ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΕΡΕΒΑΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΕΡΕΒΑΝ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Ερεβάν, 30/ 05/ 2014 ΑΠ.Φ. 17.100/ΑΣ 110 ΑΔΙΑΒΑΘΜΗΤΟ ΠΡΟΣ: ΚΟΙΝ: - ΠΙΝΑΚΑ ΑΠΟΔΕΚΤΩΝ (μ.η.) - Γραφείο κ. Γεν. Γραμ. ΔΟΣ & ΑΣ - Γρ. κ. Β Γενικού Διευθυντού - A5, Β1, Β2, B7 & Β8 Δ/νσεις - Γρ. ΟΕΥ Β. Ελλάδος. Ε.Δ. : - κ. Πρέσβη. Θέμα : Αποστολή ετήσιας έκθεσης για την οικονομία της Αρμενίας έτους 2013. Σας αποστέλλουμε, με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, την Ετήσια Έκθεση του Γραφείου μας για την οικονομία της Αρμενίας κατά τη διάρκεια του έτους 2013, με σκοπό την ενημέρωσή σας καθώς και των μελών των Ενώσεων και Συνδέσμων Επιχειρήσεων που εκπροσωπείτε. Ο Προϊστάμενος Παπακωνσταντινίδης Λεωνίδας Σύμβουλος A ΟΕΥ 6, Demirchian str. 0002, Yerevan. tel. (+37410) 530051, 530446 fax. : (+37410) 530049, e-mail : ecocom-yerevan@mfa.gr

ΕΚΘΕΣΗ 2013 ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΕΡΕΒΑΝ ΕΠΙ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΑΡΜΕΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ Συντάκτης Λεωνίδας Παπακωνσταντινίδης Σύμβουλος Α Ο.Ε.Υ Ερεβάν, Ιούνιος 2014 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΜΕΝΙΑΣ 1. Στοιχεία Γεωγραφίας. Έκταση - 29.743 τετρ. χλμ. Αρμενική Διασπορά - 3,5 εκ. κυρίως σε Ρωσία, ΗΠΑ, Γαλλία, Λίβανο, Γεωργία και Ιράν. Επίσημη γλώσσα - Αρμενική (ομιλείται και η ρωσική σε ποσοστό 89%) Πρωτεύουσα - Ερεβάν (1,2 εκ. κάτοικοι) Μεγαλύτερες πόλεις - Gyumri (146.122), Vanazdor (104.988), Vagharshapat (57.622), Ejmiatsin (49513) 2. Πληθυσμός - 3.018.854 εκ. κάτοικοι Αρμένιοι 97%, Κούρδοι 1,3%, Ρώσοι 0,5%

3. Πολίτευμα. Το πολίτευμα της Αρμενίας είναι Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο επικεφαλής του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος κ. Serzh Sargsyan που εξελέγη για δεύτερη πενταετή θητεία τον Απρίλιο του 2013. 3.1. Πολιτικό Σύστημα. Το Κοινοβούλιο αποτελείται από 131 βουλευτές οι οποίοι εκλέγονται για τετραετή θητεία. Με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών του Μαίου 2012 στην Βουλή εκπροσωπούνται 6 κόμματα, το Ρεπουμπλικανικό με 69 έδρες, η Ευημερούσα Αρμενία με 37 έδρες, το Αρμενικό Εθνικό Κογκρέσο με 7 έδρες, η Κληρονομιά με 5 έδρες, η Αρμενική Επαναστατική Ομοσπονδία με 6 έδρες και Νόμος και Τάξη με 6 έδρες. 4. Νομοθετική Εξουσία. Η Κυβέρνηση έχει 19 μέλη και αποτελείται από στελέχη του Ρεπουμπλικανικού κόμματος και ανεξάρτητες προσωπικότητες. 5. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ. 5.1. Σχέσεις με Ε.Ε. και Τελωνειακή Ένωση. Τον Σεπτέμβριο του 2013 ο Πρόεδρος της Αρμενίας κ. Sargsyan ανακοίνωσε την διακοπή των διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε για την σύναψη συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου και την έναρξη διαπραγματεύσεων για προσχώρηση στην Τελωνειακή Ένωση με Ρωσία, Λευκορωσία και Καζακστάν. Η διαδικασία ένταξης αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2014. Η Ευρωασιατική Αναπτυξιακή Τράπεζα δημοσίευσε έκθεση στην οποία εκτιμάται ότι, ή ένταξη της Αρμενίας στην Τελωνειακή Ενωση θα έχει πολλαπλά θετικά αποτελέσματα στον οικονομικό τομέα. Αναμένεται συμπληρωματική αύξηση του Α.Ε.Π κατά 4% ετησίως και συναλλαγματικό όφελος 140 εκ.$, επίσης σε ετήσια βάση, λόγω της μείωσης της τιμής του εισαγομένου από την Ρωσία φυσικού αερίου. Σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, η Αρμενία θα ωφεληθεί σημαντικά από την προβλεπόμενη ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων, ήδη το 15% περίπου του Α.Ε.Π προέρχεται από τα μεταναστευτικά εμβάσματα των εργαζομένων στη Ρωσία. Για τα επόμενα, μετά την ένταξη έτη, το ποσό αυτό αναμένεται να προσεγγίζει τα 40 εκ$, συντελώντας στην σταθερότητα του ισοζυγίου πληρωμών. Στον τομέα του εξωτερικού εμπορίου αναμένεται αύξηση των εισαγωγικών δασμών, ανερχομένων προς το παρόν σε ποσοστό 2,7% κατά μέσο όρο, για να προσεγγίσουν το επίπεδο του μέσου όρου 6,9% της Τελωνειακής Ενωσης για το έτος 2014. Το γεγονός αυτό θα αυξήσει την προστασία των εγχωρίων παραγωγών αλλά αναμένεται να προκαλέσει έναρξη διαδικασιών κατά της Αρμενίας στον Π.Ο.Ε.

Θετικές αναμένονται οι επιπτώσεις στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, με αναμενόμενες επενδύσεις στην κατασκευή νέου σταθμού πυρηνικής ενέργειας, την αποπεράτωση της κατασκευής του οδικού άξονα Βορρά Νότου που θα επιτρέψει την ευκολότερη σύνδεση με το Ιράν και την αποκατάσταση της σιδηροδρομικής σύνδεσης με την Ρωσία, μέσω Γεωργίας. Η Αρμενία επιθυμεί πάντως την σύναψη ειδικής προνομιακής σχέσης με την Ε.Ε, συμβατής με την πλήρη ένταξή της στην Τ.Ε. 5.2. Συμμετοχή σε Διεθνείς Οργανισμούς. Η Αρμενία είναι μέλος των ακολούθων Διεθνών Οργανισμών: IMF, World Bank/IDA, IFC, WTO, OSCE, Council of Europe, UN/UNCTAD/UNESCO, MIGA, ILO, WHO, WIPO, INTERPOL, European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), the Asian Development Bank (ADB), IAEA, World Tourism Organization, World Customs Organization, International Telecommunications Union, Organization of the Black Sea Economic Cooperation (BSEC). 5.3.4. Διμερείς Διεθνείς Συμφωνίες. Η Αρμενία έχει υπογράψει διμερείς Συμφωνίες Προστασίας των Επενδύσεων και Αποφυγής Διπλής Φορολογίας με τις ακόλουθες χώρες: Αργεντινή, Αυστρία, Λευκορωσία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Καναδά, Κίνα, Κύπρο, Αίγυπτο, Φινλανδία, Γαλλία, Γεωργία, Γερμανία, Ελλάδα, Ινδία, Ιράν, Ιράκ, Ισραήλ, Ιταλία, Κιργιστάν, Λετονία, Λίβανο, Λιθουανία, Ολλανδία, Κατάρ, Ρουμανία, Ρωσία, Ισπανία, Σουηδία, Ελβετία, Συρία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Ουκρανία και Ηνωμένο Βασίλειο. 5.5. Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Στην Αρμενία λειτουργεί ένα κρατικό κανάλι και πάνω από 10 ιδιωτικά κανάλια, σε όλη την επικράτεια. Τα ιδιωτικά κανάλια ανήκουν σε επιχειρηματικούς ομίλους και ένα στο Πατριαρχείο της Αρμενίας. Κυκλοφορούν γύρω στις 10 ημερήσιες και εβδομαδιαίες έντυπες εφημερίδες στην αρμενική γλώσσα και 2 στη ρωσική. Υπάρχουν και πολυάριθμα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Σημαντικότερη πηγή πληροφόρησης αποτελεί η τηλεόραση και το διαδίκτυο, ειδικά για τη νεολαία. Κυριότερα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης : www.arminfo.info www.panorama.am www.armenpress.am www.news.am

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΡΜΕΝΙΑΣ. 1. Γενικά στοιχεία. Η αύξηση του Α.Ε.Π ανήλθε σε 3,5% κατά τη διάρκεια του 2013, ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση ανήλθε σε 5,8%, το ποσοστό ανεργίας στην Αρμενία προσέγγισε το 18,6% ενώ ο μέσος ονομαστικός μισθός αυξήθηκε κατά 4,8% και το εξωτερικό εμπόριο παρουσίασε αύξηση κατά 5,6% το 2013 έναντι του 2012. Η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής στην Αρμενία κατά τη διάρκεια του 2013 ανήλθε σε 6,8%, σε σχέση με το 2012 ενώ στον γεωργικό τομέα παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής κατά 7,1%, η πέμπτη μεγαλύτερη μεταξύ των χωρών ΚΑΚ. 2. Βασικά οικονομικά μεγέθη. Μακροοικονομικοί δείκτες και ισοζύγια 2011 2012 2013 ΑΕΠ σε δις $ 9.9 10.4 10.8 ΑΕΠ % μεταβολή ανά έτος 4.3 3,9 3,5 ΑΕΠ κατά κεφαλή $ 2.959 3.102 3.335 Πληθωρισμός % 4.7 5,2 5,8 Άμεσες επενδύσεις στη χώρα σε εκ.$ 525 489 415 Ανεργία % 12,3% 17,3% 18,6% Εισαγωγές σε εκ. $ 4.145 4.261 4.476 Εξαγωγές σε εκ. $ 1.334 1.380 1.480 Μεταβολή εισαγωγών % 3,6 2,8 4,9 Μεταβολή εξαγωγών % 4,3 3,4 6,8 Εμπορικό ισοζύγιο σε εκ. $ - 2.811-2.881-2.996 Ισοζύγιο τρεχ. συναλλαγών σε εκ. $ -1.565-1.558-1.445 Δημοσιονομικό ισοζύγιο (% ΑΕΠ) -2,2-1,6-0,8 Δημόσιο χρέος (% ΑΕΠ) 38,5 40,7 42,5 Εξωτερικό χρέος (% ΑΕΠ) 34,3 35,2 36,1 Συναλλαγματικά αποθέματα σε εκ.$ 2,1 1,9 1,8 ΠΗΓΕΣ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρμενίας, Κεντρική Τράπεζα 3. Εξέλιξη και Ανάλυση Βασικών Οικονομικών Μεγεθών. 3.1. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ( Α.Ε.Π ). Η αύξηση του Α.Ε.Π περιορίστηκε σε 3,5% κατά τη διάρκεια του 2013, έναντι προβλέψεων +4 έως +4,5%. Κύριος λόγος της εξέλιξης

αυτής θεωρούνται οι αυξήσεις των τιμών του φυσικού αερίου και ηλεκτρικού ρεύματος του Ιουνίου 2013. Στην διαμόρφωση του Α.Ε.Π συμμετέχουν κυρίως οι τομείς των υπηρεσιών με 40%, της γεωργίας με ποσοστό 30,8%, της βιομηχανίας με 8,3%, της ενέργειας και της εξόρυξης πρώτων υλών με 5% αντίστοιχα. 3.2. Γεωργία/ Αγροτική παραγωγή. Η Αρμενία διαθέτει μονάχα το 18% της συνολικής εκτάσεώς της για καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων. Τούτο συμβαίνει καθώς η χώρα έχει διάσπαρτους σημαντικούς ορεινούς όγκους, ενώ η ύπαρξη οροπεδίων και οι δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες δεν ευνοούν την ανάπτυξη σημαντικών καλλιεργειών. Η απασχόληση των κατοίκων στην αγροτική οικονομία ανέρχεται περίπου στο 18% του ενεργού εργατικού δυναμικού ποσοστό που βαίνει διαρκώς μειούμενο λόγω της σταδιακής μετεξέλιξης της οικονομίας. Σημαντικότερα παραγόμενα γεωργικά προϊόντα είναι βερίκοκα, ροδάκινα, μήλα, δαμάσκηνα, σταφύλια, αχλάδια, γεώμηλα, λαχανικά και από κτηνοτροφικά προϊόντα γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, κρέατα, αυγά καθώς και προϊόντα αλιείας από λίμνες και ποτάμια. Παραδοσιακή είναι η παραγωγή κονιάκ και αλκοολούχων ποτών και τελευταία δίνεται μεγάλη έμφαση στην παραγωγή τοπικών οίνων. 3.3. Βιομηχανία. Βιομηχανική Παραγωγή. Ενέργεια. Η αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής στην Αρμενία κατά τη διάρκεια του 2013 ανήλθε σε 6,8%, σε σχέση με το 2012, καταγράφοντας το τρίτο μεγαλύτερο θετικό ποσοστό μεταξύ των χωρών ΚΑΚ, υπολειπόμενη μόνο του Κιργιστάν ( + 34,3% ) και του Ουζμπεκιστάν ( + 8,8% ). Η Αρμενία από το 1992 και μετά αντιμετώπιζε σημαντικό πρόβλημα ηλεκτροδότησης, που επιτάθηκε με την υποχρεωτική αναστολή εργασιών του πυρηνικού εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στο Μεντζαμόρ. Σταδιακά και με την επαναλειτουργία του πυρηνικού εργοστασίου και την κατασκευή υδροηλεκτρικών φραγμάτων η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε και κάλυψε ολοένα και περισσότερο τις ανάγκες της εγχώριας ζήτησης. Η Ε.Ε έχει θέσει κατ επανάληψη το θέμα ασφάλειας του εργοστασίου, τον εκσυγχρονισμό του οποίου έχει αναλάβει η Ρωσία, μετά από πρόσφατη συμφωνία. Στις αρχές Δεκεμβρίου 2013 η Κυβέρνηση της Αρμενίας προέβη στην πώληση του μεριδίου 20% που κατείχε στην μεικτή επιχείρηση με την ρωσική GazProm, η οποία πλέον ελέγχει πλήρως την ArmRosGazprom. Η αξία των μετοχών της αρμενικής πλευράς εκτιμάται ότι προσεγγίζει τα 156 εκ$ και η Κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα χρησιμοποιήσει το ποσό αυτό για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου του φυσικού αερίου.

Η ρωσική πλευρά δεσμεύτηκε στην κατάργηση του εξαγωγικού δασμού 30% για την πώληση του φυσικού αερίου προς την Αρμενία, γεγονός που θα μειώσει την τιμή σε 189$ ανά 1.000 cm3. Δεν αναμένεται πάντως μείωση της τιμής για τους καταναλωτές. Μετά τις αυξήσεις τιμών του Ιουλίου το κόστος ανέρχεται σε περίπου 80 ευρώ μηνιαίως για μία μέση οικογένεια, κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου. 3.4. Υπηρεσίες. Ο τομέας του λιανικού εμπορίου συμμετέχει σε ποσοστό 11,6% στην διαμόρφωση του Α.Ε.Π της Αρμενίας, ο τομέας των κατασκευών σε 8,9%, οι αγοραπωλησίες ακινήτων σε 5%, ο τομέας των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών σε 4%, η δημόσια διοίκηση, οι επικοινωνίες και οι μεταφορές σε 3%, όπως και η πληροφορική. 3.5. Πληθωρισμός. Ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση ανήλθε σε 5,8%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Αρμενίας, ξεπερνώντας τις αρχικές προβλέψεις για 5 έως 5,3%. Σαν κύριες αιτίες της αρνητικής αυτής εξέλιξης αναφέρονται η μείωση των κρατικών και ιδιωτικών επενδύσεων και η αύξηση των τιμών της ενέργειας. Η Κεντρική Τράπεζα εκτιμά πάντως ότι από το 2014 θα αρχίσει η διαδικασία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού και η οικονομική ανάπτυξη θα προσεγγίσει το 5-6%. Τα μεγέθη αυτά θα εξαρτηθούν άμεσα από την εξέλιξη της ρωσικής οικονομίας. 3.6. Αγορά εργασίας. Σύμφωνα σε τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας, το ποσοστό ανεργίας στην Αρμενία προσέγγισε το 18,6% για το 2013, παρουσιάζοντας αύξηση σε σχέση με το 17,3% του 2012 και είναι το υψηλότερο στην περιοχή, έναντι 14,3% της Γεωργίας και 5,5% του Αζερμπαϊτζάν. Οι οικονομικοί αναλυτές συμφωνούν ότι ο κύριος λόγος αύξησης της ανεργίας στην Αρμενία είναι η δυσκολία εκκίνησης μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και ο έλεγχος της οικονομικής δραστηριότητας από λίγους μεγάλους ομίλους. Κατά τη διάρκεια του 2013 νομοθετήθηκε η καθιέρωση του κατώτατου μηνιαίου μισθού στα 45.000 αρμενικά ντιράμς, ήτοι περίπου 80 ευρώ, ποσόν κατά 30% αυξημένο, σε σχέση με το 2012. Με βάση τις προβλέψεις του προϋπολογισμού του 2014, το τρέχον έτος θα ανέλθει στις 50.000 (90 ευρώ), το 2015 στις 55.000 (100 ευρώ), το 2016 στις 62.500 (113 ευρώ) και το 2017 στις 70.000 (127 ευρώ). Ο μέσος μηνιαίος μισθός στην οικονομία ανήλθε κατά τη διάρκεια του 2013 σε 151.000 ντιράμς, ήτοι περίπου 275 ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 6% σε σχέση με το 2012. 3.7. Εξωτερικό εμπόριο. Κατά την διάρκεια του 2013 ο όγκος του εξωτερικού εμπορίου της Αρμενίας ανήλθε σε 5,956 δις $, αυξημένος κατά 5,3% σε σχέση με την αντίστοιχη

περίοδο του 2012, Οι συνολικές εξαγωγές ανήλθαν σε 1,48 δις $, καταγράφοντας αύξηση κατά 6,8% σε σχέση με το 2012, ενώ οι συνολικές εισαγωγές προσέγγισαν τα 4,47 δις $, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 4,9%. Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου προσέγγισε τα 2,99 δις $, καταγράφοντας μείωση κατά 3,7% έναντι του 2012. Όσον αφορά το εξαγωγικό εμπόριο της Αρμενίας, το 64% των προϊόντων που εξάγονται προορίζονται για τις χώρες της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ), το 28% για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και τα υπόλοιπα ποσοστά μερίζονται σε λοιπές χώρες. Η Ρωσία εμφανίζεται να είναι ο βασικός εξαγωγικός προορισμός με 22,6% του συνόλου (σημαντική άνοδος κατά 16,5%) και ακολουθεί η Βουλγαρία με 10,2% (ανοδικές τάσεις), το Βέλγιο με 8,85% (ανοδικές τάσεις), το Ιράν με 6,4% (πτωτική τάση), οι Η.Π.Α (σταθερότητα), ο Καναδάς (ανοδική τάση), η Γεωργία (ισχυρή ανοδική τάση), η Γερμανία (ισχυρή πτωτική τάση), η Κίνα (ισχυρή ανοδική τάση) και η Ολλανδία (πτωτική τάση). Τα προϊόντα που εξάγει σε αυτές τις χώρες η Αρμενία είναι σημαντικά διαφοροποιημένα, καθώς σε Βέλγιο και Ολλανδία εξάγονται κυρίως πολύτιμοι λίθοι (διαμάντια κ.α.), ενώ σε Ρωσία και Γερμανία εξάγονται κυρίως ορυκτά, αγροτικά προϊόντα και βιομηχανικά προϊόντα Αναφορικά με τις εισαγωγές στην Αρμενία, το μεγαλύτερο μερίδιο κατέχει η Ρωσία με 19,6% του συνόλου (αύξηση 11,6%) και ακολουθούν η Γεωργία με 10,7% (ισχυρή αύξηση 32,2%), Η.Α.Ε με 6,8% (πτωτική τάση), Ελβετία με 6,6% (έντονα ανοδική τάση), Ιράν (πτωτική τάση), Τουρκία με ποσοστό 4,7% (σταθερότητα), παρά το θέμα των κλειστών συνόρων, Ουκρανία (σταθερότητα), Γερμανία (σταθερότητα), Αυστρία (εντυπωσιακή άνοδος), Βρετανία (ελαφρά ανοδική τάση) και Ιταλία (σταθερότητα). Τα κυριότερα εξαγόμενα προϊόντα για το 2013 υπήρξαν τα ορυκτά με ποσοστό 27,5% του συνόλου των εξαγωγών (σταθερές σε σχέση με 2012), τα τρόφιμα και ποτά με 20,9% (ισχυρή αυξητική τάση) και οι πολύτιμοι λίθοι και κοσμήματα με 12,7% (ελαφρά αυξητική τάση). Ακολουθούν τα ζωντανά ζώα και προϊόντα αυτών (ισχυρή αυξητική τάση), τα φυτικά προϊόντα (ισχυρή αυξητική τάση), τα κλωστοϋφαντουργικά (ισχυρή αυξητική τάση), τα είδη από πέτρες, γύψο και τσιμέντο (ελαφρά αυξητική τάση), τα μηχανήματα και εξοπλισμοί (ισχυρή πτωτική τάση), οι συσκευές (σταθερότητα) και τα χημικά προϊόντα (σταθερότητα). Σημαντικότερα εισαγόμενα προϊόντα είναι τα ορυκτά και καύσιμα με ποσοστό 21,4% του συνόλου των εισαγωγών (αυξητική τάση), τα μηχανήματα και εξοπλισμοί με 13% (σταθερότητα), τα τρόφιμα και ποτά με 8,8% (αυξητική τάση), τα χημικά προϊόντα με 7,9% (αυξητική τάση) και τα μέσα μεταφοράς με 7,8% (σταθερότητα). Ακολουθούν οι ημιπολύτιμοι λίθοι και μέταλλα (ελαφρά πτωτική τάση), οι πολύτιμοι λίθοι και μέταλλα (ισχυρή αυξητική τάση), τα φυτικά προϊόντα (ελαφρά πτωτική τάση), τα πλαστικά (σταθερότητα) και τα κλωστοϋφαντουργικά (σταθερότητα).

Κύριοι Εμπορικοί Εταίροι Αρμενίας ΕΞΑΓΩΓΕΣ σε εκ.$ Χώρα 2011 2012 2013 Ρωσία 222,2 279,1 334,5 Βουλγαρία 152 129,2 152,2 Βέλγιο 70,5 127,1 131,1 Ιράν 106,2 108,5 95 Η.Π.Α 100,7 87,4 89 Καναδάς 70,4 85 87,3 Γεωργία 61,8 70,8 86,1 Γερμανία 158 104,4 85,5 Κίνα 16,2 31,2 68,8 Ολλανδία 117,2 79,7 66,4 Σύνολο 1.334 1.380 1.480 ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρμενίας Κύριοι Εμπορικοί Εταίροι Αρμενίας ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ σε εκ.$ Χώρα 2011 2012 2013 Ρωσία 686,1 779,9 881,3 Γεωργία 247 324,9 480 Η.Α.Ε 379 353,6 308,2 Ελβετία 187,2 218 298,1 Ιράν 228,6 242,6 214,1 Τουρκία 240,2 213,4 210,8

Ουκρανία 219,8 189,1 204,1 Γερμανία 162,3 175,1 177,7 Αυστρία 57 59,6 155,3 Μ. Βρετανία 132,3 143,3 152,4 Ιταλία 157,6 139,9 138,1 Σύνολο 4.145 4.261 4.476 ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρμενίας Κύριες Ομάδες Εξαγόμενων Προϊόντων Αρμενίας σε εκ. $ Προϊόντα 2011 2012 2013 Ορυκτά προϊόντα, καύσιμα 404,1 403,2 407,8 Τρόφιμα, ποτά 183,8 254,8 309,6 Πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι και κοσμήματα 196,4 173 188 Ζώντα ζώα και ζωικά προϊόντα 30 33,1 54,4 Φυτικά προϊόντα 23,2 34,2 51,2 Κλωστοϋφαντουργικά 8,3 19 39 Είδη από πέτρες, γύψο, τσιμέντο 16,8 17,9 25,6 Μηχανήματα, εξοπλισμοί 33,4 41,2 21,1 Συσκευές 14,8 19,7 20,9 Χημικά προϊόντα 11,1 13,1 16,2 Σύνολο 1.334 1.380 1.480 ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρμενίας

Κύριες Ομάδες Εισαγόμενων Προϊόντων Αρμενίας σε εκ. $ Προϊόντα 2011 2012 2013 Ορυκτά προϊόντα, καύσιμα 821,5 915,8 957,9 Μηχανήματα και εξοπλισμοί 566,5 602 583,3 Τρόφιμα, ποτά 347,9 355,7 396,2 Χημικά προϊόντα 302,8 325,5 358,9 Μέσα μεταφοράς 370,2 351,2 355,1 Ημιπολύτιμοι λίθοι και μέταλλα 326,1 309,1 296,7 Πολύτιμοι λίθοι και μέταλλα 214,8 199,1 295,3 Φυτικά προϊόντα 242 259 244,8 Πλαστικά 172,8 169,4 177,2 Κλωστοϋφαντουργικά 160,3 153,6 157 Σύνολο 4.145 4.261 4,476 ΠΗΓΗ : Στατιστική Υπηρεσία της Αρμενίας 4. Κρατικός προϋπολογισμός. Κατά τη διάρκεια του 2013 ο κρατικός προϋπολογισμός κατέγραψε έσοδα 1.032 δις AMD και έξοδα 1.152 δις, παρουσιάζοντας έτσι έλλειμμα 119 δις AMD (περίπου 212,5 εκ. ευρώ), ήτοι ποσοστό 1,8% του Α.Ε.Π. Το αποτέλεσμα αυτό κρίνεται θετικό, δεδομένου ότι είχε γίνει πρόβλεψη για έλλειμμα 2,6% του Α.Ε.Π και οφείλεται κυρίως στην συγκράτηση των δαπανών. 5. Οικονομικό Επιχειρηματικό Περιβάλλον. Ο οίκος HERITAGE FOUNDATION δημοσίευσε τους ετήσιους δείκτες οικονομικής ελευθερίας 2013, και βαθμολογεί την Αρμενία με 68,9, κατατάσσοντας την χώρα στην 18 η θέση μεταξύ 43 ευρωπαϊκών χωρών και την 41 η συνολικά, μεταξύ 186 χωρών, στην κατηγορία των σχετικά ελευθέρων οικονομιών ( moderately free ). Σε σχέση με την βαθμολογία του προηγουμένου έτους η Αρμενία χάνει μισή μονάδα, λόγω της επιδείνωσης του επενδυτικού κλίματος και της επιχειρηματικής και φορολογικής ελευθερίας, παραμένει όμως πάνω από τον μέσο όρο σε περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Η χώρα συγκεντρώνει υψηλές βαθμολογίες στις κατηγορίες της φορολογικής ελευθερίας 86,5, του ελευθέρου εμπορίου 85,5, της επιχειρηματικής ελευθερίας 83,1, των

κυβερνητικών δαπανών 81,3, της εργασιακής ελευθερίας 78,5, της συναλλαγματικής ελευθερίας 77 και της επενδυτικής ελευθερίας 70. Χαμηλές βαθμολογίες αποδίδονται στην ελευθερία ιδιοκτησίας 30 και στην ελευθερία από διαφθορά 26,7. 6. Τραπεζικός τομέας. Επαναπατρισμός κεφαλαίων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Αρμενικών Τραπεζών οι τρεις πρώτες σε κερδοφορία τράπεζες είναι η HSBC με 19,7 εκ.$, η Ardshininvest με 16 εκ.$ και η Ameriabank με 15,2 εκ.$, ενώ στην τέταρτη θέση ευρίσκεται η Credit Agricole με 9,2 εκ.$, στην πέμπτη η INECOBANK με 8,5 εκ.$ και στην έκτη η VTB με 8,4 εκ.$. Οι καταθέσεις ιδιωτών αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια του 2013 σε ποσοστό 22,4% και ανήλθαν σε 2,2 δις$, στην πρώτη θέση ευρίσκεται η HSBC με 245,8 εκ.$, στην δεύτερη η VTB με 245,7 εκ$, στην τρίτη η Unibank με 209,7 εκ.$ και στην τέταρτη η Ameriabank με 197,4 εκ.$. Τα στοιχεία του ενεργητικού των τραπεζών ανήρχοντο την 1 η Ιανουαρίου του 2014 σε 7,3 δις$, καταγράφοντας αύξηση σε ποσοστό 22,3% έναντι της αντίστοιχης ημερομηνίας του 2013 και στην κατηγορία αυτή πρώτη είναι η Ameriabank με 572,7 εκ$ (+28,6%), ακολουθούμενη από την VTB με 545.4 εκ$ (+41,8%) την Ardshininvest με 492,7 εκ.$ (+28,6%) την Credit Agricole με 487,2 εκ.$ (+8,3%) και την HSBC με 454,5 εκ$ (+17,9%). Οι καταθέσεις ιδιωτών και επιχειρήσεων στις αρμενικές τράπεζες παρουσίασαν αύξηση κατά 33% το 2013, σε σχέση με το 2012. Οι καταθέσεις σε εγχώριο νόμισμα αποτέλεσαν το 30% του συνόλου, προσεγγίζοντας τα 480 δις ντιράμς ( 1 ευρώ = 550 ντιραμς ), ενώ οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα κάλυψαν το 70% του συνόλου, ανερχόμενες σε 872 εκ. ευρώ περίπου και καταγράφοντας αύξηση κατά 34%. Το 28,7% των συνολικών καταθέσεων προέρχεται από μη μονίμους κατοίκους Αρμενίας και η παρατηρούμενη αύξηση πλησιάζει το 76,7%, ενώ οι καταθέσεις των μονίμων κατοίκων αυξήθηκαν κατά 21%. Τα επιτόκια των προθεσμιακών καταθέσεων σε εγχώριο νόμισμα φτάνουν μέχρι και 10,42%. Τα μεταναστευτικά εμβάσματα, μέσω του τραπεζικού συστήματος, ξεπέρασαν το 1,9 εκ$ κατά τη διάρκεια του 2013, σημειώνοντας αύξηση κατά 9,8% σε σχέση με το 2012, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Αρμενίας. Ο κύριος όγκος των εμβασμάτων, ήτοι περίπου 1,6 εκ$, προέρχονται από τους εργαζομένους στη Ρωσία και σημειώθηκε αύξηση έναντι των περίπου 1,31 εκ$ του 2012.

7. Υποδομές Μεταφορές. Απόλυτη προτεραιότητα για την αρμενική κυβέρνηση αποτελεί η ολοκλήρωση του οδικού άξονα Βορρά-Νότου. Ο υπό κατασκευή αυτοκινητόδρομος διασχίζει την Αρμενία και πρόκειται να εκτείνεται από τα σύνορα με το Ιράν μέχρι τα σύνορα της Γεωργίας. Ήδη έχουν δημοπρατηθεί δύο τμήματα, από το Ερεβάν μέχρι το Ταλίν, συνολικού κόστους 250 εκ.$ και μήκους 70 χιλιομέτρων, την κατασκευή των οποίων έχει αναλάβει η ισπανική εταιρεία Corsan Corvian. Οι εργασίες καθυστέρησαν σημαντικά, λόγω γραφειοκρατικών προβλημάτων και ξεκίνησαν μόλις τον Σεπτέμβριο του 2013. Το συνολικό κόστος έχει προϋπολογισθεί στα 2 δις.$, εκ των οποίων τα 500 θα καλυφθούν από την Ευρωασιατική Αναπτυξιακή Τράπεζα, τα 600 από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή τα υπόλοιπα από την Αρμενική Κυβέρνηση, μέσω διεθνών δανείων. Εντός του 2014 θα απελευθερωθούν οι αεροπορικές μεταφορές, στο πλαίσιο της πολιτικής «ανοιχτών ουρανών» που καθιέρωσε από τον Οκτώβριο 2013 η αρμενική κυβέρνηση. Kατά την διάρκεια του 2013 επενδύθηκαν περί τα 15 εκ. ευρώ στον εκσυγχρονισμό του σιδηροδρομικού δικτύου της Αρμενίας και προγραμματίζονται περαιτέρω επενδύσεις αναλόγου ύψους για το 2014. 8. Κανονιστική συμμόρφωση. Και το 2013 εξακολούθησε να υφίσταται το βασικό πρόβλημα συγκέντρωσης πλούτου και πολιτικής εξουσίας σε έναν μικρό αριθμό ατόμων στην χώρα, γεγονός που συνιστά στη διαμόρφωση πραγματικής ολιγαρχίας, που παρεμβαίνει ανασταλτικά σε κάθε σημαντική προσπάθεια εκσυγχρονισμού της κυβέρνησης, προκειμένου να διαφυλάξει την κυρίαρχη θέση των επιχειρήσεών της. Σημειώνεται ότι και οι διεθνείς οικονομικοί φορείς έχουν κάνει συχνές αναφορές για το συγκεκριμένο πρόβλημα που καταδυναστεύει την οργάνωση της οικονομικής δραστηριότητας στην Αρμενία και τη συγκέντρωση σε ολιγάριθμους επιχειρηματίες πλέον του 40% της οικονομικής δραστηριότητας της οικονομίας. Σε αλλεπάλληλες εκθέσεις της και η Επιτροπή της ΕΕ για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων στην Αρμενία έχει αναδείξει το ζήτημα σε κρίσιμο παράγοντα της μετάβασης σε άλλο στάδιο ανάπτυξης της χώρας. Τυπικά υφίσταται θεσμικό πλαίσιο για την ομαλή λειτουργία της αγοράς και λειτουργεί Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία όμως είναι ιδιαίτερα αποδυναμωμένη και αδυνατεί να ελέγξει τους μεγάλους εγχώριους οικονομικούς ομίλους.

9. Συναλλαγματικές ισοτιμίες. Το αρμενικό νόμισμα dram επέδειξε σταθερότητα κατά τη διάρκεια του 2013, καταγράφοντας αμελητέα υποτίμηση έναντι του αμερικανικού δολαρίου, της τάξης του 0.1% (τρέχουσα ισοτιμία 1 USD = 408 drams). Το γεγονός αυτό το καθιστά εκ των πλέον σταθερών νομισμάτων της περιοχής, δεδομένου ότι το γεωργιανό lari υποτιμήθηκε κατά 5,4% έναντι του δολαρίου, η τουρκική λίρα κατά 23,3% και το ρωσικό ρούβλι κατά 9,2%. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΕΤΟΥΣ 2014. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η Αρμενία έχει επανέλθει σε αναπτυξιακή πορεία, μετά την μεγάλη πτώση του Α.Ε.Π. κατά -14% το 2009, με κινητήριους μοχλούς της οικονομίας πλέον την γεωργία, την βιομηχανία και τις υπηρεσίες και όχι τις κατασκευές όπως παλαιότερα. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού σαν ποσοστό του Α.Ε.Π. μειώθηκε κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες το 2013 και πλέον δεν ξεπερνά το ανεκτό επίπεδο του 2%. Μείωση παρουσίασε, παράλληλα και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, ενώ εκτιμάται ότι εφαρμόστηκαν σοβαρές διαρθρωτικές αλλαγές. Παρά τις σημαντικές αυτές θετικές εξελίξεις η οικονομία παραμένει ευάλωτη, κυρίως λόγω του υψηλού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου, ενώ παραμένουν σε υψηλά ποσοστά η ανεργία και η φτώχεια αλλά και η δολλαριοποίηση της οικονομίας. Για τους λόγους αυτούς η αρμενική κυβέρνηση ζήτησε την χορήγηση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο νέας πιστωτικής διευκόλυνσης, ύψους 82,21 SDR ήτοι περίπου 54,25 εκ$, βάσει προγράμματος σταθεροποίησης διάρκειας 38 μηνών. Το νέο πρόγραμμα θα αποβλέπει στην σταθεροποίηση της οικονομίας, μέσω της βελτίωσης των μακροοικονομικών δεικτών και της εφαρμογής περαιτέρω διαρθρωτικών αλλαγών που θα εξασφαλίσουν την μετάβαση στην πλήρη λειτουργία της οικονομίας της αγοράς. Οι αρμενικές αρχές έχουν δεσμευθεί για αύξηση των φορολογικών εσόδων και καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος, αύξηση των δημοσίων επενδύσεων και σταδιακή αύξηση των πολύ χαμηλών εισοδημάτων και συντάξεων για να τονωθεί η ζήτηση. Προτεραιότητα από την πλευρά των δημοσίων δαπανών πρόκειται να δοθεί στον εκσυγχρονισμό του οδικού δικτύου και την πρόοδο των εργασιών κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου Βορρά Νότου αλλά και τον εκσυγχρονισμό των σχολικών κτιρίων.

Αναμένεται εντός του 2014 η επεξεργασία νέου φορολογικού νομοσχεδίου που θα προβλέπει δικαιότερη κατανομή των βαρών, την ενοποίηση των φόρων ιδιοκτησίας και ακίνητης περιουσίας καθώς και κατάργηση πλείστων φοροαπαλλαγών. Η Κεντρική Τράπεζα της Αρμενίας θα εξακολουθήσει νομισματική πολιτική που αποβλέπει στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, διατηρώντας ευέλικτη συναλλαγματική πολιτική με ελαφρά διολίσθηση του εθνικού νομίσματος και δημιουργώντας αυξημένα συναλλαγματικά αποθέματα. Η ένταξη στην Τελωνειακή Ένωση εκτιμάται από τις αρμενικές αρχές ότι θα επιφέρει θετικά οικονομικά αποτελέσματα, κυρίως λόγω της μείωσης της τιμής του εισαγομένου φυσικού αερίου και της αύξησης των εξαγωγών που θα προκαλέσει η μείωση των εισαγωγικών δασμών και η κατάργηση μη-δασμολογικών εμποδίων. Η αρμενική πλευρά διαπραγματεύεται την καθιέρωση καταλόγου 800 περίπου προϊόντων για τα οποία ζητούν να παραμείνουν οι ισχύοντες εισαγωγικοί δασμοί και να εξαιρεθούν από την ένταξη στο κοινό δασμολόγιο της Τ.Ε, γεγονός το οποίο θα επιφέρει την αύξηση αυτών. Προτεραιότητα αποτελεί και η ενίσχυση των σχέσεων με την Ε.Ε και την προσαρμογή σε ευρωπαϊκά πρότυπα, εκεί που αυτό δεν αντιτίθεται στους κανόνες της Τ.Ε. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Ανατολικής Συνεργασίας οι αρμενικές αρχές αναμένουν συνέχιση της μακροοικονομικής βοήθειας, της τεχνικής υποστήριξης και της ενεργοποίησης νέων προγραμμάτων twinning. Θεσμοί όπως η Εθνική Επιτροπή για την προστασία του ανταγωνισμού πρόκειται να ενισχυθούν και να θεσπιστούν νομοθετικά νέοι κανόνες για την κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και την δημιουργία καρτέλ. Οι επιθεωρήσεις πρόκειται να απλοποιηθούν και οι αρμόδιες υπηρεσίες να μειωθούν. Η Κυβέρνηση έχει ζητήσει από την Ε.Ε την έναρξη διαπραγματεύσεων για την σύναψη Συμφωνίας Κοινού Αεροπορικού Χώρου η οποία αναμένεται να επιφέρει σημαντική απελευθέρωση των υπηρεσιών στον τομέα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΑΡΜΕΝΙΑΣ. 1. Διμερές Εμπόριο. ΟΓΚΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΑΡΜΕΝΙΑΣ ( ) 2013 10.748.789 2012 9.292.764 2011 9.439.297 ΕΞΑΓΩΓΕΣ 10.702.010 9.225.502 9.372.297 ΜΕΤΑΒΟΛΗ 13,7% -1,6% -2% ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ 46.779 67.262 67.000 ΟΓΚΟΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΜΕΤΑΒΟΛΗ 13,6% -1,6% -2% ΠΗΓΗ Ε.Σ.Υ.Ε. Κατά τη διάρκεια του 2013 οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων προσέγγισαν τα 10.702.010 ευρώ, παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση σε ποσοστό 13,7% έναντι του 2012. Το γεγονός αυτό επέφερε και την σημαντική αύξηση του όγκου του διμερούς εμπορίου κατά 13,6%. Οι εισαγωγές, αντίθετα, παρουσιάζουν στασιμότητα και παραμένουν σε αμελητέα επίπεδα. ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΞΑΓΩΓΙΜΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ (Αξία σε ) 2013 2012 2011 Προϊόντα καπνού 2.202.506 1.711.799 1.945.591 Φύλλα και λεπτές ταινίες από αργίλιο 2.083.925 2.117.429 - Ελιές 743.049 333.896 453.831 Μηχανές,συσκευές επεξεργασίας καπνού 723.314 - - Ράβδοι από αργίλιο 645.023 575.529 - Χρώματα, βερνίκια 622.637 786.238 521.053 Σιδερικά και παρόμοια είδη από κοινά μέταλλα 275.636 235.816 36.398 Κόλλες, συγκολλητικά υλικά 239.762 127.048 - Φάρμακα 202.160 74.627 173,100 Πολυμερή προπυλενίου 193.174 218.048 641.325 Σύνολο 10.702.010 9.225.502 9.372.297 ΠΗΓΗ Ε.Σ.Υ.Ε

Τα τσιγάρα και προϊόντα καπνού κάλυψαν ποσοστό 20,5% του συνόλου των εξαγωγών για το 2013, καταγράφοντας αύξηση κατά 22,3% σε σχέση με το 2012 και τα φύλλα και λεπτές ταινίες από αργίλιο ποσοστό 19,5%, παρουσιάζοντας σταθερότητα σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Εντυπωσιακή υπήρξε η αύξηση των εξαγωγών βρώσιμων ελιών που υπερδιπλασιάστηκαν έναντι του προηγουμένου έτους και έφτασαν σε ποσοστό 6,9% του συνόλου ενώ σημαντικές εξαγωγές πραγματοποιήθηκαν από μηχανές και συσκευές επεξεργασίας καπνού, για πρώτη φορά, καλύπτοντας το 6,7% του συνόλου. Ισχυρές ανοδικές τάσεις παρουσίασαν οι εξαγωγές ράβδων από αργίλιο, κολλών και συγκολλητικών υλικών και φαρμάκων και σταθερότητα οι εξαγωγές χρωμάτων και βερνικιών, σιδερικών και ειδών από κοινά μέταλλα και πολυμερών προπυλενίου 1.2. Εντοπισμός ελληνικών προϊόντων με προοπτικές αύξησης εξαγωγών. Σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης των εξαγωγών υπάρχουν στα τρόφιμα, σημειώνεται ότι, παρά την μη σημαντική ποσοστιαία αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος και το 2013, οι εισαγωγές προϊόντων του κλάδου τροφίμων εμφανίζονται συνολικά αυξημένες κατά 25%, αποτελώντας σχεδόν το ήμισυ των εισαγωγών της Αρμενίας. Οι εξαγωγές βρώσιμων ελιών διπλασιάστηκαν το 2013 σε σχέση με το 2012, ενώ οι ποσότητες του εξαγομένου ελαιολάδου δεκαπλασιάστηκαν στην διάρκεια της τελευταίας τριετίας και ήδη κατέχουν μερίδιο αγοράς που υπερβαίνει το 15% ενώ υπάρχουν και περαιτέρω προοπτικές ανάπτυξης όπως και στα δομικά και κατασκευαστικά υλικά, τα φάρμακα και καλλυντικά, τα ορθοπεδικά είδη, τα ενδύματα, τα χρώματα καθώς και τα τσιγάρα που έχουν εδραιωμένη θέση στην αρμενική αγορά. Μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης συνεργασιών υπάρχουν και στον τομέα της πληροφορικής στην ανάπτυξη του οποίου αποδίδει ιδιαίτερη προτεραιότητα η Αρμενία καθώς και στον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας. 1.3. Προτάσεις περαιτέρω ανάπτυξης των ελληνικών εξαγωγών. Μετά την πλήρη ένταξη της Αρμενίας στην Τελωνειακή Ένωση με Ρωσία, Καζακστάν και Λευκορωσία και την ενοποίηση των εισαγωγικών διαδικασιών η χώρα μπορεί να θεωρηθεί ως «πύλη εισόδου» σε μία πολύ ευρύτερη αγορά. Πρόσβαση, μέσω δραστηριοποίησης στην Αρμενία, μπορούν επίσης οι ελληνικές επιχειρήσεις να αποκτήσουν και στην αγορά του Ιράν, εκμεταλλευόμενες την γεωγραφική γειτνίαση και τις προνομιακές εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών. Εκτίμησή μας είναι ότι αξίζει να μελετηθεί από τις ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις και φορείς αυτών η συμμετοχή σε εξειδικευμένες εμπορικές εκθέσεις που διεξάγονται στην Αρμενία. (Σχετικός κατάλογος στο ειδικό κεφάλαιο ). Το κόστος συμμετοχής είναι χαμηλό και η επισκεψιμότητα μεγάλη, δεδομένου ότι αποτελούν κύρια γεγονότα της οικονομικής ζωής της χώρας.

Αποτελεσματικά μπορεί να συμβάλλει και η πραγματοποίηση επιχειρηματικής αποστολής, υπό την διοργάνωση της Β8 Διεύθυνσης του Υπουργείου Εξωτερικών, σε συνεργασία με το Ελληνο Αρμενικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο. 2. Επενδύσεις. Η Κυβέρνηση της Αρμενίας, ενέκρινε στις 13 Οκτωβρίου 2011 τρεις νόμους σχετικά με το θεσμικό πλαίσιο που θα διέπει τις ελεύθερες οικονομικές ζώνες της Αρμενίας. Έτσι σύμφωνα με αυτούς ρυθμίζονται καταρχήν οι δραστηριότητες που επιτρέπονται στις ελεύθερες ζώνες εμπορίου, ο ορισμός των κριτηρίων του διευθύνοντος την ζώνη ελευθέρων συναλλαγών και ο οποίος έχει αποφασιστικό δικαίωμα στην έγκριση εισόδου μιας επιχείρησης στην ελεύθερη οικονομική ζώνη, στη λήξη των επιχειρησιακών δικαιωμάτων που προσκτώνται ένεκα παραβίασης του θεσμικού πλαισίου, καθώς και τις τεχνικές απαιτήσεις της παραγωγικής βάσης που θα ιδρύσουν. Έχει ήδη θεσμοθετηθεί η λειτουργία δύο ελευθέρων ζωνών, για την παραγωγή κοσμημάτων και επεξεργασία πολύτιμων λίθων και παραγωγή ηλεκτρονικού εξοπλισμού και προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. 3. Χρηματιστήριο. Ο κύκλος εργασιών του Χρηματιστηρίου και του Αποθετηρίου αξιών της Αρμενίας ανήλθε σε 714,5 εκ$ κατά τη διάρκεια του 2013, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 2,6 φορές σε σχέση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με ανακοίνωση του Δ.Σ. Σημειώνεται ότι οι δύο επιχειρήσεις ανήκουν στον όμιλο NASDAQ OMX Group Inc. από το 2008. Εισήχθησαν 7 νέες επιχειρήσεις και η συνολική κεφαλαιοποίηση της αγοράς προσέγγισε τα 154 εκ$, καταγράφοντας αύξηση σε ποσοστό 15,68%, έναντι του 2012. Ο όγκος συναλλαγών των κρατικών ομολόγων ( government bonds ) ανήλθε σε 37,75 εκ$, σημειώνοντας αύξηση κατά 3,6 φορές σε σχέση με το προηγούμενο έτος, ενώ η αγορά ξένου συναλλάγματος κατέγραψε ελαφρά μείωση κατά 3,6%. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης εξέδωσε τα πρώτα ομόλογα σε αρμενικά ντιράμς, με σκοπό την χρηματοδότηση αναπτυξιακών προγραμμάτων σε εγχώριο νόμισμα και την τόνωση της κεφαλαιαγοράς. Τα ομόλογα έχουν ετήσια διάρκεια και η συνολική αξία της έκδοσης ανέρχεται σε 2 δις AMD, ήτοι περίπου 5 εκ.$, η δε διάθεση αυτών θα γίνει μέσω του Χρηματιστηρίου του Ερεβάν. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης χρηματοδοτεί 22 προγράμματα, συνολικού ύψους 170 εκ.$ που έχουν σαν κύριο σκοπό την ανάπτυξη των Μ.Μ.Ε και την εξασφάλιση ενεργειακής επάρκειας.

4. Τουρισμός. Κατά τη διάρκεια του 2013 οι τουριστικές θεωρήσεις προς την Ελλάδα σημείωσαν αύξηση σε ποσοστό 24%, παρά την απουσία τακτικής αεροπορικής σύνδεσης, ενώ υπήρχαν τακτικές πτήσεις τσάρτερ προς Χαλκιδική, Ρόδο και Κρήτη. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει τις σημαντικές δυνατότητες αύξησης του τουριστικού ρεύματος και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την ύπαρξη πολυάριθμης αρμενικής κοινότητας στην χώρα μας που διαδραματίζει το ρόλο γέφυρας μεταξύ των δύο λαών. Για την ενίσχυση του τουριστικού ρεύματος προς την χώρα μας κρίνεται σκόπιμη η πραγματοποίηση προωθητικών ενεργειών και διαφήμισης, μέσω συνεργασιών με τα πρακτορεία που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά. Το κόστος των ενεργειών αυτών δεν είναι ιδιαίτερα υψηλό και τα αποτελέσματα μπορεί να είναι σημαντικά, με δεδομένο ότι οι Αρμένιοι επηρεάζονται σημαντικά από την διαμόρφωση τάσεων τρόπου ζωής. 5. Τομείς συνεργασίας. Ελληνική Αναπτυξιακή Βοήθεια. Η Ελλάδα από το 1994 έχει εισφέρει περίπου 22 εκ. ευρώ σε αναπτυξιακή βοήθεια. Σε εξέλιξη βρίσκονται προς το παρόν δυο αναπτυξιακά έργα τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός του 2014: 1. Κατασκευή σε συνεργασία με τον FAO πέντε σφαγείων ύψους 1,622 εκ. USD. Το έργο της παροχής και εγκατάστασης τεχνικού εξοπλισμού έχει αναλάβει η ελληνική επιχείρηση ΧΑΤΖΗΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗΣ Α.Ε 2. Δημιουργία, επίσης σε συνεργασία με τον FAO, εργαστηρίου έλεγχου υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα. ύψους 2 εκ. USD. Η αρμενική πλευρά έχει εκφράσει ενδιαφέρον για ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της παραγωγής στρατιωτικού υλικού, μέσω της επαναδραστηριοποίησης της μεικτής επιχείρησης LT PYRKAL. Ιδιαίτερα μεγάλα περιθώρια ανάπτυξης συνεργασιών υπάρχουν, κατά την εκτίμησή μας, στους τομείς της πληροφορικής και τεχνολογιών αιχμής, δεδομένης της προτεραιότητας ανάπτυξης αυτών από τις αρμενικές αρχές και των σημαντικών κινήτρων που παρέχονται στην ανάπτυξη νέων επιχειρήσεων. 6. Έργα προκηρύξεις. Πληροφορίες για τις προκηρύξεις δημοσίων προμηθειών και έργων στην Αρμενία μπορούν να αναζητούν οι ενδιαφερόμενοι στην παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση ( διαθέσιμη και στην αγγλική γλώσσα ): www.procurement.am 7. Προτάσεις αναλήψεως εξειδικευμένων δράσεων. Η πραγματοποίηση επιχειρηματικής αποστολής στην Αρμενία μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά στην

ανάπτυξη επιχειρηματικών συνεργασιών και την προβολή των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών. 8. Διεθνείς Εκθέσεις. "EDUCATION & CAREER EXPO" 16-18/04 2014 www.expo.am "CAUCASUS BUILDING AND RECONSTRUCTION EXPO" 16-18/05 2014 www.expo.am "WORLD OF CHILDHOOD EXPO" 07-09/06 2014 www.expo.am "FINANCE, CREDIT, INSURANCE AND AUDIT EXPO" 05-07/09 2014 www.expo.am "Rest & Entertainment Expo" 05-07/09 2014 www.expo.am "TRANS EXPO" 05-07/09 2014 www.expo.am "FURNITURE SALON EXPO" 05-07/09 2014 www.expo.am "POLYGRAPHY. PUBLISHING. ADVERTISEMENT. EXPO" 05-07/09 2014 www.expo.am "EXPO FOOD & DRINKS" 05-07/09 2014 www.expo.am "COMP EXPO" 05-07/09 2014 www.expo.am "BUILD EXPO" 05-07/09 2014 www.expo.am "INDUSTRIAL ARMENIA EXPO" 05-07/09 2014 www.expo.am "EXPO Beauty" 13-15/12 2014 www.expo.am "HEALTH SERVICE & PHARMACY" 27-29/03 2015 www.expo.am 9. Εκκρεμή προβλήματα. Η εκκρεμότητα για την τακτοποίηση της πιστωτικής διευκόλυνσης ύψους 10 εκ. δολ. που χορηγήθηκε από την Ελλάδα το Μάρτιο 1997, μέσω της Εθνικής Τραπέζης και της αρμενικής Ardshinbank (η οποία έπαψε να υφίσταται) εξακολουθεί να υπάρχει παρά τις προσπάθειες διευθέτησης που η ελληνική πλευρά καταβάλλει. Παρότι έχει συσταθεί επιτροπή με συμμετοχή εμπειρογνωμόνων των δύο πλευρών, δεν έχει υπάρξει ακόμα καμία σχετική πρόοδος.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ.1. ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ. Με δεδομένες τις ιστορικές σχέσεις των δύο λαών και την ύπαρξη πολυάριθμης ευημερούσας αρμενικής κοινότητας στην Ελλάδα, η εικόνα της χώρας μας στην Αρμενία είναι άριστη. Το γεγονός αυτό αντανακλάται και στην πολύ θετική εικόνα των καταναλωτών για τα ελληνικά προϊόντα που θεωρούνται σαν συνώνυμο της υψηλής ποιότητας, σε αντίθεση με φτηνά ανταγωνιστικά εισαγόμενα κυρίως από Τουρκία και Κίνα. Είναι δεδομένο βέβαια ότι ο μέσος καταναλωτής δεν έχει μεγάλες οικονομικές δυνατότητες αφού ο μέσος μισθός στην οικονομία κυμαίνεται γύρω στα 275 ευρώ, αλλά υπάρχει και σημαντική μερίδα του πληθυσμού, κυρίως στην πρωτεύουσα Ερεβάν, που διαθέτει υψηλότερα εισοδήματα και μπορεί να αγοράσει ποιοτικά προϊόντα καταβάλλοντας μεγαλύτερο τίμημα. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ. Στο παρελθόν, η επιχειρηματική δραστηριότητα στην Αρμενία σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, απαιτούσε να υπάρχει κάποιος συνεργάτης αρμένιος στη χώρα. Ωστόσο, σταδιακά ορισμένες ξένες επιχειρήσεις ανέπτυξαν εμπορική δραστηριότητα χωρίς προϋπάρχουσα συνεργασία με τοπικό δίκτυο και σταδιακά ακολούθησαν και άλλες επιχειρήσεις. Όλοι οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων υπογραμμίζουν την ανάγκη να έχουν μια ισχυρή κατανόηση της τοπικής νομοθεσίας, ιδίως δε το φορολογικό καθεστώς και την τελωνειακή νομοθεσία, προκειμένου να αποφύγουν την καταβολή περιττών τελών και φόρων. Δεδομένου ότι η ποιότητα των τηλεπικοινωνιών, έχει ακολουθήσει ραγδαίους ρυθμούς βελτίωσης, λόγω των επενδύσεων αλλοδαπών εταιρειών, η οργάνωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας έχει σαφώς διευκολυνθεί. Η σημασία της επαφής πρόσωπο- με- πρόσωπο στην αρμενική επιχειρηματική κουλτούρα δεν μπορεί να παραμεριστεί, ωστόσο δεν πρέπει και να δίδεται πλέον υπερβολική έμφαση, καθώς νέες γενιές έχουν εισέλθει στην παραγωγή, με σπουδές και γνώσεις της δυτικής κουλτούρας. Στην προσπάθεια εισόδου στην αγορά μπορούν αν συμβάλλουν νομικοί σύμβουλοι και τεχνοκράτες του κλάδου επικοινωνιών και μάρκετινγκ. Σημειώνεται ότι ήδη η Αρμενία συγκαταλέγεται στις χώρες με την ταχύτερη αύξηση χρηστών μέσων κοινωνικής διαδικτύωσης (facebook, tweeter κ.α.) γεγονός που οφείλεται και στη στρατηγική επιλογή

δημιουργίας κυρίως στην πρωτεύουσα Ερεβάν, που συγκεντρώνεται το 70% της οικονομικής δραστηριότητας, σημείων δωρεάν χρήσης internet μέσω Wi-Fi. Πάντως δεν υποτιμάται διόλου η αναγκαιότητα ύπαρξης αρμένιου συνεργάτη στις επιχειρηματικές προσπάθειες και αυτό εξακολουθεί να αποτελεί την πλειοψηφούσα πρακτική των ξένων επενδυτών στην Αρμενία, με διαρκώς αυξανόμενες και τις αυτοτελείς προσπάθειες. Λόγω του μικρού μεγέθους της εγχώριας αγοράς της Αρμενίας και του υψηλού κόστους μεταφοράς, καθώς τα σύνορα με τους δυο από τους τέσσερις γείτονές της είναι κλειστά, εξακολουθούν να υπάρχουν μερικές σχετικά ελκυστικές επιχειρηματικές ευκαιρίες. Οι παραδοσιακές άμεσες εξαγωγές των προϊόντων, λόγω κόστους μεταφοράς μπορούν να καταστούν φθηνότερες με μικρές επενδύσεις σε υποδομές για συσκευασία των πρώτων υλών στη χώρα. Ολοένα και περισσότερες ξένες εταιρείες επιλέγουν να διαμορφώσουν καλύτερους όρους ανταγωνισμού κατ αυτόν τον τρόπο και τελικά να εξάγουν από την Αρμενία προς τις χώρες ΚΑΚ (Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών, που περιλαμβάνει χώρες όπως το Καζακστάν, Λευκορωσία, Ρωσία, Ουζμπεκιστάν Μολδαβία κ.α.). Η επικείμενη ένταξη της Αρμενίας στην Τελωνειακή Ένωση αναμένεται να ενισχύσει αυτή την τάση. Δεν θα πρέπει να παραβλέπεται επίσης η δυνατότητα διείσδυσης στην αγορά του Ιράν, χώρα με την οποία η Αρμενία διατηρεί παραδοσιακά προνομιακές σχέσεις. Σημειώνεται η τάση να αναζητούνται από αλλοδαπούς επενδυτές επιχειρηματικές ευκαιρίες και να προβαίνουν σε επενδύσεων στον κλάδο των υπηρεσιών που αναζητά διαρκώς άμεσες επενδύσεις, με την επικουρία επενδυτικών νόμων στην Αρμενία, όπως το franchising, τα δίκτυα διανομής προϊόντων, παροχή πρωτοβάθμιων ιατρικών υπηρεσιών κ.α. Οι αρμενικές εταιρείες είναι συνήθως πρόθυμες να γίνουν αντιπρόσωποι ή διανομείς για ξένα προϊόντα, προερχόμενα μάλιστα από χώρες της ΕΕ ή τις ΗΠΑ. Τα τελευταία χρόνια, τοπικές εταιρείες έχουν συνάψει συμφωνίες και έγιναν διανομείς για σημαντικές πολυεθνικές επιχειρήσεις. Το πρότυπο υλοποίησης αυτών των συμβάσεων είναι ένα σημαντικό κεκτημένο για τον επιχειρηματικό περιβάλλον στην Αρμενία, παρότι τις αντιπροσωπείες ανέλαβαν εκπρόσωποι της λεγόμενης ολιγαρχίας της χώρας που αποσπά το 60% της οικονομικής δραστηριότητας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ. Το μέγεθος της αρμενικής αγοράς δεν είναι μεγάλο αλλά οι θετικές εξελίξεις αύξησης των εξαγωγών μας το 2013 και η πολύ καλή εικόνα των ελληνικών προϊόντων στην αρμενική αγορά δημιουργούν περιθώρια αισιοδοξίας.

Εντός του 2014 αναμένεται να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες πλήρους ένταξης της Αρμενίας στην Τελωνειακή Ένωση με Ρωσία, Λευκορωσία και Καζακστάν και το γεγονός αυτό καθιστά την χώρα πιθανή γέφυρα για ανάπτυξη εμπορικών και εξαγωγικών δραστηριοτήτων σε όλο τον συγκεκριμένο οικονομικό χώρο των περίπου 200 εκ. καταναλωτών. Μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης συνεργασιών υπάρχουν για τις ελληνικές μελετητικές και κατασκευαστικές επιχειρήσεις, στο πλαίσιο των έργων του αυτοκινητοδρόμου Βορρά Νότου με δύο τρόπους : Α) Συμμετοχή στην διαδικασία σύνταξης των μελετών και τις εργασίες κατασκευής των επομένων τμημάτων. Όλες οι σχετικές πληροφορίες υπάρχουν διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του οργανισμού North-South Road Corridor Investment Program, διαθέσιμη και στην αγγλική γλώσσα: www.northsouth.am B) Επενδυτική παρουσία, μέσω της ανάληψης κατασκευής τμημάτων τα οποία θα ολοκληρωθούν δια παραχώρησης και δικαιώματος είσπραξης διοδίων, μέσω της μεθόδου συνεργασίας ιδιωτικού και δημοσίου τομέα (Public Private Partnership). Έμφαση θα πρέπει να δοθεί και στην προώθηση επαφών των επιχειρήσεων του τομέα της πληροφορικής και των τεχνολογιών αιχμής, με δεδομένη την προτεραιότητα που αποδίδουν οι αρμενικές αρχές στην ανάπτυξη αυτών. Σημαντική ώθηση στην παρουσία των ελληνικών επιχειρήσεων στην αγορά της Αρμενίας μπορεί να προσφέρει η διοργάνωση επιχειρηματικής αποστολής, σε συνεργασία με το Ελληνο Αρμενικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ. 1. Ελληνικές Αρχές Ελληνική Πρεσβεία Τηλ: +37410-530051,536754 gremb.ere@mfa.gr Γραφείο Ο.Ε.Υ Τηλ: +37410-530446 ecocom-yerevan@mfa.gr Ελληνική Κοινότητα Τηλ: +37432-243113 velpida@rambler.ru 2. Αρμενικές Αρχές Υπουργείο Οικονομικών Τηλ.+37410-566185 secretariat@mineconomy.am 3. Εμπορικά & Βιομηχανικά Επιμελητήρια & Επιχ. Φορείς Chamber of Commerce & Industry Τηλ. +37410-560184-123 armcci@arminco.com Armenian Development Agency Τηλ. +37410-570170 info@ada.am Union of Manufacturers Τηλ. +37410-540715 umba@arminco.com Union of Information Technology Enterprises Τηλ. +37410-548881 info@uite.org Union of Builders Τηλ. +37410-581916 builders@netsys.arm Center for Agribusiness Τηλ. +37410-545711 card@card.am 4. Τράπεζες HSBC BANK ARMENIA Τηλ.+37410-515000 hsbc.armenia@hsbc.com ACBA CREDIT AGRICOLE BANK Τηλ. +37410-318888 acba@acba.am AMERIA BANK Τηλ. +37410-561111 office@ameriabank.am ARDSHININVEST BANK Τηλ. +37410-540404 office@ashib.am BTA BANK ARMENIA Τηλ.+37410-547645 bta@bta.am 5. Διοργανωτές Εκθέσεων LOGOS EXPO CENTER 6. Ξενοδοχεία ARMENIA MARRIOTT ANI PLAZA HOTEL GOLDEN TULIP HOTEL BEST WESTERN CONGRESS HOTEL www.expo.am www.marriottarmenia.am www.anihotel.com www.goldentulip.com www.yerevan-congresshotel.com 7. Διπλωματικές Αποστολές στην Αρμενία. www.mfa.am/en/representations-by-countries2 8. Διεθνείς Οργανισμοί στην Αρμενία. www.mfa.am/en/organizations-representations2 9. Οδηγίες για τον επισκέπτη στην Αρμενία. www.mineconomy.am/eng/39/gortsaruyt.html