Έκθεση της Επιτροπής Κοινωνικής Πρόνοιας της Βουλής των Γερόντων για το θέµα «Η οικονοµική κρίση, εξάλειψη της φτώχειας και κοινωνικός αποκλεισµός» Παρόντες: Αντώνης Πρωτοπαπάς, πρόεδρος Χριστόφορος Στυλιανού Παύλος Τρικούπης Μενέλαος Κουζούπης Κωνσταντία Κυριάκου Αντώνης ηµητριάδης Αρµάνδος Χούρης Ανδρέας Κωνσταντινίδης Ανδρούλα Πασχαλίδου Σάββας Κόκκινος Μιχαλάκης Γεωργίου Σοφοκλής Σοφοκλέους Ισµήνος Χαµάλης ωρέτ ικαίου Η Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας της Βουλής των Γερόντων µελέτησε το πιο πάνω θέµα σε συνεδρία της, που πραγµατοποιήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2009. Στα πλαίσια της συνεδρίασης αυτής κλήθηκαν και παρευρέθηκαν εκπρόσωποι των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων του ίδιου υπουργείου, ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κ. Πάµπης Κυρίτσης, η βουλευτής, µέλος της επιτροπής κ. Σκεύη Κούτρα Κουκουµά, καθώς και εκπρόσωπος του Παγκύπριου Συντονιστικού Συµβουλίου Εθελοντισµού (ΠΣΕΕ). Εισάγοντας το υπό αναφορά θέµα, ο πρόεδρος της Επιτροπής Κοινωνικής Πρόνοιας κ. Αντώνης Πρωτοπαπάς ανέφερε ότι στόχος της επιτροπής είναι η συζήτηση των προβληµάτων που αντιµετωπίζουν οι ηλικιωµένοι και η υποβολή εισηγήσεων για τη λήψη µέτρων που θα συµβάλουν στην επίλυση των προβληµάτων
2 αυτών, µε αµετάκλητο στόχο της επιτροπής την καταπολέµηση των διακρίσεων, το σεβασµό της προσωπικότητας και αξιοπρέπειας των γερόντων, τη βελτίωση της ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης, φροντίδας και µέριµνας, ώστε αυτές να ανταποκρίνονται στις αυξηµένες ανάγκες των ανθρώπων αυτών, την καταπολέµηση της άρνησης ορισµένων ασφαλιστικών εταιρειών να παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη σε ηλικιωµένα άτοµα, την αύξηση των συντάξεων έτσι ώστε να βελτιωθεί το επίπεδο διαβίωσης των ατόµων της τρίτης ηλικίας για να καταπολεµηθεί η φτώχεια και την ενθάρρυνση δραστηριοτήτων που αποβλέπουν στη διατήρηση της πνευµατικής διαύγειας και την καταπολέµηση της µοναξιάς και της κατάθλιψης. Ο ίδιος ανέφερε πρόσθετα ότι η Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας µελέτησε τις αποφάσεις/εισηγήσεις της περσινής συνόδου της Βουλής των Γερόντων και διαπίστωσε µετά λύπης της ότι ορισµένες από αυτές παραµένουν ανεκπλήρωτες. Γι αυτό και η επιτροπή αποφάσισε όπως αυτές θεωρηθεί ότι παραµένουν σε ισχύ ως αιτήµατα και της φετινής συνόδου, µε προοπτική τα αιτήµατα αυτά να προωθηθούν κατάλληλα. Ταυτόχρονα η επιτροπή αποφάσισε να αναφερθεί σε µερικά πρόσθετα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι ηλικιωµένοι και τα οποία απαιτούν τη λήψη άµεσων µέτρων για την επίλυσή τους. Περαιτέρω ο πρόεδρος της επιτροπής χαιρέτησε την εξαγγελία της παρούσας Κυβέρνησης και συγκεκριµένα της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για αύξηση των συντάξεων από την 1 η εκεµβρίου 2009, καθώς επίσης και του «Σχεδίου Ενίσχυσης Συνταξιούχων µε Χαµηλά Εισοδήµατα». Εξέφρασε επίσης την ικανοποίησή του προς το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για το γεγονός ότι από την 1 η Ιουλίου 2008 αυξήθηκαν τα δηµόσια βοηθήµατα κατά 12% και ταυτόχρονα είχε δοθεί πασχαλινό επίδοµα. Παράλληλα τόνισε την ανάγκη για βελτίωση των σχέσεων της Κυβέρνησης µε τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, καθώς και την περαιτέρω στήριξη της στις
3 ευπαθείς οµάδες του πληθυσµού. Ακολούθως ο πρόεδρος της επιτροπής αναφέρθηκε στα πιο κάτω θέµατα που θα απασχολήσουν την επιτροπή, διατυπώνοντας παράλληλα τα αιτήµατα/εισηγήσεις της επιτροπής για την επίλυσή τους: 1. Η Οικονοµική κρίση, εξάλειψη της φτώχειας και κοινωνικός αποκλεισµός Όπως είναι γνωστό το 2000 είχε τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη Λισαβόνα, ο στόχος της εξάλειψης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισµού των ευπαθών τάξεων των ηλικιωµένων, των αναπήρων και των γυναικών. Έχει επίσης καθοριστεί χρονοδιάγραµµα από την Ε.Ε. για την υλοποίηση του στόχου αυτού µέχρι το 2010. Μέσα σε αυτά τα δέκα χρόνια, το πρόβληµα όχι µόνο δεν έχει λυθεί αλλά έχει οξυνθεί. Η παγκόσµια οικονοµική κρίση έχει κλονίσει και την Κύπρο, έχει επηρεάσει σε µέγιστο βαθµό τους εργαζόµενους και ιδιαίτερα τις πολύτεκνες οικογένειες, µε αποτέλεσµα αρκετοί να απωλέσουν την εργασία τους και να αντιµετωπίζουν µαζί µε τις οικογένειες τους προβλήµατα βιωσιµότητας. Επίσηµα στοιχεία δείχνουν πως το 16% των Ευρωπαίων(περίπου 79 εκατοµµύρια) διαβιεί κάτω από το όριο της φτώχειας και τα σοβαρότερα προβλήµατα αντιµετωπίζουν οι ηλικιωµένοι, οι γυναίκες και οι ανάπηροι. Το επίπεδο της φτώχειας µεταξύ των κρατών µελών κυµαίνεται µεταξύ 250 ευρώ στις Βαλτικές Χώρες, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία και 900 ευρώ το µήνα στην Αγγλία, Λουξεµβούργο, Ολλανδία, Γερµανία. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει την διεύρυνση του χάσµατος µεταξύ πλουσίων και φτωχών. Περαιτέρω η επιτροπή επισηµαίνει ότι η οικονοµική κρίση, αν
4 συνεχισθεί µε αυτό το ρυθµό, θα δηµιουργήσει περαιτέρω κοινωνική ανισότητα, οι φτωχοί θα γίνονται φτωχότεροι, η υγεία τους θα χειροτερεύει και θα πληθαίνουν οι ψυχικές διαταραχές, ενώ θα παρατηρείται αύξηση στην αντικοινωνική συµπεριφορά και έξαρση της βίας στην οικογένεια. Η κατάσταση στην Κύπρο γύρω από τις συντάξεις: Η οικονοµική κρίση µαστίζει το παγκόσµιο και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση, µιας και οι επιπτώσεις της κλονίζουν όλους τους τοµείς της χώρας και ιδιαίτερα τον τουρισµό και την οικοδοµική βιοµηχανία. Η στρατηγική για τις συντάξεις έχει σαν βάση την ισορροπία µεταξύ της επάρκειας και της οικονοµικής βιωσιµότητας του Ταµείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Βάσει των επίσηµων στοιχείων, το 2003 µε µέτρο 60% του καθαρού εισοδήµατος ο κίνδυνος φτώχειας ήταν 15%. Για άτοµα ηλικίας 65 ετών και άνω το αντίστοιχο ποσό αυξάνεται σε 52% και αυτό κρίθηκε υπέρµετρα ψηλό σε περίοδο που η Κύπρος ευηµερούσε. Οι οδηγίες της Ε.Ε. προς την Κυβέρνηση είναι να ληφθούν µέτρα βελτίωσης των συντάξεων και εξάλειψης της φτώχειας, ιδιαίτερα σε άτοµα προχωρηµένης ηλικίας. Τα τελευταία τρία χρόνια καταβάλλεται σοβαρή προσπάθεια εκ µέρους της Κυβέρνησης για αύξηση των συντάξεων και βελτίωσης του επιπέδου διαβίωσης των συνταξιούχων και εξάλειψης της φτώχειας. Προς αυτή την κατεύθυνση άλλωστε κινείται η αύξηση των δηµόσιων βοηθηµάτων, το πασχαλινό επίδοµα και το «Σχέδιο Ενίσχυσης των Συνταξιούχων µε Χαµηλά Εισοδήµατα».
5 2. Ο ρόλος των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων(ΜΚΟ) Ο ρόλος των ΜΚΟ θα πρέπει να διευρυνθεί και να υποστηριχθεί πλήρως από την Κυβέρνηση. Η συµµετοχή εκπροσώπων των ΜΚΟ στα κέντρα λήψης αποφάσεων είναι πλέον επιτακτική ανάγκη. Το αίτηµα για πλήρη απασχόληση λειτουργού της Βουλής των Γερόντων παραµένει άλυτο, καθώς και φέτος έχει προσληφθεί ένας λειτουργός µε µερική απασχόληση. Η επιτροπή θεωρεί ότι η Βουλή των Γερόντων έχει να επιτελέσει σοβαρό ρόλο και σοβαρό έργο και γι αυτό ο λειτουργός της έχει πολλαπλά καθήκοντα που πρέπει να ασκούνται σε µόνιµη βάση και καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας τονίζει επίσης ότι θα πρέπει να επεκταθούν τα παρεχόµενα ωφελήµατα της κοινωνικής κάρτας από όλους τους φορείς της εκτελεστικής εξουσίας στην ευρύτερη της έννοια και να αποστέλλεται σε όλους τους συνταξιούχους κατάλογος µε τα δικαιώµατα τους σε τακτά διαστήµατα, καθώς επίσης να στηριχθούν οι πολύτεκνοι. Τέλος, την επιτροπή απασχόλησε το γεγονός ότι παρουσιάζεται το φαινόµενο αρκετές ασφαλιστικές εταιρείες να µην παρέχουν ασφαλιστική κάλυψη σε ηλικιωµένα άτοµα ή/και αν παρέχουν ορισµένες από αυτές, οι χρεώσεις των ασφαλιστικών πακέτων προς ηλικιωµένα άτοµα να κρίνονται πολύ ψηλές. Στη συνέχεια, ο εκπρόσωπος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας, αφού κατέθεσε σχετικό υπόµνηµα, τοποθετήθηκε γύρω από τα διάφορα ζητήµατα που τέθηκαν από την Επιτροπή. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε τα όσα δήλωσε ο ίδιος εκπρόσωπος, καθώς και τα όσα αναφέρονται στο εν λόγω υπόµνηµα, τα κυριότερα προβλήµατα που απασχολούν τα άτοµα της τρίτης ηλικίας εµπεριέχονται στο Εθνικό
6 Σχέδιο ράσης για τους Ηλικιωµένους, το οποίο εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συµβούλιο το Νοέµβριο του 2005 και αποτελεί δέσµευση της Κυπριακής ηµοκρατίας στον τοµέα της ευηµερίας των ηλικιωµένων. Σύµφωνα µε τον ίδιο, έγινε ήδη η κωδικοποίηση του Σχεδίου και στόχος είναι η υλοποίησή του, άλλωστε σε αυτό αποσκοπούν και οι συνεδριάσεις που αφορούν εξειδικευµένα ζητήµατα και συγκαλούνται σε τακτά διαστήµατα. Τοποθετούµενος ειδικότερα στο θέµα των δηµογραφικών αλλαγών, ο εκπρόσωπος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας δήλωσε ότι το θέµα των δηµογραφικών αλλαγών και οι πληθυσµιακές προκλήσεις απασχολούν σοβαρά το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, γι αυτό και δηµιουργήθηκε ο Φορέας ηµογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής, στόχος του οποίου είναι η καταγραφή της σηµερινής κατάστασης στην Κύπρο, ως επίσης και ο καθορισµός µιας ολοκληρωµένης στρατηγικής για τη ηµογραφική Ανάπτυξη και τις Πολιτικές για την Οικογένεια. Ως προς το θέµα της προστασίας και της διασφάλισης της αξιοπρέπειας των ατόµων της τρίτης ηλικίας, ο ίδιος δήλωσε ότι οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευηµερίας αναγνωρίζουν την οµάδα των ατόµων άνω των ογδόντα χρόνων ως µία ξεχωριστή οµάδα στόχου, µε αυξηµένες ανάγκες φροντίδας και προστασίας. Συγκεκριµένα διεξάγεται µελέτη για τις υπηρεσίες µακροχρόνιας φροντίδας προς τους ηλικιωµένους και τα άτοµα µε αναπηρίες µε στόχο τα αποτελέσµατά της να αξιοποιηθούν µέσω της διαµόρφωσης σχεδίων νόµου. Παράλληλα στο πλαίσιο των συγχρηµατοδοτούµενων έργων για την προγραµµατική περίοδο 2007-2013 της Ε.Ε, διευρύνεται η πιθανότητα παροχής επιχορηγηµένης φροντίδας µέσω νέων τεχνολογιών ώστε να εξυπηρετούνται τα ηλικιωµένα άτοµα στο χώρο όπου διαµένουν. Επιπρόσθετα ο εκπρόσωπος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας δήλωσε ότι, όσον αφορά την καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού και την κοινωνική
7 ενσωµάτωση ολοκληρώθηκε µελέτη, για τον εντοπισµό και την καταγραφή των εξυπηρετουµένων ατόµων των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας που αντιµετωπίζουν ψηλό κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισµού, καθώς προς την κατεύθυνση αυτή υπάρχει και Σχέδιο Αυτοεργοδότησης Ηλικιωµένων µε σκοπό την επαναδραστηριοποίηση και την κοινωνική ενσωµάτωση των ατόµων της τρίτης ηλικίας. Παράλληλα, ο ίδιος εκπρόσωπος, δήλωσε πρόσθετα ότι στα πλαίσια των µέτρων για την αντιµετώπιση της οικονοµικής κρίσης στην Κύπρο εφαρµόστηκε φέτος και θα συνεχισθεί από τις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων το Σχέδιο Επιχορήγησης των ιακοπών των Συνταξιούχων, επιχορηγώντας όσους είναι άνω των 63 ων ετών, καθώς και τους συνταξιούχους κοινωνικής σύνταξης των οποίων το συνολικό εισόδηµα από συντάξεις δεν υπερβαίνει το ποσό των 960 για νοικοκυριό του ενός ατόµου και 1700 για νοικοκυριό των δύο ατόµων. Σύµφωνα µε το ίδιο σηµείωµα, η αύξηση των δηµοσίων βοηθηµάτων κατά 12% από την 1 η Ιουλίου 2008, είναι το µεγαλύτερο ποσοστό αύξησης που δόθηκε µέχρι σήµερα και υλοποιεί σταδιακά το στόχο της µείωσης του αριθµού των πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη µελέτη για την αναθεώρηση της νοµοθεσίας των ηµοσίων Βοηθηµάτων και Υπηρεσιών ή και προώθηση πρόσθετων νοµοθεσιών. Ως προς το ρόλο των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και το θέµα της στήριξης της Βουλής των Γερόντων από την κυβέρνηση, στο εν λόγω σηµείωµα αναφέρεται ότι ο αυξηµένος ρόλος που έχουν να επιτελέσουν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις πρέπει να συνεχισθεί και να ενθαρρυνθεί από το κράτος, τόσο στα κέντρα λήψης αποφάσεων όσο και στη συµµετοχή τους στα κέντρα παρακολούθησης για την εφαρµογή των αποφάσεων. Όσον αφορά το αίτηµα της επιτροπής για πλήρη απασχόληση της λειτουργού
8 της Βουλής των Γερόντων, ο εκπρόσωπος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας επεσήµανε στα µέλη της επιτροπής, ότι υπάρχει απόφαση των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, αυτή η ανάγκη να καλυφθεί µε µερική απασχόληση, βοηθούµενος ο λειτουργός και από, το άλλο προσωπικό που εργοδοτεί το Παγκύπριο Συντονιστικό Συµβούλιο Εθελοντισµού, χωρίς να αποκλεισθεί, εφόσον παραστεί ανάγκη, η πλήρης εργοδότηση του εν λόγω λειτουργού. Για το θέµα της επέκτασης των ωφεληµάτων της κοινωνικής κάρτας, οι εκπρόσωποι του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ενηµέρωσαν την επιτροπή ότι έχουν ήδη επεξεργαστεί εισηγήσεις για βελτίωση και επέκταση των ωφεληµάτων που παρέχονται από την κοινωνική κάρτα και για το σκοπό αυτό έχουν γίνει επαφές µε αρµόδιους κυβερνητικούς φορείς και οι οποίες βρίσκονται σε τελικό στάδιο. Τέλος, ο εκπρόσωπος των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευηµερίας αναφέρθηκε στο Σχέδιο Ενίσχυσης των Συνταξιούχων µε χαµηλά εισοδήµατα και συγκεκριµένα µε το θέµα της αύξησης των χαµηλών συντάξεων, µε βάση το οποίο θα επωφεληθούν 71,207 άτοµα και θα είναι το πρώτο ολοκληρωµένο και στοχευµένο σύστηµα στήριξης των εισοδηµάτων των συνταξιούχων στην Κύπρο. Παράλληλα, ο ίδιος επισήµανε την ενίσχυση των συνταξιούχων µε την παραχώρηση σ αυτούς του πασχαλινού επιδόµατος, καθώς και µε την ψήφιση από τη Βουλή των Αντιπροσώπων του νόµου για την βιωσιµότητα του Ταµείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σύµφωνα µε τον εν λόγω εκπρόσωπο, µε τα προτεινόµενα µε το νόµο αυτό µέτρα, διασφαλίζεται ένα καλύτερο και ασφαλέστερο µέλλον για τους συνταξιούχους και όλους τους ασφαλισµένους. Αναφερόµενοι στις θέσεις τους για το όλο θέµα, ο πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κ. Πάµπης
9 Κυρίτσης και το µέλος της επιτροπής βουλευτής κ. Σκεύη Κούτρα Κουκουµά, εξέφρασαν την προθυµία και την ετοιµότητα της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων να στηρίξει τα αιτήµατα της Βουλής των Γερόντων και ειδικότερα το κύριο αίτηµά της για την αύξηση των χαµηλών συντάξεων, καθώς και τα αιτήµατα για ενίσχυση της λειτουργίας της Βουλής των Γερόντων, µε την εργοδότηση λειτουργού πλήρους απασχόλησης, για εξάλειψη των ηλικιακών διακρίσεων και για σεβασµό στα άτοµα της τρίτης ηλικίας. Υπό το φως των πιο πάνω, η Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας της Βουλής των Γερόντων εισηγείται στη Βουλή τα ακόλουθα: 1. Την καταπολέµηση της φτώχειας, της ανισότητας και του κοινωνικού αποκλεισµού. 2. Την αύξηση των χαµηλών συντάξεων. 3. Την υιοθέτηση από την Κυβέρνηση αναπτυξιακών προγραµµάτων που να εξυπηρετούν την κοινωνία και την αειφόρο ανάπτυξη, στόχοι που πρέπει να τεθούν πάνω από το κέρδος. 4. Τη συνέχιση της κοινωνικής πολιτικής του κράτους για να βελτιωθεί το επίπεδο διαβίωσης των ατόµων της τρίτης ηλικίας και των άλλων ευπαθών οµάδων του πληθυσµού. 5. Την έµπρακτη στήριξη από την πολιτεία του θεσµού της Βουλής των Γερόντων, µε την εργοδότηση λειτουργού πλήρους απασχόλησης για την αποτελεσµατική παρακολούθηση, προώθηση και υλοποίηση των αποφάσεων της Βουλής των Γερόντων. 6. Την επέκταση των ωφεληµάτων της κοινωνικής κάρτας. 7. Την οργάνωση εκστρατείας από τους αρµόδιους φορείς µε σκοπό την εξάλειψη των προκαταλήψεων έναντι της τρίτης ηλικίας.
10 8. Την αλλαγή νοοτροπίας και συµπεριφοράς έναντι των ατόµων της τρίτης ηλικίας. 9. Την παροχή επαρκούς ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης στους ηλικιωµένους. 10. Την ενίσχυση του ρόλου των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, την βελτίωση της επικοινωνίας και τον καλύτερο συντονισµό ανάµεσα στις υπηρεσίες του κράτους και τις ΜΚΟ. 11. Την πάταξη του φαινόµενου των ψηλών ασφαλίστρων ή/και άρνησης ασφαλιστικής κάλυψης των ηλικιωµένων ατόµων από ορισµένες ασφαλιστικές εταιρείες, για σκοπούς οδικής ασφάλειας. 12. Τέλος, η Επιτροπή Κοινωνικής Πρόνοιας της Βουλής των Γερόντων επιθυµεί να τονίσει ότι πρώτιστο καθήκον της Κυβέρνησης πρέπει να είναι ο άνθρωπος, η ευηµερία, η υγεία και η αξιοπρέπεια όλων των πολιτών και ιδιαίτερα των ηλικιωµένων συµπολιτών µας. 10 Νοεµβρίου 2009 ΣΚ/ΝΑ