Υπάρχει ουσιαστική λύση;

ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ Μέρος Γ

Υπάρχει ουσιαστική λύση; Απορριμμάτων Τι πρέπει να περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης; 1. Μείωση - Επαναχρησιμοποίηση 2. Επεξεργασία (ανάκτηση ενέργειας & υλικών - ανακύκλωση) Πηγές: Γαβριλάκης (2000) 3. Ασφαλής τελική διάθεση απορριμμάτων (υπολειμμάτων) Η φιλοσοφία του Ολοκληρωμένου Συστήματος Διαχείρισης Διατήρηση και δίκαιη κατανομή φυσικών πόρων Προστασία των οικοσυστημάτων Προστασία του τοπίου Προστασία της δημόσιας υγείας Οικονομικά αποτελεσματική και κοινωνικά αποδεκτή διαχείριση

Μείωση - Επαναχρησιμοποίηση Ένα σωστό σύστημα διαχείρισης ξεκινά από την πρόληψη. Το στοίχημα: ελαχιστοποίηση παραγόμενων απορριμμάτων μείωση της επικινδυνότητάς τους άρα διευκόλυνση και των επόμενων φάσεων Ολοένα πιο σημαντική όσο αυξάνεται ο πληθυσμός και εξαντλούνται οι φυσικοί πόροι. Κρίσιμος παράγοντας: eco-design Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση πολιτών να απαιτούν προϊόντα που παράγουν λιγότερα και μη επικίνδυνα απορρίμματα. Πηγές: http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

Μείωση - Επαναχρησιμοποίηση Μια πρόκληση για τις βιομηχανίες αλλά και για τους πολίτες. Αναφέρεται είτε σε προϊόντα, είτε σε επιμέρους στοιχεία προϊόντων. Π.χ. o o o Επαναχρησιμοποίηση ψυγείων, μπουκαλιών αναψυκτικών, toners/μελανιών, εκτυπωτών Διάθεση παλιού ρουχισμού, οικιακών ειδών, επίπλωσης και παιχνιδιών σε οικογένειες και κοινωνικές ομάδες που τα έχουν ανάγκη Εικαστικές δημιουργίες Πιθανή δημιουργία θέσεων εργασίας. Πηγές: http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

Επεξεργασία (ανάκτηση υλικών - ανακύκλωση) Στον βαθμό που δεν γίνεται να αποφευχθεί η παραγωγή απορριμμάτων πρέπει να ανακτηθούν τα περισσότερα δυνατά υλικά, κατά προτίμηση μέσω ανακύκλωσης. Έτσι περιορίζεται: o o o η δημιουργία απορριμμάτων η ανάγκη για άντληση φυσικών πόρων αλλά και η απαίτηση για χώρους στους οποίους θα ταφούν Υλικά που συνήθως ανακτώνται μέσω ανακύκλωσης: χαρτί, γυαλί, πλαστικό, συνήθη αλλά και πολύτιμα μέταλλα. Κρίσιμος ο ρόλος του πολίτη: διαλογή στην πηγή. Πηγές: http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Πριν οδηγηθούν τα υλικά στη βιομηχανία για ανακύκλωση, διαχωρίζονται στα ΚΔΑΥ. Δες πώς λειτουργεί ένα ΚΔΑΥ και το βίντεο με το ΚΔΑΥ Καρδίτσας.

Γιατί είναι σημαντική η ανακύκλωση Μερικά ενδεικτικά στοιχεία Περίπου το 90% των αστικών απορριμμάτων που καταλήγουν στη χωματερή θα μπορούσαν να ανακυκλωθούν. Ανακυκλώνοντας αποφεύγονται εκπομπές CO 2 1 κιλό αλουμινίου 9 κιλά 1 κιλό πλαστικού 1,5 κιλά 1 κιλό γυαλιού 300 γραμμάρια 1 κιλό χαρτιού 900 γραμμάρια, καθώς και μεθάνιο Ανακυκλώνοντας εξοικονομείται ενέργεια 1 κουτάκι αλουμινίου για 3 ώρες λειτουργίας μιας μέσης τηλεόρασης 1 γυάλινο μπουκάλι για 25 λεπτά λειτουργίας ενός Η/Υ 1 πλαστικό μπουκάλι για 3ωρη λειτουργία μιας λάμπας πυράκτωσης των 60 Watt

Επεξεργασία (ανάκτηση υλικών - ανακύκλωση) Στην Ευρωπαϊκή Ένωση: 2008: ανακυκλώθηκε το 40% των αστικών απορριμμάτων (ενώ το 1995 μόλις 17%). Προτεραιότητα σε: αστικά, συσκευασίες, παροπλισμένα οχήματα, υλικά κατασκευής/κατεδάφισης, μπαταρίες και ηλεκτρονικά / ηλεκτρικά απορρίμματα. Στόχος: το 2020 το σύνολο των χωρών-μελών να ανακυκλώνουν το 50% των αστικών απορριμμάτων και το 70% των απορριμμάτων κατασκευών. ΠΗΓΕΣ: ΕΕΑ Waste Opportunities 2011 http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

300 268 248 250 224 200 150 Ανακύκλωση αστικών απορριμμάτων στην Ευρώπη (2008) (κιλά ανά άτομο) 195 181 177 167 160 157 142 141 135 128 117 ΕΕ (27) 58025 Αυστρία 1470 Τσεχία 58 ΕΕ (15) 55816 Ελλάδα 1083 Σλοβακία 43 Γερμανία 22023 Δανία 1070 Λετονία 43 Μ. Βρετανία 7850 Ιρλανδία 988 Λιθουανία 40 Γαλλία 6095 Πολωνία 895 Ρουμανία 35 Ιταλία 4250 Φινλανδία 715 Ισλανδία 23 Ισπανία 3728 Ουγγαρία 692 Μάλτα 7 Ολλανδία 2742 Νορβηγία 670 Εσθονία 3 Ελβετία 1890 Πορτογαλία 431 Βουλγαρία 0 Βέλγιο 1712 Σλοβενία 317 Τουρκία 0 Σουηδία 1658 Κύπρος 78 100 98 97 95 82 73 71 69 (χιλιάδες τόνοι) 50 41 0 23 19 18 12 8 6 2 2 0 0 Γερμανία Ελβετία Ιρλανδία Δανία Σουηδία Αυστρία Πηγή πρωτογενών δεδομένων: Eurostat Ολλανδία Βέλγιο Σλοβενία ΕΕ (15 χώρες) Νορβηγία Φινλανδία Ηνωμένο Βασίλειο ΕΕ (27 χώρες) Κύπρος Ελλάδα Γαλλία Ισπανία Ισλανδία Ιταλία Ουγγαρία Πορτογαλία Πολωνία Λετονία Μάλτα Λιθουανία Σλοβακία Τσεχία Εσθονία Ρουμανία Βουλγαρία Τουρκία

Composting Αερόβια χώνευση ή κομποστοποίηση (composting). Μια φυσική διαδικασία ανακύκλωσης η οποία μετατρέπει τα οργανικά υλικά σε κομπόστ ή χούμους ή εδαφοβελτιωτικό. Βακτήρια, μύκητες και άλλοι μικροοργανισμοί αποδομούν τα οργανικά υλικά. Compost αποτελεί ένα εξαιρετικά πλούσιο φυσικό λίπασμα. Μπορεί να γίνει σε μεγάλη κλίμακα αλλά και στο σπίτι. Μπορούν να αξιοποιηθούν ειδικοί κομποστοποιητές. Πηγές: http://www.ecorec.gr/econew/index.php?option=com_content&view=catego ry&layout=blog&id=68&itemid=93&lang=el

Composting αστικών απορριμμάτων στην Ευρώπη (2008) Χώρα Ποσότητα (χιλ. τόνοι) ΕΕ (27) 43545 ΕΕ (15) 42874 Ιταλία 12565 Γερμανία 7788 Γαλλία 5299 Ισπανία 5112 Μεγ. Βρετανία 4270 Ολλανδία 2340 Αυστρία 2012 Βέλγιο 1215 Χώρα Ποσότητα (χιλ. τόνοι) Ελβετία 930 Δανία 775 Σουηδία 597 Πορτογαλία 401 Πολωνία 386 Τουρκία 360 Νορβηγία 343 Φινλανδία 234 Ιρλανδία 107 Ελλάδα 99 Τα βιο-απορρίμματα στην ΕΕ είναι ετησίως περίπου 88 εκατ. τόνοι (το 1/3 των οικιακών απορριμμάτων). Αρκετά από τα «υπολείμματα» τροφής που πετάγονται εξακολουθούν να είναι κατάλληλα για κατανάλωση. Πηγές: ΕΕΑ Signals 2012 Eurostat

Καύση απορριμμάτων (& ανάκτηση ενέργειας) Ανάκτηση ενέργειας μέσω της καύσης. Σε σύγχρονες μονάδες με πολύ αυστηρές προδιαγραφές ασφαλείας. Η ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για παραγωγή ηλεκτρισμού και θέρμανση κτιρίων. Πιθανότητα σοβαρών επιπτώσεων σε περιβάλλον και υγεία. Πρόκειται όμως για απολύτως ελεγχόμενη καύση. Στην ΕΕ και στις ΗΠΑ υπάρχει πολύ αυστηρή σχετική νομοθεσία. Πηγές: Γαβριλάκης (2000) http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

Καύση απορριμμάτων (& ανάκτηση ενέργειας) Αποτελεί υποκατάστατο της τελικής διάθεσης με υγειονομική ταφή ; Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι: πάντα υπάρχουν ορισμένα υπολείμματα σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μην είναι συμφέρουσα και ενεργειακά αποτελεσματική (π.χ. απορρίμματα με υψηλή υγρασίας, όπως στην Ελλάδα). ΕΕ: από το 1995 μέχρι σήμερα, έχει υπερδιπλασιαστεί η πρωτογενής παραγωγή ενέργειας από καύση απορριμμάτων. Βιέννη Ιαπωνία: η μεγαλύτερη παραγωγός θερμικής ενέργειας από καύση αστικών απορριμμάτων (επεξεργάζεται ετησίως 40 εκατ. τόνους). Πηγές: Γαβριλάκης (2000) http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm http://en.wikipedia.org/wiki/waste-to-energy

Τελική διάθεση απορριμμάτων (υπολειμμάτων) Στον βαθμό που δεν γίνεται να αποφευχθεί η παραγωγή απορριμμάτων και όσα παράγονται δεν μπορούν να επεξεργαστούν πρέπει είτε να διατεθούν σε έναν ασφαλή χώρο. Ασφαλής τελική διάθεση θεωρείται η υγειονομική ταφή. Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) Βασικές προϋποθέσεις μιας επιτυχημένης προσπάθειας: 1. Σωστή χωροθέτηση 2. Σωστός σχεδιασμός και κατασκευή 3. Σωστή λειτουργία 4. Σωστή αποκατάσταση Πηγές: http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

ΧΥΤΑ - ΧΥΤΥ Μερικά κριτήρια χωροθέτησης: Υδρογεωλογία περιοχής Απόσταση από κατοικημένες περιοχές, αρχαιολογικές, στρατιωτικές περιοχές, αεροδρόμια Απόσταση από επιφανειακά νερά και σημεία υδροληψίας Απόσταση από οικολογικά ευαίσθητες περιοχές Απόσταση από καλλιεργήσιμες εκτάσεις Οικονομική αποτελεσματικότητα και κοινωνική αποδοχή! Βασικά ζητήματα σχεδιασμού κατασκευής: Περίφραξη φύλαξη πυροπροστασία Συλλογή και διαχείριση βιοαερίου Μεμβράνη συγκράτησης υγρών αποβλήτων Συλλογή και επεξεργασία υγρών αποβλήτων (εκχυλισμάτων-στραγγισμάτων) Λειτουργία: Παρακολούθηση λειτουργίας Καθημερινή συστηματική επικάλυψη και συμπίεση Αφού ολοκληρωθεί η λειτουργία του ΧΥΤΑ και αποκατασταθεί σωστά, μπορεί να γίνει πάρκο, γήπεδο, γκολφ

Αναπαράσταση ενός τυπικού ΧΥΤΑ - ΧΥΤΥ

Τελική διάθεση απορριμμάτων (υπολειμμάτων) ΧΥΤΑ: στην Ελλάδα ακόμα ζητούμενο. Αν και δοκιμασμένη - ασφαλής μέθοδος διάθεσης υπάρχει πάντα παραγωγή βιοαερίου και υγρών αποβλήτων τα οποία πρέπει να ανακτώνται. ΧΥΤΑ Τρικάλων Βιοαέριο παραγωγή ενέργειας. Η ποσότητα βιοαερίου και στραγγισμάτων εξαρτάται από την ποσότητα των βιοαποδομήσιμων απορριμμάτων. Οδηγία ΕΕ: μείωση ποσότητας βιοαποδομήσιμων απορριμμάτων που οδηγούνται σε υγειονομική ταφή μέχρι το 2016 κατά 35% από τα επίπεδα του 1995. ΧΥΤΑ Λέσβου ΧΥΤΑ Στράτου Αιτωλοακαρνανίας Πηγές: http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm

Στην ΕΕ(27) έχει αρχίσει να εγκαταλείπεται η υγειονομική ταφή, ενώ κερδίζουν έδαφος η ανακύκλωση, η καύση και η κομποστοποίηση. Βέβαια από χώρα σε χώρα οι αναλογίες των μεθόδων που αξιοποιούνται για τη διαχείριση των απορριμμάτων διαφέρουν σημαντικά. Πηγές: Indicator, p.104 http://ec.europa.eu/environment/waste/index.htm e-digest of Environmental Statistics

Υγειονομική ταφή απορριμμάτων στην Ελλάδα Σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ, την 6-5-2009 λειτουργούσαν 73 ΧΥΤΑ σε όλη την Ελλάδα. Αρκεί όμως η δημιουργία XYTA για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των απορριμμάτων; Μην ξεχνάμε ότι: Η χωρητικότητα ενός ΧΥΤΑ είναι πεπερασμένη. Κάποτε ο ΧΥΤΑ γεμίζει και μετά τι; Ψάχνουμε για νέο κατάλληλο χώρο; Αυτό πόσες φορές μπορεί να γίνει; Έπειτα πολλοί πολίτες δεν θέλουν έναν ΧΥΤΑ στην περιοχή τους Καχυποψία ότι θα εξελιχθεί σε έναν κλασικό σκουπιδότοπο; Έλλειψη καλών παραδειγμάτων; Έλλειψη συλλογικής κουλτούρας; Πηγή: ΥΠΕΚΑ - http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=438&language=el-gr