ΕΙΣΑΓΩΓΗ 17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 17 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Δεν υπάρχουν φωτογραφίες μου με την Έλεν ακουμπισμένη στο στήθος μου στο μέρος της καρδιάς μέσα στην αίθουσα τοκετού, αλλά δεν έχει σημασία. Κάθε λεπτομέρεια είναι πεντακάθαρη στο μυαλό μου: το τέλειο στρογγυλό μουτράκι της, το ξανθό χνούδι που κάλυπτε το κεφαλάκι της, και τα σκούρα ματάκια της, που ζάρωναν από το δυνατό φως της αίθουσας. «Είσαι η κόρη που πάντα ονειρευόμουν», της ψιθύρισα, ακουμπώντας το μάγουλό μου στο απαλό μετωπάκι της. Έτσι ξαπλωμένη εκεί, με την κόρη μου ακουμπισμένη στο στήθος μου, οραματίστηκα το μέλλον της και τι θα μπορούσε να καταφέρει. Σαν σε ταινία, την είδα να πηγαίνει καλά στο σχολείο, να έχει αγαπημένους φίλους και να είναι ένας καλός και ευγενικός άνθρωπος. Θα πάει σε ένα καλό σχολείο και μια μέρα θα φέρει κάποια θετική αλλαγή στον κόσμο. Αλλά κυρίως φαντάστηκα όλες τις καλές στιγμές που θα είχαμε μαζί. Η χρονιά μετά τη γέννησή της, το 1984, ήταν πιθανότατα η καλύτερη και πιο χαρούμενη χρονιά της ζωής μου. Είχα ήδη τον Ματ, τον πεντάχρονο γιο μου από τον πρώτο γάμο μου, που πήρε αμέσως πολύ στα σοβαρά το ρόλο του «μεγάλου αδελφού», έναν υπέροχο δεύτερο σύζυγο, μια καλή δουλειά που μου άρεσε, ως καθηγήτρια σε ένα μικρό πανεπιστήμιο, και την Έλεν. Όταν, δε, γεννήθηκε ο μικρός Τζο, μετά από δεκαοχτώ μήνες, χάρηκα πολύ

18 Η ΟΦΗΛΙΑ ΕΠΙΒΙΩΝΕΙ και πάλι και θεώρησα πολύ καλό να έχει η Έλεν ένα αδελφάκι κοντά στην ηλικία της. «Τι ευχάριστο μωρό!» ήταν το πιο συχνό σχόλιο που άκουγα στα πρώτα χρόνια της ζωής της. Και ήταν αλήθεια σπάνια έκλαιγε και είχε ένα παράξενο γέλιο που ξεκινούσε βαθιά στο λαιμό της και έβγαινε γάργαρο, προκαλώντας χαμόγελα σε όλους γύρω της. Όταν την κρατούσα αγκαλιά και της χτυπούσα μαλακά την πλατούλα, έκανε κι αυτή το ίδιο σ εμένα. Ήταν καλόβολη και ό,τι με δυσκόλεψε με τους γιους μου αυτή το έκανε από μόνη της και εύκολα. Η διαίσθησή μου σχετικά με τις ικανότητές της στα μαθήματα βγήκε αληθινή. Λάτρευε τα μαθηματικά και έπαιρνε πάντα άριστους βαθμούς σε αυτό και στα άλλα βασικά μαθήματα. Δοκίμασε όλα τα αθλήματα που επιχείρησαν και τα αδέλφια της, και χορό επίσης. Το άθλημα που της ταίριαζε ήταν τελικά το κολύμπι και ήταν πολύ καλή σε αυτό και επιπλέον τη βοηθούσε στο άσθμα που την ταλαιπωρούσε. Μάλιστα, όταν έσπασε το χέρι της, φόρεσε ένα ειδικό αδιάβροχο μανίκι και κατέβηκε στους αγώνες, όπου και τα πήγε πολύ καλά. Αυτό που με άγγιζε ιδιαίτερα στην Έλεν ήταν η καλοσύνη της. Τόσο αυτή όσο και τα αδέλφια της είχαν μια ιδιαίτερη ευαισθησία για τα ανάπηρα παιδιά και τα παιδιά που κατά κάποιο τρόπο «μειονεκτούσαν». Στις γιορτές πάντα φύλαγε τα λεφτά της και σκεφτόταν πολύ σοβαρά τα δώρα που θα αγόραζε. Ο άντρας μου και εγώ ακολουθούσαμε όλους τους «κανόνες» ανατροφής που ξέραμε, δίνοντας πολλή αγάπη, ανάλογη πειθαρχία, πνευματικό υπόβαθρο και ασφάλεια σε όλα μας τα παιδιά. Όταν ήταν αρκετά μεγάλα, τα ενθαρρύναμε προς την ανεξαρτησία στέλνοντάς τα στην κατασκήνωση και αεροποτικώς στο Σικάγο, στους παππούδες τους. Τους δίναμε χαρτζιλίκι για τις δουλειές που έκαναν στο σπίτι, για να τους δημιουργήσουμε το αίσθημα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 19 της υπευθυνότητας, και όλοι μας περιμέναμε με λαχτάρα τις οικογενειακές παραδόσεις που είχαμε στις γιορτές. Πηγαίναμε στην εκκλησία όλοι μαζί τις Κυριακές και όταν λείπαμε καμιά φορά, πάντα γινόταν αντιληπτό από τους υπόλοιπους πιστούς. Χωρίς να θέλω να περηφανευτώ, μέχρι την εφηβεία η Έλεν ήταν ακριβώς όπως την είχα φανταστεί εκείνη τη μέρα στην αίθουσα τοκετού. Δυστυχώς όλα μου τα όνειρα γκρεμίστηκαν όταν μπήκε στην εφηβεία και άρχισαν οι πρώτες κρίσεις. Μόλις είχε κλείσει τα δεκατέσσερα όταν μια διατροφική διαταραχή έβαλε ξαφνικά τέλος στις χαρούμενες βόλτες στην αγορά, στα γεύματα έξω και στα τεμπέλικα απογεύματα που βλέπαμε βίντεο στο σπίτι. Καθώς η κατάστασή της χειροτέρευε, σταμάτησε να πηγαίνει στο κολυμβητήριο και οι χαρούμενες στιγμές μας έγιναν σπάνιες. Οι βαθμοί της κατρακύλησαν. Εγώ ήμουν σε μια μόνιμη κατάσταση πανικού, αναζητώντας απεγνωσμένα καθησύχαση και φοβούμενη να αντικρίσω το μέλλον, ψάχνοντας συνεχώς για απαντήσεις στις ερωτήσεις που με βάραιναν: Τι πήγε στραβά με την Έλεν; Σε τι απέτυχα; Πού την απογοήτευσα; Θα επανέλθουν ποτέ τα πράγματα στο «φυσιολογικό»; Ζούσα σε μια θολούρα, σε μια ομίχλη τους πρώτους μήνες της ανορεξίας της Έλεν. Όταν οι συνάδελφοι, οι φίλοι και οι συγγενείς με ρωτούσαν πώς ήταν η κόρη μου, δεν ήξερα τι να τους απαντήσω. Ότι έπαιρνε μόνο πεντακόσιες θερμίδες τη μέρα; Ότι έπεφταν τα μαλλιά της; Ή ότι είχε χάσει άλλα δύο κιλά; Ακόμα και τα λίγα που έλεγα σχετικά με το τι συνέβαινε με την κόρη μου μου προκαλούν αναστάτωση. Τελικά σταμάτησα να λέω πότε έμπαινε στο νοσοκομείο ή πότε άρχιζε καινούρια θεραπεία. Ως μητέρα με σχετικά μικρά παιδιά, είχα στη βιβλιοθήκη τόσο πολλά βιβλία για το μεγάλωμα των παιδιών, που δεν προλάβαινα να τα διαβάσω. Στα βιβλία που είχα στο σπίτι μου πάντα

20 Η ΟΦΗΛΙΑ ΕΠΙΒΙΩΝΕΙ υπήρχαν προτάσεις για όλα τα προβλήματα που αντιμετώπιζα με τα παιδιά μου, κι αν δεν έβρισκα ό,τι ήθελα, υπήρχε η τηλεόραση, το Διαδίκτυο ή οι άλλες μητέρες και τα βιβλιοπωλεία. Οι μητέρες που γνώριζα όταν ξεκίνησαν τα προβλήματα της Έλεν είχαν όλες υπέροχες και ισορροπημένες κόρες που τα κατάφερναν πολύ καλά. Αυτό μου απαγόρεψε να απευθυνθώ σε αυτές για βοήθεια. Δε βρήκα ανακούφιση ούτε στα βιβλιοπωλεία. Σίγουρα υπήρχαν δεκάδες βιβλία σχετικά με τους εφήβους, που γράφτηκαν από επαγγελματίες ή από γονείς «επιτυχημένων» παιδιών, αλλά δεν υπήρχε κανένα που να απευθύνεται σε μητέρες σαν εμένα, που αντιμετώπιζαν μια κατάσταση που τις ξεπερνούσε και τις τρέλαινε. Ήμασταν περιτριγυρισμένοι από γιατρούς και ψυχολόγους, αλλά στην πραγματικότητα κανένας δεν μπορούσε να μας βοηθήσει πραγματικά. Ένιωθα παραλυμένη από ντροπή και ενοχές. Με κάποιο τρόπο, σιγά σιγά άρχισα να γνωρίζω μητέρες των οποίων οι κόρες αντιμετώπιζαν προβλήματα. Αυτό που με εντυπωσίασε ήταν ότι οι περισσότερες από αυτές ενεργούσαν και συμπεριφέρονταν όπως όλες οι άλλες που έβλεπα στο εμπορικό κέντρο ή στο σχολείο της περιοχής μου. Σιγά σιγά οι ιστορίες μας άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια σε αίθουσες αναμονής ιατρείων, σε διαδρόμους νοσοκομείων, σε σούπερ μάρκετ και σε σχολικές γιορτές. Μοιραστήκαμε τις εμπειρίες μας χαμηλόφωνα, όπως θα ομολογούσαμε ένα έγκλημα, καταλαβαίνοντας η μια την άλλη και τη συναισθηματική κρίση που προκαλούσε η ιδιαίτερη κατάσταση που βιώναμε. Κι έτσι ξεκίνησα να μιλάω έντιμα και ανοιχτά γι αυτό που περνούσα, και οι άλλες μητέρες ανταποκρίθηκαν αμέσως. Αρκούσε μία και μοναδική ερώτηση («Πώς τα καταφέρνεις με όλη αυτή την κατάσταση;») και οι απαντήσεις τους ξεχείλιζαν, άλλοτε με δάκρυα, άλλοτε με ανακούφιση, αλλά πάντα με ειλικρίνεια. Έτσι

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 21 ανακάλυψα ότι σε όλη τη χώρα υπήρχαν εκτός από εμάς και άλλες «αόρατες» οικογένειες που πάσχιζαν απελπισμένα να βοηθήσουν τις ταλαιπωρημένες κόρες τους με προσπάθειες που δεν ήταν τίποτα λιγότερο από ηρωικές. Κάποια μέρα, αφού άκουσα τον εξάψαλμο από μια κοινωνική λειτουργό σχετικά με την ανικανότητά μου ως μητέρας, μέσα στην αναστάτωσή μου πήρα το μολύβι μου και άρχισα να γράφω. Πρέπει να υπήρχε κάποιος τρόπος για να ξεκαθαρίσω τις μπερδεμένες λεπτομέρειες που σχετίζονταν με τα προβλήματα της κόρης μου και με το ρόλο μου σε αυτά. Καθώς ξεκίνησα να γράφω ένα είδος απομνημονευμάτων της σχέσης μου με την Έλεν, κατάλαβα ότι οι απαντήσεις δε βρίσκονται μόνο στη δική μας ιστορία. Η ακαδημαϊκός μέσα μου ζητούσε να μάθει μέχρι ποιο βαθμό υπήρχαν και άλλα έφηβα κορίτσια που περνούσαν τις ίδιες δυσκολίες και πώς τις αντιμετώπισαν και επιβίωσαν οι ίδιες και οι μητέρες τους. Ξεκίνησα μια εκστρατεία αναζήτησης ιστοριών από μητέρες κοριτσιών που αγωνίστηκαν «παραπάνω από το κανονικό» την εποχή της εφηβείας. Αυτό που ζητούσα ήταν απλό: Ήθελα να μάθω πώς οι άλλες μητέρες αντιμετώπισαν τα προβλήματα των κοριτσιών τους. Ήλπιζα να γράψω ένα βιβλίο που κάποια μέρα θα βοηθούσε άλλες που βρίσκονταν στην ίδια θέση με εμένα: χαμένες, φοβισμένες και απελπισμένες για βοήθεια. «Πιστεύεις πραγματικά ότι οι μητέρες θα σου γράψουν;» με ρώτησε κάποια στιγμή ένας εκδότης αφού διάβασε την πρότασή μου. Δεν ήμουν σίγουρη, αλλά με την ενθάρρυνση μιας καταπληκτικής ατζέντισσας και έχοντας την πεποίθηση ότι ήταν το πεπρωμένο μου να γράψω αυτό το βιβλίο, συνέχισα να επιμένω και να ζητάω από τις μητέρες να μου περιγράψουν τις εμπειρίες τους, με απλά, ανεπιτήδευτα λόγια.

22 Η ΟΦΗΛΙΑ ΕΠΙΒΙΩΝΕΙ Για να πλησιάσω όσο το δυνατόν πιο μεγάλο και διαφορετικό δείγμα, χρησιμοποίησα διάφορα μέσα: ενημερωτικά φυλλάδια, εφημερίδες και περιοδικά, επιστολές και το Διαδίκτυο. Ενδιαφερόμουν να προσεγγίσω ομάδες και οργανισμούς όπου συμμετείχαν γονείς παιδιών με προβλήματα, συγγραφείς, γυναίκες και μητέρες. Καθώς οι απαντήσεις ξεκίνησαν να υποβάλλονται (περισσότερες από διακόσιες, και δε σταμάτησαν εκεί), είδα ότι είχα πολλές συναγωνίστριες. Τα θέματα για τα οποία μου έγραφαν οι μητέρες ποίκιλλαν από επικίνδυνες κρίσεις που απειλούσαν τη ζωή των παιδιών τους μέχρι χρονικά περιορισμένα προβλήματα, από απόπειρες αυτοκτονίας, χρήση ναρκωτικών και ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες μέχρι αγώνα για αποδοχή από τους συνομηλίκους, θέματα εμπιστοσύνης και δυσκολίες στην επικοινωνία. Παρά την ποικιλομορφία των καταστάσεων, οι αντιδράσεις μας στα προβλήματα των κοριτσιών μας είναι πανομοιότυπες: σύγχυση, φόβος, θυμός, στενοχώρια, άρνηση και κάποιες φορές πανικός. Κάθε νέα ιστορία που διάβαζα δυνάμωνε την αίσθησή μου ότι είχα βρει μια αδελφότητα γυναικών που αναδύθηκε από τον πόνο, αλλά έδινε δύναμη μέσα από τη συγκεντρωμένη σοφία μητέρων που πέρασαν ή περνάνε ακόμα αυτό το δρόμο. Εκτός από τα ποιήματα και τις ιστορίες, πολλές γυναίκες μού έγραψαν επιστολές τονίζοντας την αναγκαιότητα αυτού του βιβλίου. Όπως έγραψε κάποια από αυτές: «Αυτό το βιβλίο είναι για όλες τις μητέρες που όταν συναντιούνται για καφέ συζητάνε χαριτωμένα προσπαθώντας να απαλλαγούν από τα άσχημα συναισθήματα του θυμού, του άγχους και της στενοχώριας... καθώς ανταλλάσουν πληροφορίες για διάφορα καλά σχολεία, ενώ εγώ μόνο παρακαλάω να μείνει ζωντανή η κόρη μου». Τα ηλεκτρονικά μηνύματα έφταναν συνέχεια από μητέρες,

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 23 γιαγιάδες, θείες, δασκάλους και δασκάλες, πατεράδες και γιατρούς. Επίσης, πολλές γυναίκες που είχαν οι ίδιες ταραγμένη εφηβεία επικοινώνησαν μαζί μου κι έτσι αποφάσισα να συμπεριλάβω ένα κεφάλαιο γι αυτές. Όσες και όσοι θέλουν να μοιραστούν την εμπειρία τους, μπορούν να επισκεφθούν την ιστοσελίδα μου www.cheryldellasega.com, να μου στείλουν ηλεκτρονικό μήνυμα στο opheliasmother@aol.com ή να ταχυδρομήσουν την επιστολή τους προς: Cheryl Dellasega, Box 458, Hershey, PA, 17033, USA. Eπικοινώνησαν μαζί μου και πατέρες, όπως και μητέρες αγοριών που είχαν προβλήματα. Μετά από όλη αυτή την επικοινωνία που είχα, πείστηκα ότι η εφηβεία είναι το πιο δύσκολο στάδιο για το μεγάλωμα των παιδιών, αλλά και για τα ίδια τα παιδιά. Οι ιδιαίτερες ευαισθησίες του γυναικείου ψυχισμού, και οι δικές μου εμπειρίες, με έκαναν να ασχοληθώ ιδιαίτερα με τις μητέρες έφηβων κοριτσιών που αντιμετωπίζουν ποικιλόμορφες δυσκολίες. Διαλέγοντας τις ιστορίες που θα χρησιμοποιούσα και ξεκινώντας να συνεργάζομαι με τις γυναίκες που τις έγραψαν, δημιούργησα φιλίες. Όλες οι μητέρες που τους ζήτησα βοήθεια για τη διόρθωση των κειμένων τους ανταποκρίθηκαν με χαρά και ελπίζοντας ότι με την ιστορία τους θα μπορούσαν να βοηθήσουν άλλες. Πολλές ήταν ολοκληρωμένες συγγραφείς επιτυχημένων βιβλίων, ενώ άλλες, όπως με πληροφόρησαν με νευρικότητα, δεν είχαν ξαναγράψει στο παρελθόν. Οι περισσότερες όμως παραδέχτηκαν ότι ήταν πολύ θεραπευτικό το να γράψουν για πράγματα τα οποία σκέφτονταν, τις ταλαιπωρούσαν, αλλά ποτέ δεν είχαν μπορέσει να μιλήσουν γι αυτά. Τα ονόματα των περισσοτέρων γυναικών έχουν αλλαχτεί για ευνόητους λόγους. (Όποιος επιθυμεί να επικοινωνήσει με κάποια από αυτές, μπορεί να το κάνει μέσω εμού.)

24 Η ΟΦΗΛΙΑ ΕΠΙΒΙΩΝΕΙ Έκλαψα πολλές φορές καθώς διάβαζα μια ιστορία και έφτασα στο σημείο να νομίζω ότι το βιβλίο τελικά θα βγει στενόχωρο, επειδή πολλές περιπτώσεις που περιγράφονται είναι πάρα πολύ δύσκολες. Και υπάρχουν και κάποιες ιστορίες όπου η λέξη «επιβίωση» σημαίνει να βρεις τον τρόπο να συνεχίσεις τη ζωή σου αφού έχεις χάσει την κόρη σου. Παρ όλα αυτά η συγγραφή αυτού του βιβλίου κατέληξε να μου δώσει ελπίδα και να απαλύνει την απογοήτευση και τη σύγχυση που αισθανόμουν διαβάζοντας βιβλία γραμμένα από επαγγελματίες ή από άλλες μητέρες που ποτέ δε βρέθηκαν στη θέση μου. Αν και σε πολλές από τις ιστορίες του βιβλίου το θέμα συμπίπτει, ως σύνολο οι αφηγήσεις περιγράφουν μια απίστευτη διαδικασία να βγεις αλώβητος από την προσπάθεια να διαχειριστείς τα χρόνια της εφηβείας. Ήταν μεγάλη η χαρά της ανακάλυψης και της συμμετοχής σε μια κοινότητα γυναικών που δέχονται και καταλαβαίνουν η μια την άλλη παρά τις διαφορές τους στον τρόπο ζωής ή στα προβλήματα των κοριτσιών τους. Η πεποίθησή μου ότι η μητρική αγάπη έχει τη δύναμη να ξεπεράσει απίστευτα προβλήματα και εμπόδια ανανεώθηκε ξανά και ξανά. Καμία από τις μητέρες που μου έγραψαν δε χαρακτήρισε την κόρη της «κακιά», ούτε είπε ότι δεν την αγαπάει πια. Και το καλύτερο από όλα είναι ότι τα έφηβα κορίτσια συνήθως βρίσκουν το δρόμο τους μέσα από τις δυσκολίες και αναδεικνύονται καλύτερα και πιο δυνατά τελικά. Κάποιες ιστορίες, όπως η δική μου, είναι ακόμα στη φάση της εξέλιξης, με τη σχέση μητέραςκόρης να συνεχίζει να αναπτύσσεται και να αλλάζει και με το μέλλον θολό. Η Οφηλία του τίτλου συμβολίζει ένα έφηβο κορίτσι σε κρίση. Από τότε που η ψυχολόγος Μαίρη Πάιφερ ανέδειξε τους παραλληλισμούς ανάμεσα στις σημερινές έφηβες και στην ηρωίδα του

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 25 Άμλετ, ο κόσμος έχει ευαισθητοποιηθεί στα ποικίλα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι νεαρές γυναίκες. Όπως και εγώ, πολλές φίλες μου διάβασαν το βιβλίο της Πάιφερ Ξαναφέρνοντας την Οφηλία στη Ζωή και ένιωσαν φόβο μην τυχόν και συμβεί στις κόρες τους αυτό που περιγράφεται στο βιβλίο, αλλά και ελπίδα πως, τώρα που γνωρίζουν, μπορούν να το προλάβουν. Η φοιτήτρια Σάρα Σάντλερ έδωσε φωνή στα συναισθήματα των έφηβων κοριτσιών στο βιβλίο της Η Οφηλία Μιλάει. Αυτό που λείπει είναι η μητέρα της Οφηλίας, που ποτέ δεν εμφανίστηκε στον Άμλετ του Σέξπιρ και παραμένει σιωπηλή μέχρι σήμερα. Για κάποιον που δεν πέρασε ποτέ κρίση, η λέξη «επιβίωση» μπορεί να φαίνεται βαριά, αλλά εμείς όλες που έχουμε δει τις αγαπημένες κόρες μας να αγωνίζονται, να παραπαίουν και να αποτυγχάνουν καταλαβαίνουμε αμέσως. Πολλές φορές είναι δύσκολο να περάσεις μία μέρα, μία νύχτα, ένα απόγευμα ή ακόμα και την επόμενη ώρα, γιατί, όπως λέει μια μητέρα: «Φοβάμαι τι θα ακολουθήσει μετά». Επιβίωση είναι ακριβώς αυτό που κάνουμε. Όλες οι μητέρες ταλαιπωρημένων κοριτσιών κάνουν καθετί που περνάει από το χέρι τους για να βοηθήσουν τις κόρες τους. Γι αυτό το λόγο, και πριν πέσουμε στη δίνη της αγωνίας και της λύπης για τον αγώνα των κοριτσιών μας, πρέπει να μάθουμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω, να μένουμε δυνατές και να αγωνιζόμαστε να κρατήσουμε τις Οφηλίες μας ζωντανές. Και πάντα να προσευχόμαστε ώστε κάποια μέρα, κάπως, να αποφασίσουν να ακολουθήσουν το δικό μας παράδειγμα και να επιλέξουν να σώσουν τον εαυτό τους.