ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ H ΑΝΟΙΧΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΟΥΛΕΜΠΟΡΙΟΥ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΑΡΙΑΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ 18-10-2009 ΧΙΟΣ ΠΑΡΙΑΡΟΣ ΜΑΤΘΑΙΟΣ

H ανοιχτή θάλασσα και το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης και του δουλεμπορίου 18-10-2009 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών Συγγραφέας: Παριάρος Ματθαίος Επιβλέπων: Σιούσιουρας Πέτρος Ακαδημαϊκό Έτος: 2008-09 ΧΙΟΣ 1

Περιεχόμενα 1.Εισαγωγή...σελ.3 1.1 Γενικά για την μετανάστευση...σελ.3 2. Το θέμα της λαθρομετανάστευσης...σελ.5 2.1. Χώρες προέλευσης των λαθρομεταναστών.σελ.6 2.2 Δρόμοι που ακολουθούν οι παράνομοι μετανάστες.σελ.6 3. Το νομικό καθεστώς των αλλοδαπών είσοδος των αλλοδαπών εντός ελληνικής επικράτειας.σελ.8 3.1.Η στατιστική απεικόνιση των μεταναστών στην Ελλάδα.σελ.11 3.2. Οι οικονομικές επιπτώσεις των μεταναστών στην Ελληνική οικονομία.σελ.13 4. Η διακίνηση μεταναστών ως μορφή οργανωμένου εγκλήματος.. σελ.15 4.1.Οι ιδιαιτερότητες στην αντιμετώπιση του εμπορίου ανθρώπων....σελ.17 5. Πολιτικές πρωτοβουλίες στα πλαίσια της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της διακίνησης λαθρομεταναστών.σελ.19 5.1. Τρίτος πυλώνας της Ε.Ε. και παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών....σελ.26 6. Περιστατικά λαθρομεταναστών..σελ.28 7. Συμπεράσματα σελ.29 8. Βιβλιογραφία..σελ.30 2

1.Εισαγωγή Είναι γνωστό ότι η διεθνής γεωπολιτική σκηνή χαρακτηρίζεται από συνθήκες αστάθειας, οικονομικών ανισοτήτων, από πολεμικές συγκρούσεις και εντάσεις, από εμφύλιους πολέμους και συρράξεις. Οι συνθήκες αυτές αναγκάζουν μεγάλες ομάδες πληθυσμού να μετακινούνται αναζητώντας καλύτερη τύχη και μία διαφορετική ζωή ή απλά προστασία από τους κινδύνους που βιώνουν. Οι άνθρωποι αυτοί έρχονται να καλύψουν μια τεράστια ζήτηση εργασίας χαμηλού κόστους που αναπτύσσεται στις αναπτυγμένες χώρες αλλά ευρισκόμενοι συχνά οι ίδιοι σε πολύ μειονεκτικότερη θέση από τους συνανθρώπους τους στις χώρες υποδοχής καλύπτουν συχνά και τη ζήτηση παράνομων «υπηρεσιών» που υπάρχουν ως απόρροια συγκεκριμένων κοινωνικών συνθηκών στις χώρες αυτές. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσεται το εμπόριο ανθρώπων, που αποτελεί την πιο απάνθρωπη μορφή εμπορίου με θύματα το ίδιο το ανθρώπινο είδος. 1.1 Γενικά για την μετανάστευση H μετανάστευση, φαινόμενο ταυτισμένο με την ίδια την ύπαρξη και πορεία της ανθρωπότητας, απέκτησε κατά τον 20ο αιώνα ιδιαίτερη σημασία, καθώς διατάραξε τις ισορροπίες του ευρωκεντρικού μοντέλου, βασισμένο στο λίγο ως πολύ ομοιογενές εθνικό κράτος. Πράγματι, οι πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης στην αρχή του 20ου αιώνα προσπαθούσαν να διατηρήσουν μια σχετική ομοιογένεια, ή τουλάχιστον την επιδίωκαν. Ήταν δε διάχυτη η πεποίθηση ότι ο οικονομικός και δημοκρατικός εκσυγχρονισμός επιτυγχάνεται στα κλειστά πλαίσια ενός ομοιογενούς εθνικού κράτους, σε αντιδιαστολή με τις αυταρχικές, κατά κύριο λόγο, αυτοκρατορίες. Οι απόψεις αυτές ήταν ισχυρές, παρά το γεγονός ότι οι ίδιες οι ανεπτυγμένες χώρες είχαν αφομοιώσει ετερογενείς πληθυσμούς, ιδίως στα πλαίσια της αποικιοκρατίας. Η συνεχής διεθνοποίηση και αλληλεξάρτηση του 20ου αιώνα έθεσε σε αμφιβολία αυτές τις λογικές και έδωσε το έναυσμα για χάραξη κατάλληλων πολιτικών, καθώς τα μεταναστευτικά ρεύματα διαδέχονταν το ένα το άλλο για διάφορους κάθε φορά λόγους. Σχηματικά αναφέρεται συνήθως η διάκριση σε μετανάστευση από Ανατολή σε Δύση και από Νότο σε Βορρά. Υπάρχουν επίσης και οι ενδοευρωπαϊκές / ενδοκοινοτικές μετακινήσεις. Στην πρώτη περίπτωση εντάσσεται το κύμα που προήλθε από την αποαποικιοποίηση, αλλά και αυτό που οφείλεται σε πολιτικές διώξεις και, πιο πρόσφατα, στην καθεστωτική αλλαγή των ανατολικοευρωπαϊκών χωρών. Τα αίτια των εν λόγω μετακινήσεων μπορούν να είναι οικονομικά (οικονομική μετανάστευση), πολιτικά (π.χ. διώξεις αυταρχικών καθεστώτων) και πολιτιστικά (σχετιζόμενα με την διάδοση της δυτικής εκπαίδευσης και του δυτικού δημοκρατικού πολιτισμού στα πλαίσια της αυξανόμενης διεθνοποίησης). Στην δεύτερη περίπτωση ( νότου-βορρά ) τα αίτια είναι κατ αρχήν οικονομικά (π.χ. η ανεργία, η φτώχεια και η πείνα της Αφρικανικής Ηπείρου), αλλά και πολιτικά και πολιτιστικά. Σε κάθε περίπτωση πάντως θα μπορούσαμε να πούμε ότι η βασικότερη αιτία της μετανάστευσης πρέπει να αναζητηθεί στην διαφορά οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ανάπτυξης ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές μητροπόλεις και στις χώρες της περιφέρειας σ ένα αιώνα που χαρακτηρίστηκε από συνεχή διεθνοποίηση και τεχνολογικό εκσυγχρονισμό με αποτέλεσμα πολλαπλές κινητοποιήσεις πληθυσμών. 3

Σαν αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων οι πιο ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης, ιδίως αυτές του πλούσιου Βορρά, απέκτησαν, ιδίως μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, αξιοσημείωτες μεταναστευτικές μειονότητες, που έφταναν μέχρι και το 10% του εθνικού πληθυσμού. Γερμανία, Βρετανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Γαλλία, ήταν από τις πρώτες ευρωπαϊκές χώρες που έγιναν χώρες υποδοχής. Πάντως το άνοιγμα στους ξένους, που οφειλόταν στις διεθνείς ανακατατάξεις, δεν θα είχε λάβει χώρα, αν οι χώρες αυτές δεν είχαν τη σχετική βούληση, υπαγορευμένη, τις περισσότερες φορές, από οικονομικές σκοπιμότητες (π.χ. στην φάση της ανασυγκρότησης των κατεστραμμένων από τον πόλεμο οικονομιών, οπότε υπήρχε ανάγκη για φτηνή εργατική δύναμη), ή οφειλόμενη υποχρέωση, που πρέπει να αναζητηθεί στο αποικιοκρατικό παρελθόν ή και στο δημοκρατικό παρόν. Αξιοσημείωτες μεταναστευτικές μειονότητες απέκτησαν αργότερα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως όταν αναπτύχθηκαν περισσότερο και ενσωματώθηκαν στη ζώνη της Ε.Ε. Έτσι, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης, που κάποτε ήταν χώρες αποστολής, μετατράπηκαν σε χώρες υποδοχής, συναντώντας με τη σειρά τους τις δυνάμεις και τους προβληματισμούς που αναφέρθηκαν παραπάνω. Η συμβίωση των εθνικών πλειοψηφιών με τις μεταναστευτικές μειονότητες δεν ήταν εύκολη, ιδιαίτερα αφότου επικράτησε ότι το καθεστώς προσωρινής παραμονής, βασικά υπό την ιδιότητα φιλοξενούμενων εργαζομένων 1 (Guestworkers -Gastarbeiter) και κυρίως ανδρικού πληθυσμού, δεν επρόκειτο να ισχύει για πάντα.. Εξάλλου οι οικονομικές ευκαιρίες είναι συνήθως περισσότερες στην δυτική χώρα. Έτσι πρυτανεύουν οι σκέψεις για ενσωμάτωση, κάτι που συνεπάγεται διευθέτηση των εργασιακών, εκπαιδευτικών, στεγαστικών και πολιτιστικών αναγκών των μεταναστών. Καλούνται λοιπόν οι κυβερνήσεις που υποδέχονται τους μετανάστες να λάβουν υπόψη τους το γεγονός ότι πολλοί από τους φιλοξενούμενους εργαζόμενους θα παραμείνουν για πολύ ή και για πάντα, θα φέρουν κοντά και τις οικογένειές τους, θα χρειαστεί να σπουδάσουν τα παιδιά τους, ίσως σε ειδικά σχολεία και θα γεννήσουν και άλλα παιδιά (μετανάστες δεύτερης, τρίτης κ.ο.κ. γενιάς). Πράγματι, οι χώρες υποδοχής συχνά υιοθέτησαν ως βασικό σκέλος της μεταναστευτικής τους πολιτικής την πολιτική ενσωμάτωσης, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις αυτό έγινε συνώνυμο της πολιτικής αφομοίωσης. Με την δεύτερη έννοια απονέμονται μεν πλήρη πολιτικά, κοινωνικά και ατομικά δικαιώματα, αλλά αναμένεται από τον δικαιούχο να αποβάλει την διαφορά του και να υιοθετήσει τα ήθη και τον τρόπο ζωής της εθνικής πλειοψηφίας, να ενταχθεί σ ένα melting pot 2. Αυτό συνήθως συνδυάζεται με μια εξατομίκευση του μετανάστη και αποκοπή του από εθνικούς συλλόγους και κάθε μορφής συλλογικής-διεκδικητικής οργάνωσης. Πολιτικές τέτοιες ασκήθηκαν κατά καιρούς από πολλές δυτικές χώρες, αλλά τελικά μάλλον επικράτησαν πιο φωτισμένες εκδοχές της ενσωμάτωσης: ενσωμάτωση εν τη διαφορά. Αυτή εκφράστηκε με διάφορους τρόπους, όπως π.χ. με την υιοθέτηση της λεγόμενης διαπολιτισμικής εκπαίδευσης (με προπύργιο την Ολλανδία), με στεγαστική πολιτική και πολιτική αστικού σχεδιασμού που απέφευγε τα γκέτο, ή με ενσωμάτωση στην κοινωνία των πολιτών (π.χ. συνδικάτα). Θεωρούμε ότι η ακριβέστερη έννοια είναι αυτή της ένταξης των μεταναστών στη χώρα υποδοχής. Πρόκειται για μια κατάσταση συνύπαρξης των μεταναστών με τους ντόπιους με 1 Gastarbeiter: Έτσι ονομάσθηκαν οι αλλοδαποί εργαζόμενοι οι οποίοι μετανάστευσαν στην Γερμανία τη δεκαετία του 1960-70 και πήραν τον χαρακτηρισμό του φιλοξενούμενου εργαζόμενου. 2 Μelting pot: Η δημιουργία μίας πολυεθνικής κοινωνίας απόρροια του συνδυασμού διαφορετικών ομογενών και ετερογενών κουλτούρων - η πρακτική της αφομοίωσης. 4

αποδοχή της διαφορετικότητας του τρόπου ζωής των μεταναστών και την παροχή σ αυτούς του δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι. Πρακτικά οι ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής υιοθέτησαν μίγματα όλων των παραπάνω πολιτικών, επιδεικνύοντας συνήθως πραγματισμό. Σε πολλές περιπτώσεις και ανάλογα με τις οικονομικές συγκυρίες ακολουθήθηκε μια πρακτική ανταλλαγμάτων, βάσει της οποίας ασκήθηκε παράλληλα σχετικό κλείσιμο των συνόρων, υπό την έννοια της θέσης αυστηρότερων κανόνων εισόδου, με φιλελευθεροποίηση των κανόνων παραμονής - ενσωμάτωσης των ήδη εγκατεστημένων. Τέλος, έγινε προσπάθεια για χάραξη μιας κοινής Κοινοτικής πολιτικής για τη μετανάστευση 3 η οποία επικεντρώθηκε στα θέματα δημόσιας τάξης. 2. Το θέμα της λαθρομετανάστευσης Η λαθρομετανάστευση και ειδικότερα η πράξη της διακίνησης των λαθρομεταναστών 4 αποτελεί ένα πρόβληµα για τα Κράτη - Μέλη της Ε.Ε. που συνέχεια αποκτά μεγάλες διαστάσεις. Ο αριθµός των λαθρομεταναστών που εισέρχονται στην Ε.Ε. κυμαίνεται περίπου στους 500.000-700.000 ετησίως 5 (ο ακριβής αριθµός είναι δύσκολο να υπολογισθεί λόγω των διαφορετικών ορισμών που δίνεται στον όρο «λαθρομετανάστης»), αφού μερικά Κράτη Μέλη αναφέρουν µια μείωση, ενώ άλλα αναφέρουν µια αύξηση εισόδου παράνομων μεταναστών. Το γεγονός αυτό προφανώς έχει σχέση σε μεγάλο βαθμό µε το τι είδος «µήνυµα» στέλνει κάθε Κράτος Μέλος αναφορικά π.χ. µε την µορφή μιας σφιχτής διαδικασίας παραχώρησης ασύλου συνδυαζόμενης µε µια αυστηρή νοµοθεσία καθώς και µε εντατικοποιημένες έρευνες για τον εντοπισμό των διακινητών και των δικτύων τους. Ωστόσο το στοιχείο της παρανοµίας των αλλοδαπών µπορεί να προέλθει από τις ακόλουθες αιτίες: 1. Οι αλλοδαποί μπορούν να εισέλθουν σε µια χώρα παράνοµα. Μπορούν να διασχίσουν τα σύνορα, είτε αποφεύγοντας τους συνοριακούς ελέγχους (μερικές φορές µε τη βοήθεια των διακινητών και των δουλεμπόρων) ή χρησιμοποιώντας πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα. 2. Οι αλλοδαποί µπορεί να έχουν εισέλθει στη χώρα νόµιµα αλλά παραµένουν παράνοµα. Είτε γιατί έχουν εισέλθει µε τουριστική visa αλλά δεν φεύγουν και παραµένουν για χρονικό διάστημα που δεν προβλέπεται από τη visa που τους έχει χορηγηθεί, ή έχουν εισέλθει ζητώντας άσυλο αλλά παραµένουν στη χώρα ακόµα και εάν η αίτησή τους έχει απορριφθεί. 3. Οι αλλοδαποί ενδεχομένως να έχουν εισέλθει νόµιµα, µπορεί να διαβιούν κάτω από κανονικές συνθήκες αλλά θα μπορούσαν να απολέσουν το νοµικό τους status σαν συνέπεια διοικητικών ή πολιτικών μεταβολών στη χορήγηση της άδειας 3 Σύμφωνα με την Συνθήκη Σένγκεν οι υπήκοοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν το δικαίωμα να εισέλθουν σε οποιαδήποτε χώρα της ΕΕ χωρίς να προβούν σε οποιοδήποτε περαιτέρω έλεγχο, το μόνο που χρειάζεται είναι ένα διαβατήριο ή ταυτότητα κάποιου κράτους μέλους της ΕΕ. 4 Σύμφωνα µε την Σύμβαση της EUROPOL-[Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία] (Παράρτημα που προβλέπεται στο άρθρο 2 αυτής ), ως διακίνηση λαθρομεταναστών και συγκεκριμένα κυκλώματα παράνοµης μετανάστευσης, νοούνται οι δράσεις που διευκολύνουν εσκεμμένα επί σκοπώ πλουτισμού και κατά παράβαση των νομοθεσιών και προϋποθέσεων που ισχύουν στα κράτη µέλη, την είσοδο ή την ανάληψη εργασίας στο έδαφος των κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 5 European Commission, Press Release 10 July 2001,.Migratory flows and the European labour market. Speech by Antonio Vitorino. 5

παραµονής. 4. Οι αλλοδαποί θα μπορούσαν να έχουν εισέλθει νόμιμα και να παραμένουν νόµιµα, αλλά ενδεχομένως µπορεί να απασχολούνται παράνοµα. Η παράνοµη εργασία δεν αφορά µόνο τους αλλοδαπούς. Οµοίως, πολίτες της χώρας δραστηριοποιούνται στην παραοικονομία και εργάζονται παράνομα χωρίς να έχουν δηλώσει κάτι τέτοιο µε σκοπό να αποφύγουν τη φορολογία και τις ασφαλιστικές εισφορές. Σ. αυτήν την περίπτωση, το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης συνδυάζεται µε την ύπαρξη της παραοικονομίας γενικότερα. 2.1. Χώρες προέλευσης των λαθρομεταναστών Οι κύριες χώρες προέλευσης παράνοµων μεταναστών, ενδιαφέροντος των Κ-Μ της Ε.Ε. είναι: Το Ιράκ, Ιράν, Συρία και Τουρκία ( λαθρομετανάστες Κουρδικής προέλευσης) Αφγανιστάν, Κίνα, Βαλκανικές χώρες, Ασφαλώς υπάρχουν µερικές διαφοροποιήσεις (όσον αφορά στις χώρες προέλευσης) από ένα Κ-Μ σε άλλο, αλλά γενικά σε αυτά υπάρχουν λαθρομετανάστες από µερικές χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ., της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης. Παραδοσιακοί παράγοντες πίεσης όπως εν εξελίξει συγκρούσεις ή πολιτικές διώξεις και η σχετική ευημερία στην Ε.Ε., δίνουν κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος την εξήγηση για την ύπαρξη των ροών των παράνοµων µεταναστών, συμπεριλαμβανομένων και της παρουσίας ομοεθνών τους και ευκαιριών εργασίας στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. Στην Ισπανία και την Πορτογαλία, ο παράγοντας γλώσσα διευκολύνει την έλευση πολλών λαθρομεταναστών από τη Νότια Αμερική. Για πολλούς λαθρομετανάστες, ειδικότερα για αυτούς που προέρχονται από τη Νότια Ασία, ο τελικός προορισμός είναι το Ηνωμένο Βασίλειο. Όσο σημαντικοί είναι οι δρόμοι που ακολουθούν οι παράνομοι μετανάστες, άλλο τόσο σηµαντικά είναι τα σηµεία συγκέντρωσης αυτών. Η Μόσχα (όπου εκτιµάται ότι κάθε φορά περισσότεροι από 300.000 παράνοµοι αλλοδαποί από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, ακόμη και από την Αφρική, περιµένουν προκειμένου να διακινηθούν παράνοµα στην Ε.Ε.), το Κίεβο, η Πράγα, η Βουδαπέστη, το Σεράγεβο, το Βελιγράδι, η Κωνσταντινούπολη και όλη η περιοχή του Maghreb είναι μεταξύ των πλέον πιο διαδεδομένων και σημαντικών σημείων συγκέντρωσης. 2.2 Δρόμοι που ακολουθούν οι παράνοµοι μετανάστες. Οι γεωγραφικές σχέσεις μεταξύ των χωρών προέλευσης των λαθρομεταναστών και των χωρών προορισμού αυτών καθώς και τα υπάρχοντα μεταφορικά συστήµατα, ασφαλώς καθορίζουν σε μεγάλο βαθµό και τους δρόμους που ακολουθούν οι παράνοµοι μετανάστες. Οι δρόμοι αυτοί είναι σχεδόν οι ίδιοι µε αυτούς που χρησιμοποιούνται για τη διακίνηση των ναρκωτικών προς την Ε.Ε. 6

Ένας βόρειος δρόμος διέρχεται από τη Ρωσία και µέσω των Βαλτικών Κρατών καταλήγει στην Σκανδιναβία ή στη Γερμανία. Ένας άλλος βόρειος δρόμος διέρχεται µέσω Ρωσίας, Ουκρανίας, Πολωνίας και Τσεχίας και καταλήγει είτε στη Γερμανία, είτε στην Αυστρία. Ο παραδοσιακός «Βαλκανικός δρόμος», οδηγεί µέσω Βοσνίας Ερζεγοβίνης ή Αλβανίας στην Ιταλία ή την Ελλάδα. Από την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή, κατευθύνονται μετανάστες μέσω κακοδιατηρημένων σκαφών προς τις Ελληνικές, Γαλλικές και Ιταλικές ακτές, ενώ άλλα μικρότερα σκάφη προσπαθούν να φτάσουν στην Ισπανία προερχόμενα από το Μαρόκο. Δύο από τις πλέον χρησιμοποιούμενες χώρες διέλευσης, πριν την άφιξη στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., είναι η Ρωσία και η Τουρκία, που χρησιμοποιούνται είτε ως σηµεία συγκέντρωσης πριν το τελικό ταξίδι στη Δυτική Ευρώπη, είτε ως σηµεία αναχώρησης. Επίσης, τα Βαλκάνια (Σεράγεβο και Βελιγράδι) ακόµα θεωρούνται ως ευρέως χρησιμοποιούμενη περιοχή διέλευσης προς την Ε.Ε., όπως επίσης και η Βόρεια Αφρική και ειδικότερα η περιοχή Θέουτα (Ceuta) 6 στο Μαρόκο. Ακόµα ένας δρόµος που αποκτά µια αυξανόμενη σημασία στη διακίνηση των παράνοµων µεταναστών προς τις χώρες της Ε.Ε. είναι αυτός που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ο δρόµος των Δυτικών Ακτών της Αφρικής στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο συγκεκριμένος δρόµος μπορεί να διακριθεί σε δύο επί μέρους δρόμους: α) Ο ένας δρόµος χρησιμοποιείται από λαθρομετανάστες που συγκεντρώνονται κατ αρχήν σε λιμάνια της Νιγηρίας, Κάμπιας, Γκάνας και Σενεγάλης και στην συνέχεια κατευθύνονται ως λαθρεπιβάτες σε φορτηγά πλοία, προς την Ευρώπη. β) Ο δεύτερος δρόµος χρησιμοποιείται από λαθρομετανάστες που προέρχονται από τις Υπό-Σαχάριες χώρες και έχουν προορισμό τις Κανάριες Νήσους. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται μικρότερα σκάφη. Εν κατακλείδι, υπάρχουν έξι κύριοι δρόμοι, που τυγχάνουν ιδιαίτερης προσοχής: Ο Βαλκανικός δρόµος, Ο δρόµος της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, Ο δρόµος της Βορείου Αφρικής, Ο δρόµος της Ανατολικής Μεσογείου, Ο δρόµος των Δυτικών Ακτών της Αφρικής στον Ατλαντικό Ωκεανό και Ο δρόµος της Βαλτικής. Επιπροσθέτως, οι αεροπορικοί δρόμοι που ακολουθούν οι λαθρομετανάστες προκειμένου να προσεγγίσουν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία αφού έχει διαπιστωθεί ότι διεθνή αεροδρόμια της Ευρώπης είναι μερικά από τα κύρια σηµεία για την είσοδο αυτών. Οι κύριοι αεροπορικοί δρόμοι της λαθρομετανάστευσης προς την Ε.Ε. είναι οι παρακάτω: i. Εκουαδόρ- Άμστερνταμ ii. Σάο Πάολο, Ρίο ντε Τζανέιρο Λισσαβόνα iii. Γιοχάνεσμπουργκ Δουβλίνο iv. Λάγος (Νιγηρία) Άμστερνταμ v. Λάγος Λονδίνο vi. Χαράρε (Ζιμπάμπουε) Λάγος vii. Λουάντα (Αγκόλα) Λισσαβόνα 6 Η Θέουτα (ισπανικά: Ceuta) είναι πόλη στη βόρεια ακτή της Αφρικής, ακριβώς απέναντι από το Γιβραλτάρ, η οποία είναι έδαφος της Ισπανίας. Αποτελεί μια από τις 17 αυτόνομες κοινότητες (Περιφέρειες) της χώρας και έχει χερσαία σύνορα στα νότια με το Μαρόκο. 7

viii. Λάγος - Ρώµη, Μιλάνο ix. Σαγκάη, Χονγκ Κονγκ Άμστερνταμ x. Καζανμπλάνκα Παρίσι xi. Κωνσταντινούπολη- Μόσχα Άμστερνταμ xii. Μπανγκόκ - Σιγκαπούρη - Γιοχάνεσμπουργκ - Κουρακάο Άμστερνταμ. 3.Το νομικό καθεστώς των αλλοδαπών είσοδος των αλλοδαπών εντός ελληνικής επικράτειας Η είσοδος των αλλοδαπών στο ελληνικό έδαφος γίνεται μόνο από τις ελεγχόμενες μεθοριακές διαβάσεις που καθορίζονται με προεδρικό διάταγμα το οποίο εκδίδεται με πρόταση του υπουργού Εξωτερικών Εθνικής Άμυνας, Οικονομικών και Δημόσιας Τάξης. 7 Έλεγχος εισόδου Σε αντίθεση με τους έλληνες που η είσοδος στην ελληνική Επικράτεια αποτελεί απόλυτο δικαίωμα, η είσοδος των αλλοδαπών υποβάλλεται σε αστυνομικό έλεγχο. κατά την άφιξη και αναχώρηση του και απαιτείται να έχει διαβατήριο η άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο που αναγνωρίζεται από διεθνές συμβάσεις 8. Το απόλυτο δικαίωμα αναγνωρίζεται και στους Κοινοτικούς, το οποίο απορεί από το άρθρο 47 της Σύμβασης της Ρώμης. 9 ΕΞΑΙΡΕΣΗ: Σε εξαιρετικές περιπτώσεις το άρθρο 5 παρ. 5 του νόμου 2910/2001, ορίζει ότι επιτρέπεται η είσοδος από τις υπηρεσίες έλεγχου διαβατηρίων κατά την άφιξη του αλλοδαπού στο σημείο εισόδου ύστερα από απόφαση του υπουργού Δημόσιας Τάξης. Προϋποθέσεις εισόδου αλλοδαπού στην Ελλάδα Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 2 του ισχύοντος νόμου, οι ελληνικές αρχές μπορούν να απαγορεύουν την είσοδο στην Ελλάδα αλλοδαπού που έχει θεώρηση εισόδου σε αυτές τις περιπτώσεις: i. Περιλαμβάνεται στο κατάλογο των αλλοδαπών για τους οποίους υπάρχει απαγόρευση εισόδου σύμφωνα με το α.49 του ν. 29 10/2001. ii. Εάν αποτελεί Κίνδυνο για την Δημόσια Υγεία και την Δημόσια Ασφάλεια Κίνδυνο για την Δημόσια Τάξη η την Δημόσια ασφάλεια μπορεί να προκαλέσουν και η τοξικομανία και οι ορισμένες ψυχικές ασθένειες. Η Δημόσια τάξη και η ασφάλεια της χώρας αποτελούν γενικές ρήτρες για την άρνηση των αλλοδαπών σε όλα τα νομικά συστήματα. Η εφαρμογή αυτών των ρητρών γίνεται με Εθνικά κριτήρια. iii. Το διαβατήριο δεν εξασφαλίζει την επάνοδο στην χώρα προέλευσης. Σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 1 ο αλλοδαπός έρχεται με σκοπό να παραμένει στην Ελλάδα για λόγο για τον οποίο απαιτείται η έκδοση άδειας παραμονής. Οι λόγοι αυτοί μπορεί να είναι: 7 Άρθρο 3 του ν. 2910/2001. 8 Άρθρο 41 του ν. 2910/2001. 9 Τα ίδια ισχύουν όσον αφορά τους κοινοτικούς για την ελευθερία κινήσεως εγκαταστάσεως και κυκλοφορίας τους. 8

Σπουδές, άσκηση ανεξάρτητη της οικονομικής δραστηριότητας (παροχή εξαρτημένης εργασίας), οικογενειακή συνένωση και ειδικοί λόγοι Για λόγους σπουδών σύμφωνα βλ. άρθρο 10-18 του v.2910/2001 Για λόγους άσκησης ανεξάρτητης Οικονομικής δραστηριότητας. 10 Σύμφωνα με το άρθρο 25/1 η είσοδος στην χώρα αλλοδαπού φυσικού προσώπου με σκοπό την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας χωρίς εξάρτηση από κάποιον εργοδότη. Για λόγους οικογενειακής συνένωσης. Η αρχή της συνένωσης των οικογενειών των μεταναστών βρίσκεται διατυπωμένη τόσο στην Ευρωπαϊκοί Σύμβαση Εγκατάστασης φυσικών προσώπων του 1955 που η Ελλάδα ήδη κυρώθηκε με το ν..δ.4429/64,οσο και στην τελική πράξη του Ελσίνκι της 1/8/1975 που είχε υπογράφει από την Ελλάδα στα πλαίσια της Διάσκεψης για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΔΑΣΕ). 11 Σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 του νόμου ο αλλοδαπός που κατοικεί νόμιμα στην Ελλάδα επί δυο τουλάχιστον έτη μπορεί να ζητήσει την είσοδο και την εγκατάσταση στην χώρα μελών της οικογένειας του με την προϋπόθεση ότι: α)τα μέλη πρόκειται να κατοικήσουν μαζί του β)ο αιτών αλλοδαπός αποδεικνύει ότι διαθέτει προσωπικό εισόδημα σταθερό και επαρκές για τις ανάγκες της οικογένειας του, το οποίο δεν μέρει να είναι μικρότερο από το εισόδημα του ανειδίκευτου εργάτη. Για ειδικούς λόγους. Άρθρο 34 του νόμου 2910/2001: είσοδος και παραμονή αλλοδαπών αθλητών και προπονητών που έχει αναγνωρισθεί από τις Ελληνικές Αρχές για την εγγραφή, μεταγραφή, η πρόσληψη τους σε αναγνωρισμένο σωματείο σε ΑΑΕ/η ΑΤΑ. 12 Άρθρο 35 του ν. 2910/2001: Είσοδος και παραμονή μελών διοικητικού συμβουλίου διαχειριστών και προσωπικού εταιριών. Άρθρο 36 του ν. 2910/2001, επιτρέπει την είσοδο και παραμονή αλλοδαπών πνευματικών δημιουργών και μελών καλλιτεχνών συγκροτημάτων. Επίσης δίνεται άδεια παραμονής ολιγοήμερης για τουρισμό, συνέδρια πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις. 13 ΠΑΡΑΜΟΝΗ Η παραμονή αλλοδαπού στην Ελληνική Επικράτεια επιτρέπεται μόνο για το χρόνο που ορίζει η αντίστοιχη άδεια, η οποία συναρτάται με την εκπλήρωση κάποιων υποχρεώσεων εκ μέρους του αλλοδαπού σύμφωνα με το α.41 του ν. 2910/2001. Ο αλλοδαπός ως μέλος της κοινωνίας είναι φορέας ατομικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, και ως εκ τούτου έχει δικαίωμα να χαρεί τα κυριότερα δικαιώματα που 10 Βλ. α. 25 27 του ν. 2910/2001. 11 Βλ. άρθρο 8 της οδηγίας 64/221 ΕΟΚ, επίσης τα άρθρα 28-33 του ν. 2910/2001. 12 Α. 34 του ν. 2910/2001. 13 Βλ. άρθρα 35 37 του ν. 2910/2001 9

αποκτά κάθε άνθρωπος με την γέννηση του (τα λεγόμενα Μητρικά Συνταγματικά δικαιώματα) της ζωής τιμής ελευθέριας & Θρησκείας, ανεξαρτήτως αν ο αλλοδαπός είναι νόμιμος η όχι. Πάντοτε αυτός έχει επάνω του αυτά τα δικαιώματα. Οι αλλοδαποί έχουν ελευθέρια κινήσεως και εγκαταστάσεως στην Ελληνική Επικράτεια εκ του νόμου.15 Η άδεια παραμονής αλλοδαπού δίνεται στα πρόσωπα που φέρνουν τους λόγους και προϋποθέσεις που αναλύσαμε παραπάνω. Εφόσον συντρέχουν οι λόγοι και οι προϋποθέσεις αυτοί κρίνεται εύλογη η έκδοση άδειας παραμονής και αυτό με κάθε επιφύλαξη. Να επισημάνουμε ότι άδεια παραμονής δεν μπορεί να δοθεί σε αυτούς που φέρνουν κίνδυνο για την δημόσια τάξη η δημόσια υγειά Άδεια παραμονής μπορεί να δοθεί για εξαιρετικούς λόγους που είπαμε. Ως ιδιαίτερα εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούν να θεωρηθούν εκείνες που αφορούν την έκταση και μη προγραμματισμένη ανάγκη έλευσης του αλλοδαπού που έχει κατεπείγοντα χαρακτήρα.16 Εξαίρεση αποτελεί η καθιέρωση δικαιώματος Πολιτικού Ασύλου, από ορισμένα ξένα συντάγματα. Έτσι πχ. το άρθρο 16 παρ. 2 του βασικού νόμου της Ομοσπονδιακής Γερμανίας τα διωκόμενα για πολιτικούς λόγους πρόσωπα απολαμβάνουν δικαίωμα ασύλου. Το δικαίωμα αυτό διαφέρει λίγο από το άρθρο 5 παρ. 2 εδ. 3 του ελληνικού Συντάγματος και είναι πιο περιορισμένο. Το δικαίωμα του πολιτικού άσυλου το οποίο κατοχυρώνεται συνταγματικά και του οποίου φορέας είναι αλλοδαπός πρόσφυγας, πρέπει να το διακρίνουμε από το δικαίωμα του άσυλου που αναγνωρίζει το Διεθνές δίκαιο (του οποίου φορείς είναι μόνο τα Κράτη - μέλη και όχι τα φυσικά αλλοδαπά πρόσωπα. Οι διατάξεις του Συντάγματος μας δεν καθιερώνουν δικαίωμα παραμονής στο ελληνικό έδαφος του αλλοδαπού που διώκεται για την υπέρ της ελευθέριας δράση του. Με την διάταξη αυτή απαγορεύεται η έκδοση του αλλοδαπού στο κράτος που τον διώκει, αλλά δεν αποκλείεται και η απέλαση του αλλοδαπού σύμφωνα με τις διατάξεις του κοινού δικαίου.17 ΕΞΟΔΟΣ Η έξοδος του αλλοδαπού από την Ελληνική Επικράτεια δεν κατοχυρώνεται συνταγματικά,18 όμως αυτό κατοχυρώνεται υπέρ παντός έλληνα η αλλοδαπό. Καθένας δεν μπορεί να εμποδιστεί να εγκαταλείψει την χώρα. Αναγκαστική έξοδος των ελλήνων δεν προβλέπεται. Μόνο κατ εξαίρεση είναι δυνατή η απαγόρευση εξόδου στους έλληνες. Αντιθέτως κάτι τέτοιο δεν ισχύει για τους αλλοδαπούς.19 Η αναγκαστική έξοδος των αλλοδαπών γίνεται με δύο τρόπους είτε με ΑΠΕΛΑΣΗ είτε με ΕΚΔΟΣΗ. ΑΠΕΛΑΣΗ Απέλαση ως μέτρο ασφάλειας είναι πράξη της δικαστικής ή διοικητικής αρχής, μια επιταγή, προκείμενου ο αλλοδαπός να εγκαταλείπει την χώρα. Ο I. Βούλγαρη χρησιμοποιεί και έναν δεύτερο ορισμό μάλλον λίγο πιο «αυστηρό» στον τρόπο έκφρασης όμως που όντως ισχύει. Για αυτόν απέλαση είναι η βίαιη απομάκρυνση αλλοδαπού από το ελληνικό έδαφος, όπου είχε την διαμονή. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι δεν υπάρχει διάκριση αν το πρόσωπο είναι ομογενής ή αλλογενής. 10

Δεν απελαύνεται ο αλλοδαπός που έχει γνωρισθεί ως πρόσφυγα εκτός αν ανακληθεί η αναγνώριση του αυτή, σύμφωνα με την Σύμβαση της Γενεύης του195 1(ν.δ.3989/1959) και το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης του 1961 (Ν.389/1969)21. Διοικητική Απέλαση επιτρέπεται: Αν ο αλλοδαπός έχει καταδικαστεί τελεσίδικα σε ποινή στερητικής ελευθέριας, Έχει παραβιάσει τις διατάξεις του νόμου, Η παρουσία του είναι επικίνδυνη για την δημόσια τάξη ή ασφάλεια της χώρας, ή για την δημόσια υγεία. Απαγορεύεται η Απέλαση εάν: είναι ανήλικος και οι γονείς του διαμένουν στην Ελλάδα,. είναι γονέας ημεδαπού ανηλίκου και ασκεί την γονική μέριμνα, έχει υπερβεί το 80 έτος της ηλικίας του. Απαγορεύεται η έκδοση του αλλοδαπού που διώκεται για την δράση του υπέρ της ελευθερίας (ν.4165/1961) & άρθρα 446-456 Κ. Ποιν. Δ ΕΚΔΟΣΗ Έκδοση, καλείται υπό των αρχών του Κράτους παράδοσης εις τας αρχάς ετέρου κράτους ατόμου (αλλοδαπού), το οποίον πρόκειται να δικαστεί για εγκληματική πράξη η να εκτίσει την δι αυτήν επιβληθείσα ποινή22 (Extradition). Στην ευρύτερη έννοια του πολιτικού αδικήματος υπάγεται και η ειδικότερη περίπτωση της δράσεως υπέρ της ελευθερίας μόνο όμως για την τελευταία αυτή περίπτωση το Σύνταγμα απαγορεύει ρητώς την έκδοση αλλοδαπού, αυτονόητα δε έστω και αν υπάρχει σχετική σύμβαση με τη συγκεκριμένη χώρα. Για τις άλλες περιπτώσεις θα ισχύουν οι επί μέρους διμερείς συμβάσεις (ν.4165/1961). Πάντως σήμερα υπάρχει διεθνής νομοθετική τάση και διεθνής πρακτική να απαγορεύεται η έκδοση των πολιτικών εγκληματιών.23 3.1.Η στατιστική απεικόνιση των μεταναστών στην Ελλάδα Η στατιστική απεικόνιση των μεταναστών στην Ελλάδα είναι ελλιπής και αρκετά φτωχή. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής πληθυσμού Μάρτιος 2001, στην Ελλάδα ο επίσημος αριθμός των ξένων αποτελούσε περίπου το 7% του συνολικού πληθυσμού, (797.091 στο σύνολο του πληθυσμού που ήταν 10.900.000) (Στις αρχές του 2004, το 8% του συνολικού πληθυσμού της Ευρώπης ήταν μετανάστες). Αυτός βέβαια ο δείκτης δεν είναι απεικονιστικός της πραγματικής κατάστασης εφόσον στην απογραφή δεν γίνονταν κάποια σαφής διάκριση σε μετανάστες, πρόσφυγες ή ξένους εργαζόμενους μετατρέποντας το ποσοστό απασχόλησης σε 10 15% του πραγματικού εργατικού δυναμικού. Το 1998 δίνεται η πρώτη οργανωμένη δυνατότητα δημογραφικής καταγραφής του μεταναστευτικού δυναμικού της χώρας μας. Η καταγραφή έδειξε ότι ο αριθμός των χωρών προέλευσης των μεταναστών έφτανε τις 120 χώρες. 11

Συγκεκριμένα: Χώρες προέλευσης Ποσοστό μεταναστών στην Ελλάδα Αλβανία 65% Βουλγαρία 6,7% Ρουμανία 4,5% Πακιστάν 2,9% Ουκρανία 2,7% Γεωργία 2,0% Ινδία 1,7% Αίγυπτος 1,7% Φιλιππίνες 1,5% Μολδαβία 1,2% Πολωνία 2,3% Πηγή: ΕΣΥΕ, απογραφή πληθυσμού 2001 Οι αριθμοί βέβαια αυτοί είναι ενδεικτικοί και ενδέχεται να μην απεικονίζουν τον πραγματικό αριθμό μεταναστών που φιλοξενεί η Ελλάδα, μιας και το φαινόμενο της λαθρομετανάστευσης εξακολουθεί να υφίσταται. Επιπροσθέτως στα ανωτέρω ποσοστά δεν συμπεριλαμβάνονται οι μετανάστες οι οποίοι παραμένουν για μικρό χρονικό διάστημα στη χώρα μας μέχρις ότου πάνε σε κάποιο άλλη χώρα, ή αυτοί που μετακινούνται για μικρό χρονικό διάστημα και επιστρέφουν ξανά στη χώρα τους Ρεκόρ όλων των εποχών κατέρριψαν το 2008 οι μαζικές εισροές λαθρομεταναστών από τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, μέσα στο πρώτο 9μηνο του 2008 έχουν συλληφθεί 10.352 μετανάστες που επιχείρησαν να περάσουν χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα από τα τουρκικά παράλια στα νησιά του Αιγαίου. Ήδη ο αριθμός λαθρομεταναστών που έχουν συλληφθεί το 2009 από τους λιμενικούς έχει ξεπεράσει το συνολικό αριθμό της χρονιάς του 2008, καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ εισροής αλλοδαπών την τελευταία δεκαετία στη χώρα μας. Από τα μέχρι στιγμής στοιχεία προκύπτει ότι θα υπάρξει κατακόρυφη αύξηση εισόδου μεταναστών από τα θαλάσσια σύνορα στη χώρα. «Η αύξηση αυτή υπολογίζεται ότι θα κυμανθεί σε ποσοστό άνω του 50% σε σχέση με το 2007, λόγω του μεγάλου αριθμού λαθρομεταναστών που έχουν 12

συγκεντρωθεί και εξακολουθούν να συρρέουν στα απέναντι τουρκικά παράλια» τονίζει στον ΕΤ ο διευθυντής Ασφάλειας του ΥΕΝ πλοίαρχος κ. Ιωάννης Καρόπου- Λο. Και επισημαίνει ότι οι ρυθμοί εισόδου λαθρομεταναστών αρχικά στην Τουρκία και μετά στην Ελλάδα δεν πρόκειται να μειωθούν αν δεν ληφθούν μέτρα και δεν επικρατήσει πολιτική σταθερότητα στις χώρες προέλευσης των μεταναστών, όπως είναι το Ιράκ, το Πακιστάν, το Αφγανιστάν, η Σομαλία κ.ά 14. 3.2. Οι οικονομικές επιπτώσεις των μεταναστών στην Ελληνική οικονομία Πολύ γενικά θα λέγαμε ότι: Οι μετανάστες συμβάλλουν θετικά στην οικονομική μεγέθυνση Οι μετανάστες δεν υποκαθιστούν στην πλειονότητά τους Έλληνες εργαζόμενους Υπάρχουν πεδία στην αγορά εργασίας στα οποία δραστηριοποιούνται μόνο μετανάστες Πιο συγκεκριμένα σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες οι επιπτώσεις της μετανάστευσης μετά το 1989 για την οικονομία της χώρας έχουν κριθεί θετικές. Στην ειδική αναφορά που γίνεται στην τελευταία Έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το 2006 επισημαίνεται ότι: η οικονομική δραστηριότητα των μεταναστών συμβάλλει στην αύξηση του ΑΕΠ, ενισχύει την ευελιξία στην αγορά εργασίας, συντελεί στη συγκράτηση του κόστους εργασίας και επιβραδύνει τη γήρανση του πληθυσμού. Οι μακροχρόνιες επιδράσεις της μετανάστευσης στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας θα εξαρτηθούν από το μέγεθος των μελλοντικών μεταναστευτικών ροών σε συνδυασμό με τις συνθήκες που θα επικρατήσουν στην αγορά εργασίας. Στον βαθμό που οι μετανάστες θα ενσωματωθούν στην ελληνική κοινωνία και που θα αναβαθμιστούν οι δεξιότητες και το εκπαιδευτικό επίπεδό τους, θα ενισχυθεί η συμβολή τους στην άνοδο της παραγωγικότητας και στην ανάπτυξη και άλλων κλάδων δραστηριότητας πέραν αυτών στους οποίους τώρα είναι συγκεντρωμένοι. α. Επιπτώσεις μετανάστευσης στην αγορά εργασίας Απαλύνει τις αυστηρές γεωγραφικές δυσκαμψίες οι μετανάστες πάνε σε περιοχές με υψηλή ζήτηση που δεν είναι εύκολο να μετακινηθούν για λίγο χρόνο Έλληνες εργαζόμενοι. Η αρχική τους ενσωμάτωση σε τομείς της άτυπης οικονομίας ή της παραοικονομίας λειτούργησε σαν φίλτρο στη μετάβαση για πιο σταθερές δουλειές. Κατά περιοχές όσο υψηλότερη η συγκέντρωση των μεταναστών τόσο χαμηλότερη η ανεργία. β. Επιπτώσεις μετανάστευσης στην οικονομία Εξαιτίας του χαμηλού εργατικού κόστους η μετανάστευση συγκράτησε εν μέρει την μετεγκατάσταση ορισμένων κατηγοριών επιχειρήσεων σε 14 Εφ. Ελεύθερος Τύπος Τρίτη 21 Οκτωβρίου 2008 13

χώρες χαμηλού κόστους. Υπήρξε υψηλή ζήτηση χωρίς ανατιμήσεις. Θετική επιρροή στην αύξηση της γυναικείας απασχόλησης (μέσω της φροντίδας των ηλικιωμένων και των παιδιών). γ. Επιπτώσεις στο ασφαλιστικό και φορολογικό σύστημα Οι οικονομικοί μετανάστες είναι νέοι και συμβάλλουν στην επιβίωση του ασφαλιστικού συστήματος. Οι οικονομικοί μετανάστες είναι νέοι και επιβαρύνουν συγκριτικά λιγότερο τη νοσοκομειακή και φαρμακευτική περίθαλψη. Απασχόληση Όπως έχουμε αναφέρει ο αριθμός των μεταναστών, σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2001, είναι 762.191. Από αυτούς το 51,4% είναι εργαζόμενοι. Κατάσταση Απασχόλησης Αριθμός μεταναστών Ποσοστιαία Αναλογία (%) Εργαζόμενος 391.674 51,4 Ζητούσε εργασία 21.593 2,8 Ζητούσε εργασία για πρώτη φορά 18.885 2,5 Μαθητής 85.031 11,2 Συνταξιούχος 30.148 4,0 Εισοδηματίας 1.476 0,2 Οικιακά 108.236 14,2 Άλλη περίπτωση 23.900 3,1 Άτομα ηλικίας <10 ετών 81.248 10,7 Σύνολο 762.191 100 Πηγή: ΕΣΥΕ, απογραφή πληθυσμού 2001 Με βάση τα στοιχεία του ανωτέρω πίνακα παρατηρούμε ότι περίπου το 50% 14

των μεταναστών απασχολείται. 4. Η διακίνηση μεταναστών ως μορφή οργανωμένου εγκλήματος. Η Διακίνηση μεταναστών με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση της μεταφοράς τους αποτελεί μία από τις ιδιαίτερες κατηγορίες του εμπορίου ανθρώπων. Σε αυτή την περίπτωση οι δράστες εκμεταλλεύονται τις δυσκολίες μετακίνησης των μεταναστών που δημιουργούνται από την απόσταση και τα μέτρα αποτροπής που παίρνουν οι χώρες υποδοχής και αναλαμβάνουν ή διευκολύνουν τη μεταφορά εισπράττοντας μεγάλα ποσά από τους μετανάστες. Γιατί όμως το εμπόριο ανθρώπων είναι σχεδόν πάντα οργανωμένο έγκλημα; Ας δούμε κατ αρχήν τον ορισμό του οργανωμένου εγκλήματος. Ο ακριβής προσδιορισμός του έχει ίσως μόνο μεθοδολογική σημασία μια που μέσα από αυτόν επιχειρείται η περιγραφή ιδιαίτερα περίπλοκων παράνομων δράσεων και ενεργειών. Σύμφωνα με την Interpol (International Police) ο ορισμός της «ομάδας» οργανωμένου εγκλήματος είναι: «Μια ομάδα που έχει επιχειρηματική δομή και κύριο αντικείμενο της είναι η πρόσκτηση οικονομικού οφέλους μέσα από παράνομες δραστηριότητες που ευδοκιμούν βασιζόμενες συχνά στο φόβο και τη διαφθορά» 15 Ο ορισμός αυτός όπως όλοι καταλαβαίνουμε είναι πολύ γενικός και, άλλοτε υπερκαλύπτει άλλοτε υπολείπεται στην περιγραφή των πράξεων του οργανωμένου εγκλήματος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει ένα άλλο τρόπο περιγραφής της έννοιας του οργανωμένου εγκλήματος. Χρησιμοποιεί για αυτό το σκοπό 11 κριτήρια με βάση τα οποία γίνεται η διάκριση της ύπαρξης ή όχι οργανωμένου εγκλήματος σε μια οποιαδήποτε εγκληματική ενέργεια. Τα κριτήρια αυτά είναι: 1. Να υπάρχει συνεργασία μεταξύ περισσοτέρων προσώπων 2. Να υπάρχει καταμερισμός καθηκόντων μεταξύ τους 3. Η εγκληματική δραστηριότητα να έχει μεγάλη χρονική διάρκεια 4. Να υπάρχει εσωτερική πειθαρχία και έλεγχος στην «ομάδα» 5. Να γίνεται διάπραξη σοβαρών ποινικών αδικημάτων 6. Η εγκληματική δράση να έχει διεθνή χαρακτήρα 7. Να γίνεται χρήση διαφόρων μορφών βίας 8. Να υπάρχουν διάφορες μορφές επιχειρηματικών ή εμπορικών δομών. 9. Να διενεργείται ξέπλυμα χρήματος 10. Να υπάρχει τάση για άσκηση επιρροής και στενές σχέσεις στους τομείς της πολιτικής, των ΜΜΕ, της δημόσιας διοίκησης, των δικαστικών, οικονομικών ή αστυνομικών αρχών. 11. Βασικός στόχος είναι η επιδίωξη κέρδους ή ισχύος. 16 Με βάση αυτά τα κριτήρια το εμπόριο ανθρώπων στη μορφή της δουλεμπορίας, είναι σχεδόν πάντα οργανωμένο έγκλημα, δεδομένου ότι υπάρχει συνεργασία περισσοτέρων προσώπων, η εγκληματική δραστηριότητα έχει χρονική διάρκεια και 15 Fenton Bresler, (1992) "Interpol" London: Penguin 16 Βλ. σχετ. Παπακωνσταντής Γ. (2006), Στοιχεία εγκληματολογίας και αντεγκληματικής πολιτικής. Αθήνα-Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλα, σελ. 60 15

διεθνή χαρακτήρα, διαπράττονται σοβαρά ποινικά αδικήματα, συχνά γίνεται χρήση όλων των μορφών βίας. Έχει δηλαδή τα βασικότερα χαρακτηριστικά κριτήρια του οργανωμένου εγκλήματος. 17 Εξάλλου, ο χαρακτηρισμός της εγκληματικής αυτής δραστηριότητας ως «εμπόριο» δείχνει ακριβώς αυτό που σημαίνει, δηλαδή οργανωμένη εμπορική δραστηριότητα. Έτσι συναντούμε όλους τους εμπορικούς κανόνες, οι οποίοι εφαρμόζονται στα κάθε λογής προϊόντα. Έχουμε λοιπόν προσφορά και ζήτηση, έχουμε χονδρεμπόρους και εισαγωγείς, έχουμε πράκτορες και διαμετακομιστές - μεταφορείς, έχουμε διαφημιστές και καταναλωτές μόνο που στην προκείμενη περίπτωση το προϊόν που αποτελεί αντικείμενο εμπορίου είναι άνθρωποι. Η επιθυμία για μια καλύτερη ζωή, δημιουργεί προσφορά μεταναστών. Η προσπάθεια για μείωση του κόστους εργασίας, δημιουργεί ζήτηση φτηνών εργατικών χεριών. Οι διακινητές εκμεταλλεύονται τη ροή από την προσφορά στη ζήτηση. Οι δυσκολίες που παρεμβάλλονται σ αυτή τη ροή, (σύνορα, νομοθεσία, πρακτικά προβλήματα κ.λπ.), δημιουργούν το πλαίσιο στο οποίο οι διακινητές παρεμβαίνουν και διευκολύνουν τη διενέργεια του εμπορίου. Όσο μεγαλύτερη η προσδοκία για βελτίωση των συνθηκών ζωής τους των υποψηφίων μεταναστών, τόσο μεγαλύτερη προσφορά για μετανάστευση και τόσο μεγαλύτερη ζήτηση των υπηρεσιών των διακινητών άρα αύξηση της τιμής των υπηρεσιών τους, η οποία επίσης αυξάνεται όσο μεγαλύτερες είναι οι δυσκολίες στη μεταφορά. Οι τρόποι με τους οποίους διεξάγεται το οργανωμένο έγκλημα του εμπορίου ανθρώπων μπορούν γενικά να περιγραφούν ως εξής: Προσέγγιση με διάφορους τρόπους στις χώρες αποστολής, ατόμων που επιθυμούν να μεταναστεύσουν. Συνήθως αυτό γίνεται κατά ομάδες που συνδέονται με συγγενικούς ή φιλικούς δεσμούς μεταξύ τους, ή κατάγονται από την ίδια περιοχή. Οι «πράκτορες», οι οποίοι είναι συνήθως ομοεθνείς τους με ανακοινώσεις, μεταβάσεις σε χωριά, ενημέρωση διαφόρων τοπικών «ηγετών» ακόμη και με αγγελίες σε εφημερίδες, έρχονται σε επαφή με τους υποψήφιους μετανάστες. Τους δίνουν τις πρώτες πληροφορίες και κλείνουν τη συμφωνία μεταφοράς με το «κεφάλι». Τους ενημερώνουν για την ημερομηνία και τον τόπο αναχώρησης, στοιχεία τα οποία αλλάζουν συχνά. Ο υπεύθυνος- αρχηγός της «επιχείρησης», έχει κλείσει συμφωνία με τον ιδιοκτήτη του μέσου μεταφοράς ή έχει αγοράσει το μέσον με τη χρήση κάποιου μεσάζοντα. Βασική προϋπόθεση το χαμηλό κόστος και οι δυνατότητες μεταφοράς. Οι πράκτορες συγκεντρώνουν τους μετανάστες στον τόπο μεταφοράς και τους επιβιβάζουν στο μέσο (πλοίο συνήθως ή φορτηγό) ή τους διευκολύνουν στη μετακίνησή τους μέσα από περάσματα στεριάς, τους εφοδιάζουν με πλαστά έγγραφα κλπ. Μέσα σε άθλιες συνθήκες, γίνεται η μεταφορά σε προκαθορισμένο τόπο όπου συνήθως περιμένουν «πράκτορες» υποδοχής, υπήκοοι συνήθως της χώρας υποδοχής. Αυτοί είτε κρύβουν προσωρινά τους μετανάστες είτε τους προωθούν προς το εσωτερικό της χώρας. Τότε συνήθως εισπράττουν είτε από τους ίδιους είτε από τους συγγενείς τους, το υπόλοιπο των χρημάτων. Συχνά επειδή δεν 17 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Δημοσίας Τάξης (Υ.Δ.Τ). οι δράστες εμπορίου ανθρώπων συγκροτούν συχνά πολυεθνικές ομάδες και έχουν αρκετά άλλα χαρακτηριστικά οργανωμένου εγκλήματος. Παρόλα αυτά η καταγραφή τους δεν είναι εύκολη δεδομένου ότι ακόμη και όταν ανακαλύπτονται κάποιες περιπτώσεις, σπάνια είναι δυνατή η πλήρης διαλεύκανση και καταγραφή τους ως μορφές οργανωμένου εγκλήματος 16

υπάρχουν χρήματα, δεσμεύουν για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα τις αμοιβές από τη δουλειά των μεταναστών. 18 Η διακίνηση μεταναστών είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση συγκρότησης πολυεθνικών οργανωμένων συμμοριών που αναλαμβάνουν τη στρατολόγηση και τη μεταφορά λαθρομεταναστών και οι οποίες πολλές φορές έχουν «παρακλάδια» ή διασυνδέονται με άλλες ομάδες που βρίσκουν δουλειά στους αλλοδαπούς και τους εκμεταλλεύονται. 19 Η οικονομική εκμετάλλευση των ανθρώπων αυτών αλλά και οι κίνδυνοι και οι κακουχίες που υφίστανται δημιουργούν ένα εντελώς απάνθρωπο πλαίσιο δράσης των οργανωμένων συμμοριών. Οι μέθοδοι αυτές καθιστούν ακόμη δυσκολότερη την αντιμετώπιση του προβλήματος. 4.1.Οι ιδιαιτερότητες στην αντιμετώπιση του εμπορίου ανθρώπων Κάθε είδος εγκλήματος έχει συγκεκριμένα προβλήματα στην αντιμετώπισή του, όμως ειδικά το εμπόριο ανθρώπων έχει ιδιαιτερότητες τις οποίες θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε παρακάτω. Οι ιδιαιτερότητες αυτές τείνουν να συσσωρεύουν δυσκολίες στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Για καλύτερη μελέτη μπορούμε να τις χωρίσουμε σε α) κοινωνικοπολιτικές, β) νομικές και γ) επιχειρησιακές. Α) Κοινωνικοπολιτικές ιδιαιτερότητες στην αντιμετώπιση του εμπορίου ανθρώπων Το ίδιο το πρόβλημα του εμπορίου ανθρώπων σε μεγάλο βαθμό έχει πολιτική και κοινωνική υπόσταση. Όπως αναφέραμε στην εισαγωγή τα διεθνή προβλήματα φτώχειας, πολέμων και ανισοτήτων είναι κατ εξοχήν γεωπολιτικά και κοινωνικά προβλήματα, τα οποία δημιουργούν το μεγάλο υπόβαθρο ανάπτυξης του εμπορίου ανθρώπων. Σε κοινωνικό επίπεδο, η κοινωνική αποδοχή των υπηρεσιών των θυμάτων εμπορίου ανθρώπων εκφράζεται όχι μόνο στην καθημερινή ζωή και στη διαμόρφωση ιδεολογιών, στερεοτύπων και κοινωνικών αναπαραστάσεων αλλά και στον τρόπο που αυτά αποτυπώνονται στη νομοθεσία, στις μεθόδους δράσης και στις πρακτικές του ποινικού συστήματος. 20 Όταν για παράδειγμα αναπτύσσονται φαινόμενα ξενοφοβίας ή ρατσισμού, είναι δύσκολο για το μέσο πολίτη να θεωρήσει εκείνον που τον φοβίζει ως θύμα εγκλήματος. 21 Επιπλέον η κοινωνική αποδοχή των διαφόρων υπηρεσιών που προσφέρουν συνήθως τα θύματα, δυσκολεύουν σημαντικά την αντιμετώπιση του φαινόμενου καθιστώντας το ζήτημα προτεραιότητας. Οι κοινωνικοπολιτικές αυτές συνθήκες όπως διαπιστώνεται επηρεάζουν συνολικά το ποινικό σύστημα σε όλα τα 18 Ετήσιες εκθέσεις για το οργανωμένο έγκλημα στην Ελλάδα. Αθήνα: Υ.Δ.Τ. 19 Βλ. περισσότερα στο: Συκιώτου Αθανασία, (2003), Εμπορία ανθρώπων στα Βαλκάνια. Θύμα, δράστης και κατασταλτικές στρατηγικές. Αθήνα, Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλα 20 Για τις κοινωνικές αναπαραστάσεις βλ. σχετικά: Παπαστάμου Σ., & Μαντόγλου Α. (επιμ, 1995), Κοινωνικές Αναπαραστάσεις, Αθήνα: Οδυσσέας 21 Μαυρής Μιχάλης, (2006), Ρατσιστικές αντιλήψεις και ποινικές διαδικασίες κοινωνικού αποκλεισμού. 17

στάδια και τους φορείς του και δημιουργούν σημαντικά προβλήματα στην αντικειμενική και ανθρωπιστική του δράση και αποτελεσματικότητα. 22 Β) Νομικές ιδιαιτερότητες στην αντιμετώπιση του εμπορίου ανθρώπων Όπως αναφέραμε προηγουμένως στην Ελλάδα, το ίδιο το φαινόμενο της μετανάστευσης αντιμετωπίστηκε νομοθετικά με αρκετή καθυστέρηση και όχι επαρκώς. Ιδιαίτερα η διευθέτηση των διοικητικών κανόνων για τη νομιμοποίηση του καθεστώτος παραμονής των μεταναστών και γενικά για τη ρύθμιση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους υπήρξε καθυστερημένη και συχνά πρόχειρη, διευκολύνοντας τη δράση των εκμεταλλευτών τους αλλά και συμβάλλοντας στη δημιουργία αρνητικών στερεοτύπων για τους μετανάστες. Για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν υπήρχε ειδική νομοθεσία για το εμπόριο ανθρώπων ειδικά στη μορφή εκείνη της διακίνησης γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση. Τελικά σχετική νομοθεσία (ν.3064/2002 και Π.Δ. 233/2003), θεσμοθετήθηκε, όμως η εφαρμογή της έχει αρκετά προβλήματα τα οποία δεν φαίνεται να οφείλονται τόσο στη νομοθεσία όσο στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που περιγράψαμε παραπάνω, οι οποίες δημιουργούν σημαντικές δυσχέρειες στην καταγγελία και εξιχνίαση περιπτώσεων εμπορίας ανθρώπων. Γ) Επιχειρησιακές ιδιαιτερότητες της αντιμετώπισης του εμπορίου ανθρώπων Με τον όρο επιχειρησιακές εννοούμε τις δραστηριότητες εκείνες των διωκτικών αρχών οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν στην ανακάλυψη δραστών εμπορίου ανθρώπων δηλαδή τους δουλεμπόρους και την έναρξη ποινικής διαδικασίας εναντίον τους. Οι ιδιαιτερότητες αυτές επηρεάζονται από την κυρίαρχη ιδεολογία και την επαγγελματική κουλτούρα των αρχών, οι οποίες με τη σειρά τους επηρεάζονται σημαντικά από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που περιγράψαμε παραπάνω, αλλά και από τις αντικειμενικές δυσκολίες που παρουσιάζει αυτού του είδους η εγκληματικότητα.. Σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις, ο προσανατολισμός των διωκτικών υπηρεσιών επηρεασμένος από το γενικότερο ζήτημα αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης, επικεντρώνεται σε συλλήψεις και απελάσεις αλλοδαπών οι οποίοι βρίσκονται παράνομα στη χώρα, θεωρώντας τους δράστες του σχετικού εγκλήματος, (παράνομη είσοδος ή παραμονή στη χώρα χωρίς άδεια) χωρίς να δίνεται αντίστοιχη σημασία στα εγκλήματα που διαπράττουν οι εκμεταλλευτές τους. Επιπλέον το εμπόριο ανθρώπων ως μορφή οργανωμένου εγκλήματος έχει σημαντικές δυσκολίες στην εξιχνίαση του και την παραπομπή των δραστών στη δικαιοσύνη. Οι σύγχρονες ομάδες οργανωμένου εγκλήματος έχουν συνήθως ως αρχηγούς άτομα υπεράνω υποψίας και συχνά έχουν αυτό που λέμε «καλό» πρόσωπο στην κοινωνία, συναναστρέφονται κυρίως άτομα υψηλών κοινωνικοοικονομικών τάξεων, έχουν δημόσια ζωή και απολαμβάνουν υψηλό κοινωνικό «status». 22 Για παράδειγμα, σύμφωνα με ανακοίνωση του καθηγητή Ν. Κουράκη στο 1ο συνέριο Ελλήνων εγκληματολόγων (Μυτιλήνη, 22/23-6-2006), το 48,5% των φυλακισμένων στις Ελληνικές φυλακές είναι αλλοδαποί ενώ η συμμετοχή τους στο γενικό πληθυσμό είναι περίπου 10%. 18

Οπωσδήποτε είναι πρόσωπα με σημαντική, ανάλογα με την περίπτωση, επιρροή, διαθέτουν προσβάσεις και συχνά, περισσότερο καθορίζουν παρά καθορίζονται από το νομικό σύστημα μιας χώρας. Οι ομάδες των οποίων ηγούνται έχουν νόμιμες και φανερές δραστηριότητες αλλά ταυτόχρονα ένα αφανές μέρος αυτών ασχολείται με παράνομες δραστηριότητες. Οι αρχηγοί των εγκληματικών ομάδων σπάνια έρχονται σε άμεση επαφή με τα παράνομα τμήματα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων τους. Το οργανωμένο έγκλημα έχει συνήθως σχέση με τα λεγόμενα «εγκλήματα του λευκού κολάρου». 23 Επηρεάζει και αυτή την ίδια τη διαδικασία προσδιορισμού πράξεων ως εγκληματικών. Έτσι, το οργανωμένο έγκλημα δεν είναι απλά μια μορφή εγκληματικότητας, είναι η διαστρέβλωση και η ολική σχεδόν αμφισβήτηση των κανόνων κοινωνικής συμβίωσης όπως καθορίζονται από τις κοινωνικές διεργασίες και την καθιερωμένη κλίμακα αξιών, με τη χρήση πολλές φορές αυτών των ίδιων των κανόνων διαμόρφωσης πολιτικής. 5. Πολιτικές πρωτοβουλίες στα πλαίσια της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της διακίνησης λαθρομεταναστών Η παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες αυτού του φαινομένου, έχουν ξεπεράσει τώρα αυτές της παράνοµης διακίνησης ναρκωτικών και αποτελεί ίσως το πλέον σοβαρό πρόβληµα που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. Το πρόβληµα αυτό επιδεινώνεται τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά από την αυξανόμενη εμπλοκή ομάδων οργανωμένου εγκλήματος και αυτός είναι ο λόγος που η παράνομη μετανάστευση και η σχέση της µε το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί προτεραιότητα για την Ε.Ε. Άλλωστε µια σειρά πρωτοβουλιών που έχουν λάβει χώρα στα πλαίσια αυτής, αναδεικνύουν την σπουδαιότητα του εν λόγω ζητήματος που χρήζει µια ολιστική αντιμετώπιση. Πιο συγκεκριμένα έχουν αναληφθεί οι παρακάτω πολιτικές πρωτοβουλίες: Στις 21.11.01, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε γνωστό ένα σχέδιο αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης στην Ε.Ε., το οποίο προβλέπει την σύσταση Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Φύλαξης Συνόρων, ένα Ευρωπαϊκό σύστημα για τις θεωρήσεις εισόδων (Visa) και µια Ευρωπαϊκή πολιτική επαναπροώθησης των λαθρομεταναστών. Το συγκεκριμένο σχέδιο κατ αρχήν εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης την 28.02.02. Ωστόσο οι συζητήσεις σχετικά µε τις λεπτομέρειες του σχεδίου συνεχίζονται Στις 28.02.02, το Συμβούλιο της Ευρώπης ενέκρινε επίσης την εφαρμογή του συστήματος EURODAC 24 για τα άτοµα που ζητούν πολιτικό άσυλο στην Ε.Ε., µε αντικειμενικό στόχο την αποθάρρυνση της λεγομένης «αγοράς 23 Βλ. Σπινέλλη Κ., Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριττάνικα, σ. 68 24 Ευρωπαϊκό Σύστημα Δακτυλικών Αποτυπωμάτων. Τράπεζα δεδομένων δακτυλικών υποτυπωμάτων όλων των αιτούντων άσυλο στην Ε.Ε. Θεσπίστηκε µε τον Κανονισµό (ΕΚ) 2725/2000 του Συμβουλίου στις 11.12.2000 µε σκοπό την αντιπαραβολή των δακτυλικών αποτυπωµάτων των αιτούντων άσυλο για την αποτελεσµατική εφαρµογή της Σύµβασης του Δουβλίνου, η οποία κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο το 1997. 19

ασύλου» (asylum shopping), όπου άνθρωποι διασχίζουν τα σύνορα ψάχνοντας για εξεύρεση ασύλου µε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Με τη χρήση του συγκεκριμένου συστήματος τα Κράτη- Μέλη θα είναι ικανά άµεσα µέσω ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων, να γνωρίζουν εάν παρόµοιο αίτηµα παροχής ασύλου έχει γίνει ήδη και σε άλλο κράτος της Ε.Ε. Από την 15.01.2003 τα δακτυλικά αποτυπώματα οιονδήποτε που αιτείται τη χορήγηση ασύλου στην Ε.Ε., Νορβηγία και Ισλανδία καταχωρούνται στην προαναφερόμενη βάση δεδομένων. Στις 08.04.02, η Ισπανική Προεδρία, ο Επίτροπος αρµόδιος για τις Εσωτερικές Υποθέσεις, οι Υπουργοί Εσωτερικών των Κ-Μ και οι υπουργοί των Κρατών ASEM 25, προέβησαν σε κοινή δήλωση σχετικά µε τον τρόπο ελέγχου των µμεταναστευτικών ροών µμεταξύ των δύο ηπείρων και πως θα καταπολεμηθεί η παράνομη διακίνηση μεταναστών. Στις 25.04.02, το Συµβούλιο συμφώνησε να εγγυηθεί το ίδιο επίπεδο διαβίωσης σε όλα τα Κράτη - Μέλη, σαν ένα βήµα προς την καθιέρωση ενός κοινού συστήµατος µετανάστευσης και παροχής ασύλου µέχρι το 2004. Η συµφωνία εγγυάται ένα βασικό δίκτυο ασφάλειας στους αιτούντες πολιτικό άσυλο, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και κατοικία. Ωστόσο η συµφωνία αυτή δίνει περιθώρια στα Κράτη - Μέλη όσον αφορά στην εφαρµογή σε ορισµένα θέµατα. Για παράδειγµα αυτά θα µμπορούν να απαγορεύουν την εργασία σε µετανάστες για χρονικό διάστηµα ως και ένα έτος από την υποβολή αίτησης χορήγησης ασύλου. Γενικά αυτή η συµφωνία θεωρείται σαν ένα σηµαντικό βήµα στην αποτροπή του προαναφεροµένου φαινοµένου της «αγοράς ασύλου» (asylum shopping). Στις 25.04.02, το Συμβούλιο ενέκρινε επίσης την εφαρµογή του προγράµµατος ΑRGO, που αναφέρεται σε διοικητική συνεργασία στον τομέα των εξωτερικών συνόρων, των θεωρήσεων εισόδου, στην παροχή ασύλου και στη µετανάστευση. Επιπλέον στις 25.04.02, το Συµβούλιο υιοθέτησε συμπεράσματα σχετικά µε τη διακίνηση λαθρομεταναστών µέσω θαλασσίων οδών, στα οποία ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αντιδράσει µε µέτρα που θα µπορούσαν να ληφθούν όσον αφορά σε χώρες που είναι απρόθυµες να συνεργασθούν. Στις 30.05.02, οι Υπουργοί Εσωτερικών της Ευρώπης συµφώνησαν στη δηµιουργία µιας Οµάδας Ειδικών Καθηκόντων (Task Force), προκειμένου να συγκρατηθεί το κύμα των λαθρομεταναστών που εισέρχονται µέσω των πλέον πολυσύχναστων λιμανιών και αεροδρομίων. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου πέντε Ευρωπαϊκών κρατών τα οποία αναζητούν τρόπους για τη δηµιουργία µιας Κοινής Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Φύλαξης των Συνόρων. Στην Σύνοδο Κορυφής της Σεβίλλης τον Ιούνιο του 2002, οι ηγέτες της Ε.Ε. συµφώνησαν στη θέσπιση νέων κανόνων που ενθαρρύνουν την επιβολή αυξημένων ποινών στους διακινητές λαθρομεταναστών, την αναθεώρηση των προϋποθέσεων για τη χορήγηση θεωρήσεων εισόδων (visa), στην χωρίς χρονοτριβές υιοθέτηση πολιτικής για την επιτάχυνση του επαναπατρισμού για εκείνα τα άτοµα που δεν πληρούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις και την 25 Asia Europe Meetings, Συναντήσεις Ασίας Ευρώπης. «Φόρουµ» για το διάλογο και συνεργασία στον πολιτικό, οικονοµικό και πολιτιστικό γονέα µεταξύ των µελών της Ε.Ε. και δέκα κρατών της Ασίας ( Μπρούνεϊ, Κίνα, Ινδονησία, Ιαπωνία, Κορέα, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη, Σιγκαπούρη και Βιετνάµ). Συμμετέχει επίσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. 20

επιτάχυνση της υιοθέτησης κοινών κανόνων για τον χειρισμό των υποθέσεων που αφορούν σε αιτήματα για την παροχή ασύλου. Toν Ιούνιο του 2003, η Επιτροπή υιοθέτησε µια επικοινωνία υπό το πρίσμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Θεσσαλονίκη, σχετικά µε την ανάπτυξη µιας κοινής πολιτικής όσον αφορά στη λαθρομετανάστευση, στην εμπορία ανθρώπων, στα εξωτερικά σύνορα και στην επαναπροώθηση των παρανόμων µμεταναστών. Στις 30.06.04 η Ιταλική προεδρία πρότεινε ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να ιδρύσει µια Υπηρεσία για την προστασία των ακτών της Ισπανίας, Ιταλίας και της Ελλάδας από την είσοδο λαθρομεταναστών και τη βελτίωση του επιπέδου ελέγχου των συνόρων. Η Ιταλία επίσης κατέθεσε ένα σχέδιο πλαισίου απόφασης σχετικά µε την καταπολέµηση της παράνοµης διακίνησης λαθρομεταναστών µέσω θαλάσσης. Στις 29.10.2003 σε συνεδρίαση των αρµοδίων οργάνων της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες, η κοινή Ελληνο-Ισπανική πρόταση για δηµιουργία δύο Ευρωπαϊκών Κέντρων Θαλασσίων Συνόρων έγινε αποδεκτή από το σύνολο των Κ-Μ της Ε.Ε. Έτσι δηµιουργούνται δύο τέτοια κέντρα, το ένα υπεύθυνο για το χώρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου µε έδρα στην Ελλάδα και το δεύτερο µε χώρο ευθύνης τη Δυτική Μεσόγειο συµπεριλαµβανοµένων και των εναπομεινάντων θαλασσίων συνόρων της Ε.Ε., µε έδρα στην Ισπανία. Το Δεκέμβριο του 2003, το Συµβούλιο των Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών της Ε.Ε. εξέτασε ένα προσχέδιο απόφασης σύµφωνα µε την οποία επεκτείνεται η δυνατότητα στα προξενικά γραφεία των Κ-Μ στις χώρες εκτός Ε.Ε., να εκδίδουν θεωρήσεις εισόδου για λογαριασµό άλλων Κρατών μελών. Αυτό που ισχύει τώρα είναι ότι τέτοιες εκδόσεις θεωρήσεων εισόδων γίνονται µόνο εάν ένα Κ-Μ δεν διατηρεί προξενική αρχή στη χώρα ή εάν έχει µεν προξενική αρχή αλλά η έδρα της βρίσκεται µακριά από την περιοχή όπου κατοικεί ο αιτών την παροχή της θεώρησης εισόδου. 26 Επιπλέον επισημαίνεται ότι από τις 28.01.04 τέθηκε σε ισχύ το Πρωτόκολλο εναντίον της Διακίνησης Λαθρομεταναστών µέσω Ξηράς, Αέρα και Θάλασσας, που αποτελεί προσάρτημα στην Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών εναντίον του Διεθνούς Οργανωμένου Εγκλήματος. 27 Με την ισχύ του προαναφερμένου πρωτοκόλλου, η διεθνής κοινότητα θα διαθέτει ένα κοινό πεδίο αναφοράς για να υιοθετήσει µια εναρμονισμένη νομοθεσία σχετικά µε την καταπολέμηση της διακίνησης λαθρομεταναστών. Επιπλέον τα υπογράφοντα το Πρωτόκολλο µέρη, θα υποχρεωθούν να εφαρµόζουν τους όρους του και να υιοθετήσουν εθνικά νομοθετικά µέτρα, ανοικτούς διαύλους για την ανταλλαγή πληροφοριών καθώς και να προωθήσουν τη διεθνή συνεργασία των Υπηρεσιών Επιβολής του Νόµου στη δίωξη του εγκλήµατος της διακίνησης των παράνοµων µεταναστών. Οι προσπάθειες για την αντιµετώπιση της παράνοµης διακίνησης µέσω της θάλασσας θα ενισχύσει ιδιαίτερα τις διωκτικές Αρχές όσον αφορά στο δικαίωµά τους να ακινητοποιούν, να επιβιβάζονται και να ερευνούν πλοία που είναι ύποπτα διακίνησης λαθρομεταναστών, έπειτα από εξουσιοδότηση που θα παρέχεται από το Κράτος την σηµαία του οποίου φέρει το εν λόγω σκάφος. Με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχει υπερκέραση των περιορισµών σε παρεµβάσεις που λαµβάνουν χώρα σε διεθνή ύδατα. 26 Factiva Dow Jones & Reuters, JUSTICE AND HOME AFFAIRS: Council Considers Move to Allow Consuls to Issue Visas for Each Other, 13.12.03. 27 UN Resolution A/RES/55/25, 15.11.2000, γνωστή και σαν Σύµβαση του Παλέρµο. 21