ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΒΑΣ. ΣΚΟΥΡΗ... ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ... ΙΧ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ - ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... XVII ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΚΟΙΝΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ/ Η ΚΟΙΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ (ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ) Εισαγωγή 1 1. Η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 7 2. Η οριοθετημένη δυναμική της συνεργασίας σε θέματα ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 13 2.1. Οι ενδογενείς παράγοντες... 15 2.2. Οι εξωγενείς παράγοντες... 16 3. Η εξέλιξη της συνεργασίας σε θέματα ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 21 3.1. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία... 22 3.1.1. Η άτυπη Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία... 22 3.1.2. Η θεσμοθετημένη Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία... 26 3.2. Η οικοδόμηση της ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 29 3.2.1. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ... 29 3.2.2. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ... 35 3.2.3. Η Συνθήκη της Νίκαιας... 39 4. Η Συνθήκη της Λισαβόνας... 40 4.1. Η αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 41 4.2. Η απονομή νομικής προσωπικότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση... 43 4.3. Οι στόχοι της ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 46 4.4. Το πλαίσιο υλοποίησης της ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 47 4.4.1. Η αρμοδιότητα των θεσμικών οργάνων σε θέματα ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 49 4.4.1.1. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο... 49 4.4.1.2. Το Συμβούλιο Υπουργών... 49 4.4.1.3.. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα ΚΕΠΠΑ... 50 4.4.1.4. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή... 54 4.4.1.5. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... 54 4.4.1.6. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 56 VII
4.4.2. Η αρμοδιότητα των κρατών μελών... 57 4.4.3. Η συνδρομή επικουρικών οργάνων... 58 4.4.3.1. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης... 58 4.4.3.2. Η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας... 60 4.5. Η υλοποίηση της ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 61 4.5.1. Οι πράξεις της ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 61 4.5.2. Η διαδικασία λήψης απόφασης... 62 4.5.3. Η δυνατότητα ενισχυμένων συνεργασιών... 64 4.5.4. Η χρηματοδότηση της ΚΕΠΠΑ/ΚΠΑΑ... 65 5. Ο απολογισμός της συνεργασίας σε θέματα ΚΕΠΠΑ... 66 6. Η Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 68 6.1. Η αλληλεγγύη των κρατών μελών σε θέματα ασφάλειας και άμυνας... 70 6.1.1. Η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας... 70 6.1.2. Η ρήτρα αλληλεγγύης... 70 6.2. Η επιχειρησιακή ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 73 6.2.1. Οι αποστολές Petersberg... 73 6.2.2. Ευρωπαϊκές πολυεθνικές δυνάμεις... 74 6.2.3. Η δυνατότητα ενισχυμένης συνεργασίας σε θέματα άμυνας... 75 6.3. Μόνιμες πολιτικές και στρατιωτικές δομές... 77 6.3.1. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας... 77 6.3.2. Η Στρατιωτική Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 79 6.3.3. Το Στρατιωτικό Επιτελείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 80 6.3.4. Το Ινστιτούτο Μελετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Ασφάλειας 81 6.3.5. Το Δορυφορικό Κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 81 6.3.6. Η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Ασφάλειας και Άμυνας... 82 6.3.7. Η Διεύθυνση Διαχείρισης Κρίσεων και Σχεδιασμού... 82 6.3.8. Η Πολιτική Σχεδίαση και Δυνατότητα Διεξαγωγής... 83 6.4. Η χρηματοδότηση των στρατιωτικών και μη στρατιωτικών επιχειρήσεων... 83 6.5. Η ευρωπαϊκή άμυνα - Η συνεργασία Ευρωπαϊκής Ένωσης/ΝΑΤΟ... 84 6.6. Ο απολογισμός της συνεργασίας σε θέματα ΚΠΑΑ... 86
6.7. Η προοπτική μιας κοινής ευρωπαϊκής άμυνας... 88 Επίμετρο 94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 H ΚΟΙΝΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Εισαγωγή 99 1. Η ανάγκη για μία Κοινή Γεωργική Πολιτική... 106 2. Οι στόχοι της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 111 3. Οι βασικές αρχές της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 115 4. Η μεταβατική περίοδος λειτουργίας της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 120 5. Οι πυλώνες της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 124 5.1. Η υποστήριξη των αγορών και των γεωργικών εισοδημάτων (Πυλώνας Ι)... 125 5.1.1. Η Κοινή Οργάνωση των Αγορών... 125 5.1.2. Οι άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς... 128 5.2. Η πολιτική για την αγροτική ανάπτυξη (Πυλώνας ΙΙ)... 132 6. Η γεωργική διαρθρωτική πολιτική... 135 7. Η Κοινή Γεωργική Πολιτική στη Συνθήκη της Λισαβόνας... 137 1. 8. Η αρμοδιότητα των θεσμικών οργάνων σε θέματα Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 8.1. Το Συμβούλιο Υπουργών... 138 8.2. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή... 138 8.3. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο... 139 8.4. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή... 139 8.5. Η Επιτροπή των Περιφερειών... 140 9. Οι μεταρρυθμίσεις της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 140 9.1. Η μεταρρύθμιση του 1968... 142 9.2. Η μεταρρύθμιση του 1988... 145 9.3. Η μεταρρύθμιση του 1992... 154 9.4. Το πρόγραμμα δράσης 2000... 160 9.5. Η μεταρρύθμιση του 2003... 170
9.6. Ο «Έλεγχος υγείας» του 2009... 175 9.7. Η μεταρρύθμιση του 2013... 178 10. Η χρηματοδότηση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 184 10.1. Η ανάγκη χρηματοδότησης των γεωργών από τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης 185 10.2. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής... 188 10.3. Η πρωτοβουλία Leader+... 191 11. Η προσαρμογή της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής στους κανόνες του ΠΟΕ... 192 11.1. O Γύρος της Ουρουγουάης... 193 11.2. Ο Γύρος της Ντόχα... 199 Επίμετρο 202 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Εισαγωγή 203 1. Ορισμοί... 20 5 2. Το πλαίσιο της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής... 209 3. Οι άξονες διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής... 215 3.1. Οι προτεραιότητες των κρατών μελών στα θέματα μετανάστευσης... 216 3.2. Οι συνιστώσες της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής... 219 3.3. Μετανάστευση και δημογραφικό πρόβλημα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης 222 3.4. Μετανάστευση και ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 228 4. Το νομικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής... 233 4.1. Η ευρωπαϊκή μεταναστευτική εμπειρία και οι πρώτες συζητήσεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας 234 4.2. Η θεμελίωση του ευρωπαϊκού χώρου ελεύθερης κυκλοφορίας: η δημιουργία του χώρου Σένγκεν 239 4.2.1. Από τη Συμφωνία στη Σύμβαση Σένγκεν... 239 4.2.2. Το περιεχόμενο του κεκτημένου Σένγκεν... 241 4.2.3. Η επαναξιολόγηση της λειτουργίας του χώρου Σένγκεν... 250 4.2.3.1. Η αφορμή για την επαναξιολόγηση της λειτουργίας του χώρου Σένγκεν 250 4.2.3.2. Η θέσπιση μηχανισμού αξιολόγησης και παρακολούθησης... 253 4.3. Η Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη... 258 4.4. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ... 263
4.5. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ... 271 4.6. Η Συνθήκη της Νίκαιας... 279 4.7. Η Συνθήκη της Λισαβόνας... 281 4.8. Αναγνώριση και προστασία των δικαιωμάτων των υπηκόων τρίτων χωρών... 286 5. Το πολιτικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής... 291 5.1. Τα πενταετή προγράμματα για τη μετανάστευση... 292 5.1.1.Το πρόγραμμα του Τάμπερε... 292 5.1.2. Το πρόγραμμα της Χάγης... 297 5.1.3. Το πρόγραμμα της Στοκχόλμης... 304 5.1.4. Οι Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές 2015-2019... 308 5.2. Οι πολιτικές για τη μετανάστευση... 310 5.2.1. Το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Άσυλο... 310 5.2.2. Η Συνολική Προσέγγιση για τη Μετανάστευση και την Κινητικότητα... 316 5.2.3. Το Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση... 321 6. Είσοδος και διαμονή υπηκόων τρίτων χωρών... 334 6.1. Διέλευση των εξωτερικών συνόρων... 334 6.1.1. Προϋποθέσεις διέλευσης των συνόρων... 334 6.1.1.1. Θεώρηση εισόδου... 334 6.1.1.2.. Υποχρέωση των αερομεταφορέων να κοινοποιούν τα στοιχεία των επιβατών 341 6.1.1.3. Έγγραφο διευκόλυνσης της διέλευσης (FTD) και έγγραφο διευκόλυνσης της σιδηροδρομικής διέλευσης (FRTD)... 343 6.1.1.4. H διαδικασία διέλευσης... 344 6.1.1.5.. Τοπική διασυνοριακή κυκλοφορία στα εξωτερικά χερσαία σύνορα των κρατών μελών 346 6.2. Άδειες διαμονής... 349 6.2.1. Άδεια διαμονής ενιαίου τύπου... 350 6.2.2. Είσοδος και διαμονή των εργαζομένων με ιδιαίτερα επαγγελματικά προσόντα (μπλε κάρτα) 351 6.2.3. Καθεστώς επί μακρόν διαμένοντα... 357 6.2.4. Οικογενειακή επανένωση... 361 6.2.5. Είσοδος και διαμονή ξένων ερευνητών... 364 6.2.6. Είσοδος και διαμονή με σκοπό τις σπουδές, την ανταλλαγή μαθητών, την άμισθη πρακτική άσκηση ή την εθελοντική υπηρεσία... 367
6.2.7. Ενιαία διαδικασία χορήγησης άδειας διαμονής και εργασίας και κοινό σύνολο δικαιωμάτων για τους εργαζόμενους από τρίτες χώρες... 373 6.2.8. Απασχόληση εποχιακών εργαζομένων... 375 6.2.9. Θύματα εμπορίας ανθρώπων... 380 6.2.10. Ενδοεταιρική μετάθεση... 386 7. Παράνομη μετανάστευση... 391 7.1. Διαχείριση των εξωτερικών συνόρων... 392 7.1.1. Το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS I, SIS ΙΙ)... 398 7.1.2. Το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS)... 405 7.1.2.1. Ο σκοπός λειτουργίας του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις 405 7.1.2.2. Η δομή του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις... 406 7.1.2.3.. Η καταχώριση δεδομένων στο Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις 408 7.1.2.4. Η λειτουργία του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις 410 7.1.2.5. Οι περιφέρειες εφαρμογής του Συστήματος Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις 414 7.1.3. Το Eurosur... 416 7.2. Ευφυή Σύνορα... 423 7.2.1. Το Σύστημα εισόδου/εξόδου (EES)... 425 7.2.2. Το Σύστημα διευκόλυνσης της διέλευσης των συνόρων για τους καλόπιστους ταξιδιώτες (RTP) 431 7.3. Οι επιχειρησιακές δυνάμεις διαχείρισης της παράνομης μετανάστευσης... 433 7.3.1. Ο Οργανισμός Διαχείρισης των Εξωτερικών Συνόρων (Frontex)... 433 7.3.2. Οι ευρωπαϊκές ομάδες συνοριοφυλάκων (EBGTs)... 442 7.4. Παράνομα διαμένοντες... 444 7.4.1. Πρόληψη της υποβοήθησης της παράνομης μετανάστευσης... 455 7.4.2. Οικονομικές κυρώσεις στους μεταφορείς... 446 7.4.3. Κυρώσεις ενάντια στην εργασία των παράνομα διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών 447 7.4.4. Δίκτυο αξιωματικών συνδέσμων μετανάστευσης... 450 7.4.5. Απομάκρυνση και επιστροφή... 453 7.4.5.1.. Κοινοί κανόνες και διαδικασίες για την επιστροφή των παράνομων μεταναστών 453 7.4.5.2. Συμφωνίες επανεισδοχής... 463 8. Χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής... 466
8.1. Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης... 468 8.2. Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας... 470 Επίμετρο 473 Βιβλιογραφία... 475 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ... 5 29