα εδάφη (αµµώδη) έχουν µικρότερο πορώδες από τα λεπτόκοκκα (αργιλώδη) αν και το µέσο µέγεθος των πόρων είναι µεγαλύτερο στα χονδρόκοκκα Ø Το πορώδες κυμαίνεται: αμμώδη 30-50%, αργιλώδη 35-65% Πηγή: plantpro.gr Πορώδες Εδάφους 32

33 Πορώδες Εδάφους Ø Με βάση το µέγεθος των πόρων διακρίνεται σε: µακροπορώδες: οι µακροπόροι επιτρέπουν την ελεύθερη κίνηση του αέρα (διάχυση του εδαφικού CO 2 προς την επιφάνεια και διείσδυση ατµοσφαιρικού Ο 2 προς το βάθος) και τη διήθηση του νερού µικροπορώδες: οι µικροπόροι επιτρέπουν την τριχοειδή κίνηση του νερού ενώ η κίνηση του αέρα είναι δύσκολη Άρα η ταυτόχρονη ύπαρξη µακροπόρων και µικροπόρων σε ένα έδαφος είναι η πλέον επιθυµητή Αυτό ισχύει για εδάφη που έχουν καλή δοµή 33

34 Αερισμός Εδάφους Ø Το ποσό του αέρα που παραμένει στους πόρους του εδάφους όταν αυτό βρίσκεται στην κατάσταση της αγροϊκανότητας λέγεται αεροϊκανότητα. Ø Το έδαφος πρέπει να έχει αρκετούς πόρους που να μην καταλαμβάνονται απο νερό και ευνοϊκές συνθήκες ανταλλαγής του εδαφικού αέρα με τον ατμοσφαιρικό. Η ανταλλαγή αυτή είναι απαραίτητη για την απομάκρυνση του CO 2 που παράγεται στο έδαφος με τον εμπλουτισμό του εδαφικού αέρα με Ο 2. Η ανταλλαγη αυτή λέγεται αερισμός του εδάφους. 34

35 Αερισμός Εδάφους Η αεροϊκανότητα κυμαίνεται από 15-35%. Μικρότερη από 10% επιβλαβής για τα φυτά. Ο εδαφικός αέρας είναι φτωχότερος σε Ο 2 και πλουσιότερος σε CO 2 απο τον ατμοσφαιρικό. Η επίδραση κακού αερισμού των φυτών αποφέρει: 1. Μείωση της αύξησης των ριζών 2. Μείωση της ικανότητας πρόσληψης θρεπτικών στοιχείων 3. Δημιουργία τοξικών ουσιών για τα φυτά 35

36 Αερισμός Εδάφους Βελτίωση του αερισμού γίνεται με: προσθήκη άμμου, προσθήκη οργανικής ουσίας, διατήρηση δομής, κανονικές αρδεύσεις, αποφυγή συμπίεσης εδάφους (μηχανήματα, ζώα κ.ά.) 36

37 Χρώμα Εδάφους Ø Το χρώµα αποτελούσε µέχρι και πριν µερικά χρόνια κριτήριο διάκρισης των εδαφών σε οµάδες, κάτι που εµπειρικά κάνουν και οι αγρότες µέχρι και σήµερα Ø Το χρώµα του εδάφους καθορίζεται από: 1. την ορυκτολογική του σύσταση 2. την οργανική ουσία 3. την υγρασία και την ύπαρξη αναγωγικών και οξειδωτικών συνθηκών 4. τη µηχανική σύσταση και το βαθµό διαχωρισµού των συστατικών αυτών 37

38 Χρώμα Εδάφους Ø Τα λεπτόκοκκα εδάφη λόγω της µεγαλύτερης επιφάνειας επηρεάζουν το χρώµα περισσότερο ολικής Ø Η οργανική ουσία (χούµος) έχει µαύρο ή καστανό χρώµα µε διαφορετικό βαθµό σκοτεινότητας Ø Τα ορυκτα της αργίλου είναι λευκά, κίτρινα και κόκκινα ανάλογα με τα υλικα της επιφάνειας Ø Τα δισθενή οξείδια (αναγωγική µορφή) του σιδήρου è κυανοπράσινη απόχρωση Ø Τα τρισθενή οξείδια (οξειδωτική µορφή) του σιδήρου και µαγγανίου èερυθροκίτρινη απόχρωση 38

39 Θερμοκρασία Εδάφους Ø Η θερµοκρασία του εδάφους παίζει πολύ σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των φυτών κυρίως του ριζικού συστήµατος καθώς και στην πρόληψη θρεπτικών στοιχείων. Ø Ακραίες θερµοκρασίες (παγετού-καύσωνα) µπορεί να έχουν δυσµενείς επιδράσεις στην καλλιέργεια. Οι θερμοκρασίες ανάπτυξης των φυτών είναι από 5-25 ο C. Στους 54 ο C θανατώνονται οι φυτικοί ιστοί. 39

40 Θερμοκρασία Εδάφους Η θερμοκρασία του εδάφους επηρεάζει: την ταχύτητα των χημικών και βιοχημικών αντιδράσεων, την υγρασία, τη δομή, τον αερισμό, τη φυσική αποσάθρωση, την ανάπτυξη των φυτών, τη δράση των μικροοργανισμών, την πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων και νερού, 40

41 Θερμοκρασία Εδάφους Ηµερήσιες και εποχιακές διακυµάνσεις της εδαφικής θερµοκρασίας Ø Η θερµοκρασία είναι ένα ευµετάβλητο µέγεθος και µεταβάλλεται τόσο κατά τη διάρκεια της ηµέρας όσο και κατά τη διάρκεια του έτους. Ø Οι µεταβολές της θερµοκρασίας του εδάφους εξαρτώνται από το βάθος. Ø Η ελάχιστη θερµοκρασία αυξάνεται µε την αύξηση του βάθους ενώ η µέγιστη θερµοκρασία µειώνεται µε την αύξηση του βάθους. 41

42 Θερμοκρασία Εδάφους Παράγοντες που επηρεάζουν τη θερµοκρασία του εδάφους Ø Η θερµοκρασία του εδάφους και κατ επέκταση διακυµάνσεις της εξαρτώνται από: οι -την ένταση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας -την κλίση της επιφάνειας -το χρώµα και τη φυτική κάλυψη του εδάφους -την υγρασία εδάφους 42

43 Θερμοκρασία Εδάφους Ø Το ίδιο το έδαφος ακτινοβολεί στη διάρκεια της νύχτας και σε ένα µικρό ποσοστό ακόµα και την ηµέρα. Ø Ένα ξηρό έδαφος θερµαίνεται ταχύτερα από ένα υγρό. Ø Τα αµµώδη εδάφή (που δεν συγκρατούν νερό) γρήγορα. θερµαίνονται πολύ Ø Για να αυξηθεί η θερµοκρασία του εδάφους γρηγορότερα και έτσι να επιτευχθεί γρηγορότερη ωρίµανση καρπών ρίχνουµε στο έδαφος στρώµα άµµου. 43

44 Υγρασία Εδάφους Το νερό (εδαφική υγρασία) είναι απαραίτητο για: φωτοσύνθεση διαπνοή μεταφορά ουσιών και ενώσεων μέσα στο φυτό αύξηση φυτομάζας Η υγρασία του εδάφους εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τύπο του εδάφους: -μηχανική σύσταση, -δομή, -περιεκτικότητα σε οργανική ουσία Αργιλώδη: καλή συγκράτηση, δύσκολη κίνηση Αμμώδη: μηδενική συγκράτηση, εύκολη κίνηση 44

45 Υγρασία Εδάφους Βαριά (αργιλώδη εδάφη) συγκρατούν μεγάλες ποσότητες υγρασίας, και μάλιστα όσο μικρότεροι οι πόροι τόσο ισχυρότερα, εις βάρος του σωστού αερισμού του εδάφους. Ελαφριά (αμμώδη εδάφη) αερίζονται επαρκώς, αλλά δεν συγκρατούν νερό. Μια μέση κατάσταση (πηλώδες έδαφος) είναι η επιθυμητή. 45

46 Υγρασία Εδάφους Υδατοϊκανότητα ονομάζεται η υγρασία που συγκρατεί ένα έδαφος μετά την απομάκρυνση του νερού της βαρύτητας. Η υδατοϊκανότητα αποτελεί το άνω όριο της χρήσιμης για τα φυτά υγρασίας. Στα αμμώδη εδάφη αυτή είναι 5-10% του ξηρού βάρους, στα ιλυοαμμώδη 15-20%, ενώ στα αργιλώδη 25-40% Το αντίστοιχο κάτω όριο της χρήσιμης για τα φυτά υγρασίας είναι το Σημείο Μόνιμης Μάρανσης. Στα αμμώδη εδάφη αυτή είναι 0,5-1,5% του ξηρού βάρους, ενώ στα αργιλώδη 12-20% 46

47 Υγρασία Εδάφους Διαθέσιμη υγρασία ονομάζεται τo νερό που συγκρατείται ανάμεσα στην υδατοϊκανότητα και στο σημείο μόνιμης μάρανσης. Ενδεικτικές τιμές διαθέσιμης υγρασίας διαφόρων τύπων εδαφών σε mm ανά μέτρο βάθους του εδάφους Έδαφος Διαθέσιμη υγρασία Πολύ χονδρόκοκκη άμμος Χονδρόκοκκη μέχρι λεπτόκοκκη άμμος Αμμοπηλώδες Πηλώδες, Ιλυοπηλώδες Αμμοαργιλώδες, ιλυοαργιλώδες, αργιλώδες Βαριά οργανικά εδάφη (Πηγή : Παπαζαφειρίου, 1984) 47

48 Υγρασία Εδάφους Ωφέλιμη υγρασία είναι το ποσό της υγρασίας που πρέπει να αποθηκεύεται στο έδαφος με κάθε άρδευση H ωφέλιμη υγρασία όμως για τα φυτά είναι κλάσμα της διαθέσιμης υγρασίας, λόγω φυτικών (π.χ. αραιό ή πυκνό ριζικό σύστημα), εδαφικών (π.χ. βαριά ή ελαφριά εδάφη, παρουσία ή όχι αλάτων) και κλιματικών παραγόντων (π.χ. ξηρές ή υγρές περίοδοι). Διαμορφώνεται λοιπόν ένας συντελεστής ωφελιμότητας F (τιμές συνήθως από 0,30-0,75) και υπολογίζεται ως: F * διαθέσιμη υγρασία 48

49 Βάθος Εδάφους Βάθος του εδάφους είναι το μεγαλύτερο βάθος στο οποίο μπορούν να διεισδύσουν οι ρίζες των φυτών και απο το οποίο η βλάστηση παίρνει νερο και θρεπτικά στοιχεία. Στην Ελλάδα το βάθος του εδάφους κυμαίνεται συνήθως από 30 μέχρι 80cm. Μικρό βάθος έχουμε σε περιοχές με σκληρά πετρώματα, με μεγάλες κλίσεις και συνεχή διάβρωση, όπως στις ορεινές περιοχές. Στις πεδινές περιοχές σχηματίζονται βαθιά εδάφη, λόγω της βαθύτερης διήθησης του νερου και έλλειψης διάβρωσης. 49

50 Βάθος Εδάφους Το μικρό βάθος επηρεάζει τη βλάστηση γιατί: 1) περιορίζει τον ικανοποιητικο εφοδιασμό των φυτών με νερό και θρεπτικά στοιχεία, 2) μειώνει την γονιμότητα του εδάφους, 3) μειώνει την αντίσταση των δέντρων στην εκρίζωσή τους από τους ανέμους. 50

51 Βάθος Εδάφους Απαραίτητο για: -Θρέψη -Αποθήκευση νερού -Στήριξη φυτών Κατηγορία Πολύ αβαθές Αβαθές Μετρίως βαθύ Βαθύ Πολύ βαθύ Βάθος < 15 cm cm cm cm > 100 cm 51

52 Εδαφικές Ιδιότητες και άμπελος Όλες οι εδαφικές ιδιότητες όπως: βάθος εδάφους µηχανική σύσταση δοµή πορώδες θερµοκρασία εδάφους ΙΑΚ ph αγωγιµότητα ποσότητες µακροστοιχείων & µικροστοιχείων Επηρεάζουν την συµπεριφορά της αµπέλου 52

53 Ποιότητα Εδάφους και άμπελος Στενά συνδεδεµένη µε την ποιότητα του κρασιού είναι 3 σύνθετες ιδιότητες που ονοµάζονται «ποιότητες εδάφους»: 1. Η ικανότητα συγκράτησης ύδατος (υδατοικανότητα) 2. Η συγκράτηση-απορρόφηση θερµοκρασίας 3. Η γονιµότητα-παροχή θρεπτικών στοιχείων στο εδαφικό διάλυµα 1. Η υδατοικανότητα εκτός από τους κλιµατικούς παράγοντες εξαρτάται από τη µηχανική σύσταση του εδάφους, το ποσοστό σε χαλίκια και πέτρες αλλά και από τη δοµή και το βάθος του εδάφους. 53

54 Ποιότητα Εδάφους και άμπελος Ø Το αµπέλι προτιµά αµµοαργιλλώδη εδάφη Ø Τα εδάφη αυτά ανήκουν στην οµάδα των βαριών εδαφών Ø Τα εδάφη αυτά λόγω της αργίλου που περιέχουν έχουν µεγάλη ικανότητα συγκράτησης υγρασίας (µικροπόροι) και σε συνδυασµό µε τους κόκκους άµµου έχουν ταυτόχρονη παρουσία µακροπόρων που βοηθάει στον αερισµό, την στράγγιση και την καλή δοµή 54

55 Ποιότητα Εδάφους και άμπελος Η παρουσία χαλικιών: βοηθάει στην εύκολη και γρήγορη στράγγιση οδηγεί σε φτωχή γονιµότητα µε αποτέλεσµα τη µειωµένη παραγωγή όµως προς όφελος της ποιότητας (το αµπέλι προτιµά τα µέσης γονιµότητας εδάφη) βοηθάει στην απορρόφηση της θερµοκρασίας Ø Σύµφωνα µε το χηµικό Bordeux η τελική σωστή ωρίµανση των σταφυλιών, θα είναι πάντα καλύτερη σε ξηρά, πέτρινα ή χαλικώδη εδάφη παρά σε σκληρά, αργιλώδη και γενικά πλούσια εδάφη. 55

56 Ποιότητα Εδάφους και άμπελος 2. Η δοµή: το σχήµα και το µέγεθος των συσσωµατωµάτων καθορίζουν το πορώδες και τη φαινοµενική πυκνότητα του εδάφους και εποµένως τη στράγγιση, τον αερισµό και την ανάπτυξη του ριζικού συστήµατος. 3. Σε ένα βαθύ, καλά στραγγιζόµενο έδαφος αναπτύσσονται οι ρίζες της αµπέλου σε βάθος, εκµεταλλευόµενες όλο τον εδαφικό όγκο µε αποτέλεσµα οι αρνητικές συνέπειες που προκαλούνται από τη διακύµανση της υγρασίας να εξουδετερώνονται. 56