ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ - ΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ Π.Μ.Σ. «Αρχιτεκτονική - Σχεδιασμός του Χώρου» Σεμινάριο Διδάσκων: Κώστας Θεολόγου, csthel@central.ntua.gr 2107722255, 6976016195 Οι τεχνολογικές συνιστώσες του αστικού χώρου και οι μετασχηματισμοί των κοινωνικών ταυτοτήτων στην νεοτερική Ευρώπη. 1. (α) περίληψη του σεμιναρίου Το σεμινάριο εξετάζει τον Χώρο και τη σχέση του με την Τεχνολογία στην Ευρώπη. Επικεντρώνεται στον τρόπο, που αυτή η σχέση επηρεάζει την κοινωνική ταυτότητα στη φάση της νεοτερικότητας. Εκτείνεται από μια γενική και εμβριθή εποπτεία δύο περιφερειακών αφηγήσεων της ευρωπαϊκής ηπείρου και συνεχίζει με εστιάσεις σε ειδικές περιπτώσεις εκμοντερνισμού των πόλεων. Αναδεικνύεται η σημασία της τεχνολογικής καινοτομίας στον μετασχηματισμό του αστικού χώρου καθεαυτόν, αλλά και στην κοινωνική ταυτότητα του Ευρωπαίου πολίτη. Τις θεματικές ενδιαφέροντος του σεμιναρίου συμπληρώνουν επίσης και ειδικότερες αναφορές στη σχέση μνημονικών ιχνών και χώρου, αλλά στις δυσδιάκριτες ενίοτε επιπτώσεις των τεχνικών έργων ή πολεοδομικών και άλλων επεμβάσεων στο αστικό σώμα. 2. (β) εκτενής εισαγωγή στη θεματολογία και στις έννοιες Οι τεχνολογικές συνιστώσες του αστικού χώρου και μετασχηματισμοί των κοινωνικών ταυτοτήτων στη νεοτερική Ευρώπη 3. (γ) στόχοι του σεμιναρίου Η κατανόηση της αργόσυρτης διάρκειας στις ιστορικές διαδικασίες που μετασχηματίζουν τον αστικό χώρο στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ο κατανόηση της μηχανικής δια της οποίας δομούνται συλλογικές ταυτότητες. Η κατανόηση της επιστημολογικής σχέσης Γεωγραφίας, Ιστορίας και Κοινωνιολογίας με την πολιτισμική εξέλιξη. Ο ορισμός του πολιτισμού ως μοναδικά ανθρώπινου χαρακτηριστικού και η σύνθετη αντίληψη του πολιτισμικού φαινομένου ως
«τρίπλοκον», δηλαδή μιας τριπλής σχέσης ισότιμων παραμέτρων (Χώρος Χρόνος Ανθρώπινη εξέλιξη). Η πρόσληψη των αναοριοθετήσεων στο εσωτερικό της Γηραιάς Ηπείρου. Η αποδόμηση των περιφερειακών αφηγήσεων στην ιστορική προοπτική χιλιετιών. Η κατανόηση της ιδιότητας (ταυτότητας) του Ευρωπαίου πολίτη. 4. (δ) τρόπος διεξαγωγής του σεμιναρίου Το μάθημα περιλαμβάνει δύο ενότητες: στο πρώτο μέρος (100 120λ )ο εισηγητής εκθέτει αναλυτικά το περιεχόμενο της κάθε θεματικής ενότητας. Στο δεύτερο μέρος (60 80 λ) διαμορφώνεται μια κριτική συζήτηση σε μορφή στρογγυλού τραπεζιού με τους σπουδαστές. Η συζήτηση περιλαμβάνει έναν αναστοχασμό στις έννοιες του πρώτου μέρους. Όταν προβλέπεται παρουσίαση (Presentatin) και κατά προτίμηση γραπτή ς εργασίας, αυτή θα συζητείται στο δεύτερο μέρος. Οι παρουσίες των σπουδαστών είναι υποχρεωτικές με δυνατότητα απουσίας από δύο το πολύ μαθήματα. Η παρουσία των σπουδαστών και η συμμετοχή τους στις κριτικές συζητήσεις συνεκτιμώνται στην τελική αξιολόγησή τους. Τέλος, η προαγωγή των φοιτητών θα βασίζεται κυρίως στην εκπόνηση γραπτής επιστημονικής εργασίας με βιβλιογραφία (κυρίως ξενόγλωσση). (ε) υποχρεώσεις και εργασίες των φοιτητών Οι φοιτητές υποχρεούνται κατ αρχάς να είναι παρόντες στις παραδόσεις. Υποχρεούνται να υποβάλουν τελική γραπτή εργασία με ξενόγλωσση κυρίως βιβλιογραφία. Στην τελική αξιολόγησή τους προσμετράται η εθελοντική ανάληψη της υποχρέωσης να παρουσιάσουν ως εισηγητές ένα «θέμα» σε συνεννόηση με τον διδάσκοντα. Η τελική γραπτή εργασία συνεκτιμάται κατά 60% στην τελική βαθμολογία. Η συμμετοχή στις κριτικές συζητήσεις (15%). Η παρουσίαση θέματος κατά 25%.
Τέλος, οι φοιτητές οφείλουν να διευκολύνουν (με κάθε τρόπο και κυρίως με τη συμμετοχή τους στη φάση των κριτικών συζητήσεων) τον διδάσκοντα να διαμορφώσει κατά το δυνατόν πλήρη εικόνα των ακαδημαϊκών δεξιοτήτων και γνώσεών τους. 5. (στ) γνώσεις/ικανότητες/δεξιότητες που θα έχουν αναπτύξει οι φοιτητές στη λήξη του σεμιναρίου Κατανόηση της σύνθετης έννοιας του πολιτισμικού φαινομένου. Κατανόηση της συμβολής της τεχνολογίας στους ποικίλους μετασχηματισμούς του αστικού χώρου. Εμβριθής ανάγνωση της ευρωπαϊκής νεοτερικότητας. Αναλυτική πρόσληψη της επιστημολογικής σχέσης των απαραίτητων γνωστικών αντικειμένων, που συμβάλουν ειδικότερα στην κατανόηση του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Κατανόηση της εξέλιξης του αστικού φαινομένου στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η τεχνολογική καινοτομία ή/και οι νεωτερισμοί σε θεσμικό ή/και επιστημονικό επίπεδο προάγουν την κοινωνική εξέλιξη και πρόοδο. Η κατανόηση της αργόσυρτης διάρκειας στις ιστορικές διαδικασίες που μετασχηματίζουν τον αστικό χώρο στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ο κατανόηση της μηχανικής δια της οποίας δομούνται συλλογικές ταυτότητες. Η κατανόηση της επιστημολογικής σχέσης Γεωγραφίας, Ιστορίας και Κοινωνιολογίας με την πολιτισμική εξέλιξη.
6. (ζ) τα θέματα των εβδομαδιαίων παραδόσεων Το μάθημα ολοκληρώνεται σε 11+2 (=13) ενότητες. 1. Εισαγωγή εννοιολογικά εργαλεία μεθοδολογία του μαθήματος. [μέρος Ι]: η Ευρώπη και η Μεσόγειος. Από τον Μύθο στην Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και στην Θρησκευτική Μεταρρύθμιση. 2. [μέρος ΙΙ]: η Αναγέννηση, τα εξερευνητικά ταξίδια, Ευρώπη μετακινείται βορειοδυτικά. Η Ευρώπη ανακαλύπτει τον Νέο Κόσμο. Από την Αποικιοκρατία στις ιδέες του Διαφωτισμού και η σχέση τους με την Βιομηχανική Επανάσταση και την Τεχνολογία. 3. Ο εκμοντερνισμός των ευρωπαϊκών πόλεων. Γιατί οι «εθνικές» κοινωνίες στην ΕΕ ομοιάζουν μεταξύ τους σήμερα όσο ποτέ άλλοτε; 4. Ο Ρήνος: από την εμπορική σημασία του ποταμού στην άμιλλα των παρόχθιων πόλεων. 5. Η Κωνσταντινούπολη της ύστερης οθωμανικής περιόδου ως αρένα πειραματισμού της νεοτερικότητας. Οι οικειοποίηση του διεθνούς στυλ στην Ανατολική και Δυτική Ευρώπη. Ο Τσέχικος και ο Ολλανδικός μοντερνισμός στην Αρχιτεκτονική και στην Πολεοδομία. 6. Ο Αμερικανισμός μεταναστεύει στην Ευρώπη. Η τεχνοκρατία και ο τεχνολογικός ντετερμινισμός ως «ομογενοποιητικός» παράγοντας μιας συλλογικής ταυτότητας. Παρουσίαση εργασίας. 7. Οι ευρωπαϊκοί αστικοί χώροι ως τοπία κατανάλωσης. 8. Τα ολλανδικά αστικά δίκτυα ως χωνευτήρι των ευρωπαϊκών τεχνολογιών 9. Οι ενεργειακές υποδομές και τα δίκτυα αερίου και εξηλεκτρισμού. 10. Οι διαμεσολαβητές της νεοτερικότητας: Οι πολεοδόμοι και η φιλική προς το Ι.Χ. ευρωπαϊκή πόλη. 11. Από την θεωρία στην πράξη: ο σχεδιασμός των σοσιαλιστικών πόλεων στην Ουγγαρία. 12. Η πράσινη πόλη: οι οπαδοί της αστικής περιβαλλοντοκρατίας από τον Λούις Μάμφορντ στην σουηδική Μάλμε. 13. Ανακεφαλαίωση Συζήτηση των σημαντικών σταθμών της αφήγησης Απορίες
7. (η) εβδομαδιαίο χρονοδιάγραμμα μελέτης ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2012 Θα διανεμηθεί συμπληρωμένο πριν από την έναρξη του σεμιναρίου Διδάσκων: Κώστας Θεολόγου, ΕΜΠ, υπεύθυνος Α/Α/ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ EΒΔΟΜΑΔΙΑΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΑΡΘΡΑ Συναντήσεις Μαθήματα Τεστ 1 ~ 2 ~ 3 ~ 4 ~ 5 ~ 6 ~ 7 ~ 8 ~ 9 ~ 10 ~ 11 ~ 12 ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΚΑΡΙΦΗΜΑΤΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ώστε βάσει των σχολίων του διδάκοντα να οριστικοποιηθεί η εκπόνησή της 13 ~ 14 ~ 15 ΥΠΟΒΟΛΗ ΓΡΑΠΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
8. (θ) γενική βιβλιογραφία στα παρακάτω κείμενα θα βασίζονται κυρίως οι εργασίες και οι προβλεπόμενες παρουσιάσεις στη διάρκεια του σεμιναρίου. Βασικό ανάγνωσμα Hard Mikael & Misa Thmas J., (eds.) 2008, Urban machinery: inside mdern Eurpean cities. Cambridge, MΑ: MIT Press και στα ελληνικά: Hard M. & Misa T. J., (επιμ.) 2011. Ο τεχνολογικός χαρακτήρας της πόλης. Νεοτερικότητα και αστική ζωή στην Ευρώπη, μτφ. Σκαμάγκα Μ. Θεολόγου Κ., Θεσσαλονίκη: University Studi Press. ειδική βιβλιογραφί α Bauman, Zygmunt, 2007, «Sciety f Cnsumers» στο: Cnsumering Life, Cambridge: Plity Pres s, σελ. 52 81 (διατίθεται σε.pdf) Braudel Fernand, 2 1987, Μελέτες για την Ιστορία, μτφ. Βαρών Ο Σταμούλη Ρ., Αθήνα: ΕΜΝΕ ΜΝΗΜΩΝ (διατίθεται σε Φ/Α) Cnnr Graham, Eric Laurier, Vincent O'Brien & Mark Runcefield (2011): «New visual technlgies: shifting bundaries, shared mments», Visual Studies, 26: 2, 87 91 Hall, Stuart, Held, David, Mc Grew, Anthny, 2003. Η νεωτερικότητα σήμερα: οικονομία, κοινωνία, πολιτική, πολιτισμός, Αθήνα: Σαββάλας και ειδικότερα Hall, St., «Tο ζήτημα της πολιτιστικής ταυτότητας» στο ίδιο, σ. 401 76. (διατίθεται σε Φ/Α) Hard Mikael & Misa Thmas J., 2008, «Mdernizing Eurpean Cities: Technlgical Unifrmity and Cultural Distinctin» στο: Urban machinery: inside mdern Eurpean cities. Cambridge, MΑ: MIT Press σελ. 1 20 (διατίθεται σε.pdf) Jacbs Dirk & Maier Rbert, 1998, «Eurpean Identity: Cnstruct, Fact and Fictin», στο: Gastelaars, M & Ruijter A. (eds.) 1998, A United Eurpe. The Quest fr a Multifaceted Identity, Maastricht: Shaker, σελ. 13 34 (διατίθεται σε.pdf) Lasén Ampar & Gómez Cruz Edgar, 2009, «Digital Phtgraphy and Picture Sharing: Redefining the Public/Private Divide», Knwledge, Technlgy and Plicy, Springer, 22:161 71 (διατίθεται σε.pdf) Le Gff, Jacques. 2006. Η Ευρώπη γεννήθηκε τον Μεσαίωνα; μτφ Ζέη Ε., Αθήνα Πόλις Lee Dng-H, 2009, «Mbile Snapshts and Private/Public Bundaries» Knwledge, Technlgy and Plicy, Springer, 22:161 71 (διατίθεται σε.pdf) Lentidu, Lila, 2004, «The Bundaries f Eurpe: Decnstructing Three Reginal Narratives», Identities: Glbal Studies in Culture and Pwer, 11: 593 617, Taylr & Francis (διατίθεται σε.pdf) Liaks A., 2006, «Multiple Paths t Citizenship. T.H.Marshall s Thery and the Greek Case». Ellis, Steven G., Hαlfdanarsn G. & Isaacs, A. K (eds.) 2006,
Citizenship in histrical perspective, Pisa: Edizini Plus σελ. 64 70 (διατίθεται σε.pdf) Smith A, Stenning Α., Rchvska A, & Swiatek Δ 2008, «The Emergence f a Wrking Pr: Labur Markets, Neliberalisatin and Diverse Ecnmies in Pst Scialist Cities» Antipde, 40 2, σελ. 283 311 (διατίθεται σε.pdf) Thelgu, Kstas and Michaelides, Panaytis G. (2010) 'The rle f Jews in the late Ottman and early Greek Salnica', Jurnal f Balkan and Near Eastern Studies, 12: 3, 307-20 (διατίθεται σε.pdf) Thelgu, Kstas, 2007, Acculturatin and Citizenship: Catalysts fr the Eurpean Urban Space (πρακτικά συνεδρίου διατίθεται σε.pdf) Wdward Keith & Lea Jennifer, 2010, «Gegraphies f Affect» στο: Smith S.J., Pain R., Marstn S.A, & Jnes J.P (eds.) 2010, The SAGE Handbk f Scial Gegraphies LA, Lndn etc: SAGE σελ. 154 75 (διατίθεται σε.pdf) Γοσποδίνη, Α. 2008. "Μεταβιομηχανικές οικονομίες και χωρικοί μετασχηματισμοί των πόλεων. Αναλύοντας τη μετα ολυμπιακή Αθήνα", στο Γοσποδίνη, Α. (επιμ.) Διάλογοι για το σχεδιασμό του χώρου και την ανάπτυξη, Αθήνα: Κ ριτική, σ. 35 102. (διατίθεται σε.pdf) Θεολόγου, Κώστας, 2005, Πολίτης κα Κοινωνία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προσέγγιση στα υπερεθνικά χαρακτηριστικά της ευρωπαϊκής πολιτότητας, Αθήνα: Παπαζήση (διατίθεται σε Φ/Α) Λεοντίδου Λ., 2004, «Μετανεωτερική Αστική Διακυβέρνηση: Από την Πολεοδομική Πολιτική στην Επιχειρηματική Πόλη», στο: Οικονόμου Δ, Σαρηγιάννης Γ., Σερράος Κ., 2004, Πόλη και Χώρος από τον 20 ο στον 21 ο αιώνα, Αθήνα, σελ. 287 98. (διατίθεται σε Φ/Α) Λεοντίδου Λ. 2003, «Τα σύνορα της Ευρώπης» στο: Η ευρωπαϊκή Ένωση στην αυγή της τρίτης χιλιετίας: θεσμοί, οργανισμοί και πολιτικές, Πάτρα : ΕΑΠ σελ. 41 74(.pdf) Philip s, 2010, Pcket Wrld Atlas, Lndn: in assc. with the Ryal Gegraphic Sc. Προαιρετικ ά αναγνώσματα Benevl, L. 1997, Η πόλη στην Ευρώπη, μτφ. Παπασταύρου Α. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, Benevl, Lenard. 1980. The Histry f the City, Lndn: Schlar Braudel Fernand, 1979, Civilisatin matérielle, écnmie et capitalisme, XVe XVIIIe siècle (Les structures du qutidien vl. 1, 1967, Les jeux de l'échange vl. 2, 1979, Le temps du mnde, vl. 3, 1979. Paris: Armand Clin. Castells Μ. 2005. Ο Γαλαξίας του Διαδικτύου. Αθήνα: Καστανιώτης Harvey, D. 2007 (μτφ). H κατάσταση της μετανεωτερικότητας: Διερεύνηση των απαρχών της πολιτισμικής μεταβολής. Αθήνα: Μεταίχμιο Knx, P. & Pinch, S. 2009. Κοινωνική Γεωγραφία των πόλεων. Αθήνα: Σαββάλας Massey, D. 2005/2008 (μτφρ). Για το Χώρο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα 7
Pinl, J. L. & Walter, F 2007. H Σύγχρονη Ευρωπαϊκή Πόλη έως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αθήνα: Πλέθρον. Stevensn, D. 2007. Πόλεις και αστικοί πολιτισμοί. Αθήνα: Κριτική Van Passel Eva, Raats Tim & Mstmans Lien, 2011, «Virtual Utpia vs. Digital Reality: The Limitatins in an Online Envirnment στο: Bauwens J & Nulens G. (eds.) 2011, Under Cnstructin, Brussel: Vrije Universiteit, IBBT Smit, σελ. 35 56 (διατίθεται σε.pdf) Πιρέν, Ανρί, 2003, Οι Πόλεις του Μεσαίωνα. Αθήνα: Βιβλιόραμα 8