I. OINøNIKO ºY O KAI E NO (1836-1869)

I. OINøNIKO ºY O KAI E NO (1836-1869) 1. μ π π Δø πδø ; EN EBPAΔYNON NA OIKEIΩΘΩ μετ α τ ν κα το ς νεκοίνωσα ε θ ς π σο πεθ μουν ν μετα ε ς τ ν Ελλάδα. «Ποίαν μ ρώτησεν ε ς ξ α τ ν. Π ς, ποίαν; ε πον. Βέ αια, ε ς τ ν μεγάλην ε ς τ ν μικράν; Ε ς τ ν Ελλάδα, ε ς τ Ελληνικ ν ασίλειον. Καψερέ! πήντησεν κε νος, σείων τ ν κεφαλήν». 1 ŸÙ Ó Ô ª Ú ÓÔ appleapple fiappleô ÏÔ μúâùùfi, Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙË appleúòùë ÙÔ Âapple ÛÎÂ Ë applefi ÙÔ Ú ÛÈ ÛÙËÓ ı Ó, Ó ÊÂÚfiÙ Ó ÛÙË ÛÙÈ ÔÌ ı appleô   ÛÂ Ó Î ÊÂÓÂ Ô appleâúóòóù Ù πfióè, appleïò Î - Ù ÁÚ Ê ÙËÓ appleô Ô appleô ( ÂÓ)   ÙÔ ÓÂÔÛ ÛÙ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ. ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ ËÌÈÔ ÚÁ ıëîâ ÙÔ 1830, ÌÂÙ ÙË Û Óı ÎË ÙÔ ÔÓ ÓÔ, Ù Û ÓÔÚ ÙÔ fiìˆ ÂÓ Û Ó appleèappleù Ó Ì ٠ΠÌÈ appleúôë- ÁÔ ÌÂÓË appleâúèfi Ô ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔÚ. MË appleâúèï Ì ÓÔÓÙ appleâúèô- fiappleô Ô ÛÂ Ó ÌÂÁ ÏÔ ÚÈıÌfi ÂÏÏ ÓˆÓ, fiappleˆ Ì ÚÓË, ˆÓÛÙ - ÓÙÈÓÔ appleôïë, ÂÛÛ Ï, appleâèúô, ª ΠÔÓ, πfióè ËÛÈ, Ú ÙË, Î È ÊÙ ÓÔÓÙ Ì ÚÈ ÙÔ μfiïô Î È ÙËÓ ÕÚÙ, ÙÔ ÓÂÔÛ ÛÙ ÙÔ ÎÚ ÙÔ, Ì ÛÈ- ÏÈ ÙÔÓ ŸıˆÓ, Î ÏÔ ÓÙ Ó Ó ÚÂÈ Ù Û Ì ÔÏ ÙË ÂÛˆÙÂÚÈÎ Î È Â͈- ÙÂÚÈÎ ÙÔ appleôïèùèî. 2 ŸÌˆ, Ó appleúèó applefi ÙËÓ apple Ó ÛÙ ÛË Ë ÓÂÔÁ ÓÓË- ÙË ÂÏÏËÓÈÎ È ÓfiËÛË Â Â ÁÎ ÏÈ ÛÂÈ ÙË ÌÂÏ ÙË ÙÔ ÎÏ ÛÈÎÔ apple ÚÂÏıfi- ÓÙÔ, Ô ËÁÒÓÙ Û ÌÈ ÓÙ ÛË Ë ÔappleÔ ÂÎÊÚ fiù Ó Ì ÁÔÓ appleô È- Ó Ó ÛÙ apple È È ÙÔ Ú ÈÔÂÏÏËÓÈÎ ÔÓfiÌ Ù, ÎfiÌ Ì ÙÔ ÓÙ ÁÌ ÙË appleè ÚÔ ÙÔ 1822 (ÙÔ ÔappleÔ Ô Â Â ÁÚ Ê Û ٠ÙÔÈ Ú Î ÁÏÒÛ- 1. ª. appleapple fiappleô ÏÔ μúâùùfi, «Α αναμνήσεις μου. H πατρίς», Eθνικ ν Hμερολ γιον, iii (1865), Û. 337. 2. G. Augustinos, Consciousness and History: Nationalist Critics of Greek Society 1897-1914, New York, Columbia University Press, 1977, Û. 13. R. Clogg, A Concise History of Greece, Cambridge, 1992, Û.Û. 47-49. 33

OY A KAI KYPA Û, appleô ÂÏ ÈÛÙÔÈ ÙËÓ Î Ù Ï ÈÓ Ó), 3 ÙÔÓ Î ÈÚfi ÙË Ú ÛË ÙÔ ÂÏÏË- ÓÈÎÔ ÎÚ ÙÔ, apple Ú fiùè Ù ÁˆÁÚ ÊÈÎ ÙÔ Û ÓÔÚ ÊÂÚÓ Ó ÛÙË ÌÓ ÌË È È ÙÂÚ ÙËÓ ı Ó ÙÔ ÂÚÈÎÏ Î È ÙÔ ÌÂÁ ÏÂ Ô ÙË Ú ÏÏ (Î ÙÈ appleô Î È Ë ÚÈÎ appleôûùôï ı appleúôûapple ı ÛÂÈ Ó ÂÎÌÂÙ ÏÏ ÙÂ, ÓÔÓÙ ÛÙÔ ÚfiÌÔ ÔÓfiÌ Ù applefi ÙËÓ Ú ÏÏ, fiappleˆ Ô fi ıëó, ÈfiÏÔ, ÚÌÔ, apple Ú applefi ÙÔ fiùè apple Ú Ó Î È ÛÔ Ú ÛÎ ÂÈ Ó ÙÈÛÙ ÙÔ apple Ï ÙÈ ÙÔ ŸıˆÓ ÛÙËÓ ÎÚfiappleÔÏË), Ë Ì ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ Ï Ô Ù Ó È appleôùèûì ÓË fi È Ì ÙÈ ÈÛÙÔÚ Â ÙˆÓ ÂÚÛÈÎÒÓ ÔÏ ÌˆÓ, Ï- Ï Ì ÙÔ Ì ıô ÙË μ ÓÙÈÓ ÙÔÎÚ ÙÔÚ. Ù Ë appleúôûîfiïïëûë ÂÓ ı appleúâappleâ Ó apple Ú ÍÂÓ ÂÈ, Ó Ó ÏÔÁÈÛÙÔ Ì ÙÔ Î ıâûùò appleô ÙÔ - ÙÔ Ô Ï fi   ÛÂÈ Î Ùˆ applefi ÙËÓ ıˆì ÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ, fiappleô ÔÈ appleôùâïâ Ï Ô Â Ó ÔÚÁ Óˆı Û ÌÈÏÏ Ù (Ê Ï ) Ì ÛË ÙË ıúëûîâ - ÙÈÎ ÙÔ, Î È fi È ÙËÓ ÂıÓÈÎ ÙÔ appleúô Ï ÛË. 4 apple Ó ÛÙ ÛË ÙÔ 1821, fiù Ó ı ÎËÚ ÙÂ, ı ÂÈ È ÏÎ ÓÈÎfi Ú ÎÙ Ú, ı Â Ó È Ë Âapple Ó ÛÙ ÛË fiïˆó ÙˆÓ ÚÈÛÙÈ ÓÒÓ ÂÓ ÓÙ ÔÓ ÙÔ ÔıˆÌ ÓÈÎÔ ÁÔ, ÌÈ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ appleô appleô ψÓ fi È ÌfiÓÔ 34 3.. ÎÔappleÂÙ, ΔÔ «ÚfiÙ appleô μ Û ÏÂÈÔ» Î È Ë ªÂÁ ÏË π. Ÿ ÂÈ ÙÔ ÂıÓÈÎÔ appleúô Ï Ì ÙÔ ÛÙËÓ ÏÏ (1830-1880) ı Ó, 1988, Û. 274. 4. ÎÙfi applefi ÙÔ Î Ú Ú Ô ÌÈÏÏ Ù, ÙÔ ÌÔ ÛÔ ÏÌ ÓÈÎfi, Ù applefiïôèapple ÌÈÏÏ Ù, Î ıôïèîfi, ÁÚËÁÔÚÈ Ófi, ÚÌÂÓÈÎfi, Â Ú Îfi Î È ÔÚıfi ÔÍÔ, appleôù ÏÂÛ Ó ÙÔ ÌË ÓÈÛÌfi Ì Û applefi ÙÔÓ ÔappleÔ Ô Ë ıˆì ÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ ı Î Ù Ê ÚÂÈ Ó ÎÚ Ù ÛÂÈ Î Ùˆ applefi ÙÔÓ ÏÂÁ fi ÙË Ùfi ÙÔ appleôèîèïfiìôúêô ÌˆÛ Îfi applefi È ÊÔÚÂÙÈÎ ıúëûîâ Â, ÂıÓÈÎfiÙËÙÂ Î È È Ï - ÎÙÔ. ΔÔ millet-i Rum (ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi millet), fiappleˆ ÔÈ ıˆì ÓÔ ÙÔ appleôî ÏÔ Û Ó, appleâúè- Ï Ì Ó ÙÔ ÏÏËÓ applefi ÙËÓ ËÁÂÛ ÙÔ apple ÙÚÈ Ú Ë ÙË ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë, Ô ÔappleÔ Ô appleôï Ì Ó appleúôófiìè Ó ÏÔÁ Ì ٠ÙË appleâúèfi Ô ÙÔ μ ÓÙ Ô Î È Ù Ó ÛÙËÓ ÎÔ- Ú Ê ÙÔ ÌÈÏÏ Ù. ÎÙfi applefi Ùfi, fiìˆ, Ô apple ÙÚÈ Ú Ë Â Â ÂÎÙÂÙ Ì Ó ÈÎ ÈÔ ÔÛ Â fi È ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÏÏËÓÂ, ÏÏ Î È Û fiïô ÙÔ ÚÈÛÙÈ ÓÔ ÔÚıfi ÔÍÔ appleëîfiô ÙË ıˆì ÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ. ªÂ ÏÏ ÏfiÁÈ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÌÈÏÏ Ù, ÙÔ ÔappleÔ Ô Ú ËÁfi Ù Ó Ô ÔÈÎÔ ÌÂÓÈÎfi apple ÙÚÈ Ú Ë Î È ÛÙÔ ÔappleÔ Ô ÔÈ ÏÏËÓ ÎÚ ÙÔ Û Ó È È ÙÂÚ ÎÏÂÈ- ÛÙ ÁÈ ÙÔ Â ÙÔ ÙÔ ÙÈ ËÁÂÙÈÎ ı ÛÂÈ ÙÔ apple ÙÚÈ Ú Â Ô, fiappleˆ Î È ÙˆÓ ÓÒÙÂ- ÚˆÓ ıì ˆÓ ÙË ÚıÔ ÔÍ, appleâúèï Ì ÓÔÓÙ Ó fiïâ ÔÈ ÔÚıfi ÔÍ ÂıÓfiÙËÙÂ, ËÏ - ÏÏËÓÂ, Ô ÏÁ ÚÔÈ, ÚÔ Ì ÓÔÈ, Û Ú ÔÈ Î È Ï ÔÈ (ÓÔÌ ÈÎfi Ï fi appleô Ô Û ÛÙ μ ÏÎ ÓÈ Î È ÌÈÏÔ Û ÙË ÚÔ Ì ÓÈÎ ). G. Augustinos, The Greeks of Asia Minor. Confession, Community, and Ethnicity in the Nineteenth Century, Kent, Ohio, London, The Kent State University Press, 1992, Û.Û. 33-54. K. H. Karpat, «Millets and Nationality: The Roots of the Incongruity of Nation and State in the Post-Ottoman Era», ÛÙÔ B. Braude Î È B. Lewis (Âapple.), Christians and Jews in the Ottoman Empire, New York, Oxford University Press, 1981, ii, Û.Û. 141-169. B. Braude, «Foundations Myths of the Millet System», ÛÙÔ B. Braude Î È B. Lewis (Âapple.), fi.apple., Û.Û. 69-88. R. Clogg, «The Greek Millet in the Ottoman Empire», ÛÙÔ B. Braude Î È B. Lewis (Âapple.), fi.apple., Û.Û. 185-207.

π ø π ºÀ π (1836-1869) ÙËÓ ÂappleÈÙ È ÓÔÔ Ì ÓˆÓ fiappleˆ Ù Ó Ô ƒ Á μâïâûùèóï (1757-1798), Ô Ì ÓÙÈÔ ÔÚ (1748-1833), Ô ËÌ ÙÚÈÔ Ù ÚÙ (1720-1807) Î È ÏÏ appleúfiûˆapple ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ È ÊˆÙÈÛÌÔ (1774-1821) Ó Ê appleó ÛÔ Ó ÙÈ Û ÓÂÈ ÛÂÈ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ ÒÛÙÂ Ó Ô ËÁËıÔ Ì ÛÙËÓ apple Ó ÛÙ ÛË ÙÔ 1821, Ì appleèfiùâúô ÎfiÌ, Ì ÙÔ Ù ÏÔ ÙË apple Ó ÛÙ ÛË, Û Ì ÈÓ ÙÔ apple Ú ÛÌ applefi ıúëûîâ ÙÈÎ Û ÂıÓÈÎ Ó ÊÔÚ. Ú ˆ, fiìˆ, Û appleúôûˆappleèîfi Âapple appleâ Ô, ÛÙÔ Âapple appleâ Ô Û ÓÂÈ- ÛÂˆÓ Î È Û ÌappleÂÚÈÊÔÚÒÓ, Û Ì ÈÓ ÙÔ Ù ÏÔ ÂÓfi Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÔ Î - ıâûùòùô ˆ Î È Û ÓıËÎÒÓ appleô Ùfi Ô Ï fi   ÛÂÈ applefi ÙËÓ Î - ÚÈ Ú ÙË ıˆì ÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ, ÙÔ apple Ú ÛÌ ÛÂ Ó ıóô - ÎÚ ÙÔ, ÌÈ ÏÏ Á Ë ÔappleÔ Û ÓÂapple ÁfiÙ Ó Ô ÛÈ ÛÙÈÎ ÌÂÙ ÔÏ ÛÙ Û Ì ÔÏ appleô appleï ÔÓ fiúè Ó ÙÔ ıóô, ÙÔ ÓÂÔÛ ÛÙ ÙÔ ÎÚ ÙÔ, ÙÈ ˆ Î È ÙÈ Û ÓÂÈ ÛÂÈ ÙÒÓ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ. appleúfiîâèùô ÁÈ ÌÂÙ ÔÏ appleô Ù Ì Ï ÙË ÂappleÔ ÂÓ Ù Ó apple ÓÙ ÙÔÈÌ Ó Â ÙÔ Ó, Ì ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ appleô apple ÈÙÔ Û Ó Ù ÙÈÎÔ ڈapple Î ÌÔÓÙ Ï ÛÙÔÓ 19Ô ÈÒÓ. È Ó Î Ù Ï ÂÈ Î Ó ÙÈ Î Ù Ï ÙÈÎ ÏÏ Á ÛÙÈ Û Óı Πˆ ÙÒÓ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ Î È Î Ú ˆ ÛÙÔ appleò fiúè Ó ÙÔ Â ÙÔ ÙÔ, Ë Î Ù ÁÚ Ê ÙÔ ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ (1815-1891), Îfi- Ì Î È ÙÔ 1853, Â Ó È ÂÓ ÂÈÎÙÈÎ : «Ελληνες, Βο λγαροι, Σέρ οι, Αλ ανοί, Βλάχοι, ε σ ν λοι ο διασπαρέντες κρίκοι τ ς ραγείσης Βυζαντιν ς λ σεως, ε ς νωσιν τείνοντες, ν α σθημα χοντες, ναν σκοπ πάρξεως, μίαν λπίδα τρέφοντες, μίαν θνικ τητα, τ ν υζαντινήν, ν γένος ναγνωρίζοντες». 5  ÌÈ ÂappleÔ, ÏÔÈapplefiÓ, appleô ÙÔ «Á ÓÔ» apple ÈÚÓ ٠ÙÔÈ «ÓÙÈÓ» fiúè, Ù È ÂÔÏÔÁÈÎ appleâúèıòúè Ù Ó Û ÁÎÂÎÚÈÌ Ó Î È Ë Î ıëìâúè- ÓfiÙËÙ ÂÓ ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÍÂÊ ÁÂÈ applefi appleúôëáô ÌÂÓÂ Ó ÊÔÚ ÙÔ «Ù» Î È applefi ÔÚÈÛÌÔ ÌÈ ÔÏfiÎÏËÚË ÎÔÛÌÔıˆÚ. ªÂÁ ÏË π, fiappleˆ ÙfiÛÔ Â ÛÙÔ apple Ú ÙËÚ Ô. ÔÏ ÙË, «ÊÙÈ ÙËΠÁÈ Ó ÓÙÈÛÙ ıì ÛÂÈ Ùfi ÎÚÈ Ò», ÁÈ Ó Á ÓÂÈ Ë Á Ê Ú ÙÔ ÙÂ Î È ÙÔ Û ÌÂÚ, Ë Á Ê Ú Ó ÌÂÛ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ Î È ÛÙÔ È ÏÎ - ÓÈÎfi «ÔÚıfi ÔÍÔ Á ÓÔ». 6 5. Aνώνυμος (Â Ó È Ô. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ), «O κ. Ο ικίνης κα ο ν Τουρκί α χριστιανοί», Ó ÒÚ, iii (1853), Û. 204. 6.. ÔÏ ÙË, ƒôì ÓÙÈÎ ÚfiÓÈ. I ÂÔÏÔÁ Â Î È ÓÔÔÙÚÔapple  ÛÙËÓ ÏÏ ÙÔ 1830-1880, Aı Ó, 1993, Û. 61. 35

OY A KAI KYPA ı Ó, Ì ÙÔ 1.000 ÏÏËÓÂ Î È Ï ÓÔ Î ÙÔ ÎÔ ÙË, - Ó Û Πıâ Û ÁÎÚÈÛË Ì ÙË Ì ıèî ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë, ÁÂÁÔÓfi appleô appleôáú ÌÌÈ fiù Ó Î È ÛÙ appleúòù È Ï ÙË ÈÛÙÔÚ, fiappleô, ÙÔ 1835, Ë ı Ó Ó ÊÂÚfiÙ Ó ˆ Ë appleúˆùâ Ô Û ÙË ÙÙÈÎ, ÏÏ fi È ÙÔ ÂÏ- ÏËÓÈÎÔ ÛÈÏ Ô. 7 ÏÏ, Ó applefi ÙËÓ Ú Ë ı Ó Û ÁÎÚÈÓfiÙ Ó Ì ÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë, ÌÈ Ù ÙÔÈ Û ÁÎÚÈÛË ÂÓ Ù Ó È È ÙÂÚ ÁÂÓ- Ó Èfi ˆÚË ÁÈ ÙËÓ applefiïë ÙÔ ÂÚÈÎÏ. ı Ó appleâúèáú ÊfiÙ Ó ˆ Ë applefiïë ÙÔ Ú Ô ÎfiÛÌÔ, ÌÂ Û ÁÎÂ- ÎÚÈÌ ÓÂ È Â Î È appleú ÎÙÈÎ, appleô Ô ÁËÛ ÛÙÔÓ appleôïèùèûìfi ÙÔ ÃÚ - ÛÔ AÈÒÓ, fiìˆ apple Ú applefi ÌÈ ÎÔÈÓ ÎÔ ÏÙÔ Ú appleô È ÛappleÂÈÚ Û fiïô ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÙË ÂappleÔ, Ô ÎÏ ÛÈÎfi ÙË appleôïèùèûìfi appleôù ÂÓ Î Ù ÊÂÚÂ Ó ÂÓÔappleÔÈ ÛÂÈ appleôïèùèî ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ıóô. ÙËÓ Ú ÏÏ apple Ú Ó ÔÈ applefiïâè -ÎÚ ÙË, fiappleô Ë Î ıâ Ì appleúôûapple ıô Û Ì appleâú ÛÛÈÔ ÏÔ Ó È ÙËÚ ÛÂÈ ÙËÓ ÓÂÍ ÚÙËÛ ÙË, ı ÙÔÓ ÛÔ Ó Ù ÓÙ apple ÙË ÂappleÔ, ÏÏ appleôù ÂÓ apple ÚÍÂ Ó ÂÓˆÌ ÓÔ ıóô, applefi Ó ÎÔÈÓfi ÎÚ ÙÔ. ªfiÓÔ Î Ù ÙËÓ appleâú Ô Ô ÙË B ÓÙÈÓ A ÙÔÎÚ ÙÔ- Ú, Ì ÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë ˆ appleúˆùâ Ô Û, Ô ÂÏÏËÓÈÛÌfi, ÂÓˆ- Ì ÓÔ appleôïèùèî applefi ÂÓfi ÌÔÓ Ú ÈÎÔ appleôïèùâ Ì ÙÔ Î È ıúëûîâ ÙÈÎ applefi ÙË ÚÈÛÙÈ ÓÔÛ ÓË, ÁÓÒÚÈÛ ÛÙÈÁÌ fií. 8 ŒÙÛÈ, Ù Û Ì ÔÏ ÂÓfiÙËÙ, ÌÔÓ Ú, ÚÈÛÙÈ ÓÈÛÌfi, Ù Û Ì ÔÏ, Ì ÏÏ ÏfiÁÈ, appleô apple ÚÂ Â Ë ÈÛÙÔÚ ÙË ÓÙÈÓ ÙÔÎÚ ÙÔÚ Î È Î Ù Âapple ÎÙ ÛË ÙË ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë, Ù Ó appleèô ÎÔÓÙ ÛÙÈ È ÂÔÏÔÁÈÎ Ó ÁΠÙÔ 19Ô ÈÒÓ Î È ÙÔ ÓÂÔÛ ÛÙ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÛÈÏ Ô, ÙÔ ÔappleÔ Ô ÔÚ - Ì ÙÈ fiù Ó ÙËÓ appleôïèùèî ÓˆÛË ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ Á ÓÔ. ÙË Û ÁÎÚÈÛË ÌÂÙ Í ÙˆÓ Ô appleúˆùâ Ô ÛÒÓ, Ë ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë Î Ú È Â Û Ó - ÂÈ ÊÔ ÛÙË ÛÎ Ë ÙÒÓ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ, appleô Ú ıëî Ó Ó Î - ÙÔÈÎÔ Ó ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û ÏÂÈÔ Î È appleô ÎfiÌ È Ô Û Ó Ó Ó Î Ï - Ô Ó Ù ÛÙÔÈ Â appleô ı È ÌfiÚÊˆÓ Ó ÙËÓ ÂıÓÈÎ ÙÔ Û Ó ËÛË. Œ Ô Ó Ë Ó ÊÂÚı applefi ÌÂÏÂÙËÙ È ÊÔÚ ÂappleÂÈÛfi È ÙË ÂappleÔ, ˆÛÙfiÛÔ Ë Î Ù ÁÚ Ê ÙÔ ÁÈ ÌÈ ÎfiÌË ÊÔÚ Ì ÔËı Ó Î Ù Ï Ô Ì ÙÔ È ÂÔÏÔÁÈÎfi ÛÙ ÁÌ ÙË ÂappleÔ. ΔÔ 1834, Ô ÂÎ ÂappleÙ - ÚÔÓÔ appleú ÁÎÈapple ºÚÂÈ ÂÚ ÎÔ ŸıˆÓ ÙÔ μfiùùâïûìapple, ÁÈÔ ÙÔ 36 7... º Ú Ô ÏË, «Eγχειρίδιον γεωγραφίας το Ν. Γ. Φαρδο λη», στο Χ. Κουλο ρη (επ.), Iστορία κα γεωγραφία στ λληνικ σχολε α 1834-1914, Aθήνα, 1988, Û. 99. 8. ÙÔ ÈÔ, Û. 99.

π ø π ºÀ π (1836-1869) Ô Ô ÎÔ ÙË μ Ú Î È ÛÈÏÈ ÙË ÏÏ, ψÓ appleˆ ÔÓÂÈÚ fiù Ó Ó ÂÈ ÙÔ ıúfióô ÙÔ ÂΠfiappleô Ô ÙÂÏÂ Ù Ô ÏÏËÓ - ÙÔÎÚ ÙÔÚ apple ı ÓÂ. 9 ΔÔÓ ÈÔ ÚfiÓÔ, Ô πˆ ÓÓË ˆÏ ÙÙË (1774-1847), Ì ÏÏˆÓ appleúˆı appleô ÚÁfi ÙË ÒÚ, apple ÛÙ  appleˆ Ë appleâïâ ı - ÚˆÛË ÙË ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë Ù Ó ı Ì ÚfiÓÔ Î È ÙÛÈ Î Ù ÏËÁ appleˆ ÂÓ apple Ú Â appleú ÁÌ ÙÈÎfi ÏfiÁÔ Ó ÔıÂ Ô Ù ÙÏÔ ÙË appleúˆùâ Ô - Û ÛÙËÓ ı Ó. 10 ΔÔ 1839, ÌÂÙ ÙÔ ı Ó ÙÔ ÙÔ ÛÔ ÏÙ ÓÔ ª ÌÔ Ù, Ô ŸıˆÓ Â Ó È ÙÔÈÌÔ Ó apple ÂÈ ÛÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë, ÏÏ, Û Ì- ÊˆÓ Ì ÙÔÓ.  Ë, Ùfi ÂÓ appleú ÁÌ ÙÔappleÔÈ ıëîâ ÁÈ Ù ÙÔ ÌÔÓ È- Îfi ÙÌfiappleÏÔÈÔ ÚÈÛÎfiÙ Ó applefi Î Ù ÛÎÂ. 11 ΔÔ 1840 Ô appleô ÚÁfi ͈- ÙÂÚÈÎÒÓ ÙÔ ÛÈÏ Ô, Ô. ˆÁÚ ÊÔ, apple Ú ÛËÌÔÊÔÚÂ Ù È Ì ÙÔ Ú- ÎÈÎfi apple Ú ÛËÌÔ Î È ÛÙËÓ ÂappleÈÛÙÚÔÊ ÙÔ applefi ÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë Ú ÛÎÂÈ Ó ÙÔÓ appleâúèì ÓÂÈ ÛÙÔÓ ÂÈÚ È Ó ÂÍÔÚÁÈÛÌ ÓÔ appleï ıô. 12 Ú ÏÏËÏ, ÙÔ 1855 ÔÈ ÓıÚˆappleÔÈ ÎfiÌ ÁÂÏÔ Û Ó Ì ÙËÓ applefiê ÛË ÙÔ ÔÚÔÌËÏ Ó Ù ÛÂÈ ÙÔ Ûapple ÙÈ ÙÔ ÛÙÔ ÓÙ ÁÌ, Î ıò apple ÛÙÂ Ó fiùè Û ÓÙÔÌ Ë appleúˆùâ Ô Û ı ÌÂÙ ÊÂÚfiÙ Ó ÛÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë Î È ÙÛÈ ÛÙËÓ appleâúèô ı Î ÙÔÈÎÔ Û Ó ÌfiÓÔ ÔÈ ÎÔ ÎÔ ÁÈÂ. 13 ÏÏ, Ó Ë ÌÂÙ ÊÔÚ ÙË appleúˆùâ Ô Û ÛÙÔ ÂȈÓ ÙÈ Û ÓÂÈ - ÛÂÈ Î È Ô ËÁÔ Û Û ÙÚ ÁÂÏ ÊÈÎ ÂappleÂÈÛfi È, ÔÈ apple ÓÙ ÛÂÈ Û Ë- Ù Ì Ù fiappleˆ ÙÔ appleôèô ı Ù Ó appleôï ÙË ÙÔ ÙÔ ÓÂÔÛ ÛÙ ÙÔ ÎÚ - ÙÔ ÊÂÚÓ Ó appleïò ÛÙËÓ ÂappleÈÊ ÓÂÈ ÙËÓ Ó ÁÎË ÂÓfi ÔÚÈÛÌÔ, ÌÈ È Ù appleˆûë appleô ÂÎÌ È fiù Ó Î È applefi ÙË Â ÈfiÙËÙ fiùè ÙÔ 1821 Û - ÓÙÔÌ ı ÔÏÔÎÏËÚˆÓfiÙ Ó applefi ÂΠfiappleô ÛÙ Ì ÙËÛÂ. ΔÔ ÙËÌ ÌÂÙ - Í ÙÔ ıfióˆó Î È ÂÙÂÚÔ ıfióˆó apple ÈÚÓ ÌÔÚÊ Ì Û applefi Ù ÙÔÈÂ Û ÏÏÔÁÈÛÙÈÎ, ÔÚ Ì ÙÈÛÌÔ Î È Ó ÌÔÓ. ΔÔ Û Ì Ó appleô Ó Ê ÚÂÙ È Â Ó È Ë ÁÓˆÛÙfi ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔ- ÚÈÔÁÚ Ê. ΔÔ ı Ì ÍÂÎ ÓËÛ fiù Ó ÔÈ Ùfi ıôóâ appleúôûapple ıëû Ó Ó ÂÈÛ Á ÁÔ Ó Ó ÓfiÌÔ ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÔÈÓÔ Ô ÏÈÔ, Û ÌÊˆÓ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô, ÌfiÓÔ ÛÙÔ ÏÏËÓ ÙÔ ÁÂÓÓËÌ ÓÔ ÛÙ Û ÓÔÚ ÙÔ appleô appleôù ÏÂÛ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ Ì ÙËÓ Î ıô Ô ÙÔ appleô ÛÙÚÈ ı 9. K. ËÌ Ú, Eλληνικ ς ωμαντισμ ς, Aθήνα, Eρμ ς, 1985, Û.Û. 336-341. 10. E. ÎÔappleÂÙ, fi.apple., Û. 274. 11. ÙÔ ÈÔ. 12. ΔÔ appleâúèûù ÙÈÎfi Ó Ê ÚÂÙ È applefi ÙËÓ ÎÔappleÂÙ, ÛÙÔ ÈÔ, Û. 273. 13. M. Î ÏÙÛ, ÔÈÓˆÓÈÎ ˆ Î È ËÌfiÛÈÔÈ ÒÚÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û Ó ıúô ÛÂˆÓ ÛÙËÓ ı Ó ÙÔ 19Ô ÈÒÓ, ÂÛÛ ÏÔÓ ÎË 1983, Û. 69. 37

OY A KAI KYPA ÈÓfiÙ Ó ÙÔ ÈÎ ˆÌ Ó ËÙ ÛÔ Ó ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ appleëîôfiùëù Î È, Î Ù Û Ó appleâè, ÌfiÓÔ ÙÔ ı ÌappleÔÚÔ Û Ó Ó ÈÂÎ ÈÎ ÛÔ Ó ÌÈ ı ÛË ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ËÌfiÛÈÔ. ΔÔ appleú ÎÙÈÎfi fiêâïô ÂÓfi Ù ÙÔÈÔ ÈÙ Ì ÙÔ ÌÂÙ - ÊÚ fiù Ó Û ÌÈ ı ÛË ËÌÔÛ Ô apple ÏÏ ÏÔ. ÙË Û ÙËÛË, fiìˆ, Û Á ÂfiÙ Ó Ë ÓÓÔÈ ÙÔ appleôï ÙË Î È ÙÔ fiïô ı Ì Ô ËÁÔ Û Û ÔÍ Ìˆ- Ú Û Ì Ù, ÏÏ, fiappleˆ ÙfiÛÔ Â ÛÙÔ apple Ú ÙËÚ Ë. ÎÔappleÂÙ, «Ë Û ÙËÛË ÙÔ 1844 ÂÓ Ê ÓÂÈ appleâúèıòúè ÁÈ ıâˆúëùèî Ó Ï ÛÂÈ ÙÔ ÙÈ ÛËÌ ÓÂÈ ÂıÓÈÎ Ô fi. [...] ÕÏÏ appleú ÁÌ Ù Âapple ÁÔ Ó. È ÙÔ- ıôóèûù ÂÓ appleô ÔÓÙ È ÙÔ ıâì ÙÔÊ Ï Î Πappleôè Ùfi ıôóë appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ. Î ÚÈ ÌÔÌÊ ÙÔ Î Ù ÙˆÓ ÂÙÂÚÔ ıfióˆó Â Ó È fiùè ÙÔ apple ÎÏÂÈÛ Ó applefi ÙÔÓ ÎÚ ÙÈÎfi ÌË ÓÈÛÌfi...» 14. applefi ÙË ÛÙÈÁÌ, ÏÔÈapplefiÓ, appleô ÔÈ Ùfi ıôóâ, ÛÙˆ Î È ÂÓ Ì ÚÂÈ, ı È ÛÊ Ï ÛÔ Ó Ùfi ÙÔ ÈÎ ˆÌ, ÙÔ ÙËÌ ÂÈ Ï ıâ, ÂÓÒ Ë apple ÓÙËÛË ÁÈ ÙÔ appleôèô ÔÚ - ÂÙ È ˆ ÏÏËÓ ı Ôı applefi ÙÔÓ ÂÙÂÚfi ıôó appleúˆı appleô ÚÁfi ˆ- Ï ÙÙË, Ô ÔappleÔ Ô, Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙË ÔÌÈÏ ÙÔ Û ÂÙÈÎ Ì ÙÔ appleôèô ı ÂÈ ÙÔ ÈÎ ˆÌ Ó Î Ù ÁÚ Ê ˆ ÏÏËÓ appleôï ÙË, ı ÎÔÏÔ ı ÛÂÈ ÙËÓ Ô fi ÙË ÂıÓÈÎ ÂÓfiÙËÙ, fiappleô Î ıâ ÔÚıfi ÔÍÔ ÚÈÛÙÈ - Ófi appleô ÌÈÏ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ, ÓÂÍ ÚÙËÙ applefi ÙÔ Ì ÚÔ fiappleô ÁÂÓÓ ıëîâ, ı ÂÈ Ùfi ÙÔ ÈÎ ˆÌ. 15 «Ωρκίσθημεν λοιπ ν π ρ τ ς λευθερίας τ ν ρθοδ ξων χριστιαν ν, κα λων τ ν λλήνων λλ διάφορα περιστατικ περιώρισαν μ ς ε ς ρισμένην κτασιν. Πρωτ κολλα τ ν τρι ν δυνάμεων δωκαν μ ν μ ν τ ν νεξαρτησίαν, ε ς δ το ς κτ ς τ ς Ελλάδος μείναντας δελφο ς, το ς πίσης ς με ς γωνισαμένους τ ν ερ ν γ να, τ δικαίωμα τ ς μεταναστε σεως ν Ελλάδι ο δελφο ο τοι λα ον τ πλα, γωνίσθησαν, κα μίγησαν πί πολυτελίαν, ο μ νον κατ τ ς παρχίας τ ς Ελλάδος, λλ κα κατ τ ν Ε ρωπαϊκ ν Τουρκίαν, κα Ασίαν, δι τι κα κε τ σμα το Ρήγα κο σθη ε ς τ Δερ ένια, που μυριάδες χθρ ν φανίσθησαν π τ ν ρχηγίαν το Πελοποννήσιου ρχηγο, που Νικήτας λα ε τ το Τουρκοφάγου πώνυμον, κε κα Χατζ Χρ στος νδρείως πολέμησε μετ τ ν π τ ς δηγίας τ ν Βουλγάρων, κα συνετέλεσε τ μέγιστα ε ς τ ν καταστροφ ν τ ν πολεμίων. [...] Ελληνες ε ναι 38 14. E. ÎÔappleÂÙ, fi.apple., Û.Û. 51-63. 15. È ÌÈ appleâúèïëappleùèî ÈÔÁÚ Ê ÙÔ ˆÏ ÙÙË Ï. R. Clogg, fi.apple., Û. 215.

π ø π ºÀ π (1836-1869) πάντες ο πιστε οντες ε ς Χριστ ν, κα τ ν Ελληνικ ν γλ σσαν πάτριον χοντες...» 16 Ó fiìˆ ÙÛÈ ÔÚÈ fiù Ó Ô ÂÏÏËÓÈÛÌfi, appleâú ÈÙ Úˆ Î È Ì Û Û ٠٠appleï ÛÈ, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ ÔÚÈ fiù Ó ˆ ÙÔ «ÂÚÁ Ï Ի ÁÈ ÙËÓ ÂÎÙ ÏÂÛË ÙË Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË appleôûùôï : «Δι τ ν γεωγραφικήν της θέσιν Ελλ ς ε ναι τ κέντρον τ ς Ε ρώπης σταμένη, κα χουσα κ μ ν δεξι ν τ ν Ανατολήν, ξ ριστερ ν δ τ ν Δ σιν, προώρισται σται δι μ ν τ ς πτώσεως α τ ς ν φωτίσ η τ ν Δ σιν, δι δ τ ς ναγεννήσεως τ ν Ανατολήν. Τ μ ν πρ τον ξεπλήρωσαν ο προπάτορες μ ν, τ δ δε τερον ε ναι ε ς μ ς νατεθειμένον ν τ πνε ματι το ρκου το του κα τ ς μεγάλης τα της δέας ε δον πάντοτε το ς πληρεξουσίους το θνους ν συνέρχωνται δι ν ποφασίσωσι ο χ πλέον περ τ ς τ χης τ ς Ελλάδος, λλ τ ς λληνικ ς φυλ ς...» 17 ΔÔ fiáì ÙË ÁˆÁÚ ÊÈÎ Î È ÈÛÙÔÚÈÎ ÂÓfiÙËÙ fiïë ÙË ÂÏÏË- ÓÈÎ Ê Ï, Ë appleâïâ ı ÚˆÛË ÙˆÓ ÛÎÏ ˆÌ ÓˆÓ ÂÏÊÒÓ Î È Ë appleô- ÛÙÔÏ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô, Ùfi ÙÔ ÙÚÈ ÈÎfi Û ÛÙËÌ ı apple ÁȈı ˆ Î ıâûùò ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÛÎ Ë Î È ı appleâúèôú ÛÂÈ fiappleôè ÏÏË ÂÓ ÏÏ ÎÙÈÎ Ô fi: «Υμε ς, κ ντες κοντες ε μεθα τέκνα το Μεσαίωνος, στρατι ται το παρελθ ντος, μψυχον σ μ ολον τ ς ρχαι τητος...», ı ÁÚ ÂÈ Ô apple Ú ˆÓ Ìapple ÏÈÔ (1815-1881) ÙÔ 1852, Î Ù ÁÚ ÊÔÓÙ ÙÛÈ ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ appleô ÙÔ ÙÔ Ô Ï fi ıâˆ- ÚÔ Û appleˆ  Â. 18 Δ Û Ì ÔÏ apple ÈÚÓ Ó Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÂ È ÛÙ ÛÂÈ Î È Î Ù ÁÚ ÊÔ- ÓÙ Ó ˆ ÂÍ : Ë ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë Ù Ó Ë ÌfiÓË ÁË fiappleô apple Óˆ ÙË ÚÈÛÎfiÙ Ó Ë ÔÚıfi ÔÍË ËÁÂÛ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ Ê Ï, Î È ÎfiÌ appleâ- ÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ë ÌfiÓË ÁË fiappleô ÙÔ Ó Ô ÂÏÏËÓÈÎfi Û ÏÂÈÔ ı ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó apple ÚÍÂÈ. ª Û Û ÌÈ Ù ÙÔÈ ÏÔÁÈÎ, Ë ÌÂÙ ÊÔÚ ÙË ÒÚ ( ÏÏ -, ı Ó ) ÛÙËÓ apple ÙÚ ( ÏÏ, ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë) Ù Ó Î Ú ˆ ı Ì ÚfiÓÔ Î È Ë ÂıÓÈÎ È ÂÔÏÔÁ ÙË apple ÓÂÏÏ ÓÈ ÂÓfiÙËÙ Â Â appleïò Ú ÛÂÈ Ó ÌÂÙ ÏÏ ÛÛÂÙ È Ì Û ÛÙÔÓ ÂÏÏ ÈÎfi ÒÚÔ applefi ÚË- 16. Ú ÎÙÈÎ τ ν συζητήσεων τ ς Βουλ ς, i, Aθήνα, 1844, Û. 190, 192. 17. ÙÔ ÈÔ, Û. 190. 18.. Ìapple ÏÈÔ, fi.apple., Û. 23. 39

OY A KAI KYPA ÙÔÚÈÎ È Ù appleˆûë ÛÂ Í ˆÌ, ÂÓÒ Ë È ÂÔÏÔÁ ÙË ÂÓÔappleÔ ËÛË fiïë ÙË ÂÏÏËÓÈÎ Ê Ï ÁÈÓfiÙ Ó Ô apple Ú Ó ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÂıÓÈÎ Ù Ùfi- ÙËÙ Î È Î ıâ ÙÈ ÏÏÔ appleúôû ÈÔÚÈ fiù Ó ˆ ÂıÓÈÎ ÚÂÛË. 19 ΔÈ ÂÎ ÂÙ Â appleô ÎÔÏÔ ıëû Ó, ÙÔ fiáì ÙË ÂıÓÈÎ ÂÓfiÙËÙ ı Ó appleù ÛÛfiÙ Ó Û ÙÚ Âapple appleâ. ÚÒÙÔÓ, ÛÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Âapple appleâ Ô, Ë È ÂÔÏÔÁ apple ÈÙÔ Û ÙËÓ ÂıÓÈÎ ÂÓfiÙËÙ Î È ÔÌÔÁ ÓÂÈ Ì Û ÛÙ ÂÏ- Ï ÈÎ Û ÓÔÚ.  ÙÂÚÔÓ, ÛÙÔ ÁˆÁÚ ÊÈÎfi Âapple appleâ Ô, ÂappleÈ ËÙ ÙÔ Ë Óˆ- ÛË fiïô ÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ Ì ÙËÓ Âapple Ó ÊÔÚ ÛÙ Û ÓÔÚ ÙË B ÓÙÈÓ A ÙÔÎÚ ÙÔÚ. È ÙÚ ÙÔÓ, ÛÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Âapple appleâ Ô, apple ÚÔ ÛÈ fiù Ó Ë ÈÛÙÔÚÈÎ ÂÓfiÙËÙ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô, Î Ù ÂÈÎÓ ÔÓÙ ÙË Û Ó ÂÈ ÙÔ applefi ÙËÓ Ú ÏÏ, ÛÙÔ μ ÓÙÈÔ Ì ÚÈ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ ÙÔ 19Ô ÈÒÓ. 20 ª Û Û Ùfi ÙÔ È ÂÔÏÔÁÈÎfi ÎÏ Ì, Ù Û Ì ÔÏ ÙË ÔÚıÔ Ô- Í, ÙË ÌÔÓ Ú Î È ÙË ÂıÓÈÎ ÂÓfiÙËÙ Á ÓÔÓÙ Ó Ù Î ÚÈ ÛËÌÂ Ó ÊÔÚ Î È appleôù ÏÂÛ Ó ÙÔ ÎÂÓÙÚÈÎÔ apple Ú Ó appleô ı ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ Û ÙÔ ÎÚ ÙÔ ÁÈ ÙË ËÌÈÔ ÚÁ ÌÈ ÂıÓÈÎ Ù ÙfiÙËÙ. fiúô ÂÓfiÙËÙ, Ô ÔappleÔ Ô ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÙÔ ÛÙÔ ÌÈÛfi ÙÔ 19Ô ÈÒÓ ÁÈ Ó appleô ËÏÒÛÂÈ ÙËÓ Ó ÁÎË ÙË ÂÓÔappleÔ ËÛË ÙÔ ÙÔ ıóô, ı ÓÙÈÎ - Ù ÛÙ ıâ Û٠ΠÌÂÓ ÙË ÂappleÔ Ì ÙÔÓ fiúô ÔÏÔÌ ÏÂÈ ÓÔÓÙ ÙÛÈ ÚÔ ÛÙËÓ ÔÚÁ ÓÈÎ Ó ÁÎ ÈfiÙËÙ Ù ÙË ÓˆÛË. ªfiÓÔ Ó ıóô appleô   fiï ÙÔ Ù Ì ÏË ı ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÂappleÈ ÈÒÛÂÈ. ŒÙÛÈ, Ë Ó ÁÎË ÁÈÓfiÙ Ó ÂappleÈÙ ÎÙÈÎ Î È apple Ú ÛÙË ÁÈ ÙËÓ ÂappleÈ ˆÛË ÙÔ ıóô, Î È Ì Û Û ٠ÙÔÈ appleï ÛÈ, Ó ÛÙ 1844 Ë Û ÁÎÚÔ ÛË ÌÂÙ Í ÙÔ ıfióˆó Î È ÂÙÂÚÔ ıfióˆó Â Â Ê Ó ÍÂapple Ú ÛÙË È ÊÔÚ Ó ÌÂ- Û ÛÙÔ ÏÏËÓÂ, Ï Á ÚfiÓÈ ÌÂÙ, fiï appleè Â Ó ÚÂÈ ÙËÓ appleôúâ ÙÔ. Ù 1863, ÙÔ ıëó Îfi appleâúèô ÈÎfi ıóèîfió ÌÂÚÔÏfiÁÈÔÓ ÂÍËÁÔ Û appleˆ ÂÓ apple Ú Â ÛËÌ ÛÈÔÏÔÁÈÎ È ÊÔÚ Ó ÌÂÛ ÛÙÈ Ï ÍÂÈ «Ùfi- ıôóâ» Î È «ÂÙÂÚfi ıôóâ», ÂÓÒ ÙÔ 1868 Ë ÂÊËÌÂÚ Ïapple Î ÏÔ Û ÙÔ Ùfi ıôóâ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÛÈÏÂ Ô Î È ÙÔ Ùfi ıôóâ ÙË ªÂÁ ÏË ÏÏ Ó ÓÙÈ Ú ÛÔ Ó. 21 40 19. Θ. Kαρο σος, «Τίνα τ κέντρα τ ς θνικ ς νώσεως», Πανδώρα, v (1854), Û.Û. 63-66. 20.. ËÌ Ú, Eλληνικ ς ωμαντισμ ς, fi.apple., Û. 197.. ª. ÈÙÚÔÌËÏ Ë, fi.apple., Û. 41. 21.. μèù ÏË, «O πολιτικ ς ίος το ασιλείου τ ς Eλλάδος 1861-1862», Eθνικ ν Hμερολ γιον, iii (1863), Û. 86. Eλπίς, 10 ÂappleÙÂÌ Ú Ô 1868. ÙÔ ÛËÌÂ Ô Ùfi Ë Ó ÊÔÚ Â Ó È applefi ÙËÓ. ÎÔappleÂÙ, fi.apple., Û. 74.

π ø π ºÀ π (1836-1869) Ùfi Ù Ó ÙÔ Û Ì Ì Ûˆ ÙÔ ÔappleÔ Ô Ë ÓÂÔÛ ÛÙ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÌÔ- Ó Ú Î ÏÔ ÓÙ Ó Ó Û Ó ÛÂÈ ÙËÓ ÂappleÈÙ ÙË B ÓÙÈÓ A ÙÔÎÚ - ÙÔÚ, ËÏ ÙËÓ ÓˆÛË ÙˆÓ È ÊfiÚˆÓ Ê ÏÒÓ applefi ÙÔÓ appleèô ÛËÌ ÓÙÈÎfi ÎÔÈÓfi apple ÚÔÓÔÌ ÛÙ, ÙËÓ ÔÚıÔ ÔÍ, appleôîïâ ÔÓÙ ÏÏÂ Ó ÊÔÚ, ÌÈ Î È Ù Ù Ó Ë ÌfiÓË ÛË appleô ÌappleÔÚÔ Û ÎfiÌË Ó ÁÎ ÏÈ ÛÂÈ ÓÙÈÊ ÙÈÎ ÓÓÔÈÂ Î È Ù ÙfiÙËÙÂ. 22 ŒÓ applefi ÙÔ appleèô ÔÍ ÂÚÎÂ Û ÁÁÚ Ê ÙË ÂappleÔ, Ô ÚËÁfiÚÈÔ appleapple fiappleô ÏÔ, Ì apple Ú ÂÈ Ó Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi apple Ú ÂÈÁÌ ÁÈ ÙÔ appleò Ë Î Ù ÁÚ Ê ÙË ÔÚıÔ Ô- Í ˆ Ù ÙfiÛËÌË ÓÓÔÈ ÌÂ Ù Ó ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ Á ÓÔ ÁÈÓfiÙ Ó ÌÈ apple Ú Ô : Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙË ÂÎÊÒÓËÛË ÂÓfi ÏfiÁÔ ÙÔ, ˆ È-  ı ÓÙ ÛÂ Ó applefi Ù appleèô ÛËÌ ÓÙÈÎ È ÈˆÙÈÎ ÂÎapple È Â ÙÈÎ È Ú Ì - Ù ÙË ÂappleÔ ÁÈ Ù ÁfiÚÈ, ÛÙÔ ÏÏËÓÈÎfi Îapple È Â Ù ÚÈÔ, Ô appleapple fiappleô ÏÔ ÂÍËÁÔ Û appleˆ Ë ÔÚıÔ ÔÍ Ù Ó ÙÔ «... σ στημα θνικ ν δε ν [...] σ στημα θρησκευτικ ν κα θικ ν γνώσεων κα συναισθημάτων». 23 ŒÓ ÔÚÈÛÌfi appleô ı Âapple ÙÚÂapple ÂÓ Û Ó  ÛÙÔÓ ÔÌÈÏË- Ù Ó Ó ÊÂÚı ÛÙÔ Ï Ô (ÓÔÌ Â appleô Ô Û Ó ÛÂ È ÊÔÚ appleâ- ÚÈÔ ÛÙ μ ÏÎ ÓÈ Î È ÌÈÏÔ Û Ó ÌÈ È ÏÂÎÙÔ ÙË ÚÔ Ì ÓÈÎ ÁÏÒÛ- Û ) Ì ıëù ÙÔ Î ÙÔÓÔÌ ÔÓÙ ÙÔ ˆ ÏÏËÓÂ. 24 ø ÓÓÔÈ Î È ÔÚÈÛÌfi, ÂÓ apple Ú Â Î appleôè Î ÈÓÔÙÔÌ. È ÙÔ Ï- ÏËÓÂ È ÓÔÔ ÌÂÓÔ ÙË ÂappleÔ, fiïôè ÔÈ ÔÚıfi ÔÍÔÈ Ï Ô Ó Î Ó Û ÌÈ ÎÔÈÓfiÙËÙ, ÙËÓ ÔÚıÔ ÔÍ, Î È ÌÔÈÚ ÔÓÙ Ó, Î Ù Û Ó appleâè, ÌÂÙ Í ÙÔ Ó ÎÔÈÓfi Û ÛÙËÌ È ÂÒÓ, Ó ÎÔÈÓfi apple ÚÂÏıfiÓ Î È ÎÔÈÓ ÈÛı Ì - Ù. ªÂ Ù ÙÔÈ ΠÙËÁÔÚÈÔappleÔÈ ÛÂÈ, ÔÈ ÏÏËÓÂ È ÓÔÔ ÌÂÓÔÈ Î Ù ÏËÁ Ó appleˆ Ù Ó Ë appleôûùôï ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô Ó È ÊˆÙ ÛÔ Ó, Ì Ûˆ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ Î È ÙˆÓ ÁÚ ÌÌ ÙˆÓ, Ù Ì ÏË ÙË «ÓÙÈÓ Ï Û - 22. Ú. appleapple fiappleô ÏÔ, «Λ γος περ το ν λάχοις λληνισμο», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1859), Û. 12.. Ù ıôappleô ÏÔ, ÙÔÈ ÂÈÒ Ë Ì ı Ì Ù ÙË ÁˆÁÚ Ê, ÛÙÔ ÃÚ. Ô ÏÔ ÚË, fi.apple., Û.Û. 155-160.. Ú ÁÔ ÌË, «Aπ σπασμα πομνημάτων νέκδοτον», Ó ÒÚ, vi (1856), Û.Û. 149-153. K. ºÚÂ Ú ÙË, «μè ÏÈÔÎÚÈÛ. Τ Μέλλον τοι περί ανατροφής και παιδε σεως applefi. ÙÚÔ ÌappleÔ», Ó ÒÚ, v (1855), Û.Û. 525-532. N. μ Ì, «ÚÔÛÊÒÓËÛÈ», ÏÏËÓÈÎfi Îapple È Â Ù ÚÈÔ (1852), Û.Û. 39-44. 23. Ú. appleapple fiappleô ÏÔ, «Περί το Eλληνικο Eκπαιδευτηρίου», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1860), Û. 11. 24. Ú. appleapple fiappleô ÏÔ, «Περ το ν λάχοις λληνισμο», fi.apple., Û.Û. 4-37. È ÙËÓ Î Ù ÁˆÁ ÙˆÓ Ï ˆÓ Î È ÙËÓ ÂÁÎ Ù ÛÙ Û ÙÔ ÛÙ μ ÏÎ ÓÈ Ï. π. Banac, The National Question in Yugoslavia, Ithaca Î È London, Cornell University Press, 1984, Û.Û. 42-44. 41

OY A KAI KYPA». appleèappleï ÔÓ, ÙÔ appleâúèâ fiìâóô ÙË ªÂÁ ÏË π ÂÓ Ù Ó appleïò Á ÓÓËÌ ÙÔ 1844. ÈÔ Ô fiúô ªÂÁ ÏË π   ÚËÛÈÌÔappleÔÈËı applefi ÙÔÓ ˆÏ ÙÙË Í Ó ÛÙ 1835, fiappleô Ó ÊÂÚfiÙ Ó ÛÙË «Ì applefi ÙÈ ÌÂ- Á ÏÂ È Â» ( une des grandes idées), Û ÓÂappleÒ ÂÓ apple Ú ÍÂÓ ÂÈ Ë Ú ÛË ÙÔ fiúô ÛÙ ÂÏÏËÓÈÎ, ÊÔ Î È Ô ÈÔ, appleúâû  ٠ÛÙÔ Ú ÛÈ ÁÈ ÔÎÙÒ ÔÏfiÎÏËÚ ÚfiÓÈ,   Ì  ÈfiÙËÙ ÎÔ ÛÂÈ È ÛÂÈ Û ÂÙÈÎ ÛÙË Á ÏÏÈÎ ÏÔÁÔÙ Ó. 25 ŒÙÛÈ Î È ÏÏÈÒ, Ô ËÌ Ú Ì appleïëúôêôúâ appleˆ Ô fiúô ªÂÁ ÏË π apple ÚÔ ÛÈ ÛÙËΠÛÙ ÂÏÏËÓÈÎ ÁÚ ÌÌ Ù ÛÙ 1802 Î È ÛÙ 1821. 26 Ô Û, fiìˆ, ÂÓ Â Ó È Ô Ù ÙÏÔ appleô fiıëîâ Û Ùfi ÙÔ È ÂÔÏfiÁËÌ, ÏÏ Î Ú ˆ Ë appleô Ô Î È Ë ÂappleÈ- ÎÚ ÙËÛ ÙÔ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÎÔÈÓˆÓ Î È ÛÎ Ë Î È, Î Ú ˆ, Ë Û ËÌ - ÙÔappleÔ ËÛË appleô ı ÒÛÔ Ó Û fiïô Ùfi ÙÔ È ÂÔÏfiÁËÌ È ÓÔÔ ÌÂÓÔÈ fiappleˆ Ô ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ Î È Ô apple Ú ˆÓ Ìapple ÏÈÔ. ÍÂÙ ÔÓÙ Î Ù appleâúèfi Ô ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔÚ Î È ÙËÓ ÎÏËÚÔ- ÓÔÌÈ Ì ÙËÓ ÔappleÔ Ô ÚÈÛÙÈ ÓÈÛÌfi   appleúôèî ÛÂÈ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ Ê Ï, Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ı ÔÚ Ì ÙÈÛÙ ÙÔ ÙÚ ÙÔ ÛÙ ÈÔ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ appleôïèùèûìô. È ÎÏ ÛÈÎÔ ÚfiÓÔÈ, Û ÌÊˆÓ Ì ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi, Â Ó Ê - ÛÂÈ ˆ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÌfi ÙÈ È Â, Ù ÁÚ ÌÌ Ù Î È ÙË ÊÈÏÔ- ÛÔÊ ÙÔ Ú Ô appleôïèùèûìô. B ÓÙÈÓ A ÙÔÎÚ ÙÔÚ Â Â È - ÛÒÛÂÈ ÙÔ ÚÈÛÙÈ ÓÈÛÌfi Î È Ù Ó Ë ÚÈÛÙÈ ÓÈÎ ıúëûîâ Ì ÙÈ Ú ÙË appleô Ê ıëîâ ˆ appleôï ÙÈÌË ÎÏËÚÔÓÔÌÈ applefi ÙÔ ÓÙÈÓÔ Úfi- ÓÔ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÌfi. È ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi, ÙÔ Ì ÚÔ appleô ÏÂÈapple appleè applefi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔÚ Ù Ó ÙÔ ÙÚ ÙÔ ÛÙ ÈÔ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ appleôïèùèûìô, Î Ù ÙÔ ÔappleÔ Ô fiïë Ù Ë ÎÏËÚÔÓÔÌÈ ı ÁÈÓfiÙ Ó appleè Ë «ÎÈ ˆÙfi È - ÊÒÙÈÛË» fiïë ÙË ÓıÚˆapplefiÙËÙ Î È È È ÙÂÚ ÙË Ó ÙÔÏ, Ó ÓÔ- ÌÔÙÂÏÂÈ Îfi appleâappleúˆì ÓÔ, appleô, ÁÈ ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi, ÔÚÈ fiù Ó applefi ÙÔÓ Âfi: «Τ Eλληνικ ν θνος ξεπλήρωσεν χρι το δε δ ο μεγάλας στορικ ς ντολάς, κα σως κέκληται ν κπληρώσ η κα λλην τρίτην, μ λάσσονα τ ν προτέρων. Εν μ ν τ ρχαι τητι, αλε τ ς άσεις το λευθέρου διανοητικο κα πολιτικο ίου, δι ο δίως κτοτε νθρωπ της πρ κοψε κα η δαιμ νησεν, ν δ τ μέσ ω 42 25. ÂappleÈÛ Ì ÓÛË ÂÈ Á ÓÂÈ applefi ÙÔÓ. ËÌ Ú. μï.. ËÌ Ú, Τ ς Μεγάλης τα της Iδέας. Σχεδίασμα φιλολογικ, Aθήνα, 1970, Û.Û. 12-17. È ÙËÓ Ó ÊÔÚ ÙÔ 1835, Ï.. ÔÏ ÙË, ƒˆì ÓÙÈÎ ÚfiÓÈ. π ÂÔÏÔÁ Â Î È ÓÔÔÙÚÔapple  ÛÙËÓ ÏÏ ÙÔ 1830-1880, ı Ó, 1993, Û. 62. 26.. ËÌ Ú, fi.apple., Û. 12.

π ø π ºÀ π (1836-1869) α νι, π ρξεν κ ριος π στολος κα πρ μαχος το θείου λ γου, δι ο συνεπληρώθη κα σφαλίσθη θικ τ ς νθρωπ τητος διάπλασις, ε ς δ το ς νεωτέρους χρ νους, διέσωσε τ ν θνικ τητα κείνην, ε ς ν πιθαν ς π κειται πολιτικ κα θικ ναμ ρφωσις τ ς Ανατολ ς». 27 ΔËÓ È ÂappleÔ, Ô ÂappleÙ Ó ÛÈÔ (Ï ΠÙË ) ÈÛÙÔÚÈÎfi Î È Ï ÔÁÚ - ÊÔ Ìapple ÏÈÔ, ÛÙËÓ ÂÈÛ ÁˆÁ ÙÔ appleèô ÛËÌ ÓÙÈÎÔ ÙÔ ÚÁÔ, Ì ÙÔÓ Ù ÙÏÔ ÂÚ ªÂÛ ÈˆÓÈÎÔ ÏÏËÓÈÛÌÔ, ÙÔ ÔappleÔ Ô Ù Ó Û ÏÏÔÁ Î È Î Ù - ÁÚ Ê ÙË ÈÛÙÔÚ ÙˆÓ ËÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ ÁÔ ÈÒÓ, ı ÂÈÛ Á ÁÂÈ ÙÔÓ fiúô ÂÏÏËÓÔ ÚÈÛÙÈ ÓÈÎfi appleôïèùèûìfi ÛÙ 1852, ÛÎÈ ÁÚ ÊÒÓÙ ÙÛÈ ÙÔÓ apple - Ú Ó apple Óˆ ÛÙÔÓ ÔappleÔ Ô ÙÔ ÙÚ ÙÔ ÛÙ ÈÔ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ appleôïèùèûìô, appleô Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ Â Â ÔÚ ÛÂÈ ÈÛÙÔÚÈÎ, ı Ó appleù ÛÛfiÙ Ó. 28 appleôïèùèûìfi Ùfi apple ÚÔ ÛÈ fiù Ó applefi ÙÔ È ÓÔÔ ÌÂÓÔ ÙË ÂappleÔ ˆ ÓÒÙÂÚÔ fiïˆó ÙˆÓ ÏÏˆÓ appleô Â Ó appleúôëáëıâ ÛÙËÓ ÈÛÙÔ- Ú ÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ, Î È ÙÛÈ Ù fiappleôè Û Ì ÔÏ apple ÈÚÓ Ó ÌÂÙ Ê ÛÈÎ È ÛÙ ÛÂÈ. 29 ΔÔ Ó Ô ÂÏÏËÓÈÎfi appleóâ Ì apple ÚÔ ÛÈ fiù Ó Ó appleâúùâúâ Û Πıâ Û ÁÎÚÈÛË. Ù Ó Ùfi appleô appleâúè ÎÏÂÈ ÙÔÓ appleôïèùèûìfi ÙˆÓ ÎÏ ÛÈ- ÎÒÓ ÚfiÓˆÓ, ÙÈ Ú ÙË ÔÚıÔ ÔÍ, ÙËÓ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ ÙÔ μ ÓÙ Ô, Î È, Î Ù Û Ó appleâè, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ıóô Ù Ó ÙÔ ÌfiÓÔ ÈÎ Ófi Ó ÛÒÛÂÈ 27. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «Τ ν τ πανεπιστημί ω μάθημα τ ς στορίας το λληνικο θνους», Ó ÒÚ, v (1855), Û. 555. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «Eορτή. Eπέτειος το πανεπιστημίου κατ τ ν 20 Μα ου», Ó ÒÚ, viii (1857), Û.Û. 110-120. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «Iστορικα μελέται», Eλλην, 29 ÂappleÙÂÌ Ú Ô 1858. K. apple Ú- ÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «H πέτειος το πανεπιστημίου ορτή», Eλλην, 11 ª Ô 1858. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «H λληνικ πανάστασις», Eλλην, 11 π ÓÔ Ú Ô 1858. 28. apple. Ìapple ÏÈÔ, fi.apple., Û. 464. È ÙËÓ ÂÈÛ ÁˆÁ applefi ÙÔÓ apple. Ìapple ÏÈÔ ÙÔ fiúô ÂÏÏËÓÔ ÚÈÛÙÈ ÓÈÎfi ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔÚ ÂÈ Ë ÂappleÈÛËÌ Óı ÛÙÔ K. ËÌ Ú, Eλληνικ ς ωμαντισμ ς, fi.apple., Û. 378.. μèù ÏË, «O πολιτικ ς ίος το ασιλείου τ ς Eλλάδος 1861 κα 1862», Eθνικ ν Hμερολ γιον, i (1863), Û. 83. Ú. appleapple - fiappleô ÏÔ, «Λ γος κφωνηθε ς ν Eλληνικ Eκπαιδευτηρί ω», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1850), Û.Û. 1-5. M. ƒâóè ÚË, «Περ το προορισμο το λληνικο θνους κα τ ς λληνικ ς γλώσσης», Eθνικ ν Hμερολ γιον, iii (1865), Û.Û. 351-356. N. Ú ÁÔ ÌË, «Egger È ÙÚÈ», Ó ÒÚ, viii (1857), Û.Û. 139-143. T.I.º., «Σκέψεις τιν ς περ το νεωτέρου πολιτισμο», Πανδώρα, v (1855), Û. 204. 29. N. μ Ì, «Eκθεσις Eλληνικο Eκπαιδευτηρίου 1852-53», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1853), Û. 30. Κ. Aσώπιος, «Λ γος ε σαγωγικ ς», Eφημερ ς τ ν Φιλομαθ ν, iv (1856), σ.σ. 739-752. K. Παπαρρηγ πουλος, «Τ ν τ πανεπιστήμι ω μάθημα τ ς στορίας το λληνικο θνους», Πανδώρα, v (1855), σ. 559. 43

OY A KAI KYPA ÁÈ ÌÈ ÎfiÌË ÊÔÚ, Ì ÙËÓ Âapple Ó ÊÔÚ ÙË ÙfiÛÔ appleôï applefiıëùë ËıÈÎ, fi È ÌfiÓÔ ÙËÓ ÏÏ, ÏÏ Î È fiïô ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ÂÏÏËÓÈÎ appleôûùôï Â Â Ú ÛÂÈ Ó ÛÎÈ ÁÚ ÊÂ Ù È ÓÙÔÓ applefi ÙÔÓ Δ appleô ÙË ÂappleÔ ˆ ÌÔ- Ó ÈÎ Î È apple ÁÎfiÛÌÈ Ó ÌË. 30 ªÈ Ù ÙÔÈ È ÂÔÏÔÁ, fiìˆ, ÂÎÊÚ - fiù Ó Ì Û applefi ÌÈ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË ÁÏÒÛÛ Î È Û ÓÂapple ÁfiÙ Ó Û ÁÎÂ- ÎÚÈÌ ÓÂ Û ÌappleÂÚÈÊÔÚ Î È Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË ÈÛıËÙÈÎ, Û fiï Ù Âapple appleâ- ÎÊÚ ÛË. appleô ËÛË Ú ÎÙËÚÈ fiù Ó applefi ÌÈ Ú Á Ô appleë ÂıÓÈÎÈÛÙÈÎ ÁÏÒÛÛ, È ÙË ÔappleÔ Ô appleôèëù ÌÓÔ Û Ì apple ıô ÙÔ ÂıÓÈÎÔ ÚˆÂ. ªÂ ÙË ÛÂÈÚ ÙÔ, Ô ÈÔ Ô appleôèëù ÛÙËÓ ÂÏÏ ÈÎ ÎÔÈÓˆÓ ÙÔ ÌÈÛÔ ÙÔ 19Ô ÈÒÓ Ú ÎÙËÚÈ fiù Ó ÂıÓÈÎfi Úˆ. OÈ Ë- ÌfiÛÈÔÈ È ÁˆÓÈÛÌÔ appleô ËÛË Ù Ó Ó Â Ô ÂÎ ËÏÒÛÂˆÓ fiappleô Ù ÂıÓÈÎ ÈÛı Ì Ù ÚÈÛÎ Ó ÙÔ appleèô appleúfiûêôúô ÊÔ ÁÈ Ó ÂÎÊÚ - ÛÙÔ Ó, Î È Ë fiappleôè Û Ó ÈÛıËÌ ÙÈÎ ÊfiÚÙÈÛË apple ÈÚÓÂ È È ÙÂÚÂ È - ÛÙ ÛÂÈ, Î ıò Ë ËÌÂÚÔÌËÓ appleô   ÔÚÈÛÙ ÁÈ ÙËÓ appleôóôì ÙÔ Ú Â Ô Ù Ó Ë 25Ë ª ÚÙ Ô, ËÌ Ú ÙË ÂıÓÈÎ ÂappleÂÙÂ Ô Î È ÙË ÂÔÚÙ ÙÔ ÁÁÂÏÈÛÌÔ. Û Ì ÔÏÈÛÌfi ÂÓ ÛÙ Ì ÙÔ Û ÂΠ: Ô ÓÈ- ÎËÙ apple ÈÚÓÂ Ó ÎÏ ÂÏÈ, fiappleˆ ÔÈ ıïëù ÛÙ ÎÏ ÛÈÎ ÚfiÓÈ, Î È ÛËΈÓfiÙ Ó ÛÙÔ ÒÌÔ ÙˆÓ Û Ìapple ÙÚȈÙÒÓ ÙÔ, ÔÈ ÔappleÔ ÔÈ ÙÔÓ appleâ- ÚÈ ÊÂÚ Ó Û fiïâ ÙÈ Û ÓÔÈÎ Â ÙË ı Ó, ÙÛÈ ÒÛÙ fiïôè Ó ÁÓˆÚ - ÛÔ Ó ÙÔ Î ÙfiÚıˆÌ ÙÔ. 31  ÌÈ Ù ÙÔÈ Ó ÁÎË Ú Ì ÙÔappleÔ ËÛË ÙË Î ıëìâúèófiùëù, fiappleô Ë appleâúèêôú ÙÔ appleôèëù Ù Ó appleïò ÌÈ ÎfiÌË ÊÔÚÌ ÁÈ ÙË ËÌÈÔ ÚÁ Ó ÙÒÓ Û Ó ÈÛıËÌ ÙˆÓ, Û ÌÈ ÎÔÈÓˆÓ fiappleô Ù apple ÓÙ Â Ó Ú ÛÂÈ Ó Î Ù ÁÚ ÊÔÓÙ È Â Ù ˆ ÂıÓÈÎ ÚÂÙ Â Ù ˆ ÂıÓÈÎ ÚÂÛË, ÂÓÒ Ë ªÂÁ ÏË π ÁÈÓ ÙfiÛÔ ÈÛ Úfi fiáì, appleô ÎfiÌ Î È Ô Ìapple ÏÈÔ, ÙÔ 1852, appleúfiùâèóâ appleˆ Ë ÛappleÔ Î È Ë Û ÏÏÔÁ ÙˆÓ Ë- ÌÔÙÈÎÒÓ ÙÚ ÁÔ ÈÒÓ appleúâappleâ Ó appleôùâï ÛÂÈ ÂıÓÈÎ appleô Ú ˆÛË Ì ÚÈ Ó ÂappleÈÙ ıô Ó fiïôè ÔÈ ÂıÓÈÎÔ ÛÙfi ÔÈ ÙÔ ÙÔ Á ÓÔ, 32 Ë ˆ 44 30. K. Θ. Καρο σος, «Λ γος ε σαγωγικ ς», Πανδώρα, vi (1856), σ.σ. 313-320. Χρ. Χριστ πουλος, «Περ τ ς δημοσίας κπαιδε σεως ν Eλλάδι», Πανδώρα, vii (1857), σ.σ. 553-561. K. Παπαρρηγ πουλος, Iστορία το λληνικο θνους, στο Κ. Δημαράς,.π., σ. 33. 31. μï.. ËÌ Ú, fi.apple., Û. 191. A. ÔÏ ÙË, fi.apple., Û. 116. 32. apple. Ìapple ÏÈÔ, fi.apple., Û.Û. 474-475.

π ø π ºÀ π (1836-1869) apple ÈÚÓÂ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË ÌÔÚÊ Î È Ë ÓÙ ÏË Ë ÙË appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ ÓÙÈÎ ÙÔappleÙÚÈ fiù Ó Ì Ûˆ Ó ˆÓ Ï ÍÂˆÓ Î È appleâúèâ ÔÌ ÓˆÓ. ÏÏ Î È ÏÏËÓÂ Ù Ó ÌÂÚÈÎ applefi Ù ÙÈ ÓÓÔÈÂ, Î È Ë Î Ù - ÁÚ Ê ÙˆÓ ÛÙÔÈ Â ˆÓ appleô Ú ÎÙ ÚÈ Ó Ù ÙÈ Ï ÍÂÈ ÁÈÓfiÙ Ó Ë Ì ÚÙ Ú ÌÈ ÔÏfiÎÏËÚË ÂappleÔ. ÏÏËÓ apple ÚÔ ÛÈ fiù Ó ˆ ÊÈ- Ï ÓıÚˆappleÔ, ÂÚÁ ÙÈÎfi, ÓıÚˆappleÔ ÌÂ Ê ÓÙ Û, ı ÚÚÔ Î È È ÓÔÈ. Ú ÏÏËÏ, Û ÓÂ Â Ó ÊÔÚ Û٠ΠÌÂÓ ÙË ÂappleÔ, ÁÈ ÙËÓ Âapple - Ú ÛË appleô Ô ÂÏÏËÓÈÛÌfi, Ë ÔÚıÔ ÔÍ Î È Ë ÂÏÏËÓÔÌ ıâè ÛÎÔ Û Ó apple Óˆ Û Ùfi ÙÔ ıóô, Á ÓÔÓÙ Ó ÔÈ ÛÂÈ, apple Óˆ ÛÙÈ ÔappleÔ Â Î ıâ «Ì ıëì ˆ» ÈÓfiÙ Ó ÁÈ Ó È ÍÂÈ ÛÙÔÓ ÏÏËÓ Î È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓ ÙËÓ Ó ÔÍË ÎÏËÚÔÓÔÌÈ appleô   ΠÈ, Î Ù Û Ó appleâè, Ó appleâ ÛÂÈ ÁÈ ÙË ÌÔÓ ÈÎfiÙËÙ ÙÔ ÙÔ ıóô. 33 Δ appleô ÙË ÂappleÔ apple È Â Û ÁÎÂ- ÎÚÈÌ ÓÂ Í Â ÛÙÔ ıóô. ΔÔ ÂÏÏËÓÈÎfi appleóâ Ì Û Ì fiïè  ÙË Û Ó ÂÈ, ÂÓÒ Ë ÂıÓÈÎ Ù ÙfiÙËÙ ÙÔ ÏÏËÓ Û Ì fiïè Â Ô ÎfiÛÌÔ, ÙËÓ Ó - ÙÔÏ Î È ÙË ÛË, ÂÓ Ù Ó appleï ÔÓ ÌÈ appleï ÁˆÁÚ ÊÈÎ È Ù appleˆûë, ÏÏ Â Â Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË ÔÓÙfiÙËÙ. ÏÏËÓÈÛÌfi, Û Ì ÈÓ ÂÎapple  ÛË, appleôïèùèûìfi Î È appleôïèùèûìèî Û Ó ËÛË: «Κα ν τ ν χάσ ης π μπρ ς σου, πρ σμεινε δο πάλιν μετ λίγον σο μφανίζεται διπλάσιος τ νάστημα. Τ ν λέπεις ε ς τ ν Ιωνίαν, τ ν κολουθε ς ε ς Αθήνας, ε ς Αλεξάνδρειαν, ε ς Κωνσταντινο πολιν. Κα πρ ν σ ποχαιρετήσ η, σο δίδει συνεντε ξεως π σχεσιν, μετ τετρακ σια τη, ε ς Επίδαυρον». 34 ª Û Û ٠٠appleï ÛÈ, fi,ùè fiúè  ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÌfi apple ÈÚÓÂ Û - ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÂ È ÛÙ ÛÂÈ, Î È Ù appleèô ÔÍ ÂÚÎ Ì Ï ÙË ÂappleÔ Î - ÙÔÓfiÌ Ó Ù ÙÈ ÏÏ Á Î È ÙÈ fiappleôèâ appleâú ÔÏ. Ìapple ÏÈÔ ı ÛÎ ÛÂÈ ÎÚÈÙÈÎ ÛÙË Û Ó Ú ÛË ÙˆÓ Ï ÍÂˆÓ appleôûùôï Î È apple - 33. Ú. appleapple fiappleô ÏÔ, «Λ γος περ το Eλληνικο Eκπαιδευτηρίου», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1850), Û.Û. 3-5. Ú. appleapple fiappleô ÏÔ, «Λ γος κφωνηθε ς τ 24 Ιουνίου 1851», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1851), Û. 10. N. μ Ì, «ÚÔ- ÛÊÒÓËÛÈ», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1851), Û. 24. Ú. appleapple fiappleô ÏÔ, «Περ το ν Aθήναις Λυσικρατείου Μνημείου», Eλληνικ Eκπαιδευτήριο (1852), Û. 1.. μ Ì, «ÚÔÛÊÒÓËÛÈ», Eλληνικ EÎapple È Â Ù ÚÈÔ (1853), Û.Û. 30-34. 34. apple. Ìapple ÏÈÔ, fi.apple., Û. 13. K. KˆÛÙ, «fiáô. Kωστ κφωνηθε ς κατ τ μνημ συνον τ τελεσθ ν τ 3 η Φε ρουαρίου 1874 π ρ Γρ. Παππαδοπο λου», O ν Aθήναις πρ ς διάδοσιν τ ν λληνικ ν γραμμάτων σ λλογος [απ εδώ και στο εξής θα αναφέρεται με τα αρχικά ΑΔΕΓΣ], iii (1873-74), Û.Û. 102-110. 45

OY A KAI KYPA ÓÂÏÏËÓÈÛÌfi Î È Â Ì ÛÙ ÌfiÏÈ ÛÙ 1852, fiù Ó ÂÎÊÚ ÂÙ È ÙÔ ÙË Ë Û Ú ÛÎÂÈ. 35 ŸÌˆ ÛÙËÓ appleú ÁÌ ÙÈÎfiÙËÙ, ÌÈ Ù ÙÔÈ ÎÚÈÙÈÎ ÂÓ Â Â ı ÛË ÛÙËÓ ÏÏ ÙÔ 1850. applefi ÙÔÓ ÃÚ Ûfi AÈÒÓ ÙÔ ÂÚÈÎÏ Ì ÚÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ appleô ÙÔ 1821, Ì ڈ appleô ÎfiÌ Ô Û Ó, Ë Ó ÁÂÓÈ Ì ı ÈÓ ÁÈ ÙÔ ÔÍ ÛÌ ÓÔ ÙË apple ÚÂÏıfiÓ, Ì appleâúèûûfiùâúô ÎfiÌ ÁÈ ÙË Ó ÙfiÙËÙ ÙË Ó ÙÔ Ó ÈÒÛÂÈ. Ó Ó ÂÓ ı apple - ÚÔ ÛÈ ÛÂÈ Î Ï ÙÂÚ ÙÔ Ù Ù Ì ı Ì Ù ˆ applefi ÙÔÓ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, 36 Ô ÔappleÔ Ô ı appleúôûapple ı ÛÂÈ Ó appleô  ÍÂÈ ÙË ÁˆÁÚ ÊÈÎ ÂÓfi- ÙËÙ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ Ì Û applefi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ Î È ÙÛÈ Ó appleô  ÍÂÈ ÙËÓ È Ûapple ÛÙË È ÚÔÓÈÎ Û Ó ÂÈ ÙÔ ÙÔ ıóô, ÌÈ Î È Û ÙÔ ÙË ÙË Û Ó ÂÈ ÛÙËÚÈ fiù Ó «ÙÔ Ì ÛÙ ÚÈÔ ÙÔ Ì ÏÏÔÓÙÔ» ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô. 37 «Τ στι γνήσιος λληνισμ ς κα τ ν θος; Κα διατ ρχαι τερος μ νον λληνισμ ς ε ναι λ γου ξιος, δ μετέπειτα ο χί; [...] Αλλ 46 35. apple. Ìapple ÏÈÔ, fi.apple., Û. 8. μï. ÁÈ ÙÔ ÈÔ ÛÙÔ. ËÌ Ú, Eλληνικ ς ωμαντισμ ς, fi.apple., Û. 363. 36. ÈÔ Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ Ù Ó ÂÙÂÚfi ıˆó.  ÁÂÓÓËı ÛÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈ- ÓÔ appleôïë ÙÔ 1815 Î È Â Â ÌÂÁ ÏÒÛÂÈ ÛÙËÓ ËÛÛfi. ÙËÓ ı Ó ÊÙ Û ÙÔ 1830. ΔÔ ÌÂ- Á ÏÔ ÚÁÔ ÙË ˆ ÙÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ Ù Ó Ó ÂÈÛ Á ÁÂÈ ÙË ÓÙÈÓ appleâú Ô Ô ˆ Ó applefiûapple ÛÙÔ Ì ÚÔ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔÚ. È appleúòùë ÊÔÚ apple ÚÔ ÛÈ ÛÙËΠÛÙ ÂÏÏËÓÈÎ ÁÚ ÌÌ Ù Ì ÙÔ ÚÁÔ ÙÔ On the Colonisation of the Peloponnese by Certain Slavic Tribes. ΔÔ ÚÁÔ ÙÔ Ù Ó Ë apple ÓÙËÛË ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ ÙÔ Jacob Fallmerayer appleô Ë- ÌÔÛÈ ÙËΠÙÔ 1830, fiappleô Ô ÙÂÏÂ Ù Ô ıâˆúô Û appleˆ Ë ÌÂÙ Î ÓËÛË ÙˆÓ ÛÏ ÈÎÒÓ Ê - ÏÒÓ ÛÙËÓ ÏÏ Î Ù ÙÔÓ ªÂÛ ˆÓ   ˆ Û Ó appleâè ÔÈ ÓÂfiÙÂÚÔÈ ÏÏËÓÂ Ó Â Ó È applefiáôóôè ÙˆÓ ÛÏ ˆÓ Î È fi È ÙˆÓ Ú ˆÓ ÂÏÏ ÓˆÓ. ªÈ Ù ÙÔÈ ıâˆú, fiappleˆ Ù Ó Ê ÛÈÎfi, ÂÓ ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó Ê ÛÂÈ È ÊÔÚÔ ÙÔ ÏÏËÓÂ È ÓÔÔ ÌÂÓÔ. ÙË ÌÂÏ - ÙË ÙÔ Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, apple Ú fiùè ÂÓ ı ÚÓËı ÙËÓ ÂÁÎ Ù ÛÙ ÛË ÛÏ ÈÎÒÓ Ê - ÏÒÓ ÛÙËÓ ÂÏÔapplefiÓÓËÛÔ Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙÔ ªÂÛ ˆÓ, appleôûù ÚÈÍ fiùè ÔÈ ÛÏ ÔÈ Â - Ó ÂÁÎ Ù ÛÙ ıâ ˆ ÓÔÌ Â Î È fi È ˆ Î Ú Ú ÔÈ, Î È fiùè ÛÙ È Î Ù ÔÈ Ê Ï Â Ó ÊÔÌÔȈı Ì ÙÔÓ Ùfi ıôó appleïëı ÛÌfi ÙË appleâúèô. 37. ŸÙ Ó Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ÍÂÎ ÓËÛÂ Ó ÁÚ ÊÂÈ ÙËÓ Iστορία το λληνικο θνους, Ë élite ÙˆÓ È ÓÔÔ Ì ÓˆÓ appleô ÓÙÈÙ ıâóùô ÛÙÈ applefi ÂÈ ÙÔ, ÌÂÙ Í ÙˆÓ ÔappleÔ - ˆÓ appleâúèï Ì ÓÔÓÙ Ó Ô π Έ Ô ƒ Ô - ÂÚÔ Ïfi (1778-1849), Ô ÏÔ ÏÏÈÁ (1814-1896), Î È Ô ÈÎfiÏ Ô Ú appleôïô (1817-1887), apple ÚÔ ÛÈ fiù Ó È È ÙÂÚ ÛÎÏË- ÚÔapple ÚËÓÈÎ. Ú fiï Ù Ô ÈÔ, ÂÓÒ ı ÓÙÂappleÂÍ ÏıÂÈ ÙË ÎÚÈÙÈÎ, Ì ÚÈ ÙÔ Ù ÏÔ ÙË ˆ ÙÔ ı appleúôùèì ÛÂÈ ÙË Ú ÛË ÙÔ fiúô ªÂÛ ÈˆÓÈÎfi ÏÏËÓÈÛÌfi, apple Ú μ - ÓÙÈÔ. μï.. ËÌ Ú, ÚÔÏÂÁfiÌÂÓ, ı Ó, 1970, Û.Û. 9-33.. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, Iστορία το λληνικο θνους. H πρώτη μορφή 1853,. ËÌ Ú, Aθήνα, 1970, Û.Û. 7-29. K. ËÌ Ú, ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ. H ποχή. H ζωή του. Τ ργο του, Û.Û. 48-77. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «Τ α σθηματικ ν ταξίδιον», ªÓËÌÔ- Û ÓË, 23 ª ÚÙ Ô 1835.

π ø π ºÀ π (1836-1869) θνικ ν της π ρξεν είποτε α τή, δι τι τ ν αυτ ν λάλησε γλ σσαν, τ α τ σχεν α σθημα, τ ν α τ ν διανοητικ ν δυνατ τητα. [...] Ν ν λοιπ ν πρ κειται ν ξετάσωμεν κατά τ διέφερεν Μακεδονικ ς Ελληνισμ ς π το ρχαιοτέρου [...] ε ναι, τ μολογο μεν, α τη τ ς λληνικ ς θνικ τητος ν της π τ ν ρχαιοτάτων χρ νων μέχρι τ ν νεωτέρων. Εν τ ν τητι τα τ η κε ται παν τ μυστήριον το μέλλοντος μ ν». 38 È ÙÔÓ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, Ë ÈÛÙÔÚ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô appleâúèîïâèfiù Ó Û ÙÚ È ÊÔÚÂÙÈÎ ÛÙ È : ÛÙÔ Ú Ô ÚfiÓÔ, ÔÈ ÏÏËÓÂ Â Ó ËÌÈÔ ÚÁ ÛÂÈ ÙÈ ÛÂÈ ÙË ËÌÔÎÚ Ù Î È Ó Ó È È ÙÂÚ Î- Ì Ô appleóâ Ì ÙÈÎfi appleôïèùèûìfiø Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙË ÓÙÈÓ appleâúèfi Ô, ÔÈ ÏÏËÓÂ Â Ó Á ÓÂÈ ÔÈ applefiûùôïôè ÙË ÔÚıÔ ÔÍ Û fiïë ÙËÓ ÚÒappleË Î È ÙËÓ Ó ÙÔÏ Ø Î È, Ù ÏÔ, ÛÙÔ ÓÂfiÙÂÚÔ ÚfiÓÔ, ÔÓÙ ÙÔ appleôïè- ÙÈÛÌÈÎfi Âapple appleâ Ô ÙˆÓ ÎÏ ÛÈÎÒÓ ÚfiÓˆÓ Î È Ù ÂÌ Ï Ì Ù ÙÔ μ ÓÙ Ô ÌÔÓ Ú Î È ÚÈÛÙÈ ÓÈÛÌfi ˆ Î ÚÈ È ÂÔÏÔÁ Ì Ù, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ıóô   ÎÏËı ÁÈ ÙÚ ÙË ÊÔÚ Ó Á ÓÂÈ Ô ÛˆÙ Ú fiïë ÙË ÓıÚˆapplefi- ÙËÙ. 39 ΔÔ ÚÁÔ ÙÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ÂÎ fiıëîâ ÙÔ 1853, ÛÂ Ó Ó ÙfiÌÔ Ì ٠ÙÏÔ πûùôú ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô, Î È appleôù ÏÂÛ ÙÔ Î ÚÈÔ appleúôô ÌÈÔ ÙË ÙÂÚ ÛÙÈ ÂÚÁ Û ÙÔ, appleô ÍÂÎ ÓËÛÂ Ó apple ÚÔ ÛÈ ÂÙ È ÙÔ 1860 Î È ÔÏÔÎÏËÚÒıËΠÙÔ 1872, ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ ÂÓÙ appleˆûè Î ÏÏ Á applefi ÙÈ appleúôëáô ÌÂÓ appleúôûapple ıâèâ Î Ù ÁÚ Ê ÙË ÈÛÙÔÚ, Ë ÔappleÔ Ù Ó Î Ù Î ÚÈÔ ÏfiÁÔ ÌÂÙ ÊÚ ÛÂÈ applefi ÚÁ appleô appleúô Ú ÔÓÙ Ó applefi ÙË ÛË Î È, Î Ù Û Ó appleâè, appleâúèôúè fiù Ó ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙˆÓ ÎÏ ÛÈÎÒÓ ÚfiÓˆÓ. 40 ΔÔ Â ÙÂÚÔ ÛËÌ ÓÙÈÎfi ÛÙÔÈ Â Ô ÙÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, fiìˆ, apple Ú applefi ÙËÓ ÂÈÛ ÁˆÁ ÁÈ ÙÔ μ ÓÙÈÔ Î È ÙËÓ Î Ù ÁÚ Ê ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔÚ ˆÚ ÚÔÓÈÎ È ÎÔapple, Ù Ó Ë appleúôûô Ì ÙËÓ ÔappleÔ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi ÂÍ Ù Û ٠ÁÂÁÔÓfiÙ ÙÔ 1821.  appleâúèûûfiùâúô applefi ÙÔ ÌÈÛfi ÚÁÔ ÙÔ, Û ÌÈ Ô ÏÂÈ apple ÓÙ ÙfiÌˆÓ Ì ÙÔÓ Ù ÙÏÔ πûùôú ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô applefi ÙËÓ Ú ÈfiÙËÙ Ò ÙÔ ÓÂÒÙÂÚÔ ÚfiÓÔ, Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ı apple ÚÔ ÛÈ ÛÂÈ ÙÔÓ ÁÒÓ ÙË appleâïâ ı ÚˆÛË, ÈÎ ÓÔappleÔÈÒÓÙ ÙÛÈ ÌÂÛ appleúôû ÔÎ Â ÙË ÁÂÓÈ 38.. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «Iστορικα μελέται», Eλλην, 29 ÂappleÙÂÌ Ú Ô 1858. 39. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «H ρθ δοξος νατολικ κκλησία», Ó ÒÚ, iv (1853), Û.Û. 162-174. 40. ÃÚ. Ô ÏÔ ÚË, fi.apple., Û.Û. 24-26. 47

OY A KAI KYPA ÙÔ Î È È È ÙÂÚ ÙËÓ appleèô Î ÚÈ ÁÈ ÙÔÓ Ó ÁÓÒÛÙË, fiùè Ë ËÚˆÈÎ ÂappleÔ Ì ٠ΠÙÔÚıÒÌ Ù ÙÔ 1821 ı Ó ˆÓÂ. ª Û applefi Ù ÙÔÈ È, Ô Ó ÁÓÒÛÙË fi È ÌfiÓÔ ÌappleÔÚÔ Û appleèô  ÎÔÏ apple fi,ùè Ì ÙËÓ Ó ÁÓˆÛË ÈÛÙÔÚ ÙÔ μ ÓÙ Ô ÙˆÓ ÎÏ ÛÈÎÒÓ ÚfiÓˆÓ Ó Ó Î Ï ÂÈ ÙÔÓ Â Ùfi ÙÔ, Ó Ù ÙÈÛÙ Ì ÂıÓÈÎÔ ÚˆÂ, Ó Û ÁÎÚÈı Ì ÙÔ «ÂÌ» ÛÂ Û ÛË Ì ÙÔ «ÙÔ», ÏÏ Âapple ÛË Ì ı ÈÓÂ Ó ÂÓÙÔapple ÂÈ ÙÈ È ÊÔÚ Î È ÙÔ ÎÈÓ ÓÔ. appleèappleï ÔÓ, Ì Û applefi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÙÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, appleô ÌÈÏÔ Û ÁÈ Ù ÚfiÓÈ ÙÔ 1821, Ô ÏÏËÓ Í ÒÚÈ Â Î È Î Ù ÁÚ Ê ÍÂÎ ı Ú ÙÔ «ÂÌÂ, Ù ı Ì Ù ÌÈ» Î È ÙÔ «ÙÔ appleô appleôùâïô Û Ó Ó ı Ó ÛÈÌÔ Î Ó ÓÔ ÁÈ ÙÔÓ appleôïèùèûìfi appleô ÂÌ  - Ì», Î È, Î Ú ˆ, Ì Û applefi Ù ÙÔÈ appleâúèáú Ê ÙÔ apple ÚÂÏıfiÓÙÔ Ô Ï- ÏËÓ ÌappleÔÚÔ ÛÂ Ó ÔÚ Ì ÙÈÛÙ ÙÔ Ó ÔÍÔ Ì ÏÏÔÓ ÙÔ. 41 Ó, fiìˆ, ÁÈ appleúòùë ÊÔÚ ÌÈ Ù ÙÔÈ ÛÎÈ ÁÚ ÊËÛË ÔËıÔ Û Πıâ Ó ÁÓÒÛÙË Ó ÔÚ ÂÈ ÙË ı ÛË ÙÔ Ì Û ÛÙÔ ÒÚÔ Î È ÛÙÔ ÚfiÓÔ, Ù Ó Ì Û Û Ùfi ÙÔ appleï ÛÈÔ appleô ÛÎÈ ÁÚ Ê ÙÔ Ì ÏÂappleÙÔÌ ÚÂÈ Ë appleôûùôï ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ıóô, ÙÔ ÔappleÔ Ô Â Â ÎÏËı ÁÈ ÙÔ È ÊˆÙÈÛÌfi ÙË Ó ÙÔÏ Î È, Î Ù Û Ó appleâè, ÁÈ ÙËÓ Î ÚÈ Ú ÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ Û ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÚÈÛÙÈ ÓÈÎfi Á ÓÔ. ŒÙÛÈ Ô ÏÏËÓ Î È Ë ÂÏÏËÓ Ì ı È- Ó Ó ÙËÓ ÂıÓÈÎ ÙÔ ÂÓÙÔÏ., Ì ÏÏ ÏfiÁÈ, fiappleˆ Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ÂÍËÁÔ ÛÂ: «Εστω λοιπ ν κα τ ς καθ μ ς Ελλάδος το το τ σ νθημα, τ ν πο τ ς Ανατολ ς παίδευσις κα ν κατορθώσ η στε τ τ ν Ελλήνων νομα, ς τεκμήριον διανοίας μ λλον γένους, κα παιδε σεως μ λλον φ σεως, ν περιλά η π τέλους, π τ ν ε γεν κα ερ ν α το σκέπη, παν τ χριστιανικ ν τ ς νατολ ς πλήρωμα [...] θέλομεν προτείνει π ρ μ ν τ ν πολογίαν νώπιον το θνους κα τ ς στορίας, ε ν ναυαγήσωμεν επ τέλους περ τ ν εκπλήρωσιν της λαχο σης μ ν εντολής;» 42 ªÂ ÙËÓ apple - ÚÔ Ô ÙÔ ÚfiÓÔ, Ù ÙÔÈ appleèûùâ ˆ appleïò ÂÓÈÛ ÔÓÙ Ó. appleôïèùèî ÂÓÔappleÔ ËÛË fiïô ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ Á ÓÔ Î È Ë ËÌÈÔ ÚÁ ÌÈ ÂÏÏËÓÔ ÚÈÛÙÈ ÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ Ù Ó appleïò ı Ì ÚfiÓÔ ÛÙ Ì Ï ÙˆÓ È ÓÔÔ ÌÂÓˆÓ Î È ÙÛÈ ÌÂÙ ÊÂÚfiÙ Ó Û٠ΠÌÂÓ ÙË ÂappleÔ-. Ù appleï ÛÈ Ù, appleâúèáú Ê ÂappleÂÈÛÔ ˆÓ applefi ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ ÈÛÙÔ- 48 41. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, Iστορία το λληνικο θνους, fi.apple., Û.Û. 33-35, 122-211. 42.. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «Eλληνικ πανάστασις», Eλλην, 11 π ÓÔ Ú Ô 1858.

π ø π ºÀ π (1836-1869) Ú appleô ı ÌappleÔÚÔ Û Ó Ó ËÌÈÔ ÚÁ ÛÔ Ó ÛÙÔ Ì ıëù ÈÛı Ì Ù ÓÙ ıâù appleúô Ó Ù ÙÔÈÔ appleèûùâ ˆ, apple Ú Ï appleôóù Ó Û ÓÂÈ ËÙ. 43 ÓÙÈı Ùˆ, ÔappleÔÈÔ appleôùâ Ì ıëì appleúâappleâ Ó È ÛÎÂÈ Û ÓÂ Ò ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË ÁÂÓÈ appleˆ Ù Ó ÌÈ ÁÂÓÈ appleô appleúâappleâ Ó Ú ÛÎÂÙ È ÂÓ ÂÁÚËÁfiÚÛÂÈ, Ó appleúôâùôèì ÛÙ Π٠ÏÏËÏ, ÁÈ Ù Ù Ó Ù appleô Î ÏÔ ÓÙ Ó Ó appleúôûù - Ù ÂÈ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ıóô Î È ÎÚ ÙÔ. 44 Δ Î ÙÔÚıÒÌ Ù ÙË appleúôëáô ÌÂÓË ÁÂÓÈ Ú ÔÓÙ Ó, ÏÔÈapplefiÓ, Ó Î Ï Ô Ó appleúôûˆappleèî ÓËÛ Â Î È Î Ú ˆ Ó apple Ú ÂÈÁÌ Ù ÛÔ Ó, ËÌÈÔ ÚÁÒÓÙ Û Ó Ì ÛÙÔÓ ÏÏËÓ Î È ÛÙËÓ ÂÏÏËÓ ÌÈ ÚÈ ÎÏË- ÚÔÓÔÌÈ, ÙËÓ ÔappleÔ fiêâèïâ Ó appleëúâù ÛÂÈ Î È Ó appleâú  : «Ε περ δίκαιον κα ρθ ν στ ν κρίνηται κα σταθμίζηται τ μέγεθος τ ς ψυχικ ς κα σωματικ ς δυνάμεως το νθρώπου κ τ ν ργων α το, ε αίως ο νδρες τ ς παρελθο σης γενε ς, κ το των κριν μενοι, δ νανται ν θεωρηθ σιν ς ρωες, ς νδρες ποσταλέντες π τ ς θείας Προνοίας πρ ς κτέλεσιν μεγάλου ργου, π α τ ς προαποφασισθέντος, δι τι π ς λλως δ ναται ν ξηγηθ ν α το ς παρξις τ σων ξ χων ρετ ν, τ ς φιλοπατρίας, τ ς γενναι τητος, τ ς νδρείας, τ ς α ταπαρνήσεως κα το ξ χου φυσικο νο, δι τ ν ποίων ουλε σαντο, κα ξετέλεσαν τοσο τον μεγάλα κα θαυμάσια ργα;» 45 ª Û Û Ùfi ÙÔ ÎÏ Ì Ó appleù ÛÛ ÙË Ú ÛË ÙÔ ÙÔ ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÙË ı Ó ÙÔ 1837. ΔÔ apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ, ÙÔ ÌfiÓÔ ÛÙÔ Â Ô ÙÔ ÛÙ μ ÏÎ ÓÈ Î È ÛÙË ª - ÛË Ó ÙÔÏ,   ËÌÈÔ ÚÁËı ÁÈ Ó appleëúâù ÛÂÈ Ù Ô Î ÓÙÚ -Û Ì- ÔÏ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÂıÓÈÎ Ù ÙfiÙËÙ, ÙËÓ ı Ó Î È ÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈ- ÓÔ appleôïë. øûùfiûô Ë appleèô Î ÚÈ appleôûùôï ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô, fiappleˆ 43. È apple Ú ÂÈÁÌ, ÛÙËÓ πûùôú ÙÔ appleô ÂÎ fiıëîâ ÙÔ 1853, Ô apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ÂÓ Î ÓÂ Î Ì Ó ÊÔÚ ÛÙËÓ appleôïèùèî Âapple Ó ÛÙ ÛË ÙÔ 1843, Ó Ê ÚÔÓÙ ÌfiÓÔ ÁÈ ÙÔ Û Ì Ó fiùè ÌÂÙ ÙËÓ ŒÎÙË ıóèî Ó Ï ÛË Ô ÛÈÏÈ ÂÈÛ Á Á ÙÔ Ó Ô appleôïèùèîfi Û ÛÙËÌ ÙË ÒÚ. È ÏÂappleÙÔÌ ÚÂÈ Ï. ÃÚ. Ô ÏÔ ÚË, fi.apple., Û.Û. 24-26. 44. K. ËÌ Ú, Eλληνικ ς ωμαντισμ ς, fi.apple., Û. 145. I. N. μ Ï Ù, «Γεωγραφία τ ς Eλλάδος ρχαίας κα νεωτέρας», Eρμο πολις, 1841, Ï. Ã. Ô ÏÔ ÚË, fi.apple., Û.Û. 130-131. Σ. Aντωνιάδης, Iστορία τ ς ρχαίας Eλλάδος συγγραφε σα μ ν π το γγλου Thoma Keightley, εδώ απ την ανθολογία της Χ. Κουλο ρη, fi.apple., Û.Û. 150-151. K. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, «Eπέτειος το πανεπιστημίου κατ τ ν 20 Μα ου 1857», Ó ÒÚ, viii (1857), Û.Û. 110-120. 45.. μèòóë, Λ γος κφωνηθε ς ν τ ορτ τ ς πεντηκονταετηρίδος τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας, ı Ó, 1886, Û. 7. 49

OY A KAI KYPA Ó ÎÔ ÓˆÓÂ Ô appleúòùô appleú Ù Ó ÙÔ ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ ÈÓ (1801-1857) Î Ù ÙËÓ appleúôûêòóëû ÙÔ ÛÙÔÓ «appleúòùô apple ÓÂÏÏ ÓÈÔ» ÛÈÏÈ, ÙÔÓ ŸıˆÓ, Ù Ó Ë ÌÂÙ ÔÛË ÙË Â Úˆapple Î ÎÔ ÏÙÔ Ú Ì Ûˆ ÙË ÂÏÏË- ÓÈÎ ÁÏÒÛÛ, ÛÙËÓ Î ı ËÌ Ó ÙÔÏ (ªÈÎÚ Û, ÂÛÛ Ï, appleâèúô, ª ΠÔÓ Î È πfióè ËÛÈ ). È Ó Ùfi ÙÔ Û ÈÔ Î Ù ÙËÓ Ú ÛË ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ apple ÚÔ ÛÈ fiù Ó ˆ ÌÂÁ ÏÂapple ÔÏÔ, Ë ÂappleÈÙ ÙÔ ÙÔ appleúôáú ÌÌ ÙÔ Ù Ó apple Ú fiï Ù ÙÂÚ - ÛÙÈ. 46 ΔÔ apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ÁÈÓÂ Ë ÛÈÎ appleëá ÙÚÔÊÔ fiùëûë ÛÎ ÏˆÓ Ì - ÛË ÂÎapple  ÛË Û fiïë ÙËÓ Î ı ËÌ Ó ÙÔÏ, ÂÓÒ Ì ÙË ÛÂÈÚ ÙÔ ÙÔ ÙÔÈ ÔÈ ÛÎ ÏÔÈ ÂÙÔ Ì Ó ÙÔ ÛÎ ÏÔ ÙË appleúˆùô ıìè ÂÎapple  ÛË Û ÙÔappleÈÎfi Âapple appleâ Ô, ËÌÈÔ ÚÁÒÓÙ ÙÛÈ Ó ÎÙ Ô ÂÏÏËÓÈ- ÎÒÓ Û ÔÏ ˆÓ Û fiïë ÙËÓ ıˆì ÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ Î È ÓÔ ÁÔÓÙ ÙÔ ÚfiÌÔ ÁÈ ÙËÓ Ó Á ÓÓËÛË ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÁÏÒÛÛ Î È ÎÔ ÏÙÔ Ú. ı Ó ÛÂ Ï ÁÔ Î ÈÚfi   Á ÓÂÈ ÙÔ Âapple ÎÂÓÙÚÔ ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÂÎapple -  ÛË, Î ıò ÂÓ Ù Í Â Ó ÌfiÓÔ ÔÈ applefiêôèùôè applefi ÙËÓ ı Ó appleúô ÙËÓ Î ı ËÌ Ó ÙÔÏ, ÏÏ Î È appleôïïô ÏÏËÓ ÁÔÓ appleúôùèìô Û Ó Ó ÛÙ ÏÔ Ó appleè Ù apple È È ÙÔ Ó ÛappleÔ ÛÔ Ó ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi Û ÏÂÈÔ, apple Ú ÛÙËÓ πù Ï, ÛÙË ÏÏ ÙË ÂÚÌ Ó. ªÂ ÙË ÛÂÈÚ ÙÔ, ÔÈ Ì - ıëù appleô Âapple ÛÙÚÂÊ Ó ÛÙÔ ÙfiappleÔ Î Ù ÁˆÁ ÙÔ Á ÓÔÓÙ Ó ÔÈ «ÁˆÁÔ» ÙË ÂÏÏËÓÈÎ apple È Â Î È, ÙÔ appleèô ÛËÌ ÓÙÈÎfi, Î ÔÊÔÚÔ Û Ó ÔÈ ÈÔÈ ÙÔ Û ÛÙËÌ ÍÈÒÓ Î È È ÂÒÓ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÂıÓÈÎÈÛÌÔ. Ó, fiìˆ, Ì applefi ÙÈ appleèô ÌÂÁ ÏÂ Û Ó appleâèâ Ù ÙË ÂÎÛÙÚ ÙÂ Ù Ó Ô ÂÍÂÏÏËÓÈÛÌfi ÌÂÁ ÏˆÓ ÔÚıfi ÔÍˆÓ ÔÌ ˆÓ, apple Ú Ó Î È ÏÏÂ, ÂÍ ÛÔ ÛÔ Ú, 47 fiappleˆ Ë appleôïèùèî Ó ÁÓÒÚÈÛË ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô Î È ÙÔ ÚfiÏÔ ÙÔ ˆ ÌË ÓÈÛÌÔ ÎÔ ÏÙÔ Ú. ŒÙÛÈ, ÙÔ 1849 ÔÈ ÊÔÈÙËÙ ı ËÙ ÛÔ Ó appleôïèùèî ÈÎ ÈÒÌ Ù ÁÈ ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ, ÙÔ ÓÙÚÔ ÙË Ó ÙÔÏ, fiappleˆ ı ÙÔ appleôî Ï ÛÔ Ó, ÁÂÁÔÓfi appleô Û appleú ÎÙÈÎfi Âapple appleâ Ô Û Ì ÈÓ ÙËÓ Â ÛÔ Ô ÓÙÈappleÚÔÛÒappleÔ ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÔÈ- ÓÔ Ô ÏÈÔ. 48 øûùfiûô, Ô ÚfiÏÔ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ apple ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ı Î Ù ÁÚ - 50 46.. ËÌ Ú, Eν Aθήναις τ 3 ª Ô 1837. Μελέτη στορικ κα φιλολογική, Aθήνα, 1987, Û.Û. 29-54, 39. 47. P. M. Kitromilides, «Imagined Communities and Nationalism», ÛÙÔ Blinkhorn and Veremis, fi.apple., Û.Û. 23-60. 48. «Α τησις τ ν καθηγητ ν το πανεπιστημίου. Συνεδρίασις στ ν θνοσυνέλευση 22 Φε ρουαρίου 1844. Ν μος περ κλογ ς ουλευτ ν», στο A. Δημαράς (επ.), H Μεταρρ θμισις πο δ ν γινε, Aθήνα, 1973, i, Û.Û. 104-118.

π ø π ºÀ π (1836-1869) ÊÂ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ applefi ÙÔÓ ÈÔ ÙÔÓ apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ, Ô ÔappleÔ Ô ÛÂ Û fiïèô ÙÔ Á ÏÏÔ apple Ú ÙËÚËÙ M. A. Ubicini, fiùè Ë È ÙË ÂÏÏËÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ ÙÚÔÊÔ ÔÙÔ ÓÙ Ó applefi ÌÈ apple ÓÂappleÈÛÙËÌÈ Î élite, ı apple - ÓÙ ÛÂÈ appleˆ Ù Ë élite Ù Ó Ë «appleóâ Ì ÙÈÎ ÎÔÈÓˆÓ» fiïô ÙÔ ÂÏÏËÓÈ- ÎÔ ıóô Î È Â Ì ÛÙ ÎfiÌ ÌfiÏÈ ÛÙ 1853: «O κ. Ο ικίνης ε κ λως παρηγορε ται, κα δ ν ξε ρει τι μιλ ν περ μαθητ ν κα καθηγητ ν, μιλε περ λης τ ς πνευματικ ς κοινωνίας το λληνικο θνους, μιλε περ το σχυροτέρου γωγο δι ο μεταδίδονται α δέαι κα τ α σθήματα, μιλε περί τ ς μαγικ ς κείνης πηγ ς ς τ νάματα χουσι τ ν καταν ητον δι τητα ν ξ νωσι τ ς λ σεις ε ς ξίφη». 49 Ó fiìˆ ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ apple ÚÔ ÛÈ fiù Ó Ì ٠ÙÔÈÔ fiúô, Ë Ó- ÓÔÈ ÙË ÎÔ ÏÙÔ Ú ÁÏÒÛÛ, apple È Â, ıë Î È ıèì ÓÙÈÌÂÙˆappleÈ fi- Ù Ó applefi ÙÔ È ÓÔÔ ÌÂÓÔ, fiappleˆ Ô ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ apple ÚÚËÁfiappleÔ - ÏÔ, Ô apple Ú ˆÓ Ìapple ÏÈÔ, Ô ÚËÁfiÚÈÔ appleapple fiappleô ÏÔ, Ô Ï Í Ó- ÚÔ ƒ Ô ƒ ÁÎ (1809-1892), Ô ˆÓ ªÂÏ (1812-1879), Ô ª Ú- ÎÔ ƒâóè ÚË (1815-1897) Î È Ô ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ ÈÓ (1801-1857), ˆ ÙÔ Î ÚÈÔ Ì ÛÔ ÁÈ ÙËÓ ÓˆÛË ÙÔ ıóô. Ù Ó Ì Û Û ٠٠appleï - ÛÈ Ì Ûˆ ÙË Ó ÁÓÒÚÈÛË ÙË ÎÔ ÏÙÔ Ú ˆ ÙÔ Î ÚÈÔ Ì ÛÔ ÁÈ ÙËÓ Âapple ÎÙ ÛË ÙˆÓ ÔÚ ˆÓ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÛÌÔ Î È Ì Û applefi ÌÈ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË Î Ù ÁÚ Ê ÙÔ ÚfiÏÔ appleô, Û ÌÊˆÓ Ì ÙÔ È ÓÔÔ ÌÂÓÔ ÙË ÂappleÔ-, ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ıóô   ÎÏËıÂ Ó È Ú Ì Ù ÛÂÈ applefi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ Î È ÙÔÓ Âfi appleô, fiù Ó ÙÔ ÎÚ ÙÔ ı appleôîïâ ÛÂÈ ÙÈ Á Ó Î applefi ÙË Ì ÈÎ ÂÎapple  ÛË Ì ÙÔ È Ù ÁÌ ÙÔ 1836, Ô πˆ ÓÓË ÔÎÎÒÓË, ÂappleÈıˆÚËÙ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÎÚ ÙÔ ÛÙ ËÌÔÙÈÎ Û ÔÏÂ, ÓȈÛ appleˆ Ù Ó ÂıÓÈÎfi Î ı ÎÔÓ ÙˆÓ È ÓÔÔ Ì ÓˆÓ Ó Ó Ï Ô Ó ÙÔ ÚÁÔ ÙË ÂÎapple  ÛË ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ÁÈ Ó appleúôâùôèì ÛÔ Ó ÙÈ ÂÏÏËÓ Â ÛÙËÓ appleôûùôï ÙÔ Ó Á ÓÔ Ó ÌËÙ ÚÂ Î È applefiûùôïôè ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ ÁÚ ÌÌ ÙˆÓ Î È ÙË ÁÏÒÛÛ ÛÙËÓ Î ı ËÌ Ó ÙÔÏ. Ó appleù ÍË ÂÓfi ÈÎÙ Ô ËÌÔÙÈÎÒÓ Û ÔÏ ˆÓ, Ì Û ÎÈ Íˆ applefi Ù ÁˆÁÚ ÊÈÎ Û ÓÔÚ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÛÈÏ Ô, Ù Ó Ó applefi ÙÔ - ÛÈÎÔ ÛÙfi Ô ÙË ÂÏÏËÓÈÎ appleôïèùèî ËÁÂÛ, Ô ËÁÒÓÙ ÛÙËÓ - ÊÈÛË, ÙÔÓ ºÂ ÚÔ ÚÈÔ ÙÔ 1834, ÙË ÓÔÌÔıÂÛ appleô Î Ó appleô ÚˆÙÈ- Î ÙËÓ apple Ú ÎÔÏÔ ıëûë ÙË ËÌÔÙÈÎ ÂÎapple  ÛË ÁÈ ÁfiÚÈ Î È ÎÔ- 49. Aνώνυμος (Â Ó È Ô. apple ÚÚËÁfiappleÔ ÏÔ ), «O κ. Ο ικίνης κα ο ν Τουρκί α χριστιανοί», fi.apple., Û. 204. 51

OY A KAI KYPA Ú ÙÛÈ Î È fiúè  appleâú ÈÙ Úˆ ÙË ËÌÈÔ ÚÁ È ÛÎ ÏÂ Ô ÁÈ ÙËÓ ÂÍ - ÛÊ ÏÈÛË È ÛΠψÓ. 50 ŸÌˆ, apple Ú fiùè Ë ÓÔÌÔıÂÛ ÛÙËÓ Ú ÛÎfiappleÂ Â Ó Ô ËÁ ÛÂÈ ÛÙËÓ Î Ù ÚÙÈÛË È ÛÎ ÏˆÓ Î È È ÛÎ ÏÈÛÛÒÓ, ÂÓ Ù ÏÂÈ Ë ÂÎapple  ÛË ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ı appleâúèôúè fiù Ó Ì ÙÂÏÈÎ Ú ıìèûë, Ë ÔappleÔ appleâúèâ  ÙËÓ appleúôûı ÎË fiùè ı ÂappleÈÙÚÂapplefiÙ Ó Ë Û ÛÙ ÛË È - ÛÎ ÏÂ Ô ÁÈ ÎÔÚ ÙÛÈ fiù Ó ÔÈ Û Óı Πı Ù Ó appleèô  ÓÔ Î. 51 È ÈÎfiÙÂÚ, Ë ÓÔÌÔıÂÛ appleô ÂÈÛ ıë ÛÙÈ 31 ÂÎÂÌ Ú Ô 1836, ÛÙËÚÈ fiìâóë ÛÙÔ ÁÂÚÌ ÓÈÎfi ÌÔÓÙ ÏÔ, appleúô ÏÂappleÂ Ô ıì  ÁÈ ÙËÓ ÂÎapple  ÛË: ÙÔ ÏÏËÓÈÎfi (ÙÚ ÚfiÓÈ ÛappleÔ ÒÓ) Î È ÙÔ ÌÓ ÛÈÔ (Ù ÛÛÂÚ ÚfiÓÈ ), ÏÏ fiúè  fiùè Ë Â ÙÂÚÔ ıìè ÂÎapple  ÛË Ù Ó Î Ù ÏÏËÏË ÁÈ ÙÔ apple  (!) Î È fi È ÁÈ Ù ÎÔÚ ÙÛÈ. 52 appleèappleï ÔÓ, ÙÔÓ ÂappleÙ Ì ÚÈÔ ÙÔ 1852, Ë apple Ú ÁÚ ÊÔ appleô appleúôûù ıëîâ ÛÙÔ applefi- ÌÓËÌ ÙÔ 1834, ÙÔ Ó ÊÂÚfiÌÂÓÔ ÛÙË ÓÔÌÔıÂÛ ÁÈ ÙËÓ apple È Â, Î Ó ÎfiÌ appleèô ÛÎÔÏË ÙËÓ Î Ù ÛÙ ÛË fiûôó ÊÔÚ ÙËÓ appleúfiû ÛË appleô ı ÌappleÔÚÔ Û Ó Ó Â Ó ÔÈ Á Ó Î ÛÙËÓ appleúˆùô ıìè Î È Â - ÙÂÚÔ ıìè ÂÎapple  ÛË: apple Ú fiùè Ô ÓfiÌÔ ÙÔ 1834   ÒÛÂÈ ÛÙ ÎÔÚ ÙÛÈ ÙË Ó ÙfiÙËÙ Ó apple Ú ÎÔÏÔ ıô Ó Ì ı Ì Ù ÛÂ Û ÔÏ Ì ٠ÁfiÚÈ, fiù Ó ÂÓ apple Ú Â Û ÔÏÂ Ô ÁÈ ÎÔÚ ÙÛÈ, Ë appleúfiûıâùë Ú ıìè- ÛË ÙÔ 1852 apple ÁfiÚ Û ÙÈ ÌÂÈÎÙ Ù ÍÂÈ. 53  ÓÙ ıâûë, fiìˆ, Ì ٠ÙÔÈÂ Ú ıì ÛÂÈ Î È appleôîïâèûìô, ÙÔÓ ÁÔ ÛÙÔ ÙÔ 1836, ÙËÓ È ÚÔÓÈ appleô ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ Â Â Ú- ÓËı ÛÙ ÎÔÚ ÙÛÈ ÙË Ó ÙfiÙËÙ ÌÈ Â ÙÂÚÔ ıìè ÂÎapple  ÛË, Ô ÔÎÎÒÓË ËÌÈÔ ÚÁÔ Û ÙË ºÈÏÂÎapple È Â ÙÈÎ Ù ÈÚ ÛÙËÓ ı Ó, ÌÈ ÂÙ ÈÚ appleô Ô Ú ÈÎfi ÙË ÛÙfi Ô ÂÛÙÈ fiù Ó ÛÙËÓ Ó appleù ÍË ÙË appleúˆùô ıìè ÂÎapple  ÛË, ÁÈ ÁfiÚÈ Î È ÎÔÚ ÙÛÈ. 54 Ó fiìˆ - 52 50.. ÓÙˆÓ Ô, Δ appleúôáú ÌÌ Ù ÙË Ì ÛË ÂÎapple  ÛË 1833-1921, 2 ÙfiÌÔÈ, i, ı Ó, 1987, Û.Û. 12-21. «È Ù ÁÌ ÁÈ ÙËÓ ÔÚÁ ÓˆÛË ÙˆÓ ËÌÔÙÈÎÒÓ Û ÔÏ ˆÓ», Ï.. ËÌ Ú, fi.apple., Û.Û. 44-50. 51.. ÓÙˆÓ Ô, fi.apple., Û. 12. 52. È Ù ÁÌ 31 ÂÎÂÌ Ú Ô 1836, È Ù ÁÌ 10/22 πô Ï Ô 1835, ÛÙÔ. ËÌ Ú, fi.apple., Û.Û., 50, 60-67.. ÈÒÁÔ - Ú ÛÙÂÚÁ Ô, Ì ÛË ÂÎapple  ÛË ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ÛÙËÓ ÏÏ 1830-1893, ı Ó, 1986, Û. 54. 53. ÁÎ ÎÏÈÔ 10 ÂappleÙÂÌ Ú Ô 1852, ÛÙÔ. ËÌ Ú, fi.apple., Û.Û. 123-24. 54. K. KˆÛÙ, Eκατονταετηρ ς τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας (1836-1936). H δρυση, στορία της, δράση της κα α πιδιώξεις της, ı Ó, 1936, Û.Û. 9-28. «ÂÓÈÎ Ó Ï ÛÈ τ ν Μελ ν τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας 16 Mαρτίου 1858», ÛÙÔ Φιλεκπαιδευτικ Eταιρεία [ applefi Â Ò Î È ÛÙÔ ÂÍ ı Ó Ê ÚÂÙ È ˆ º.E.] (1858), Û.Û. 3-12.

π ø π ºÀ π (1836-1869) Ùfi Ù Ó Ô appleúˆù Ú ÈÎfi ÛÙfi Ô ÙË ÂÙ ÈÚÂ, Ì Û ÛÂ Ó Ì Ó Ô ÔÎÎÒÓË Â Â ÏÏ ÍÂÈ Ù ÙÈ ÂÍ ÁÁÂÏ Â, ÔÚ ÔÓÙ appleï ÔÓ ˆ ÛÎÔapplefi ÙË ÂÙ ÈÚ ÙËÓ ÂÎapple  ÛË ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ Î È, È È ÙÂÚ, ÙˆÓ ÊÙˆ ÒÓ. Ÿappleˆ Ô Ï Í Ó ÚÔ ª ÚÔÎÔÚ ÙÔ ı ÂÍËÁ ÛÂÈ Ú- ÁfiÙÂÚ, Ô ÔÎÎÒÓË ıâòúëûâ ÌÈ Ù ÙÔÈ ÏÏ Á Ó ÁÎ ÁÈ ÙÔ appleúfiáú ÌÌ ÙË ÂÙ ÈÚÂ, Î ıò ÙÔ ÎÚ ÙÔ ÂÓ Â Â appleúô  ÛÂ Î Ì Ô ÛÈ ÛÙÈÎ Ú ıìèûë ÁÈ ÙËÓ ÂÎapple  ÛË ÙˆÓ ÂÏÏËÓ ˆÓ Î È, appleúˆù - ÛÙˆ, ÙˆÓ È ÛÎ ÏÈÛÛÒÓ. 55 ıfiïô Ù, ÏÔÈapplefiÓ, ÙËÓ È ÚÔÓÈ appleô ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ ıë- ÓÒÓ ÂÁÎ ÈÓÈ fiù Ó applefi ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ, Ë ºÈÏÂÎapple È Â ÙÈÎ Ù È- Ú (ÛÙÔ ÂÍ ı Ó Ê ÚÂÙ È ˆ º..), appleô Â Â Û ÛÙ ıâ applefi ÓıÚÒappleÔ ÙˆÓ ÁÚ ÌÌ ÙˆÓ, ı ËÌÈÔ ÚÁÔ ÛÂ Ô Û ÔÏÂ, ÙÔ ÏÏËÏÔ È - ÎÙÈÎfi, fiappleô Ù ÎÔÚ ÙÛÈ È ÛÎÔÓÙ Ó Ù È Ì ı Ì Ù Ì ٠ÁfiÚÈ, fiappleˆ Ù Â Ó ÔÚÈÛÙ applefi ÙÔ ÎÚ ÙÔ ÁÈ ÙËÓ appleúˆùô ıìè ÂÎapple -  ÛË, Ì Ì Πappleôè Ì ı Ì Ù ÔÈÎÈ Î ÔÈÎÔÓÔÌ, Î ıò Î È ÙÔ È ÛÎ Ï Ô, ÚÛ ÎÂÈÔ, fiappleˆ ı ÔÓÔÌ ÛÙ ÌÂÙ ÙÔ 1850 Î È ÙË ˆ- Ú ÙÔ ËappleÂÈÚÒÙË Ê ÛÈÎÔ applefiûùôïô ÚÛ ÎË, ÙÔ ÔappleÔ Ô ı apple Ú  ÙË Ó ÙfiÙËÙ applefiîùëûë ÙÔ ÈappleÏÒÌ ÙÔ ÙË È ÛÎ ÏÈÛÛ. 56 Ó fiìˆ, Û ÌÊˆÓ Ì ÙÔÓ ÔÎÎÒÓË, Ë º.. ÂÚ fiù Ó Ó Î Ï ÂÈ ÙÔ ÎÂÓfi appleô Â Â Ê ÛÂÈ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi ÎÚ ÙÔ ÁÈ ÌÈ ÂÎÙÂÙ Ì ÓË ÂÎapple -  ÛË ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ, Ô ÏÏÔ ÛÙfi Ô ÙË ÂÙ ÈÚÂ È Ù appleˆófiù Ó applefi ÙÔÓ appleú Ù ÓË ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô ıëóòó Î È Ì ÏÔ ÙË, ÙÔÓ ÂfiÊ ÙÔ μ Ì (1770-1855), Ô ÔappleÔ Ô Î Ù ÙËÓ ÂÓ ÚÎÙ ÚÈ ÙÂÏÂÙ ÙˆÓ ÂÁÎ È- 55. º.. (1858), Û. 7.. ÈÒÁÔ - Ú ÛÙÂÚÁ Ô, fi.apple., Û.Û. 79-104. 56. È ÙÔ ÚfiÏÔ ÙË ÂÙ ÈÚÂ, fiappleˆ Î È ÁÈ ÙËÓ appleúˆùô ıìè Î È Â ÙÂÚÔ ıìè apple È Â ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ Î Ù ÙË È ÚÎÂÈ ÙÔ 19Ô ÈÒÓ, apple Ú ÂÈ Ë ÂÎÙÂÓ ÌÂÏ ÙË ÙË. ZÈÒÁÔ -K Ú ÛÙÂÚÁ Ô. ÙÔ appleï ÛÈÔ Ù ÙË ÌÂÏ ÙË, ÈÔıÂÙÔ ÓÙ È Ù ÛÙÔÈ Â, Ë ÁÓˆÛÙ applefi ÙËÓ ÂÚÁ Û ÙË K Ú ÛÙÂÚÁ Ô, appleô Û ÂÙ ÔÓÙ È ÌÂÛ Ì ÙËÓ applefiıâ- ÛË Ù ÙË ÂÚÁ Û. EÈ ÈÎfiÙÂÚ, Ï.. ÈÒÁÔ - Ú ÛÙÂÚÁ Ô, fi.apple., Û.Û. 83-88. ÃÚ. μ Ê, «Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 14 Μαρτίου 1848», ÛÙÔ º.., 1848, Û. 25.. μèòóë, Λ γος κφωνηθε ς ν τ ορτ τ ς πεντηκονταετηρίδος τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας, Aθήνα, 1886, Û.Û. 13-48. K. KˆÛÙ, fi.apple., Û.Û. 7-10. «Γενικ Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 24 Δεκεμ ρίου 1850», º.. (1850), Û.Û. 45-58. «Γενικ Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 26 Oκτω ρίου 1852», º.. (1852), Û.Û. 9-22. «Γενικ Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 25 Iανουαρίου 1853», º.. (1853), Û.Û. 27-28. 53

OY A KAI KYPA Ó ˆÓ ÙË º.. Ó Ê ÚıËΠÛÙËÓ appleôûùôï ÙË Ó appleëúâù ÛÂÈ fiïâ ÙÈ ÂÏÏËÓÈÎ ÔÈÎÔÁ ÓÂÈÂ Î È apple ÚÔÌÔ Û ÙËÓ ÂÙ ÈÚÂ Û Ó Ó Ó ÚÔ appleô Ù ÎÏ È ÙÔ ı Ó appleù ÛÛÔÓÙ Ó Î È ı ÁÎ ÏÈ Ó fiïë ÙËÓ ÂÏÏË- ÓÈÎ Ê Ï, fiappleô Î È Ó ÚÈÛÎfiÙ Ó Ù : 57 «O σκοπ ς λοιπ ν το καταστήματος το του δ ν περιορίζεται ς θελον νομίσει τινές, ε ς λίγα τιν τομα, ο κογενείας, λλ κτείνεται ε ς π σαν π λιν, ε ς π σαν τ ν λευθέραν Eλλάδα, κα δι τα της ε ς παν τ Eλληνικ ν γένος, το ποίου λάχιστον μέρος, ν κα ε τυχέστερον, ποτελο μεν με ς...» 58 ªÂ Ï Á ÏfiÁÈ, Ë º.. ÂÚ fiù Ó Ó Û Ó ÛÂÈ fi,ùè Â Â Ú ÛÂÈ ÙÔ apple - ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ, ÙË ËÌÈÔ ÚÁ È ÛÎ ÏÈÛÛÒÓ Î È ÙË ÌÂÙ ÔÛË ÙË ÂÎapple -  ÛË Î È ÛÙ ÎÔÚ ÙÛÈ, Ì Û Î È Íˆ applefi Ù Û ÓÔÚ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÛÈÏ Ô. ŒÓ Ù ÙÔÈÔ ÛÙfi Ô ÂÏ ÈÛÙ apple Ú ÍÂÓ ÂÈ Ó Î ÓÂ Ó - ÙÚ ÍÂÈ ÛÙ appleú ÎÙÈÎ ÙË ÂÙ ÈÚÂ Î È È ÛÂÈ Ù ÔÓfiÌ Ù ÙˆÓ Ó- ÚÒÓ, Ù ÔappleÔ ÂÓ Ù Ó ÏÏ applefi Ù appleô Â Ó appleúˆùôûù Ù ÛÂÈ Î È ÛÙÔ ÂÏÏËÓÈÎfi apple ÓÂappleÈÛÙ ÌÈÔ. Ó ÌÂÛ ÛÙÔ 73 Ó Ú appleô ËÌÈÔ ÚÁË- Û Ó ÙË º.. appleâúèï Ì ÓÔÓÙ Ó appleúôûˆappleèîfiùëùâ ÙˆÓ ÁÚ ÌÌ ÙˆÓ Î È ÙË appleôïèùèî fiappleˆ Ô ÂÒÚÁÈÔ ÂÓÓ ÈÔ (1786-1854), Ô ÂÒÚÁÈÔ Ô ÓÙÔ ÚÈÒÙË (1782-1858), Ô Ï Í Ó ÚÔ ª ÚÔÎÔÚ ÙÔ (1791-1865), Ô πˆ ÓÓË ÔÎÎÒÓË, Ô πˆ ÓÓË ˆÏ ÙÙË, Ô Ï Í Ó ÚÔ ƒ - Ô -ƒ ÁÎ ( ÚÁfiÙÂÚ appleúfiíâóô ÛÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë), Ô ÂÒÚ- ÁÈÔ ÈÓÈ Ó (1788-1848), Ô ˆÓ ªÂÏ (1812-1879), Ô ªÈÛ Ï appleô- ÛÙÔÏ Ë (ÎÔÛÌ ÙˆÚ ÙÔ ÙÌ Ì ÙÔ ÙË ıâôïôá ) Î È Ô ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ ÈÓ, Ì ÙÔ Ô ÙÂÏÂ Ù Ô Ó Â Ó È ÙÔ appleô Â Ó appleôáú ÌÌ - ÛÂÈ ÙËÓ apple ÓÂÏÏ ÓÈ appleôûùôï ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô Î Ù ÙËÓ ÙÂÏÂÙ Ó ÚÍ ÙÔ, ÂÓÒ Ô ÙÂÏÂ Ù Ô Ù Ó Î È Ô appleúòùô appleú Ù ÓË ÙÔ apple ÓÂappleÈÛÙËÌ Ô, ÁÂÁÔÓfi appleô ÊËÓ ÂÏ ÈÛÙ ÌÊÈ ÔÏ Â ÁÈ ÙÔ ÊÔ, ÙË 54 57. N. μ Ì, «Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 13 Νοεμ ρίου 1846», 1846, Û.Û. 8-23. M. Aποστολίδης, Eγκαθίδρυσις το σχολείου τ ν κορασίων τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας, Ï appleâ. ºÔ ÚÓ Ú ÎË (Âapple.), Eκπαίδευσις κα γωγ τ ν κοριτσι ν. Eλληνικο προ ληματισμοί. Eνα νθολ γιο, Aı Ó, 1987, Û.Û. 103-106. M. Aποστολίδης, «Aπ σπασμα λ γου», Aποθήκη τ ν φελίμων γνώσεων, 1 ÂappleÙÂÌ Ú Ô 1842. 58.. μ Ì, fi.apple., Û. 17.

π ø π ºÀ π (1836-1869) ÚËÙÔÚÈÎ Î È ÙËÓ appleú ÎÙÈÎ appleô ÙÔ Û Ì Ô ÏÈÔ ÙË ÂÙ ÈÚ ı ÈÔıÂ- ÙÔ ÛÂ. 59 Œ ÔÓÙ ÙËÓ appleúôûù Û ÙË Û ÏÈÛÛ Ì Ï, Ë ÂÙ ÈÚ ı ÍÂ- ÎÈÓ ÛÂÈ Ì Ûˆ ÙÈ ÂÓ ÚÁÂÈ ÙË ÁÈ ÙËÓ ÂÎappleÏ ÚˆÛË ÙˆÓ ÛÙfi ˆÓ ÙË, ËÌÈÔ ÚÁÒÓÙ Û ÔÏ ÁÈ ÎÔÚ ÙÛÈ, appleúòù ÛÙËÓ ı Ó Î È ÌÂÙ ÛÙËÓ ÚÎ Ú (1868), ÛÙËÓ ÙÚ (1892) Î È ÛÙË ÚÈÛ (1902), ÂÓÒ ı ËÌÈÔ ÚÁ ÛÂÈ Âapple ÛË ÍÂÓÒÓÂ, ÌÈ Î ÈÓÔÙÔÌ ÌÂ È È ÙÂÚË apple Ë- ÛË ÛÙÈ ÂÏÏËÓÈÎ ÔÈÎÔÁ ÓÂÈ appleô Â Ó apple Ú Ì ÓÂÈ ÛÙËÓ ıˆì ÓÈÎ ÙÔÎÚ ÙÔÚ. 60 Ó È ÂÓ ÂÈÎÙÈÎfi, fiappleˆ ÙÔ 1855 Ë ÂÙ ÈÚ ÛËÌ ˆÓÂ, fiùè ÛÙÈ 92 applefi ÙÈ 135 Ì ı ÙÚÈÂ, appleô Ù Ó ÂÛˆÙÂÚÈÎ, ÌfiÓÔ ÔÈ 43 Ù Ó applefi ÙÔ ÂÏÏËÓÈ- Îfi Û ÏÂÈÔ, 61 ÂÓÒ Ë ÂÙ ÈÚ ÂÍ ÛÊ ÏÈ Â ÌÂÁ Ï ÙÂÚË ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ Ô - ıâè Î È Ì ı ÙÚÈ applefi appleâúèô appleô Ú ÛÎÔÓÙ Ó Íˆ applefi Ù Û ÓÔÚ ÙÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ ÛÈÏ Ô, apple Ú applefi ÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ. 62 ÂÚ ÈÙ Úˆ, Ë ÂappleÈÙ ÙË Û ÔÏ Ù Ó fiùè ÎfiÌ Î È applefi ÙÈ appleèô appleôì ÎÚ ÛÌ Ó appleâúèô ÙË ÙÔÎÚ ÙÔÚ Ì ı ÙÚÈ apple Ú ÎÔÏÔ ıô Û Ó ÙÔ ÚfiÙ - 59. «Γενικ Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 22 Μαρτίου 1853», º.. (1853), Û.Û. 33-41.. ªÂÏ, «Πρ ς τ ν Γενικ ν Συνέλευσιν τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας», º.. (1864), Û. 59.. ªÂÏ, «Φιλεκπαιδευτικ Eταιρεία», Eφημερίς τ ν Φιλομαθ ν, ix (1861), Û.Û. 1578-1582.. ªÂÏ, «fiáô ÛÙÔ ÚÛ ÎÂÈÔ», Eφημερίς τ ν Φιλομαθ ν, ix (1861), Û.Û. 1727-1729.. ªÂÏ, «fiáô ÛÙ AÚÛ ÎÂÈÔ», Eφημερίς τ ν Φιλομαθ ν, x (1862), Û.Û. 1959-1962, 2047-2052. «Aρσάκειον Παρθεναγωγε ον. fiáô. Μελ», Ó ÒÚ, x (1860), Û.Û. 194-198. «Γενικ Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας συγκροτηθε σα τ ν 4 Μαρτίου 1862», º.. (1862), Û.Û. 11, 12.. ªÂÏ, «Eκθεσις περ τ ν ν Aρσακεί ω Παρθεναγωγεί ω τ ς Φ.Ε. Eνιαυσίων Eξετάσεων π το ε σηγητο της π τ ν σχολ ν Λ. Μελ», º.. (1862), Û. 60. 60. «Τετάρτη κτακτος συνεδρίασις συνελε σεως τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 23 Νοεμ ρίου 1844», º.. (1844), Û. 37. 61. «Γενικ Συνέλευσις Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας 25 Iανουαρίου 1870», º.., Aθήνα, 1870, Û. 12.. ÈÒÁÔ - Ú ÛÙÂÚÁ Ô, fi.apple., Û. 105.. μèòóë, fi.apple., Û. 28. 62. «Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 4 Iουνίου 1844», º.., 1844, Û. 9. «Γενικ Συνέλευσις Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 9 Aπριλίου 1850», º.E., 1850, Û.Û. 11-15. «Γενικ Συνέλευσις Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας γενομένη τ ν 24 Δεκεμ ρίου 1861», º.., 1861, Û.Û. 10-11. «Συνέλευσις τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς Eταιρείας κατ τ ν 4 Νοεμ ρίου 1845», º.., 1845, Û. 7. «ÂÓÈÎ Ó Ï ÛÈ ºÈÏÂÎapple È Â ÙÈÎ Ù ÈÚ ÁÂÓÔÌ ÓË ÙËÓ 22 ª ÚÙ Ô 1853», º.., 1853, Û.Û. 29-40. «ÂÓÈÎ Ó Ï ÛÈ τ ς Φιλεκπαιδευτικ ς EÙ ÈÚ ÁÂÓÔÌ ÓË Ù Ó 22 Iανουαρίου 1856», º.., 1856, Û. 62. «Eκθεσις περί τ ν Eνιαυσίων Eξετάσεων π 3-17 Iουνίου 1856», º.., 1856, Û. 75. 55