ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 14/2/2015 ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Να δοθεί το περιεχόμενο των παρακάτω ιστορικών όρων: α. Υπουργείο Περιθάλψεως β. Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων γ. Συμφωνία της Άγκυρας Μονάδες 15 Α.1.2. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι σημειώνοντας την ένδειξη «Σωστό» η «Λάθος» δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση. 1. Οι τρομοκρατικές ενέργειες των Τούρκων κατά το 19 ο αιώνα δεν εντάσσονταν σε ένα γενικότερο σχέδιο εκρίζωσης του ελληνικού στοιχείου, όπως συνέβη την περίοδο 1914 1922. 2. Το 1913 και το 1919 1921 καταφθάνουν στην Ελλάδα προσφυγικά ρεύματα από την Ρωσία. 3. Η Συνθήκη των Σεβρών (1920) όριζε ότι η περιοχή της Σμύρνης θα ενσωματώνονταν στο ελληνικό κράτος. 4. Η Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών ιδρύθηκε το 1923. 5. Η άφιξη των προσφύγων επέδρασε στην ένταξη των γυναικών στον ενεργό πληθυσμό. ΘΕΜΑ Α2 Α.2.1. Ποια μέσα διέθεσε το ελληνικό κράτος στην Ε.Α.Π. για την αποκατάσταση των προσφύγων ; Α.2.2. Να παρουσιάσετε το περιεχόμενο των διπλωματικών πράξεων που αφορούσαν το προσφυγικό ζήτημα κατά την περίοδο 1919 1923.
ΘΕΜΑ Β1 Μονάδες 15 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και τα στοιχεία των ακόλουθων πηγών να απαντήσετε στις ερωτήσεις: α. Με ποιους τρόπους αντιμετωπίστηκαν οι πρώτες στοιχειώδεις ανάγκες των προσφύγων αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή; Μονάδες 7 β. Πώς αντιμετωπίστηκε ειδικότερα το πρόβλημα της προσωρινής στέγασης των προσφύγων; γ. Με ποιο τρόπο πραγματοποιήθηκε η αστική στέγαση των εύπορων και άπορων προσφύγων ; Μονάδες 8 Κείμενο Α Κατά τις πρώτες ώρες της μικρασιατικής τραγωδίας, η πρώτη δραστηριοποίηση από πλευράς ελληνικών αρχών ήταν η συλλογή τροφίμων και χρημάτων για να περιθάλψουν τα ράκη* που αποβιβάζονταν από το «Καρνάκ» και τη «Φρυγία», τα δυο πρώτα ξένα ατμόπλοια που κατέπλευσαν στον Πειραιά. Όπως ήταν φυσικό, εξίσου πρωταρχική ενέργεια υποδοχής ήταν η παραχώρηση, όπου υπήρχαν, των υποστέγων του Πειραιά, των προτεσταντικών εκκλησιών της πόλης και κάποιων αιθουσών του Τζάννειου Νοσοκομείου. Και πάρα πολύ σύντομα, στις εφημερίδες της 2ας Σεπτεμβρίου, [ ] διαβάζουμε στα ψιλά γράμματα ότι στο Υπουργείο Δικαιοσύνης «μελετάται η τροποποίηση του ενοικιοστασίου», στο σημείο που αφορά στην υπενοικίαση των δωματίων. Ακόμη, στο Ελεύθερον Βήμα παρουσιάζεται από τις πρώτες κιόλας μέρες «προσφορά δωματίου εντός κατοικίας», αλλά υπό τον εξής όρο: το δωμάτιο προσφέρεται «για ενοικίαση από οικότροφο προσφυγοπούλα». Τα δείγματα αυτά είναι οι προάγγελοι, κατά κάποιον τρόπο, των επικείμενων επιτάξεων, έστω και αν για την ώρα μάλλον δε φαίνεται να υπάρχει σαφής αντίληψη στο κράτος και στην κοινή γνώμη περί της εκτάσεως των γεγονότων. Στο μεταξύ οι καταλήψεις επεκτείνονται σε κάθε κενό, δημόσιο χώρο. * ράκη: εξαθλιωμένοι πρόσφυγες Βίκα Δ. Γκιζελή, «Επίταξις ακινήτων κατοικουμένων ή οπωσδήποτε χρησιμοποιουμένων» [στον τόμο:] Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα. Επιστημονικό συμπόσιο, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, Αθήνα 1997, σσ. 71-72. Κείμενο Β Πρόβλημα στέγης υπήρχε στα αστικά κέντρα και πριν το 1922, ωστόσο οξύνθηκε δραματικά μετά την έλευση 165.000 οικογενειών, ιδίως μετά το 1923.χειρότερη ήταν η μοίρα όσων βολεύτηκαν «προσωρινά» σε αυτοσχέδιες παράγκες, σε όσα σημεία υπήρχε διαθέσιμος χώρος στις παρυφές των πόλεων. Συνοικίες ολόκληρες από παραπήγματα αναπτύχθηκαν απρογραμμάτιστα και χωρίς να δημιουργηθούν οι στοιχειώδεις υποδομές.[ ] Στα μέσα της δεκαετίας του 50 πάνω από 10.000 παραπήγματα στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά εξακολουθούσαν να στεγάζουν κάτω από απαράλλαχτες συνθήκες την προσφυγική δυστυχία. [ ] Στην
Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης πάνω από 2.000 οικογένειες χρησιμοποίησαν ως οικοδομικό υλικό τις λαμαρίνες από τους τενεκέδες κηροζίνης και βενζίνης που είχαν αφήσει τα συμμαχικά στρατεύματα μετά τη λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Κώστας Κατσάπης, «Η αποκατάσταση των προσφύγων στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: γενικό περίγραμμα» στο Πέρα από την Καταστροφή. Μικρασιάτες Πρόσφυγες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Αθήνα 2003, σ. 36 37. ΘΕΜΑ Β2 Αντλώντας στοιχεία από τα ακόλουθα παραθέματα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα : α. Ποια στερεότυπα αναπτύχθηκαν μεταξύ γηγενών και προσφύγων και ποια η σημασία του όρου «πρόσφυγας» την περίοδο του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα ; Μονάδες 12 β. Ποιες μορφές έλαβε η αντίθεση γηγενών και προσφύγων στο οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό πεδίο ; Μονάδες 13 Κείμενο Α [ ] Η δυσαρέσκεια των ντόπιων ήταν έκδηλη για την τροπή που πήρε ο αναδασμός της γης μετά την έλευση των προσφύγων. Σύμφωνα με τα όσα υποστήριζαν, τη θέση που κατείχαν παλιά οι τσιφλικάδες την πήραν οι νεοφερμένοι πρόσφυγες και οι ντόπιοι ακόμη μια φορά ήταν οι αδικημένοι: «Όχι να γίνουν οι πρόσφυγες μπέηδες και εμείς σκλάβοι τους!». Οι πρόσφυγες υποτίθεται ότι πήραν τα καλύτερα κομμάτια γης, που δικαιωματικά (θεωρούσαν οι γηγενείς) θα έπρεπε να είχαν δοθεί στα «ντόπια παλληκάρια που πολέμησαν στη Μικρασία» και όχι σε αυτούς που μόλις ήρθαν[ ] Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε τον ανηλεή ανταγωνισμό που υπήρξε ανάμεσα στις δύο ομάδες στην αγορά εργασίας. Το παρακάτω μονόστηλο είναι ενδεικτικό των διαθέσεων: «Εις τα Τρίκκαλα εγκαταστάθη προ διετίας ομογενής εκ Σηλυβρίας όστις επεδόθη εις την παρασκευήν γιαουρτιών. Οι εκεί γηγενείς βλέποντες ότι ο ομογενής πρόσφυξ κατορθώνη να κερδίζη κάτι απεφάσισαν να αντιδράσουν και έπαυσαν να του πωλούν γάλα. Ο δυστυχής πρόσφυξ προ του ανήθικου αυτού μποϊκοτάζ ηναγκάσθη να αναχωρήση εκείθεν». Κώστας Κατσάπης, «Αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε γηγενείς και πρόσφυγες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου» στο Πέρα από την Καταστροφή. Μικρασιάτες Πρόσφυγες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, Αθήνα 2003, σ. 121-122, 125. Κείμενο Β
«Λαϊκό Κόμμα* και πρόσφυγες» «Με έκπληξη μας είδομεν εις τα χθεσινά φύλλα ότι το λαϊκόν κόμμα θα περιλάβη τρεις πρόσφυγας πολιτευόμενους εις τον συνδυασμόν Αθηνών. Διατί θα τους περιλάβη ; Επί τη βάσει ποίας ηθικής και επί τη βάσει ποίας σκοπιμότητος ; Μη διότι όλαι αι πανελλήνιοι προσφυγικαί οργανώσεις εζήτησαν τη θανάτωση του Δημητρίου Γούναρη**..; Αλλά είναι Έλληνες και ομόαιμοι και αδελφοί. Ας είναι και αδελφοί και εξάδελφοι. Όταν αποκτήσουν συνείδησιν πολιτικήν και θέλησιν πολιτών ελευθέρων πράγμα το οποίο δεν θα συμβή ποτέ τότε θα δικαιούνται να θεωρούνται μεταξύ ημών, όχι μόνο ως εκλογείς αλλά και ως εκλέξειμοι». Εφημερίδα Καθημερινή, 19 Ιουλίου 1928. *Λαϊκό Κόμμα: Αντιβενιζελικό Κόμμα του Μεσοπολέμου **Δημήτριος Γούναρης: ηγέτης της Αντιβενιζελικής παράταξης 1920 1922 που εκτελέστηκε με την δίκη των Έξι το Νοέμβριο του 1922 Κείμενο Γ «Είμαστε Έλληνες όσο κι εδώ. Αλλά με το «πρόσφυγας» μας ξεχώρισαν, μας τοποθέτησαν στο περιθώριο της κοινωνίας και κόντεψαμε να ξεχάσουμε τις ήμαστε. Ήταν τίτλος ανυποληψίας το «πρόσφυγας», πώς να σας το πω»... «Μας ήθελαν πρόσφυγες, δηλαδή ζητιάνους. Δεν μας έλεγαν έτσι γιατί είχαμε προς φύγει, καταφύγει στην Ελλάδα. Πόση ντροπή νιώθαμε! Δεν μας έλεγαν ας πούμε οι «διωγμένοι» ή οι «Μικρασιάτες». Μας έλεγαν πρόσφυγες για να χαρακτηρίσουν την ένδεια μας.». Μαρτυρίες του Π. Καλαϊτζή και Φ. Μαστιχιάδη στο Άννα Παναγιωταρέα, Όταν οι αστοί έγιναν πρόσφυγες, σ. 177.
ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟΦΟΙΤΟΙ 14/2/2015 ΟΜΑΔΑ Α Α.1.1. Να δοθεί το περιεχόμενο των ακόλουθων ιστορικών όρων : α. Κόμμα Γ. Θεοτόκη β. Λαϊκό Κόμμα γ. Πατριαρχική Επιτροπή Μονάδες 12 Α.1.2. Να αντιστοιχίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με τα στοιχεία της στήλης Β. (στη στήλη Β περισσεύουν δύο) Στήλη Α 1. Συνθήκη του Βουκουρεστίου 2. Συνθήκη των Σεβρών 3. Συνθήκη της Λοζάνης 4. Μικτή Επιτροπή 5. Συνθήκη του Νεϊγύ Στήλη Β α. 1914 β. 1912 γ. 1913 δ.1919 ε. 1920 στ. 1921 ζ. 1923 Α.1.3. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι σημειώνοντας την ένδειξη «Σωστό» ή «Λάθος» δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση. 1. Το Σ.Ε.Κ.Ε στο ιδρυτικό του συνέδριο υιοθέτησε την αρχή της δικτατορίας του προλεταριάτου. 2. Από τις εκλογές της 8 ης Αυγούστου 1910 προέκυψε η Εθνοσυνέλευση που προχώρησε στην αναθεώρηση του συντάγματος του 1864. 3. Η μικρασιατική μετανάστευση το 19 ο αιώνα ήταν συνέπεια της αποτυχίας του απελευθερωτικού κινήματος στις περιοχές αυτές. 4. Το Πατριωτικό Ίδρυμα ανέλαβε την οργάνωση συσσιτίων στις συνοικίες της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης όπου ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί πρόσφυγες. 5. Η αστική αποκατάσταση προέβλεπε την εξεύρεση εργασίας. Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Α2 Α.2.1. Ποιες ήταν οι πολιτικές, στρατιωτικές και διπλωματικές εξελίξεις που οδήγησαν στην Μικρασιατική Καταστροφή ; Μονάδες 11 Α.2.2. Τι προέβλεπε η Σύμβαση της Λοζάνης για τους ανταλλάξιμους και ποια ήταν η αντίδραση των προσφύγων ; ΟΜΑΔΑ Β Μονάδες 12 ΘΕΜΑ Β1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και τα στοιχεία των παραθεμάτων να αναφερθείτε στις αιτίες του Εθνικού Διχασμού και στις μορφές που έλαβε μέχρι και την έξωση του βασιλιά Κωνσταντίνου από την Ελλάδα και το θρόνο. Μονάδες 25 Κείμενο Α «Στις 21 Φεβρουαρίου/6 Μαρτίου, την ημέρα δηλαδή που ο Κωνσταντίνος συμφώνησε με το Γενικό Επιτελείο, ο Βενιζέλος παραιτήθηκε. Αυτό ήταν η απαρχή μιας σειράς γεγονότων που οδήγησαν στη δημιουργία συνταγματικών ζητημάτων και κατέληξαν στο διχασμό της Ελλάδας σε δύο παρατάξεις, που ουσιαστικά αποτελούσαν δύο διαφορετικά κράτη. Ως εκείνη τη στιγμή, μολονότι είχαν αρκετές διαφορές στις απόψεις τους, ο Κωνσταντίνος και ο Βενιζέλος παρουσίαζαν πολλά κοινά σημεία την εχθρική διάθεση απέναντι στην Τουρκία, το φόβο της Βουλγαρίας, την επιθυμία να συνάψουν συμφωνία με τη Ρουμανία και τη σωστή εκτίμηση των κινδύνων που έκλεινε η εγκατάλειψη της ουδετερότητας. Εκεί που διαφωνούσαν ήταν στους υπολογισμούς: σε ποιο σημείο έπρεπε να ακολουθήσουν νέα πορεία και ποια κατεύθυνση έπρεπε να δοθεί στη νέα πολιτική. Ο Κωνσταντίνος, αυτοδίδακτος εμπειρογνώμονας σε στρατιωτικά θέματα, και χωρίς αμφιβολία μεροληπτικός εξαιτίας των διασυνδέσεών του με τη Γερμανία και της αδυναμίας του να εκτιμήσει σωστά την αξία της ναυτικής δύναμης, έκλινε προς την άποψη ότι οι Κεντρικές Δυνάμεις θα κέρδιζαν τον πόλεμο. Ο Βενιζέλος, ως πολιτικός που έβλεπε τα πράγματα ευρύτερα, αλλά με λιγότερη ακρίβεια, και είχε την τάση να παραμελεί συχνά το στρατιωτικό σκέλος, πίστευε ότι νικήτριες θα αναδείχνονταν τελικά οι σύμμαχες Δυνάμεις της Αντάντ, και ότι η Ελλάδα, που αποτελούσε δύναμη και στη στεριά αλλά και στη θάλασσα, έπρεπε να στηρίξει το μέλλον της στη θάλασσα, και να παραμείνει, με κάθε θυσία, στο πλευρό της Γαλλίας και της Βρετανίας. Η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη χώρα που έπρεπε να πάρει τη μεγάλη απόφαση σε ποια στιγμή και σε τίνος το πλευρό να μπει στον πόλεμο. Η Ιταλία, η Βουλγαρία και η Ρουμανία βρίσκονταν σε εξίσου δύσκολη θέση. Όπως και στην Ελλάδα, οι πολιτικοί τους ήταν διχασμένοι εξαιτίας των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν. Αλλά αντίθετα από ό,τι συνέβαινε στην Ελλάδα, οι πολιτικοί τους κατέληξαν σε συγκεκριμένες αποφάσεις, καλές ή κακές, χωρίς να υποστούν τη διαδικασία μιας επανάστασης.
(Douglaς Dakin, Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ(1770-1923),ΜΙΕΤ, Αθήνα 1984, σ. 310-311). Κείμενο Β Όταν τα αγήματα των συμμάχων αποβιβάστηκαν, είχαν βαρύτατες απώλειες. Ένα άγημα ναυτών μάλιστα αιχμαλωτίστηκε και όσοι επέζησαν αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν άτακτα στα πλοία τους. Ως αντίποινα ο γαλλικός στόλος βομβάρδισε το παλάτι. Αλλά πολύ μεγαλύτερη σημασία από αυτή τη χειρονομία οργής είχε ο αποκλεισμός της περιοχής της Ελλάδας που κατείχαν οι βασιλικοί. Οι Σύμμαχοι κήρυξαν τον αποκλεισμό στις 24 Νοεμβρίου/7 Δεκεμβρίου. Για περισσότερους από τρεις μήνες ούτε ένα φορτίο σταριού δεν έφτασε στα λιμάνια που κατείχαν οι βασιλικοί. Επιπλέον σημειώθηκε στην παλαιά Ελλάδα πλήρης έλλειψη κάρβουνου. Το μόνο διαθέσιμο καύσιμο για τη λειτουργία των σιδηροδρόμων και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν ο λιγνίτης και η ξυλεία από το δάσος του Τατοΐου, που είχε κατά ένα μέρος καταστραφεί από φωτιά τον προηγούμενο Ιούλιο. Τα ελληνικά εμπορικά πλοία επιτάχθηκαν με αποτέλεσμα να βυθιστούν από τα εχθρικά υποβρύχια. Ελληνικά στρατεύματα πιστά στη μοναρχία διατάχθηκαν να βαδίσουν στο εσωτερικό της Πελοποννήσου, και η φρουρά των Αθηνών υποχρεώθηκε να χαιρετήσει τις σημαίες των Συμμάχων στις 16/29 Ιανουαρίου 1917. «Και αυτές», έγραφε αηδιασμένος ο Κωνσταντίνος στη φίλη του την πριγκίπισσα Πάολα της Σάξης- Βαϊμάρης, «είναι οι Δυνάμεις που υποτίθεται ότι μάχονται για τη Δικαιοσύνη και τα δικαιώματα των μικρών κρατών». Στους δύσκολους μήνες που ακολούθησαν, χιλιάδες άνεργοι Έλληνες πετάχτηκαν κυριολεκτικά στους δρόμους ζητιανεύοντας. Ακόμα και στα χωριά εμφανίστηκαν πείνα και αμέτρητες ασθένειες, καθώς έλειπαν τα χρήματα και οι περισσότεροι από τους νέους εργάτες είχαν καταταγεί στο στρατό. Παρ' όλα αυτά δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο λαός της Παλαιάς Ελλάδας έμενε πιστός στον Κωνσταντίνο, νιώθοντας ενστικτωδώς ότι του είχαν φερθεί πολύ άσχημα οι Σύμμαχοι. (Douglaς Dakin, Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ(1770-1923),ΜΙΕΤ, Αθήνα 1984, σ. 324-325). ΘΕΜΑ Β2 Αντλώντας στοιχεία από τα παραθέματα που ακολουθούν και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις : α. Τι γνωρίζετε για την ίδρυση και την κύρια αποστολή της ΕΑΠ ; β. Γιατί δόθηκε προτεραιότητα στην αγροτική αποκατάσταση των προσφύγων και ιδιαίτερα στην εγκατάστασή τους στη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη ; Μονάδες 15 Κείμενο Α «Η ΕΑΠ συστήνεται έπειτα από πρόσκληση της ελληνικής κυβέρνησης προς την κοινωνία των Εθνών για να θέσει υπό την αιγίδα της την αποκατάσταση των προσφύγων μετά τη συμφωνία για την ανταλλαγή των πληθυσμών και μπροστά στο οικονομικό αδιέξοδο που είχε περιέλθει εξαιτίας της αναξιοπιστίας της στο διεθνές
πιστωτικό σύστημα. Το ελληνικό δημόσιο μεταβιβάζει την αγροτική περιουσία των ανταλλαξίμων προσφύγων στην ΕΑΠ [ ].Μέχρι το 1926 η ΕΑΠ συγκεντρώνει την απόλυτη νομή και κυριότητα αγροτικών κτημάτων και δασικών εκτάσεων του Δημοσίου και αποκτά κάθε είδους δικαιώματα επί των ακινήτων Μουσουλμάνων και Βουλγάρων προσφύγων. Η ΕΑΠ αποκτά de facto και de jure σημαντική οικονομική δύναμη και εξουσία στον ελληνικό χώρο και εγείρει σε πολλές περιπτώσεις τις διαμαρτυρίες των προσφύγων για τις πρακτικές της ηγεσίας και των κατά τόπους αντιπροσώπων και υπαλλήλων της. Παρά τις όποιες δυσλειτουργίες η ΕΑΠ στην ουσία χάραξε μια ολοκληρωμένη πολιτική αντιμετώπιση του ζητήματος από κάθε πλευρά, υποκαθιστώντας τους εθνικούς θεσμούς.». Ιστορία των Ελλήνων, τ. 15: «Νεότερος Ελληνισμός 1910 1940», Αθήνα 2006, σ. 255 256. Κείμενο Β «Το γεγονός ότι τα περισσότερα κτήματα και ακίνητα που άφησαν οι απερχόμενοι Οθωμανοί βρίσκονταν στη Μακεδονία και Θράκη καθαρά αγροτικές περιοχές βάρυνε σημαντικά στις επιλογές των ελληνικών κυβερνήσεων. Ένας δεύτερος παράγοντας ήταν η πεποίθηση σχεδόν ολόκληρου του πολιτικού και οικονομικού κόσμου της εποχής πως η Ελλάδα ήταν και θα παρέμενε αγροτική χώρα. Επομένως το νέο δυναμικό έπρεπε να διοχετευτεί κυρίως στη γεωργία, ανεξάρτητα από την κοινωνική και οικονομική του προέλευση. Ο τρίτος και εξίσου σημαντικός παράγοντας ήταν ότι μία αγροτικού τύπου αποκατάσταση στοίχιζε τελικά λιγότερο από μία αστικού τύπου και ήταν ταχύτερη, χωρίς παράλληλα να προϋποθέτει και επαναπροσανατολισμό της ελληνικής οικονομίας. [ ]. Η επιλογή τελικά υπέρ της αγροτικής αποκατάστασης ανταποκρίνονταν και σε γενικότερες πολιτικές σκοπιμότητες. Τα μέτρα δεν περιορίσθηκαν μόνο στους καθαυτό πρόσφυγες αλλά και στους μετανάστες.[ ].Επιπλέον μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού στις πόλεις, που θα προέρχονταν από μία συστηματική αστική αποκατάσταση, θα έκανε απόλυτα απαραίτητη τη δημιουργία θέσεων εργασίας, που, φυσικά, μόνο από την ανάπτυξη της βιομηχανίας μπορούσαν να προκύψουν Κάτι τέτοιο όμως. θα παρήγε αναγκαστικά κι ένα πολυάριθμο προλεταριάτο, που αργότερα μπορεί να δημιουργούσε κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα. Η πολιτική όλων των μεσοπολεμικών κυβερνήσεων προσανατολίστηκε λοιπόν προς τη δημιουργία μικροϊδιοκτητών, μικροβιοτεχνών, και μκρεμπόρων ή, αλλιώς, μικροαστών και όχι εργατών.». Δρίτσα Μ., Πρόσφυγες και εκβιομηχάνιση, Αθήνα 1989, σ. 40 41.