Πότε έχουμε εγκατάλειψη του ενός συζύγου από τον άλλο, που οδηγεί στο διαζύγιο; Βάσει του άρθρου 1386 Αστικού Κώδικα οι σύζυγοι έχουν αμοιβαία υποχρέωση για συμβίωση, εφόσον η σχετική υποχρέωση δεν αποτελεί κατάχρηση δικαιώματος. Εγκατάλειψη συζυγικής στέγης έχουμε σε περίπτωση άρσης συμβίωσης (διακοπής συμβίωσης), χωρίς εύλογη αιτία. Θα πρέπει να επέλθει η άνευ εύλογης αιτίας (αδικαιολόγητη) διακοπή συμβίωσης με τη θέληση του ή των συζύγων και να συνυπάρχει το στοιχείο της μονιμότητας με την οριστική πρόθεση της αθέτησης των εκ του γάμου υποχρεώσεων. Η εύλογη αιτία διακοπής συμβίωσης είναι αόριστη νομική έννοια και θεωρείται ως τέτοια οποιοδήποτε υπαίτιο ή ανυπαίτιο γεγονός που αφορά τον ένα ή και τους δύο συζύγους και δικαιολογεί την απομάκρυνση του άλλου από τη συζυγική οικία. Θα πρέπει δε η εύλογη αιτία υπαίτια ή ανυπαίτια να αναφέρεται στο πρόσωπο του εναγομένου συζύγου ή στο πρόσωπο και των δύο, με την έννοια υπάρξεως αιτιώδους συνδέσμου ανάμεσα στο αντικειμενικά πρόσφορο για τη διακοπή της έγγαμης σχέσης γεγονός καθεαυτό και στο πρόσωπο του εναγομένου συζύγου ή και των δύο. Ο νόμος δεν ορίζει το χρόνο της εγκατάλειψης (χρονική διάρκεια) και ο απαιτούμενος χρόνος κρίνεται από το δικαστήριο ανάλογα με τις συνθήκες της ζωής των συζύγων στην εκάστοτε περίπτωση. Στο προΐσχύσαν δίκαιο (άρθρο 1441 Α.Κ.) απαιτούνταν κακόβουλη εγκατάλειψη επί διετία, πλέον όμως με το ισχύον δίκαιο δεν απαιτείται διετία, αλλά διαστήματα μικρότερα αυτής, όπου συνυπάρχει η πρόθεση οριστικής διάσπασης της έγγαμης συμβίωσης και προκύπτει αυτή με άμεσο ή έμμεσο τρόπο. Εγκατάλειψη υπάρχει όταν οι σύζυγοι αρνούνται να εγκατασταθούν μαζί σε συγκεκριμένη κατοικία ή πόλη ή όταν δεν συναποφασίζουν και εγκαθίστανται σε διαφορετικές κατοικίες ή πόλεις με τη θέληση να διαμένουν χωριστά ο καθένας τους (περιπτώσεις αμοιβαίας εγκατάλειψης). Εγκατάλειψη επίσης μπορεί να υπάρξει σε περίπτωση αδικαιολόγητης αποχώρησης του ενός συζύγου από την συζυγική οικία, αποπομπής του συζύγου με χρήση σωματικής ή ψυχικής βίας. Ακόμη εγκατάλειψη έχουμε με την παρεμπόδισή του συζύγου να εισέλθει (π.χ. αντικατάσταση κλειδαριάς) στη συζυγική οικία ή σε περίπτωση συστέγασης που υπάρχει συμπεριφορά εγκατάλειψης και πλήρους αδιαφορίας για τον σύζυγο. Δεν αποτελεί εγκατάλειψη η διάσταση που υπάρχει για λόγους ανεξάρτητους της θέλησης των συζύγων, αν υφίσταται θέληση του ενός να επαναλάβει την έγγαμη συμβίωση. Επίσης όταν ασκείται καταχρηστικά η αξίωση για συμβίωση δεν υφίσταται εγκατάλειψη (εύλογη αιτία απομάκρυνσης). Το θέμα αυτό όμως κρίνεται στην εκάστοτε περίπτωση από το δικαστήριο. Η εγκατάλειψη συζυγικής στέγης δεν αποτελεί αυτοτελή λόγο διαζυγίου, αλλά ένα από τα (5) μαχητά τεκμήρια ισχυρού κλονισμού του γάμου (διγαμία, μοιχεία, εγκατάλειψη, επιβουλής της ζωής ενάγοντα από τον εναγόμενο, άσκηση ενδοοικογενειακής βίας σε βάρος του από τον εναγόμενο σύζυγο). Το τεκμήριο μπορεί να επικαλεστεί υπέρ του μόνο ο εγκαταλειφθείς σύζυγος, προκειμένου με μόνη την απόδειξη της εγκατάλειψης να αποδειχθεί τεκμαρκτώς ο ισχυρός κλονισμός της έγγαμης συμβίωσης και να λυθεί ο γάμος με δικαστική απόφαση. Μαχητό τεκμήριο σημαίνει ότι αυτό μπορεί να καταρριφθεί, εφόσον ο εναγόμενος σύζυγος αποδείξει ότι κανένας κλονισμός ή κατά άλλη γνώμη εγκατάλειψη δεν επήλθε στο γάμο (πχ. λόγω συναίνεσης του άλλου εγκαταλειφθέντος συζύγου). Η συναίνεση του άλλου συζύγου για την χωριστή εγκατάσταση αποκλείει τη λειτουργία αυτού του τεκμηρίου, όχι όμως και η
αμοιβαία εγκατάλειψη. Σε περίπτωση αμοιβαίων εγκαταλείψεων συζύγων το τεκμήριο εγκατάλειψης ισχύει σε βάρος και των δύο συζύγων και κατά συνέπεια μπορούν να το επικαλεστεί ο καθένας τους για να εκδοθεί διαζύγιο με ισχυρό κλονισμό με βάσει το εν λόγω τεκμήριο υπέρ του καθενός και σε βάρος του άλλου συζύγου. Είναι δυνατόν μια δικαιολογημένη εγκατάλειψη να μετατραπεί σε αδικαιολόγητη, λόγω μεταβολής των περιστάσεων που καθιστούσαν εύλογη τη διακοπή της συμβίωσης. Η υπάρξη ή μη εγκατάλειψης παίζει ρόλο στην αξίωση της διατροφής του εγκαταλειφθέντος συζύγου κατά του άλλου και στις συνέπειες απομάκρυνσης από τη συζυγική οικία, όταν υπάρχουν και ανήλικα τέκνα. (άρθρο 1391 Α.Κ). Ο σύζυγος μπορεί να ζητήσει από το δικαστήριο -χωρίς τούτο να είναι υποχρεωτικό - με αίτηση του μετοίκηση (ενός των συζύγων) από την συζυγική αιτία για εύλογη αιτία με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (άρθρο 735 Κ.Πολ.Δ) για προσωρινή ρύθμιση των διαταραγμένων σχέσεων τους. Ενδεχομένως ο σύζυγος που αποχωρεί από την συζυγική οικία να επιχειρεί να δηλώσει με εξώδικο ή στην αστυνομία τις συνθήκες χωρισμού του περί δικαιολογημένης αποχώρησης, ανάλογα με την εκάστοτε περίπτωση για να μην θεωρηθεί εγκατάλειψη, χωρίς ωστόσο αυτό το γεγονός να δεσμεύει το δικαστή που κρίνει στο μέλλον σχετική υπόθεση οικογενειακής φύσεως ή διαζυγίου για το ότι δεν υπήρξε εγκατάλειψη από πλευράς του αποχωρούντος συζύγου. Όταν υπάρχει εγκατάλειψη, ο εγκαταλειφθείς σύζυγος με αγωγή διαζυγίου στο αρμόδιο κατά τόπο Μονομελές Πρωτοδικείο μπορεί να ζητήσει με μεγαλύτερη (αποδεικτική) ευκολία τη λύση του γάμου για ισχυρό κλονισμό του βάσει του εν λόγω μαχητού τεκμηρίου εγκατάλειψης. Στις περιπτώσεις του χωρισμού είναι αναγκαία το ζευγάρι να συμβουλεύεται ειδικό δικηγόρο σε θέματα οικογενειακού δικαίου. Γιώργος Γιαγκουδάκης Δικηγόρος Καβάλας Διαζύγια - Ποινικά Αστικά https://kavala-lawyer.blogspot.gr giagkoud@yahoo.com