The materials and documents have been developed in the framework of a project financed by the European Community. The contents of the documents do not necessarily reflect the opinion of the EU Commission. 1
HANDBOOK FOR GRANDCHILDREN TUTORS Grandparents & Grandchildren Project Authors Gilberto Collinassi Net Learning ENAIP FVG Andrea Musi Net Learning ENAIP FVG Barbara Lavalle - Net Learning ENAIP FVG AIM Associazione Interessi Metropolitani Original version ************************************************************ Version 04 By Net Learning ENAIP FVG Start date: 02 July 2007 Last update: 27 July 2007 ************************************************************ Copyright 2007 - ENAIP Friuli Venezia Giulia Via Leonardo da Vinci, 27 33037 Pasian di Prato (UD) Italy Telephone: 0432 693611 FAX 0432 690686 Email netlearning@enaip.fvg.it Web http://www.microcosmi.org 2
Πίνακας Περιεχομένων Πρόγραμμα Παππούδες & Εγγονοί-Εγχειρίδιο Εγγονών Η πρώτη προσέγγιση με τον υπολογιστή σελ. 4 Άνοιγμα και κλείσιμο του υπολογιστή σελ. 5 Το λειτουργικό σύστημα σελ. 6 Το ποντίκι σελ. 8 Το ηλεκτρομηχανικό μέρος του υπολογιστή σελ. 10 Το διαδίκτυο σελ. 12 Η μηχανή αναζήτησης του εξερευνητή διαδικτύου 7 σελ. 14 Μηχανές αναζήτησης σελ. 15 Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο σελ. 17 Χρήσιμες πληροφορίες για το Gmail σελ. 19 3
Η προσέγγιση του υπολογιστή Προκειμένου η πρώτη προσέγγιση στη χρήση ενός υπολογιστή να γίνει ευκολότερη, για εκείνους που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν ένα, είναι απαραίτητο να προχωρήσετε σταδιακά και να μη θεωρήσετε δεδομένες ορισμένες βασικές πτυχές που μπορούν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην εκμάθηση Η/Υ για τους αρχαρίους. Αυτός ο συνοπτικός οδηγός παρέχει οδηγίες που εσείς, ως δάσκαλοι, θα πρέπει να μεταφέρετε στους νέους χρήστες διαδικτύου, για να τους βοηθήσετε να αισθανθούν βέβαιοι και ενθουσιώδεις στην έναρξη αυτής της συμπαθητικής περιπέτειας. Κατά γενικό κανόνα, πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψη ότι οι αναπόφευκτοι τεχνικοί όροι, συχνά στα αγγλικά, θα πρέπει να εξηγηθούν με απλούς όρους και επαληφθούν αρκετές φορές έτσι ώστε να γίνουν μέρος του λεξιλογίου ενός αρχαρίου. Επιπλέον, είναι σημαντικό να μιλάτε αργά και να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη συμπεριφορά του ακροατηρίου σας: συχνά οι ηλικιωμένοι είναι απρόθυμοι να παρουσιάσουν τις αμφιβολίες τους έτσι θα πρέπει να καταλάβετε πότε είναι πρέπον και η σωστή στιγμή για να επαναλάβετε μια έννοια. Βασίστε την παρούσα απόφαση στην προσεκτική παρατήρηση οποιασδήποτε έκφρασης του προσώπου ή σημάδι που να υποδηλώνει δυσκολία ή πλήξη. Μην ξεχνάτε ποτέ να απαντάται στις ερωτήσεις με μέγιστη σαφήνεια και απλότητα. Αναβάλετε την απάντηση εάν το ίδιο θέμα πρόκειται να εξεταστεί στο τελευταίο μέρος του μαθήματος. Είναι μια καλή συνήθεια να χρησιμοποιήτε πραγματικά παραδείγματα και μεταφορές για να επεξηγήσετε τις έννοιες που είναι άγνωστες στην καθημερινή ρουτίνα των εκπαιδευόμενων: παραδείγματος χάριν, μπορείτε να συγκρίνετε μια μηχανή αναζήτησης με έναν ειδικευμένο βιβλιοθηκάριο που είναι σε θέση να βρεί το σωστό βιβλίο (ο ιστοχώρος) στο διαδίκτυο (η βιβλιοθήκη) σύμφωνα με το θέμα (οι λέξεις κλειδιά). Ενώ εξηγείτε, ακολουθήστε τον οδηγό, ο οποίος έχει διανεμηθεί στους παππούδες, όπου μπορούν να βρούν συμπληρωματικές πληροφορίες μετά το μάθημα και να αποκτήσουν μεγαλύτερη διορατικότητα στα θέματα που έχουν εξεταστεί. 4
Άνοιγμα και Κλείσιμο Πρόγραμμα Παππούδες & Εγγονοί-Εγχειρίδιο Εγγονών Κατά τη διάρκεια της αρχικής φάσης, βοηθήστε τον εκπαιδευόμενό σας να αναγνωρίσει το σωστό διακόπτη που ανοίγει τον υπολογιστή. Συνήθως, δεν είναι εύκολο να τον βρείτε στο μεταλλικό και το πλαστικό κιβώτιο που περιέχουν τα διαφορετικά συστατικά του υπολογιστή (κεντρική μονάδα). Ακριβώς μετά την εκκίνηση του υπολογιστή, εξηγείστε ότι η οθόνη έχει επίσης έναν διακόπτη, συνήθως διαφορετικό από αυτόν του υπολογιστή. Δείξτε στους παππούδες πως μπορούν να τον εντοπίσουν στην οθόνη και να την θέσουν σε λειτουργία. οθόνη κεντρική μονάδα Εάν μια εφεδρική συσκευή μπαταριών είναι διαθέσιμη εν συντομία εξηγήστε σε τι χρησιμεύει (δηλ. για να κρατήσει το σύστημα «ζωντανό» για μερικά λεπτά όταν υπάρχει διακοπή ρεύματος ώστε ο χρήστης να έχει το χρόνο να κλείσει τον υπολογιστή του χωρίς να χαθούν τα δεδομένα). Εκμεταλλευτείτε αυτήν την ευκαιρία για να δείξετε πώς μπορούμε να κλείσουμε σωστά έναν υπολογιστή, μέσω της διαδικασίας που προβλέπεται από το λειτουργικό σύστημα (παρατηρήσατε κάτι παράξενο στο παράθυρο; Για να το κλείσετε πρέπει να πατήσετε το κουμπί «έναρξης»!). Εξηγήστε ότι κλείνοντας τον υπολογιστή κατευθείαν με το κουμπί έναρξης της κεντρικής μονάδας μπορεί να προκληθεί βλάβη στα περιεχόμενα του σκληρού δίσκου και απώλεια πληροφοριών. 5
Εξηγήστε επίσης ότι μερικές φορές ο υπολογιστής μπορεί να κολλήσει και για να κλείσει δεν υπάρχει καμία άλλη επιλογή από τη χρησιμοποιήση του κουμπιού «αναστοιχειοθέτησης ή το κουμπί έναρξης της κεντρικής μονάδας. 6
Το λειτουργικό σύστημα Πρόγραμμα Παππούδες & Εγγονοί-Εγχειρίδιο Εγγονών Εξηγήστε στον εκπαιδευόμενο ότι πριν αρχίσει την εργασία, είναι απαραίτητο να περιμένει για λίγο έτσι ώστε το λειτουργικό σύστημα, το θεμελιώδες πρόγραμμα για τη λειτουργία του υπολογιστή, να ολοκληρώσει τις προκαταρκτικές διαδικασίες και να φορτωθεί σωστά στη μνήμη του συστήματος. Παρέχετε κάποιες γενικές πληροφορίες για το λειτουργικό σύστημα, ξεκινώντας από τα στοιχεία που ακολουθούν (εάν χρησιμοποιείτε παράθυρα Vista): Το λειτουργικό σύστημα που χρησιμοποιείται είναι τα παράθυρα Vista, το πιο πρόσφατο λειτουργικό σύστημα της Microsoft. Τα παράθυρα έχουν αυτό το όνομα λόγω του ότι η διασυνδετική διάταξη τους (δηλ. το σχεδιάγραμμα που χρησιμοποιούν για να παρουσιάσουν και να ζητήσουν πληροφορίες από το χρήστη) χρησιμοποιεί εύκολα αναγνωρίσιμα πλαίσια, τα αποκαλούμενα παράθυρα, τα οποία «ανοίγουν» και «κλείνουν» σύμφωνα με τις ανάγκες κάποιου. Σ'αυτό το στάδιο των εξηγήσεων, ανοίξτε το παράθυρο ενός προγράμματος παρουσιάστε το, περιγράψτε προσεκτικά τη λειτουργία του κουμπιού και έπειτα, μόνο μετά από αυτό, δείξτε πώς χρησιμοποιείται. Στην πραγματικότητα, εάν κλικάρετε το κουμπί ενώ μιλάτε, θα μπορούσατε να καταστήσετε δύσκολη για τον ακροατή την κατανόηση της πράξης: πάντα να θυμάστε να μην αφήνεται να συμπέσει η περιγραφή μιας πράξης με την ίδια τη πράξη. Εξηγήστε με σαφήνεια από τι αποτελείται ο φραγμός ελέγχου ενός παραθύρου: κάθε παράθυρο έχει έναν φραγμό ελέγχου στην κορυφή και στη δεξιά γωνία υπάρχουν πάντα τρία κουμπιά (δείτε την παράγραφο: το ποντίκι). Μπορούν να έχουν 7
διαφορετικές μορφές, σύμφωνα με τη διαθέσιμη έκδοση παραθύρων: - το πρώτο κουμπί ( _ ) ελαχιστοποιεί το παράθυρο σε μια εικόνα, δηλ. γίνεται ένα μικρό ορθογώνιο που τοποθετείται στο κατώτατο μέρος της οθόνης - το δεύτερο (ένα μονό ή διπλό κουτί) αλλάζει το μέγεθος του παραθύρου: εάν γεμίζει ολόκληρη την οθόνη, την ελαχιστοποιεί, διαφορετικά, εάν το παράθυρο είναι μικρό, αυτό το μεγιστοποιεί για να γεμίσει ολόκληρη την οθόνη - το τρίτο (σύμβολο: Χ) κλείνει το παράθυρο μαζί και το πρόγραμμα που συνδέεται (και του οποίου τα αποτελέσματα επιδεικνύονται μέσα στο παράθυρο). Αφήστε τους εκπαιδευομένους να κάνουν πρακτική κλείνοντας και αλλάζοντας το μέγεθος των παραθύρων ώστε να εξοικειωθούν με αυτές τις διαδικασίες. Το πρώτο παράθυρο που εμφανίζεται όταν η αρχική φάση (αποκαλούμενη «φόρτωση») ολοκληρώνεται, είναι η επιφάνεια εργασίας. Οι σύγχρονοι υπολογιστές στην πραγματικότητα, χρησιμοποιούν τη μεταφορά «επιφάνεια εργασίας» για να επιτρέπουν στο χρήστη την οργανώση των πληροφορίων μέσα στους δίσκους σαν να ήταν φύλλα ή φάκελοι πάνω σε ένα γραφείο. Ο υπολογιστής παρουσιάζει μερικές μικρές εικόνες, αποκαλούμενες εικονίδια, στην επιφάνεια εργασίας. Τα εικονίδια αντιπροσωπεύουν τις συνδέσεις, δηλ. πόρτες πρόσβασης στα χρησιμοποιούμενα προγράμματα, ή αρχεία που περιέχουν στοιχεία (παραδείγματος χάριν εικόνες, έγγραφα, τραγούδια, λογιστικά φύλλα (spreadsheet), κ.λπ.) ή φακέλους, δηλ. κιβώτια που βοηθούν στο να κρατάμε το γραφείο μας καθαρό από τα πολλά αρχεία που εισβάλλουν σ αυτό από κάποια φάση και μετά. 8
Το ποντίκι Αν μετακινείστε εύκολα από τις εικόνες στα παράθυρα σημαίνει ότι έχετε εξοικειωθεί στη χρήση του ποντικιού, μια συγκεκριμένη συσκευή εισαγωγής (μια μονάδα που συνδέεται με τον υπολογιστή και επιτρέπει στον τελευταίο να μεταβιβάσει και να λάβει πληροφορίες από τον εξωτερικό κόσμο). Δείξτε στον εκπαιδευόμενο που είναι ο δείκτης (το βέλος) που παρουσιάζει τη θέση του ποντικιού στην οθόνη ελέγχου και δείξτε του πώς κάθε μετακίνηση του ποντικιού αντιστοιχεί με μια παρόμοια μετακίνηση του δείκτη στο ενεργό παράθυρο (δηλ. αυτό, μεταξύ των διαθέσιμων στην οθόνη, που «συνδέεται» το ποντίκι εκείνη ακριβώς τη στιγμή). Η χρήση του ποντικιού μπορεί να είναι δύσκολη στην αρχή, κατά συνέπεια είναι σημαντικό να αφιερωθούν μερικά λεπτά στη βοήθεια του αρχαρίου να τοποθετήσει το χέρι του στη σωστή θέση: - ο καρπός, χαλαρωμένος, παραμένει στο γραφείο - η παλάμη του χεριού πρέπει να τοποθετείτε μαλακά στο χαμηλότερο μέρος του ποντικιού (του οποίου η μορφή έχει μελετηθεί σκόπιμα) - ο δείκτης είναι έτοιμος να ενεργήσει κλικάροντας (πατώντας γρήγορα) το αριστερό κουμπί του ποντικιού - το ποντίκι κινείται πάνω στο μαξιλάρι του (mousepad) σε τέσσερις κατευθύνσεις (επάνω, κάτω, αριστερό και δεξιά) μένοντας πάντα παράλληλο στον εαυτό του. Παρακολουθήστε τους εκπαιδευόμενους όταν χρησιμοποιούν το ποντίκι έτσι ώστε να μπορείτε να ρυθμίσετε τη θέση του χεριού τους εάν είναι απαραίτητο. Κατόπιν παρουσιάστε ήρεμα τη λειτουργία του αριστερού κουμπιού του ποντικιού όπως θα εξηγηθεί αργότερα, και αφήστε τον/την εκπαιδευόμενο/η να κάνει πρακτική ανοίγοντας και κλείνοντας τα παράθυρα μερικές φορές. Προσπαθήστε να μην τον/την πιέσετε. Με την κίνηση και τον προσδιορισμό θέσης του δείκτη του ποντικιού σε μια εικόνα, με ένα απλό αριστερό κλικάρισμα μπορείτε να επιλέξει το αντικείμενο. Ή κλικάροντας δύο φορές μπορείτε να ανοίξετε το πρόγραμμα, το αρχείο ή το φάκελο που αντιπροσωπεύονται από την εικόνα. 9
Συχνά υπάρχουν κουμπιά ή μικρές εικόνες μέσα στα παράθυρα που φωτίζονται όταν κινείται το βέλος πάνω τους. Για να πραγματοποιηθεί η λειτουργία που συνδέεται με το κουμπί ένα αριστερό κλικάρισμα του ποντικιού είναι αρκετό. Το δεξιό κουμπί του ποντικιού χρησιμοποιείται, μετά την απόκτηση εμπειρίας, για να εμφανίσετε στην οθόνη ένα συμφραζόμενο μενού, που να περιέχει πολλές χρήσιμες λειτουργίες. Μπορείτε να προτείνετε τα παιχνίδια όπως το Solitaire, το ναρκαλιευτή και άλλα, ως ασκήσεις διασκέδασης για το σπίτι για να γίνουν όλο και περισσότερο σίγουροι στη χρήση του ποντικιού. 10
Το ηλεκτρομηχανικό μέρος του Η/Υ Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζετε το ηλεκτρονικό μέρος (υλικό) προκειμένου να χρησιμοποιήσετε έναν υπολογιστή, αλλά μια γρήγορη επισκόπηση μπορεί να βοηθήσει το χρήστη να αισθανθεί πιό ενημερωμένος και βέβαιος, προ πάντων κατά την αγορά ενός νέου υπολογιστή. Αξίζει επομένως να δώσετε στους εκπαιδευόμενους μερικές οδηγίες για το ηλεκτρονικό μέρος: μπορείτε να βασίσετε το μάθημά σας στις ακόλουθες βασικές έννοιες. Μέσα στην κεντρική μονάδα υπάρχει ένας ηλεκτρονικός πίνακας, η μητρική (mainboard/motherboard), όπου εγκαθίστανται όλα τα υλικά μέρη που απαιτούνται για να δουλέψει ένας υπολογιστής. Τα κύρια υλικά μέρη είναι: - ο μικροεπεξεργαστής, τον οποίο μπορείτε να περιγράψετε ως «εγκέφαλο» του συστήματος (παραδείγματος χάριν οι πιό πρόσφατοι μικροεπεξεργαστές παραγωγής είναι πυρήνας 2 της Intel και l AMD Athlon 64) - η μνήμη RAM υψηλής ταχύτητας, που χρησιμοποιείται άμεσα από τον επεξεργαστή κατά τη διάρκεια της εργασίας (η ικανότητά της σε έναν πρόσφατο υπολογιστή ποικίλλει από 1 έως 2 GigaByte), και αδειάζει κάθε φορά που ο υπολογιστής τερματίζει. Σε αυτό το σημείο, εάν ο ακροατής ενδιαφέρεται, μπορείτε να προχωρήσετε και να εξηγήσετε ότι η ψηφιολέξη (byte) είναι απλά η μονάδα μέτρου της ποσότητας στοιχείων;1 GigaByte ή 1 GΒ είναι ισοδύναμο με ένα δισεκατομμύριο ψηφιολέξεις (bytes), ενώ η άλλη μονάδα, η συχνότερα χρησιμοποιούμενη, το Megabyte ή το ΜΒ είναι ισοδύναμο με ένα εκατομμύριο ψηφιολέξεις (bytes) - ο σκληρός δίσκος, είναι η αργόστροφη μνήμη στην οποία τα προγράμματα εγκαθίστανται και όλα τα στοιχεία που δεν πρέπει να διαγραφούν όταν σβήνεται ο υπολογιστής σώζονται - οι διαφορετικοί πίνακες που είναι απαραίτητοι για τη λειτουργία των συσκευών (παραδείγματος χάριν ο τηλεοπτικός πίνακας που καθιστά λειτουργικό το όργανο ελέγχου, οι συσκευές δικτύων για να συνδεθεί με το Διαδίκτυο, κ.λπ ). Στο μπροστινό μέρος της κεντρικής μονάδας μπορείτε να βρείτε τη θήκη του CD και του DVD. Η θήκη του DVD μπορεί να διαβάσει επίσης και τα CD, αλλά όχι αντίστροφα. Επιστήστε την προσοχή στο γεγονός ότι το CD και το DVD φαίνονται ίδια, και μόνη διαφορά μεταξύ τους είναι η ποσότητα στοιχείων που μπορούν να περιέχουν: 700 ΜΒ (ίσος σε 0.7 GΒ) το CD, 4.5 ή 9 GΒ το DVD. Παρουσιάστε που βρίσκεται η θήκη και ποιο κουμπί την ανοίγει, και εάν έχετε ένα CD δείξτε πώς πρέπει να τοποθετηθεί στη θήκη ειδάλλως περιγράψτε πώς γίνεται 11
η διαδικασία. Θυμηθείτε να προσθέσετε ότι στην θέση της απλής θήκης CD, στους πιο πρόσφατους υπολογιστές μπορείτε να βρείτε έναν καυστήρα, ένα σύστημα που σώζει αλλά και διαβάζει δεδομένα από ξαναγραμμένα CDs και DVDs. Στο πίσω μέρος ή στο μπροστινό μέρος της κεντρικής μονάδας (τους δείχνετε) μπορείτε να βρείτε μερικές πόρτες (υποδοχές) που είναι χρήσιμες για να συνδεθούν οι περιφερειακές μονάδες όπως το πληκτρολόγιο, το ποντίκι, η οθόνη, ο εκτυπωτής, ο ανιχνευτής, τα ηχεία, τα ακουστικά, το μικρόφωνο, η κάμερα (τηλεοπτική φωτογραφική μηχανή), οι συσκευές μνήμης (όπως τα δημοφιλή pendrives ή οι εξωτερικές μνήμες USB) και άλλα. 12
Το διαδίκτυο Μπορείτε να υποκινήσετε το ενδιαφέρον του ακροατή σας με μερικά παραδειγμάτα σχετικά με τις αμέτρητες δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν, χάρη σε έναν υπολογιστή, και για να το πετύχετε μπορείτε να βασιστείτε σε παραδείγματα από την προσωπική εμπειρία σας. Τώρα μπορείτε να εστιάσετε στη λειτουργία, η οποία τα τελευταία χρόνια, έχει δει μια ατελείωτη ανάπτυξη και διάχυση: ξεφύλλισμα στο Διαδίκτυο. Περιγράψτε το δίκτυο με μερικές απλές λέξεις. Παραδείγματος χάριν, «το Διαδίκτυο αποτελείται από έναν μεγάλο αριθμό υπολογιστών που διανέμονται σε κάθε γωνία της γης, και που συνδέονται μεταξύ τους κυρίως μέσω των τηλεφωνικών δικτύων που είναι σε θέση να ανταλλάσουν πληροφορίες 24 ώρες την ημέρα, καθημερινά, δωρεάν (δαπάνες τηλεφωνήματος για τη σύνδεση αποκλείονται). Η μεγάλη ποσότητα δεδομένων προσιτών στο Διαδίκτυο διαιρείται σε ιστοσελίδες (παρόμοιες με τα βιβλία σε μια βιβλιοθήκη): για να ξεμπερδέψουν αυτή την ζούγκλα των πληροφοριών έχουν αναπτυχθεί συγκεκριμένα προγράμματα, οι μηχανές 13
αναζήτησης. Χάρη στη βοήθεια που προσφέρουν οι μηχανές αναζήτησης (που είναι σε θέση να διακρίνουν τις ιστοσελίδες σύμφωνα με τα περιεχόμενά τους) οι χρήστες είναι σε θέση να βρουν ότι τους ενδιαφέρει, οποιαδήποτε στιγμή το θελήσουν. Η μηχανή αναζήτησης του εξερευνητή διαδικτύου 7 Για περιγραφή της σύνδεσης με το Διαδίκτυο, από το άνοιγμα μιας μηχανής αναζήτησης και τις κύριες λειτουργίες της, παρακαλώ αναφερθείτε στον οδηγό για το βασικό ξεφύλλισμα Διαδικτύου που δίνεται στους παππούδες. Σ'αυτό το στάδιο του μαθήματος, ο εκπαιδευόμενος πρέπει να εξοικειωθεί με το ποντίκι και να αναλάβει δράση. Θυμηθείτε ότι όταν ένα πρόσωπο είναι μπροστά από ένα PC για πρώτη φορά, είναι φυσιολογικό να υπάρξουν κάποιες ανησυχίες και άγχος, προ πάντων λόγω του φόβου πρόκλησης ανεπανόρθωτης ζημίας. Κατά συνέπεια, μην ξεχάστε να καθησυχάσετε τον αρχάριο με την εξήγηση ότι ενώ εργάζεται με τον εξερευνητή Διαδικτύου τίποτα δεν μπορεί να βλάψει τον υπολογιστή ή τα δεδομένα του. Ήρεμα περιγράψτε, χρησιμοποιώντας παραδείγματα, ότι οι χώροι διαδικτύου χαρακτηρίζονται από μια συγκεκριμένη διεύθυνση που τους προσδιορίζει σαφώς μεταξύ των δισεκατομμυρίων των περιοχών που υπάρχουν στον κόσμο και στη συνεχή εξέλιξη τους. Για να φθάσετε και να δείτε μια περιοχή που γνωρίζετε τη διεύθυνση (συνήθως εφημερίδες και τηλεόραση, όπου οι διευθύνσεις Διαδικτύου παρέχονται) αρκεί να 14
πληκτρολογήσετε σωστά και προσεκτικά τη διεύθυνση στο φραγμό των διευθύνσεων και να πατήσετε το πλήκτρο «εισαγωγή», στη δεξιά πλευρά του πληκτρολογίου (δείξτε το). Μόλις επιδειχθεί η πρώτη σελίδα της ιστοσελίδας (αρχική σελίδα), το ποντίκι μπορεί να χρησιμοποιηθεί οπουδήποτε ο δείκτης μετατρέπεται σε «μικρό χέρι» ενώ κινείτε μέσα στη σελίδα. Εξηγήστε ότι το «μικρό χέρι» σημαίνει ότι σε εκείνο το συγκεκριμένο σημείο υπάρχει μια σύνδεση που σημαίνει ότι μπορείτε να πάτε σε μια άλλη σελίδα μέσα στην ίδια ιστοσελίδα ή που μπορεί να ανοίξει μια άλλη ιστοσελίδα. Η πρώτη φορά που ο εκπαιδευόμενος αρχίζει «να παίζει» με το Διαδίκτυο και το ξεφύλλισμα είναι ο ιδανικός χρόνος να του παρατεθεί ένας κατάλογος ενδιαφερουσών ιστοσελίδων που να μπορούν να ασκηθεί πληκτρολογώντας τες στο παράθυρο διευθύνσεων. Με τη χρησιμοποίηση των κουμπιών. μπορούν επίσης να μετακινηθούν προς τις σελίδες που επισκέφτηκαν ήδη. Είναι φρόνιμο να αφιερώσετε τουλάχιστον 15 λεπτά σε αυτήν την άσκηση επειδή είναι μια δυσνόητη στιγμή για τον εκπαιδευόμενο: θα χρειαστούν την προσεκτική υποστήριξή σας, αλλά προσπαθείστε να μην ελέγχετε την κατάσταση. Αφήστε τον εκπαιδευόμενο να μάθει ακόμη και μέσω των λαθών του/της. Να είστε έτοιμοι να επέμβεται και να βοηθήσετε αλλά χωρίς να εισβάλετε στο «χώρο τους». Μόλις αποκτηθεί κάποια ικανότητα στη χρησιμοποίηση του ποντικιού και τους χώρους του διαδικτύου, μπορείτε να κινηθείτε προς τις μηχανές αναζήτησης. 15
Οι μηχανές αναζήτησης Πρόγραμμα Παππούδες & Εγγονοί-Εγχειρίδιο Εγγονών Οι μηχανές αναζήτησης είναι ιδιαίτεροι χώροι διαδικτύου, οι οποίοι προσφέρουν τη δυνατότητα να βρούμε τις ιστοσελίδες που ενδιαφερόμαστε ακόμα κι αν δεν ξέρουμε τη διεύθυνσή τους. Διαφορετικές μηχανές αναζήτησης υπάρχουν: η δημοφιλέστερη είναι σήμερα το Google (www.google.com). Προτείνουμε αυτήν την μηχανή αναζήτησης επειδή είναι διαθέσιμη σε όλες τις γλώσσες και επειδή η αρχική σελίδα του Google είναι ιδανική για τους αρχαρίους δεδομένου ότι είναι εξαιρετικά απλή και σαφής. Επιδεικνύει ένα άσπρο κιβώτιο που είναι το κιβώτιο αναζήτησης: οι βασικές λέξεις που επιλέγονται από το χρήστη σύμφωνα με το θέμα που επιθυμεί να βρεί μπορούν να πληκτρολογηθούν στο παράθυρο. Επιμείνετε (πολύ!) στη διαφορά μεταξύ του παραθύρου διευθύνσεων του εξερευνητή Διαδικτύου, το οποίο μόνο οι πλήρεις διευθύνσεις μπορούν να δακτυλογραφηθούν (παραδείγματος χάριν το www.geengee.eu) και το παράθυρο αναζήτησης της μηχανής, στην οποία οι λέξεις πρέπει να εισαχθούν στην επιθυμητή γλώσσα, με διαστήματα μεταξύ τους. Χρησιμοποιείστε διαφορετικά παραδείγματα στην αναζήτηση, προκειμένου να επιδείξετε ότι η επιλογή των λέξεων είναι κρίσιμη: ένας όρος που είναι πάρα πολύ γενικός (παραδείγματος χάριν «κέικ») μπορεί να οδηγήσει σε ένα τεράστιο ποσό αποτελεσμάτων (περισσότερο από 7.000.000 σελίδες!), καθιστώντας κατά συνέπεια αδύνατη μια αποτελεσματική αναζήτηση. Αντίθετα μια σειρά λέξεων που είναι πάρα πολύ μακρυά (όπως «κέικ σοκολάτας και φουντουκιών γάλα αυγά και λικέρ αμυγδάλου») περιορίζει την αναζήτηση τόσο πολύ που μπορεί να μην παρέχει τα κατάλληλα αποτελέσματα. 16
Με την εμπειρία, η σωστή «μέση οδός» που επιτρέπει στο χρήστη να βρει τις συνδέσεις με τις σχετικές περιοχές σε μερικά δευτερόλεπτα, μπορεί να αναπτυχθεί (παραδείγματος χάριν «φουντούκια σοκολάτας κέικ»). Επινοήστε παραδείγματα. Η αναζήτηση μπορεί να αρχίσει από έναν γενικό όρο και έπειτα άλλοι, που είναι πιο συγκεκριμένοι, προστίθενται για να περιορίσουν την αναζήτηση. Ζητήστε από τον εκπαιδευόμενό σας να σας ονομάσει μερικά θέματα που ενδιαφέρεται και επιλέξτε τις λέξεις για να ψάξετε μαζί, έτσι ώστε να μπορείτε να κάνετε κάποιες υποδείξεις/ προτάσεις. Τονίστε ότι η πρακτική και η εμπειρία είναι ανεκτίμητες και καμιά κατάρτιση ή κανένα εγχειρίδιο δεν μπορεί να τις αντικαταστήσει. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (E-mail) Περιγράψτε τη βασική αρχή πάνω στην οποία είναι βασισμένη η λειτουργία του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Συγκεκριμένα, υπενθυμίστε στον εκπαιδευόμενο ότι προκειμένου να σταλούν και να παραληφθούν οι ηλεκτρονικές επιστολές είναι απαραίτητο να υπάρξει σύνδεση με το Διαδίκτυο. Συζήτηστε για την ύπαρξη των προγραμμάτων που στοχεύουν στη διαχείριση των ηλεκτρονικών ταχυδρομείων, όπως το Gmail. Είναι σημαντικό να ειπωθεί ότι πριν χρησιμοποιηθούν τέτοια προγράμματα, ο χρήστης πρέπει να δημιουργήσει τη δική του/της διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου Για να γίνει αυτό η βοήθειά σας, ή η βοήθεια ενός ειδικού χρήστη, είναι απαραίτητη προκειμένου να είστε σε θέση να δημιουργήσετε έναν λογαριασμό (ή να εγγραφείτε, συνήθως δωρεάν) από έναν προμηθευτή (την επιχείρηση που παρέχει τη σύνδεση με το Διαδίκτυο και την ταχυδρομική θυρίδα). Κατόπιν θα πρέπει να διαμορφώσετε το πρόγραμμα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και από εκείνη την στιγμή και μετά και ο μη ειδικός χρήστης θα είναι σε θέση να λάβει και να στείλει μηνύματα με έναν απλό τρόπο. Είναι σημαντικό να υπενθυμίσετε στον εκπαιδευόμενο ότι τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου φθάνουν στα εισερχόμενα (inbox) του παραλήπτη πολύ γρήγορα και με κανένα κόστος (εκτός από το σύντομο χρόνο της σύνδεσης), αλλά δεν σημαίνει ότι τα μηνύματα διαβάζονται αμέσως: η ανάγνωση συμβαίνει μόνο όταν οι παραλήπτες αποφασίζουν να ελέγξουν το περιεχόμενο της ταχυδρομικής θυρίδας τους. Οι διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μπορούν να διακριθούν εύκολα από τις 17
διευθύνσεις Διαδικτύου επειδή περιέχουν τον ειδικό χαρακτήρα @; υπομονετικά παρουσιάστε στους εκπαιδευόμενους πώς μπορούν να πληκτρολογήσουν @ και αφήστε τους να κάνουν πρακτική. Επιμείνετε στο γεγονός ότι κατά τη δακτυλογράφηση μιας διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι σημαντικό να είναι πολύ προσεκτικοί για να μην κάνουν λάθη (το διάστημα παραδείγματος χάριν δεν χρησιμοποιείται ποτέ), διαφορετικά το μήνυμα θα παραδοθεί στο λανθασμένο παραλήπτη ή, στην καλύτερη περίπτωση, «θα αναπηδήσει- δε θα σταλεί». Ένας καλός κανόνας είναι να περιλαμβάνεται πάντα το θέμα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για να βοηθήσει τον παραλήπτη να διακρίνει γρήγορα μεταξύ των σημαντικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων και του ανεπιθύμητου ταχυδρομείου (του αποκαλούμενου «άχρηστου» ). Αφιερώστε κάποιο χρόνο στην εξάσκηση της αποστολής και της λήψης ηλεκτρονικών μηνυμάτων: είναι δυνατό να τα στείλουν στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σας ή στη διεύθυνση του συνεργάτη τους. Αργότερα, ασκηθείτε ανοίγοντας τα εισερχόμενα (inbox), δημιουργώντας καινούργια, κ.λπ. Μην ξεχάστε να εξετάσετε μια σημαντική πτυχή του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: από τους υπολογιστές σπιτιού ή γραφείου, τόσο για την άνεση όσο και για εξοικονόμηση των δαπανών σύνδεσης, προγράμματα όπως το Ταχυδρομείο παραθύρων χρησιμοποιούνται, ωστόσο απαιτείται αρχική διαμόρφωση. Σε αυτό το σημείο, υπενθυμίστε στον εκπαιδευόμενό σας πως σε περίπτωση που είναι μακριά από το σπίτι, παραδείγματος χάριν στις διακοπές ή στο εξωτερικό, και έχει διαθέσιμο έναν υπολογιστή συνδεδεμένο με το Διαδίκτυο, θα μπορεί να ελέγξει την ταχυδρομική θυρίδα του/της. Εάν η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι παραδείγματος χάριν johndoe@alice, μπορεί να υποθέσει ότι ο προμηθευτής του/της είναι η Alice οπότε με το άνοιγμα του ιστοχώρου www.alice.it, με τη βοήθεια του εξερευνητή Διαδικτύου, θα βρει ένα διάστημα συγκεκριμένα για το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο με δύο τομείς όπου το όνομα χρηστών μπορεί να πληκτρολογηθεί (στο παράδειγμα johndoe) και ο κωδικός πρόσβασης (δηλ. ο κωδικός που επιλέγεται κατά το άνοιγμα του λογαριασμού σας για να προστατεύσει την ταχυδρομική θυρίδα από τις ανεπιθύμητες προσβάσεις). Μόλις πραγματοποιήσει ο προμηθευτής τις διαδικασίες προσδιορισμού, μια σελίδα αφιερωμένη στην ταχυδρομική θυρίδα θα ανοίξει και από εδώ και στο εξής θα είναι δυνατό να διαβάσετε τα λαμβανόμενα (εισερχόμενα) ηλεκτρονικά μηνύματα και να απαντάτε σε αυτά. Σε αυτήν την περίπτωση, οι διαβουλεύσεις είναι σε ανοικτή γραμμή, και απαιτούν μια ενεργό σύνδεση με το Διαδίκτυο κατά τη διάρκεια ολόκληρης της διαδικασίας των μηνυμάτων ανάγνωσης και γραφής. 18
Χρήσιμες πληροφορίες για το Gmail Το Gmail είναι υπηρεσία webmail (Διαδικτυακού Ταχυδρομείου) που προσφέρεται δωρεάν από το Google. Χάρη στο Gmail μπορείτε να κρατήσετε τα μηνύματά σας, τα αρχεία και τις σημαντικότερες εικόνες για πάντα, να πατήστε αναζήτηση για να βρείτε όλα όσα ψάχνετε και προ πάντων, να εκμεταλλευτείτε πλήρως έναν καινοτόμο τρόπο για να διαβάσετε και να οργανώσετε τα μηνύματα ως τμήμα των συνομιλιών σας. Στο Gmail υπάρχουν μικρές και διακριτικές διαφημίσεις κειμένων/αγγελίες. Οι αγγελίες και οι πληροφορίες είναι σχετικές με τα μηνύματά σας, έτσι αντί να είναι ενοχλητικές, μπορούν έστω και για μία μόνο φορά να είναι χρήσιμες. Το Gmail ενσωματώνει επίσης μια λειτουργία του στιγμιαίου μηνύματος ακριβώς στις υπηρεσίες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου έτσι που να μπορείτε να είστε συνεχώς σε επαφή με τους φίλους σας όταν είστε συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο και «να κουβεντιάζετε» μαζί τους. Είναι εύκολο, αποδοτικό και ακόμη και διασκεδαστικό στη χρήση του. Είναι ένας απολύτως ολοκαίνουργιος τρόπος να χρησιμοποιηθεί το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Είναι η φιλοσοφία του Google που εφαρμόζεται στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Πρέπει να εξηγήσετε ότι οι ταχυδρομικές θυρίδες ηλεκτρονικού ταχυδρομείου έχουν ένα μέγιστο όριο αποθήκευσης μηνυμάτων και - μόλις το φθάσετε - τα περαιτέρω μηνύματα θα απορριφτούν. Κατά συνέπεια είναι ένας καλός κανόνας να ελέγχετε τακτικά πόσο διάστημα έχει χρησιμοποιηθεί και να διαγράψετε, εάν είναι απαραίτητο, τα ανεπιθύμητα μηνύματα. Ελέγξτε ότι οι εκπαιδευόμενοι έχουν ένα φύλλο χαρτιού και ένα στυλό στη διάθεση τους για να γράψουν αμέσως τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και τον κωδικό πρόσβασης που έχουν επιλέξει. Εξηγείστε σαφώς ότι η διαδικασία συνδρομής και η δημιουργία μιας διεύθυνσης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είναι μια διαδικασία που γίνεται «μια για πάντα», για να αποφύγουν οι παππούδες την επανάληψη όλων των βημάτων εγγραφής κάθε φορά που θέλουν να ελέγξουν την ταχυδρομική τους θυρίδα. 19
Εάν χρησιμοποιείτε το Gmail από έναν δημόσιο υπολογιστή είναι μια καλή συνήθεια για να μην επιτρέπετε στο PC να θυμηθεί τα στοιχεία σας. Με αυτόν τον τρόπο είναι δυνατό να αποφύγετε την πρόσβαση άλλων ανθρώπων στην ταχυδρομική θυρίδα σας. Όταν εξετάζετε το θέμα των συνδέσεων θα ήταν καλό να έχετε αρχεία στο μέγεθος λίγων KB (κείμενο ή εικόνες) και τακτοποιημένα ώστε να μην σπαταλάτε χρόνο στην εύρεση του κατάλληλου φακέλου στον υπολογιστή σας. Είναι σημαντικό να καταλάβουν οι παππούδες ότι το βάρος των συνημμένων φακέλων δεν πρέπει να είναι υπερβολικό. Όταν μια διεύθυνση γράφεται και η αυτόματη ολοκλήρωση εμφανίζεται είναι σημαντικό να επιλεχτεί ακριβώς η σωστή επαφή σε περίπτωση που μερικές επαφές έχουν παρόμοια ονόματα. Είναι σημαντικό να καταλάβουν οι παππούδες ότι η διαχείριση του βιβλίου διευθύνσεων επικοινωνίας είναι θεμελιώδης. Επιτρέπει στο χρήστη να κερδίσει χρόνο με την απομνημόνευση των διευθύνσεων που θα χρησιμοποιηθούν στο μέλλον και συλλέγει όλα τα μηνύματα που μια συγκεκριμένη επαφή μας έστειλε. Αμέσως βοηθήστε τους παππούδες να βρούν χρήσιμες ετικέτες και φίλτρα έτσι ώστε θα είναι σε θέση να καταλάβουν τη σημασία αυτών των εργαλείων, τα οποία θα μπορούσαν εκ πρώτης όψεως να φαίνονται πολύπλοκα και μη χρήσιμα. Αμέσως συνδέστε ένα φίλτρο σε μια ετικέτα και αν είναι δυνατόν - στείλτε στον εκπαιδευόμενό σας ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον λογαριασμό του δικού σας ηλεκτρονικού ταχυδρομείου κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Κατά αυτόν τον τρόπο, με ένα πραγματικό ηλεκτρονικό μήνυμα θα είστε σε θέση να τους βοηθήσετε να καταλάβουν πώς να δημιουργούν μια ετικέτα και ένα φίλτρο έτσι ώστε συλλέγουν αυτό το μήνυμα και άλλα που θα μπορούσατε να τους στείλετε στο μέλλον. Εξηγείστε στους παππούδες ότι δεν είναι απαραίτητο να αδειάζουν τον κάδο ανακύκλωσης. Τα μηνύματα θα διαγραφούν αυτόματα μετά από 30 ημέρες. Κατά τον τρόπο αυτό τα ηλεκτρονικά μηνύματα που κινήθηκαν προς τον κάδο ανακύκλωσης κατά λάθος μπορούν να αποκατασταθούν. Είναι απαραίτητο να εξηγηθεί ότι τα μηνύματα πρέπει να αρχειοθετούνται τακτικά έτσι ώστε τα εισερχόμενα (inbox) να μπορούν να ελεγχτούν. 20