Προσαρµογές και οφέλη από την εφαρµογή προγραµµάτων άσκησης σε άτοµα µε χρόνιες παθήσεις Εισαγωγή Στις µέρες µας έχει αναγνωριστεί η ιδιαίτερη αξία της άσκησης και η συµβολή της στην προάσπιση της υγείας του ατόµου και για το λόγο αυτό εφαρµόζεται ευρέως τόσο ως µέσο πρόληψης όσο και ως µέσο θεραπείας σε µια σειρά από χρόνιες ασθένειες όπως οι δυσλιπιδαιµίες, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η στεφανιαία νόσος, η οστεοπόρωση κ.α. Η σωµατική άσκηση συντηρεί και προάγει τις λειτουργίες του οργανισµού. Το ανθρώπινο σώµα έχει ανάγκη από την ποικιλία των φυσικών κινήσεων και δραστηριοτήτων που το ίδιο παράγει γιατί µε τον τρόπο αυτό καλλιεργεί τη φυσική κατάσταση και την ευρωστία που του αρµόζει. Παλαιότερα, πριν την ανάπτυξη του πολιτισµού και της τεχνολογίας, η άσκηση ήταν συνδεδεµένη µε την ανάγκη για επιβίωση. Σήµερα αποτελεί µια κοινωνική επιταγή, µια υποχρέωση του ατόµου προς τον εαυτό του, της κοινωνίας και της πολιτείας προς τους πολίτες της, αν θέλει να αποφύγει δυσάρεστες καταστάσεις και ανώφελες δαπάνες (ιατροφαρµακευτική αγωγή, νοσήλεια, κόστος περίθαλψης) και αν αποβλέπει στη φροντίδα και την πρόληψη στοχεύοντας στη δηµιουργία ενός υγιούς, εύρωστου και παραγωγικού λαού 1,2. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια διάφοροι οργανισµοί και εταιρείες που ασχολούνται µε θέµατα υγείας έχουν εκδώσει επίσηµες οδηγίες στις οποίες αναγνωρίζεται η θεραπευτική αξία της άσκησης. Το έτος 1989 η Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας και η ιεθνής Εταιρεία για την Υπέρταση αναγνώρισαν για πρώτη φορά την άσκηση ως ένα µη φαρµακευτικό µέσο για την καταπολέµηση της αυξηµένης αρτηριακής πίεσης, ενώ λίγο αργότερα, το 1992 η Αµερικανική Καρδιολογική Εταιρεία αναγνώρισε επίσηµα την έλλειψη άσκησης ως έναν ανεξάρτητο προδιαθεσικό παράγοντα για την εκδήλωση στεφανιαίας νόσου. Σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες όσο και στη Βόρειο Αµερική εφαρµόζονται ειδικά προγράµµατα µε στόχο τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της υγείας των πολιτών. Η Αµερικανική Καρδιολογική Εταιρεία, η Αµερικανική ιαβητολογική Εταιρεία καθώς επίσης και επίσηµοι κυβερνητικοί φορείς και υπουργεία δίνουν οδηγίες που προτρέπουν τους πολίτες να ακολουθούν ειδικά προγράµµατα άσκησης και φυσικών δραστηριοτήτων 3-5. Άσκηση και χρόνιες παθήσεις Oι βασικές κατηγορίες ασθενών µε χρόνιες παθήσεις στις οποίες εφαρµόζεται θεραπευτικά η άσκηση παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Η άσκηση σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι πλήρως εξειδικευµένη (ανάλογα µε την πάθηση) αλλά και πλήρως εξατοµικευµένη (ανάλογα µε τη φυσική κατάσταση και τις ανάγκες του ασθενούς).
Πίνακας 1. Βασικές κατηγορίες ασθενών µε χρόνιες παθήσεις στις οποίες ενδείκνυται η άσκηση Ασθενείς µε καρδιαγγειακές παθήσεις (υπέρταση, στηθάγχη, έµφραγµα µυοκαρδίου, επέµβαση αγγειοπλαστικής, εγχείρηση bypass, περιφερική αγγειοπάθεια, καρδιακή ανεπάρκεια, ασθενείς µετά από µεταµόσχευση καρδιάς) Ασθενείς µε αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια Ασθενείς µε εκδήλωση σακχαρώδη διαβήτη Ασθενείς µε παχυσαρκία και διαταραχές στα επίπεδα λιπιδίων Ασθενείς µε οστεοπόρωση, οστεοαρθρίτιδα, πόνους στη µέση Ασθενείς µε µεταβολικό σύνδροµο Τα χαρακτηριστικά των προγραµµάτων άσκησης αναφορικά µε την ένταση, τη διάρκεια και τη συχνότητα δε διαφέρουν σηµαντικά µεταξύ των παθήσεων (Πίνακας 2). Οι ασθενείς µε διαβήτη (ιδίως οι τύπου 2) θα πρέπει να ασκούνται σε χαµηλότερη ένταση και µεγαλύτερη διάρκεια καθώς και σε υψηλότερη εβδοµαδιαία συχνότητα. Όσον αφορά το ασκησιολόγιο µπορεί να περιλαµβάνει περπάτηµα, ποδήλατο, τρέξιµο, προσαρµοσµένες αθλοπαιδιές, άσκηση στο νερό, ασκήσεις µε ράβδους, σχοινάκια, µπάλες, διατατικές ασκήσεις µε ή χωρίς βοήθεια και γενικότερα µπορούν να εφαρµοστούν οι περισσότερες από τις ασκήσεις που εφαρµόζονται στα προγράµµατα των υγιών µε την προϋπόθεση ότι αυτές εκτελούνται σωστά και τηρούνται τα ιδανικά όρια έντασης. Πίνακας 2. Χαρακτηριστικά της αερόβιας άσκησης και της άσκησης µε βάρη σε ασθενείς µε χρόνιες παθήσεις Aερόβια άσκηση Άσκηση µε βάρη Ένταση 60-85% της ΜΚΣ Ένταση 40-60% της 1 ΜΕ ιάρκεια 45-90 min Επαναλήψεις 8-20 Συχνότητα* 3-5 ιάλειµµα < 30 sec Σετ 2-3 ΜΚΣ: µέγιστη καρδιακή συχνότητα, ΜΕ: µέγιστη επανάληψη, *την εβδοµάδα Υλοποίηση προγραµµάτων άσκησης Υιοθετώντας τις σύγχρονες το επιστηµονικό δυναµικό του ΤΕΦΑΑ του ΠΘ, υλοποιεί ειδικά προγράµµατα µέσω των οποίων δίνεται η ευκαιρία να ασκηθούν συστηµατικά και µεθοδευµένα καρδιοπαθείς, διαβητικοί, υπερτασικοί, άτοµα µε πόνους στη µέση, µε οστεοπόρωση και άτοµα τρίτης ηλικίας. Θα πρέπει ωστόσο να επισηµανθεί ότι τα προγράµµατα αυτά υλοποιούνται από το 1997 ως το 2000 µε την οικονοµική ενίσχυση του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Επιπλέον, επισηµαίνεται η σηµαντική συµβολή του ΤΕΦΑΑ χωρίς την οποία τα ειδικά καινοτόµα προγράµµατα όπως είναι των νεφροπαθών, για παράδειγµα, που πραγµατοποιείται ενδονοσοκοµειακά κατά τη διάρκεια της αιµοκάθαρσης, ή των διαβητικών και των καρδιοπαθών, θα ήταν αδύνατον να πραγµατοποιηθούν. Μέσα από τη συµµετοχή στα προγράµµατα αυτά, οι πολίτες του ήµου Κοµοτηνής αποκοµίζουν πολλαπλά οφέλη βελτιώνοντας τη φυσική τους κατάσταση αλλά πολύ περισσότερο βελτιώνοντας σηµαντικές παραµέτρους που αφορούν την πάθησή τους και γενικότερα την εξέλιξη της υγείας τους.
Αποτελέσµατα από την εφαρµογή προγραµµάτων άσκησης Η παρουσία του ΤΕΦΑΑ δεν περιορίζεται µόνο στην υλοποίηση των προγραµµάτων αλλά επεκτείνεται και στην καταγραφή και µελέτη των στοιχείων εκείνων που πιστοποιούν τη βελτίωση της πορείας των ασθενών. Σε καρδιοπαθείς ασθενείς διαπιστώσαµε σηµαντική βελτίωση στη σύσταση του σώµατος, στο βιοχηµικό προφίλ, στη λειτουργική ικανότητα και στη µυϊκή δύναµη µετά από οκτώ µήνες άσκησης 6-8 (Πίνακας 3). Επιπλέον, παρατηρήθηκε ότι η ψυχική διάθεση των ασθενών ήταν καλύτερη µετά από µία ώρα άσκησης και αυτό συνέβαινε τόσο στην αερόβια άσκηση όσο και στην άσκηση µε αντιστάσεις 9. Η εφαρµογή ασκήσεων µε βάρη σε καρδιοπαθείς θεωρείται πρωτοποριακή για την Ελλάδα και έτυχε ευµενούς αποδοχής από τους ασθενείς και εφαρµόστηκε µε ασφάλεια χωρίς να παρατηρηθούν ορθοπεδικές ή άλλες καρδιαγγειακές επιπλοκές 10-11. Πίνακας 3. Προσαρµογές µετά από εφαρµογή ενός προγράµµατος άσκησης σε ασθενείς µε στεφανιαία νόσο διάρκειας οκτώ µηνών. Οµάδα Άσκησης Οµάδα Ελέγχου Έναρξη 4 µήνες 8 µήνες Έναρξη 8 µήνες Μορφολογικές Σωµατικό βάρος (kg) 82.5 ± 2.7 81.0 ± 2.4 a 79.8 ± 2.3 a 79.8 ± 3.2 81.0 ± 3.3 ΒΜΙ (kg.m -2 ) 28.2 ± 0.9 27.7 ± 0.9 a 27.2 ± 0.8 a 27.3 ± 0.7 27.6 ± 0.8 Άθροισµα πτυχών (mm) 56.2 ± 2.9 54.2 ± 2.6 a 53.1 ± 2.5 a 54.5 ± 3.7 57.3 ± 4.2 b Αιµατολογικές TC (mg%) 221.1 ± 9.3 210.7 ± 7.0 202.2 ± 7.0 a 216.8 ± 6.5 219.7 ± 5.4 b TG (mg%) 129.6 ±16.1 112.5 ± 11.1 a 109.3 ± 10.7 a 127.0 ± 12.8 129.6 ± 11.8 b LDL (mg%) 143.8 ± 8.2 136.8 ± 7.2 133.7 ± 10.0 137.5 ± 4.6 142.7 ± 5.1 HDL (mg%) 42.7 ± 2.8 43.5 ± 2.4 45.0 ± 2.3 α 42.7 ± 1.6 42.2 ± 1.1 b Apo A (mg%) 79.6 ± 3.4 84.3 ± 2.7 89.6 ± 2.8 a - - Apo B (mg%) 121.8 ± 4.5 114.3 ± 5.7 a 115.8 ± 3.7 - - Lpa (mg%) 17.4 ± 3.1 17.6 ± 4.8 15.1 ± 3.5 - - Αιµοδυναµικές ΗR rest (b/min) 70.0 ± 2.1 67.8 ± 2.1 65.8 ± 1.9 a 70.2 ± 2.3 71.2 ± 2.6 c SBP rest (mmhg) 133.2 ± 3.4 127.5 ± 3.0 a 125.7 ± 2.4 a 133.5 ± 3.7 136.5 ± 6.4 c RPP rest (x10 3 ) 9.2 ± 0.4 8.5 ± 0.3 a 8.2 ± 0.2 a 9.4 ± 0.6 9.7 ± 0.5 c HR 6th min (b/min) 115.3 ± 5.6 106.7 ± 4.3 a 104.3 ± 3.8 a 115.8 ± 7.3 117.2 ± 7.3 c SBP 6th min (mmhg) 166.7 ± 5.5 158.5 ± 4.9 a 156.7 ± 4.5 a 168.0 ± 2.9 167.0 ± 4.9 c RPP 6th min (x10 3 ) 19.6 ± 1.5 17.3 ± 1.0 a 16.6 ± 0.9 a 19.6 ± 1.3 20.2 ± 1.5 c Φυσιολογικές ύναµη κορµού (kg) 196.4 ± 9.8 221.9 ± 9.3 a 246.6 ± 9.4 a,b - - ύναµη κάτω άκρων (kg) 57.2 ± 4.2 65.8 ± 4.0 a 77.5 ± 4.1 a,b - - Συνολική δύναµη (kg) 253.6 ± 13.2 287.7 ± 12.6 a 324.2 ± 12.9 a,b - - Χρόνος άσκησης (min) 10.6 ± 0.7 11.4 ± 0.7 a 12.1 ± 0.7 a,b 10.3 ± 0.8 10.2 ± 0.8 c VO 2max (ml/kg/min) 25.2 ± 1.6 27.3 ± 1.8 a 29.1 ± 1.8 a,b 25.4 ± 1.9 25.2 ± 1.8 c p<0.05 a: διαφορές από την αρχική µέτρηση p<0.05 b: διαφορές µεταξύ των µετρήσεων στον 4 ο και 8 ο µήνα p<0.05 c: διαφορές µεταξύ των οµάδων Σε ασθενείς µε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 διαπιστώσαµε ότι το σάκχαρο µειώνονταν κατά 20-30% στο τέλος µιας συνεδρίας άσκησης, ενώ µακροπρόθεσµα επιτυγχάνονταν καλύτερος έλεγχος της γλυκόζης, γεγονός που πιστοποιούνταν από τα χαµηλότερα επίπεδα γλυκοζιωµένης
αιµοσφαιρίνης που παρουσίαζαν οι ασθενείς 12. Επιπλέον, σε γυναίκες ασθενείς µε εκδήλωση µη ινσουλινοεξαρτώµενου σακχαρώδους διαβήτη διαπιστώσαµε σηµαντική βελτίωση του γλυκαιµικού ελέγχου καθώς και βελτίωση στη δράση της ινσουλίνης µετά από τέσσερις µήνες συστηµατικής άσκησης (Σχήµα 1). Glucose (mg/dl) Insulin (µu/ml) 120 80 40 320 0 240 160 80 Εναρξη 4 εβδοµάδες 16 εβδοµάδες 0 30 60 90 120 Time (min) 0 30 60 90 120 Time (min) Σχήµα 1. Bελτίωση των επιπέδων γλυκόζης και της δράσης της ινσουλίνης µετά από τέσσερις και δεκαέξι εβδοµάδες άσκησης σε γυναίκες µε µη ινσουλινοεξαρτώµενο σακχαρώδη διαβήτη. Ενθαρρυντικά είναι, επίσης, τα αποτελέσµατα από τα προγράµµατα αποκατάστασης που πραγµατοποιούνται ενδονοσοκοµειακά στους νεφροπαθείς κατά τη διάρκεια της αιµοκάθαρσης καθώς και στους καρδιοπαθείς κατά την πρώτη φάση αποκατάστασης 13 µετά από οξύ έµφραγµα του µυοκαρδίου. Η ανάγκη της δια βίου άσκησης Για να δέχεται συνέχεια ένας ασθενής τα ευεργετικά αποτελέσµατα της άσκησης, η άσκηση πρέπει να γίνεται χωρίς διακοπή, συστηµατικά και µεθοδευµένα. Για παράδειγµα, µετά από τρεις µήνες διακοπής της άσκησης, διαπιστώσαµε ότι οι καρδιοπαθείς παρουσίασαν σηµαντική µείωση του χρόνου άσκησης (6.0%), αύξηση της ολικής χοληστερόλης (3.4%) καθώς και µείωση της καλής χοληστερόλης (3.7%), ενώ σηµαντική ήταν και η απώλεια της µυϊκής δύναµης (16%) 14, 15. Φαίνεται λοιπόν ότι το σώµα χάνει αυτό που απέκτησε όταν δεν ασκείται µε συνέπεια και είναι κρίµα να µην επωφελείται κανείς από αυτό που επιτυγχάνει και αποκτά µε κόπο. Η αναπροσαρµογή της άσκησης σε νέες εντάσεις είναι αυτή που επιτρέπει τη διατήρηση
και τη βελτίωση του επιπέδου της φυσικής του κατάστασης. Πράγµατι, καρδιοπαθείς που ασκούνταν συστηµατικά επί µία τριετία παρουσίασαν σταθερή βελτίωση χρόνο µε το χρόνο της ανοχής του οργανισµού στην κόπωση 16 (Σχήµα 2). Συνεπώς, τα ευεργετικά οφέλη της άσκησης παρέχονται εφ όρου ζωής µόνο σ όσους γυµνάζονται σε συστηµατική και µόνιµη βάση. Προς την κατεύθυνση της δια βίου άσκησης καθοριστική είναι η συµβολή οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης, οι οποίοι µπορούν και πρέπει να ευαισθητοποιηθούν υλοποιώντας καινοτόµα προγράµµατα άσκησης που απευθύνονται σε ασθενείς µε χρόνιες παθήσεις. Xρόνος άσκησης (min) 15 14 13 12 11 10 Οµάδα άσκησης Οµάδα ελέγχου Έναρξη 1 έτος 2 έτος 3 έτος Σχήµα 2. Οι καρδιοπαθείς της οµάδας άσκησης υπερέχουν των ασθενών της οµάδας ελέγχου στη δοκιµασία κόπωσης και παρουσιάζουν συνεχή βελτίωση επί τρία συναπτά έτη γεγονός που οφείλεται στη συστηµατική και µεθοδευµένη άσκηση. Συµπεράσµατα Με βάση τα παραπάνω είναι σηµαντικό να επισηµανθεί ότι η πλειονότητα των ασθενών µε χρόνιες παθήσεις µπορεί να γυµναστεί µε ασφάλεια εφόσον ακολουθηθεί η συνήθης διαστρωµάτωση του κινδύνου και τηρηθούν τα ιδανικά, εξατοµικευµένα όρια της έντασης. Οι θεράποντες ιατροί οφείλουν να συστήνουν την άσκηση ως ένα µέσο για την αποκατάσταση των ασθενών δεδοµένου του ότι αυτή έχει ψυχαγωγικό χαρακτήρα, χαµηλό κόστος, βελτιώνει τη φυσική κατάσταση και προκαλεί αξιοσηµείωτες προσαρµογές που θωρακίζουν την υγεία και προάγουν την ποιότητα ζωής. Τα εξειδικευµένα προγράµµατα άσκησης αποτελούν ένα κοινωνικό αγαθό το οποίο µπορεί να αποφέρει ικανοποιητικά αποτελέσµατα στην υγεία, τη φυσική κατάσταση και την ευεξία κάθε ασκούµενου. Κατά την εφαρµογή των προγραµµάτων λαµβάνονται υπόψη οι ενδείξεις και οι αντενδείξεις συµµετοχής για κάθε µία κατηγορία ασθενών καθώς και οι ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει κάθε πρόγραµµα άσκησης όσον αφορά τα βασικά του χαρακτηριστικά (ένταση, διάρκεια, συχνότητα). Η εφαρµογή καινοτόµων προγραµµάτων άσκησης αποτελεί πόλο έλξης για τον πληθυσµό µε διάφορα προβλήµατα
υγείας, προσφέρει κοινωνικό έργο και µπορεί να πραγµατοποιηθεί µε επιτυχία από φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Βιβλιογραφία 1. Τοκµακίδης Σ. Άσκηση και υγεία, άσκηση και παραγωγικότητα: Νέες προοπτικές επαγγελµατικής αποκατάστασης για τους απόφοιτους των ΤΕΦΑΑ. Άθληση & Κοινωνία: Περιοδικό Αθλητικής Επιστήµης 1997; 18: 5-8. 2. Τοκµακίδης Σ., Γκοδόλιας Γ., Παναγιωτίδου Α., Ταξιλδάρης Κ. Άσκηση και Υγεία: ο ρόλος και η κοινωνική συµβολή των προγραµµάτων ΕΠΕΑΕΚ σε ειδικούς πληθυσµούς. Άθληση & Kοινωνία: Περιοδικό Αθλητικής Επιστήµης 2000; 24: 83-98. 3. Fletcher GF. How to implement physical activity in primary and secondary prevention. An advisory from the committee on exercise, rehabilitation and prevention. Council on Clinical Cardiology, American Heart Association. Circulation 1997; 96: 355-357. 4. American Diabetes Association. Diabetes mellitus and exercise. Diabetes Care 1999; 22 (Suppl 1): S49-S53 5. Surgeon general `s report on physical activity and health. From the Centers for Disease Control and Prevention. JAMA 1996; 276: 522-560. 6. Τοκµακίδης Σ. Η επίδραση της άσκησης στην υγεία και στις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισµού. Πρακτικά 1 ου Συνέδριου Άσκηση-Ευρωστία-Υγεία, Ελληνική Εταιρεία Αθλητικής Επιστήµης, Αθήνα 2000: σελ. 69-70. 7. Βόλακλης Κ., Τοκµακίδης Σ. Η επίδραση ενός εξειδικευµένου προγράµµατος συνδυασµού άσκησης µε βάρη και αερόβιας άσκησης στα επίπεδα λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών σε ασθενείς µε στεφανιαία νόσο. Ελληνική Καρδιολογική Επιθεώρηση 2001; 42: 424-432. 8. Βόλακλης Κ. Η επίδραση της συστηµατικής άσκησης σε ασθενείς µε στεφανιαία νόσο. ιδακτορική διατριβή, ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Κοµοτηνή 2000. 9. Βόλακλης Κ., Ματσούκα Ο., Τοκµακίδης Σ., Παναγιωτίδου Α. Mεταβολές στη ψυχική διάθεση µετά από αερόβια άσκηση και κυκλική προπόνηση µε αντιστάσεις σε ασθενείς µε στεφανιαία νόσο Άθληση & Κοινωνία: Περιοδικό Αθλητικής Επιστήµης 1999; 22: 150 10. Βόλακλης Κ., Τοκµακίδης Σ. Ασφάλεια της άσκησης και επίδρασή της στην απώτερη έκβαση σε ασθενείς µε στεφανιαία νόσο. Καρδιά & Αγγεία 2002; 1: 24-28. 11. Τοκµακίδης Σ., Βόλακλης Κ. (2000). Άσκηση µε βάρη σε ασθενείς µε στεφανιαία νόσο: αιµοδυναµικές µεταβολές, λειτουργικές προσαρµογές και εφαρµογή προπονητικών προγραµµάτων. Ελληνική Καρδιολογική Επιθεώρηση, 41: 312-324. 12. Zois C., Touvra A., Volaklis K., Deligiani G., Douda H., Pilianidis T., Smilios I., Tokmakidis S. The effects of exercise on glucose control and insulin action in women with type 2 diabetes. 7 th Annual Congress of the European College of Sport Science, Athens 2002. 13. Τοκµακίδης Σ., Βόλακλης Κ. Η άσκηση στην πρώτη φάση αποκατάστασης ασθενών µε έµφραγµα του µυοκαρδίου. Καρδιά & Αγγεία 2000; 3: 212-218. 14. Volaklis Κ., Tokmakidis S., Volakli H., Panagiotidou A., Αntonakoudis H., Godolias G., Taxildaris K. Effects of detraining on cardiovascular parameters and muscular strength in patients with coronary artery disease. ESC Working Group on Cardiac Rehabilitation 2002, Leipzig, Germany. 15. Τοκµακίδης Σ., Τρίκας Γ., Βόλακλης Κ., ούδα Ε., Παναγιωτίδου Α:. Η µακροχρόνια άσκηση βελτιώνει και διατηρεί σε υψηλά επίπεδα τη λειτουργική κατάσταση ασθενών µε στεφανιαία νόσο (περίληψη). Άθληση και Κοινωνία: Περιοδικό Αθλητικής Επιστήµης 2001, 28: 21 16. Tokmakidis S.P., Volaklis K.A. (). Training and Detraining Effects of a Combining-strength and Aerobic Exercise program on blood lipids in patients with coronary artery disease. Journal of Cardiopulmonary Rehabilitation, 2003: 193-200.
Σάββας Τοκµακίδης, Καθηγητής Τµήµα Επιστήµης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισµού ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης