Β ΓΕΛ 14 / 04 / 2019 ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ / Β Λ Γ Λ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Πλάτωνος Πολιτεία (514Α 515Α, 519C D) Μετὰ ταῦτα δή, εἶπον, ἀπείκασον τοιούτῳ πάθει τὴν ἡμετέραν φύσιν παιδείας τε πέρι καὶ ἀπαιδευσίας. Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει, ἀναπεπταμένην πρὸς τὸ φῶς τὴν εἴσοδον ἐχούσῃ μακρὰν παρὰ πᾶν τὸ σπήλαιον, ἐν ταύτῃ ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας, ὥστε μένειν τε αὐτοὺς εἴς τε τὸ πρόσθεν μόνον ὁρᾶν, κύκλῳ δὲ τὰς κεφαλὰς ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ ἀδυνάτους περιάγειν, φῶς δὲ αὐτοῖς πυρὸς ἄνωθεν καὶ πόρρωθεν καόμενον ὄπισθεν αὐτῶν, μεταξὺ δὲ τοῦ πυρὸς καὶ τῶν δεσμωτῶν ἐπάνω ὁδόν, παρ ἣν ἰδὲ τειχίον παρῳκοδομημένον, ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς πρὸ τῶν ἀνθρώπων πρόκειται τὰ παραφράγματα, ὑπὲρ ὧν τὰ θαύματα δεικνύασιν. Ὁρῶ, ἔφη. Ὅρα τοίνυν παρὰ τοῦτο τὸ τειχίον φέροντας ἀνθρώπους σκεύη τε παντοδαπὰ ὑπερέχοντα τοῦ τειχίου καὶ ἀνδριάντας καὶ ἄλλα ζῷα λίθινά τε καὶ ξύλινα καὶ παντοῖα εἰργασμένα, οἷον εἰκὸς τοὺς μὲν φθεγγομένους, τοὺς δὲ σιγῶντας τῶν παραφερόντων. Ἡμέτερον δὴ ἔργον, ἦν δ ἐγώ, τῶν οἰκιστῶν τάς τε βελτίστας φύσεις ἀναγκάσαι ἀφικέσθαι πρὸς τὸ μάθημα ὃ ἐν τῷ πρόσθεν ἔφαμεν εἶναι μέγιστον, ἰδεῖν τε τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀναβῆναι ἐκείνην τὴν ἀνάβασιν, καὶ ἐπειδὰν ἀναβάντες ἱκανῶς ἴδωσι, μὴ ἐπιτρέπειν αὐτοῖς ὃ νῦν ἐπιτρέπεται. Τὸ ποῖον δή; Τὸ αὐτοῦ, ἦν δ ἐγώ, καταμένειν καὶ μὴ ἐθέλειν πάλιν καταβαίνειν παρ ἐκείνους τοὺς δεσμώτας μηδὲ μετέχειν τῶν παρ ἐκείνοις πόνων τε καὶ τιμῶν, εἴτε φαυλότεραι εἴτε σπουδαιότεραι. Σελίδα 1 από 5
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α1. Ποιο είναι το θέμα της αλληγορίας του σπηλαίου όπως διαπιστώνεται από το παραπάνω απόσπασμα; Α2. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ): (Μονάδες: 5) α. Στην αλληγορία του σπηλαίου αποδίδεται παραστατικά η αντίθεση ανάμεσα στον κόσμο που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας και στον κόσμο της νόησης, τον κόσμο των Ιδεών, που συλλαμβάνουμε με τον νου. β. Η αλληγορία είναι μία εκτεταμένη προσωποποίηση. γ. Με τη φράση «τῶν οἰκιστῶν» ο Σωκράτης εννοεί μεταφορικά τον εαυτό του και τους συνομιλητές του, μαζί με τους οποίους «οικοδομεί» την ιδεώδη πολιτεία. δ. Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι ο άνθρωπος έχει κάποια φυσικά προτερήματα. ε. Οι φύλακες οφείλουν μετά τα 30 τους χρόνια να κατέβουν στο σπήλαιο, δηλαδή στην πρακτική πολιτική. (Μονάδες: 5) Β1. Να ερμηνεύσετε με βάση το κείμενο τους συμβολισμούς που υπάρχουν στους παρακάτω υπογραμμισμένους όρους: «Ἰδὲ γὰρ ἀνθρώπους οἷον ἐν καταγείῳ οἰκήσει σπηλαιώδει» (μονάδες 5) και «ἀνθρώπους ἐκ παίδων ὄντας ἐν δεσμοῖς καὶ τὰ σκέλη καὶ τοὺς αὐχένας» (μονάδες 5). Β2. Να εντοπίσετε στο κείμενο τους όρους που χρησιμοποιεί ο Πλάτωνας για να χαρακτηρίσει το ἀγαθόν, την πορεία του προς αυτό και την προσέγγισή του. Τι φανερώνουν για τη φύση του ἀγαθοῦ; Β3. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες (Λ): (Μονάδες:10) α. Ο Πλάτωνας, λόγω των απογοητεύσεων που βίωσε, κατέληξε στην πεποίθηση ότι μόνο αν οι φύλακες επίκουροι αναλάμβαναν την εξουσία, μόνο τότε θα μπορούσε να υπάρξει υγιής πολιτική ζωή. β. Το πρώτο στάδιο εκπαίδευσης των φυλάκων περιλαμβάνει κυρίως τις μαθηματικές επιστήμες. γ. Στην αθηναϊκή δημοκρατία, για μεγάλα διαστήματα, η ανάθεση πολλών αξιωμάτων γινόταν με κλήρωση. δ. Οι φιλόσοφοι βασιλείς μπορούσαν να διαθέτουν προσωπική περιουσία. ε. Ο Κριτίας, διανοούμενος που συνδέθηκε στενά με το σοφιστικό κίνημα και κυρίως με το ολιγαρχικό πραξικόπημα των Τριάκοντα, ήταν αδερφός της μητέρας του Πλάτωνα. (Μονάδες:10) Σελίδα 2 από 5
Β4. Να γράψετε μία λέξη του αρχαίου κειμένου με την οποία σχετίζεται ετυμολογικά καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις που σας δίνονται: παρείσακτος, οισοφάγος, ύποπτος, κειμήλιο, παθολόγος, καλλιέπεια, φήμη, σχέδιο, ευφυής, επιβάτης. Β5. Να συγκρίνετε την έννοια του Ἀγαθοῦ στην αλληγορία του σπηλαίου, όπως αποδίδεται από τον Πλάτωνα, με την έννοια της Ἀρετῆς, όπως περιγράφεται στο ακόλουθο ποίημα του Σιμωνίδη του Κείου. Η αρετή Ένας λόγος λέει: Σε βράχια η Αρετή δυσκολοπάτητα φωλιάζει κι έναν τόπο θείο και πάναγνο αφεντεύει δεν µπορούν του καθενός θνητού τα µάτια να τη δουν την αντικρίζει µόνο εκείνος που από µέσα του ο ιδρώτας, σπαραγµός της καρδιάς του, θ αναβρύσει, µόνο εκείνος που ως τ ακρόκορφο θα φτάσει της αντρείας. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (µτφρ. Θρ. Σταύρου) Το έργο του Ξενοφώντα «Κύρου Ἀνάβασις» αναφέρεται στη συμμετοχή των «μυρίων», δέκα χιλιάδων Ελλήνων μισθοφόρων στην εκστρατεία του Κύρου εναντίον του αδερφού του βασιλιά Αρταξέρξη του Β και η περιπετειώδης περιπλάνησή τους ως τον Εύξεινο Πόντο και από εκεί στην Θράκη, το 401 π.χ. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο Κύρος, επειδή είχε πληροφορίες και υπολόγιζε ότι την επόμενη μέρα θα γινόταν η μάχη με τον βασιλιά των Περσών, κάλεσε σε συμβούλιο τους στρατηγούς και λοχαγούς των Ελλήνων και εκφώνησε τον παρόντα παραινετικό λόγο. Κῦρος δὲ συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς καὶ λοχαγοὺς τῶν Ἑλλήνων συνεβουλεύετό τε πῶς ἂν τὴν μάχην ποιοῖτο καὶ αὐτὸς παρῄνει θαρρύνων τοιάδε. Ὦ ἄνδρες Ἕλληνες, οὐκ ἀνθρώπων ἀπορῶν βαρβάρων συμμάχους ὑμᾶς ἄγω, ἀλλὰ νομίζων ἀμείνονας καὶ κρείττους πολλῶν βαρβάρων ὑμᾶς εἶναι, διὰ τοῦτο προσέλαβον. ὅπως οὖν ἔσεσθε ἄνδρες ἄξιοι τῆς ἐλευθερίας ἧς κέκτησθε καὶ ἧς Σελίδα 3 από 5
ὑμᾶς ἐγὼ εὐδαιμονίζω. εὖ γὰρ ἴστε ὅτι τὴν ἐλευθερίαν ἑλοίμην ἂν ἀντὶ ὧν ἔχω πάντων καὶ ἄλλων πολλαπλασίων. ὅπως δὲ καὶ εἰδῆτε εἰς οἷον ἔρχεσθε ἀγῶνα, ὑμᾶς εἰδὼς διδάξω. τὸ μὲν γὰρ πλῆθος πολὺ καὶ κραυγῇ πολλῇ ἐπίασιν ἂν δὲ ταῦτα ἀνάσχησθε, τὰ ἄλλα καὶ αἰσχύνεσθαί μοι δοκῶ οἵους ἡμῖν γνώσεσθε τοὺς ἐν τῇ χώρᾳ ὄντας ἀνθρώπους. ὑμῶν δὲ ἀνδρῶν ὄντων καὶ εὖ τῶν ἐμῶν γενομένων, ἐγὼ ὑμῶν τὸν μὲν οἴκαδε βουλόμενον ἀπιέναι τοῖς οἴκοι ζηλωτὸν ποιήσω ἀπελθεῖν, πολλοὺς δὲ οἶμαι ποιήσειν τὰ παρ ἐμοὶ ἑλέσθαι ἀντὶ τῶν οἴκοι. ἐνταῦθα Γαυλίτης παρών, φυγὰς Σάμιος, πιστὸς δὲ Κύρῳ, εἶπεν Καὶ μήν, ὦ Κῦρε, λέγουσί τινες ὅτι πολλὰ ὑπισχνῇ νῦν διὰ τὸ ἐν τοιούτῳ εἶναι τοῦ κινδύνου προσιόντος, ἂν δὲ εὖ γένηταί τι, οὐ μεμνήσεσθαί σέ φασιν ἔνιοι δὲ οὐδ εἰ μεμνῇό τε καὶ βούλοιο δύνασθαι ἂν ἀποδοῦναι ὅσα ὑπισχνῇ. Λεξιλόγιο ἴστε (προστ. του ρ. οἶδα) = να γνωρίζετε καλά ἐπίασι [μέλλ. του ρ. ἐπέρχομαι (ἔπειμι)] = εξορμώ, επιτίθεμαι αἰσχύνομαι = νιώθω ντροπή ἀπιέναι [απρμφ. ενεστ. του ρ. ἀπέρχομαι (ἄπειμι)] = επιστρέφω οἴκοι = στην πατρίδα ἀποδίδωμι = εκπληρώνω Ξενοφῶντος Κύρου Ἀνάβασις, Ι, 7, 2 5 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. Να μεταφράσετε το παρακάτω απόσπασμα από το κείμενο που σας δίνεται: «Κῦρος δὲ συγκαλέσας τοὺς στρατηγοὺς καὶ λοχαγοὺς τῶν Ἑλλήνων καὶ ἄλλων πολλαπλασίων.». (Mονάδες: 10) Γ2.α. Ποιες πληροφορίες για το αντίπαλο στράτευμα και ποια συμβουλή δίνει ο Κύρος στους Έλληνες, για να μπορέσουν να το αντιμετωπίσουν (μονάδες 5) και β) τι υπόσχεται ότι θα τους προσφέρει σε περίπτωση που νικήσουν (μονάδες 5); (Mονάδες: 10) Γ3.α. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: ἀμείνονας: τον ίδιο τύπο στον υπερθετικό βαθμό ἀγῶνα: τη δοτική πληθυντικού αριθμού τὸ πλῆθος: τη δοτική ενικού αριθμού Σελίδα 4 από 5
νομίζων: το γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ενεργητική φωνή προσέλαβον: το β ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής ἀποδοῦναι: το γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα στην ίδια φωνή (Mονάδες: 6) Γ3.β. «ὅπως οὖν ἔσεσθε ἄνδρες ἄξιοι τῆς ἐλευθερίας»: Να μεταφερθούν οι κλιτοί τύποι της πρότασης στον άλλο αριθμό. (Mονάδες: 4) Γ4.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά τους παρακάτω όρους και να αναφέρετε τον όρο που προσδιορίζουν: συγκαλέσας, βαρβάρων (το 2 ο του κειμένου), διὰ τοῦτο, τὴν ἐλευθερίαν, μοι, ζηλωτόν. (Mονάδες: 6) Γ4.β. «ὅπως δὲ καὶ εἰδῆτε εἰς οἷον ἔρχεσθε ἀγῶνα, ὑμᾶς εἰδὼς διδάξω»: Να βρείτε τις δευτερεύουσες προτάσεις του παραπάνω αποσπάσματος και να τις χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους. ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους) (Mονάδες: 4) 1. Στο εξώφυλλο του τετραδίου να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα. Στο εσώφυλλο πάνωπάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω-πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και ναμην γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας. 2. Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα. 3. Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει. Μολύβι επιτρέπεται, μόνο αν το ζητάει η εκφώνηση, και ΜΟΝΟ για πίνακες, διαγράμματα κλπ.. 4. Κάθε απάντηση επιστημονικά τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή. 5. Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6. Χρόνος δυνατής αποχώρησης: μία (1) ώρα μετά τη λήψη των θεμάτων. Σελίδα 5 από 5