ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΩΝ ΤΡΩΑΔΩΝ Ένα θεατρικό του θιάσου Koreja

ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΩΝ ΤΡΩΑΔΩΝ Ένα θεατρικό του θιάσου Koreja Ιδέα και σχεδιασμός έργου Salvatore Tramacere Σκηνοθεσία Antonio Pizzicato, Salvatore Tramacere Με τους: Angela De Gaetano Κασσάνδρα, Vito De Lorenzi κρουστά, Gianni De Santis - χορός, Emanuela Gabrieli - χορός, Ninfa Giannuzzi - Ανδρομάχη, Riccardo Marconi Κιθάρα, Silvia Ricciardelli - Εκάβη, Admir Shkurtaj ακορντεόν, Fabio Tinella Ασθιανάτης Επεξεργασία κειμένων Angela De Gaetano, Antonio Pizzicato, Salvatore Tramacere Ζωντανή μουσική των: De Lorenzi, Gabrieli, Giannuzzi, Marconi, Pizzicato, Shkurtaj σε μουσικό συντονισμό του Antonio Pizzicato Βοηθός σκηνοθέτη Laura Scorrano Σκηνικά, φωτισμός και visual: Luca Ruzza, Bruno Capezzuoli και Fabio Di Salvo συμβουλευτική/μετάφραση στα γκρεκανικά Gianni De Santis φωτισμός, ήχος και τεχνική υποστήριξη: Angelo Piccinni, Mario Daniele ευχαριστούμε την Eliana Forcignanò και τον καθηγητή Gino Pisanò, Kurumuny για την παραχώρηση των εικόνων-αποσπάσματα από το Stendalì της Cecilia Mangini Ένα δωμάτιο. Ένας νεκρός. Μερικές γυναίκες που θρηνούν και σημαδεύουν την ανάμνηση. Η θύμηση μιας απουσίας αντηχεί στο κλάμα τους και αυτές ξέρουν καλά γιατί κλαίνε. Η παρουσία του χορού συμβάλλει στο να δημιουργηθούν ηχητικές ατμόσφαιρες και παραπέμπει σε τόπους κοντινούς και μακρινούς όπου αναμιγνύονται συναισθήματα, φωνές και λέξεις που εκδηλώνονται με πράξεις και εικόνες. Η ζωντανή μουσική, που την έχουν συνθέσει οι ίδιοι οι ερμηνευτές, παίζει πρωταρχικό ρόλο στη σκηνή όπως και τα κείμενα και η κίνηση. Έτσι, μουσικοί, τραγουδιστές και ηθοποιοί γίνονται πρωταγωνιστές μιας θεατρικής παράστασης που τοποθετείται μεταξύ θεάτρου και μουσικής, συναυλίας και θεάματος. Στο τέλος, είναι εκπληκτικά αναπόφευκτο να συναντήσουμε την ουσία: τον ανθρώπινο πόνο μιας μάνας και την αθωότητα του αγαπημένου γιου που θυσιάστηκε. Μια τραγωδία. Σκοπός του έργου είναι να παντρέψει τις Τρωάδες του Ευριπίδη με το θέμα των Παθών του Ιησού, έχοντας επιλέξει διάλογους από την γκρεκανική παράδοση του Σαλέντο. Passiuna tu Christu είναι ένα άσμα της ελληνόφωνης περιοχής του Σαλέντο. Η ιδέα γεννήθηκε από την επιθυμία να προσεγγίσουμε το θρήνο των γυναικών της Τροίας, τα μοιρολόγια. Δηλαδή, τον επί πληρωμή θρήνο των γυναικών για έναν νεκρό του οποίου μόλις που γνώριζαν το όνομα. Ο Ευριπίδης εισάγει στις Τρωάδες πολλά καινοτόμα στοιχεία κυρίως εξ αιτίας των νέων δραματικών τεχνικών που χρησιμοποιεί και που έρχονται σε ρήξη με την παράδοση λόγω της εισαγωγής διαλόγων σε διάλεκτο που μετριάζουν τη δραματική ένταση και λόγω της εναλλαγής αφηγηματικών τρόπων. Ο ρεαλισμός αντιπροσωπεύει, ωστόσο, την απόλυτη καινοτομία του Ευριπίδειου θεάτρου. Με αυτόν ο δραματουργός σκιαγραφεί την ψυχολογική δυναμική των προσώπων. Η αποστασιοποίηση από το παραδοσιακό ηρωικό μοντέλο φέρνει στο προσκήνιο του Ευριπίδειου θεάτρου τη γυναικεία φιγούρα: η Ανδρομάχη, η Φαίδρα και η Μήδεια είναι οι νέες τραγικές φιγούρες του Ευριπίδη, ο οποίος σκιαγραφεί με σοφία τη βασανιστική ευαισθησία και τα παράλογα ένστικτα που συγκρούονται με τον κόσμο της λογικής και δένουν αρμονικά με τις παραδόσεις του Σαλέντο. Πράγματι, είναι βαθιά ανθρώπινος ο πόνος που περιγράφεται στα Πάθη των Τρωάδων όπου επικρατεί το γυναικείο στοιχείο: αναδύονται σε πρώτο πλάνο η Ανδρομάχη, η Εκάβη και η Κασσάνδρα, οι οποίες, αν και είναι καταδικασμένες να υποκύψουν στην απάνθρωπη μοίρα δε παύουν να είναι υπερήφανες, δεν σκύβουν το κεφάλι στην 1

ωμότητα των Ελλήνων και καταγγέλλουν με λόγια γεμάτα οργή και αγανάκτηση τη φρίκη του πολέμου. Κι ο θάνατος του μικρού και αθώου Αστυάνακτα στην τραγωδία του Ευριπίδη φέρνει στο νου τη Σταύρωση του Αθώου Χριστού, εκείνου που, δίχως αμάρτημα, θυσιάστηκε για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους. Για το λόγο αυτό, ο θρήνος της Ανδρομάχης συγχωνεύεται με εκείνον της Παρθένου σε έναν κοινό πόνο, τον πόνο όλων των μανάδων που αναγκάζονται από τη μοίρα να στερηθούν τα παιδιά τους. Το θέατρο του Ευριπίδη έχει το ρόλο μιας πραγματικής πολιτικής σκηνής που δεν περιορίζεται στον εαυτό της αλλά αντίθετα είναι ανοιχτή στις αλλαγές. 2

ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ- στα γκρεκανικά Η Ανδρομάχη τραγουδά Naome ΕΚΑΒΗ- Η Τροία έπεσε. Αυτό που μπορείς να δεις, ξένε, δεν είναι πλέον η λαμπρή πόλη που ήταν κάποτε αλλά ένας σωρός από ερείπια δίχως πατέρα, δίχως βασιλιά. Όλα αυτά δεν είναι πια η Τροία, ούτε ΕΜΕΙΣ είμαστε πια οι άρχοντες της Τροίας. Πώς να μην θρηνώ η δύστυχη, που έχασα πατρίδα, τέκνα, σύζυγο! Ω, δύστυχες σύζυγοι των Τρώων με τις μπρούτζινες λόγχες, και κόρες, κόρες καταδικασμένες σε δυστυχείς γάμους: Η Τροία έγινε στάχτη, ας θρηνήσουμε. Χορικό των γυναικών ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ-Οι Αχαιοί ήρθαν εδώ κάτω, στις όχθες του Σκαμάνδρου και το μόνο που έκαναν ήταν να πεθάνουν. Οι Αχαιοί που για ένα μόνο έρωτα και μια μόνο γυναίκα κυνηγούσαν την Ελένη σαν τα σκυλιά και σκόρπισαν το θάνατο σε πλήθος ανθρώπων. Ο σοφός αρχηγός τους θυσίασε την μοναδική χαρά της κόρης του για εκείνη τη γυναίκα που δεν απήγαγαν με τη βία αλλά με τη συναίνεση της. Κανείς δεν τους είχε στερήσει τη γη ή την πατρίδα με τους ψηλούς πύργους. Κι όσους από αυτούς έπαιρνε μαζί του ο θεός του πολέμου δεν έβλεπαν πια τα τέκνα τους και ούτε οι γυναίκες τους τύλιγαν τα κορμιά τους σε σουδάρια και έτσι κείτονται σε αυτόν το ξένο τόπο. Για τους Τρώες, αντίθετα, υπήρχε ο θάνατος για την πατρίδα, που είναι η πιο ωραία δόξα. Ναι, πρέπει να αποφεύγει τον πόλεμο όποιος έχει κρίση. Αλλά αν τον κάνει, είναι λαμπρό στεφάνι να πεθαίνεις για την πατρίδα με γενναιότητα. Για όλους αυτούς τους λόγους δεν πρέπει εσύ μητέρα να θρηνείς για αυτή τη γη, ούτε για το γάμο μου. Εσύ μητέρα ζεις μέσα σε τόσα δάκρυα και θρηνείς το νεκρό πατέρα μου και την πολυαγαπημένη πατρίδα αλλά εγώ για αυτό το γάμο μου καίω μια φωτιά και ας σου δώσει λάμψη, η Θεά των νεκρών. Ευτυχή μνηστήρα! Κι εγώ ευτυχής, στο νυφικό κρεβάτι ενός βασιλιά που θα παντρευτώ στο Άργος. Σηκώνω το πόδι ψηλά στον αέρα αρχίζω το χορό όπως τότε, στις ευτυχισμένες μέρες που ζούσε ο πατέρας. Εσύ, μητέρα, εμπρός, χόρεψε. Με γιορτινές επευφημίες τραγουδήστε στη νύφη. Στα γκρεκανικά Μητέρα, άσε με να αγκαλιάσω τη νίκη, νιώσε χαρά για το γάμο μου. Εμένα θα παντρευτεί ο ξακουστός βασιλιάς των Αχαιών. Αγαμέμνονα, εγώ θα είμαι ο θάνατός Σου και θα καταρρίψω τον οίκο Σου. Θα πάρω εκδίκηση για τον πατέρα και τα αδέλφια μου. Θα σε θάψουν νύχτα κι όχι μέρα, εσένα που νομιζεις, έλληνα αρχηγέ, ότι κανεις σπουδαία πράγματα. Αίμα Χριστού, Δαιμόνιο, κάνε ο δεσμός μαζί του να είναι τέτοιος που να μη μπορεί να με λησμονήσει. Σε αγαπώ και σε σέβομαι σαν αίμα δικό μου. Είσαι προδότης. Θα σου επιτεθώ Θα σου επιτεθώ.. 3

Μακάριοι όσοι διαβάζουν και μακάριοι εκείνοι που ακούν τα λόγια αυτής της προφητείας και εφαρμόζουν όσα είναι γραμμένα. Γιατί σιμά είναι η ώρα. Πάτε να χύσετε στη γη τα εφτά κύπελλα της οργής του Θεού. Προφητικά πέπλα φύγετε από το σώμα μου, θα σας σκίσω! Όσο είμαι ακόμα αγνή θα τα δώσω στον άνεμο. Μητέρα, αντίο. Σε χαιρετώ, πατρίδα αγαπημενη. Σύντομα, σεις, νεκρά αδέλφια μου, Κι εσυ πατέρα που μου έδωσες ζωή, θα με δείτε. Στα γκρεκανικά Η Ανδρομάχη τραγουδά Klama Πρώτη στροφή ο Ταλθύβιος Δεύτερη στροφή η Ανδρομάχη ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ- Οι τρεις θεές κατέβηκαν στη γη και εμφανίστηκαν στο νεαρό Πάρη, τον αδελφό του Έκτορα και σύζυγό μου. Ήθελαν να μάθουν ποια από αυτές ήταν η πιο όμορφη. Του παρουσιάστηκαν εντελώς γυμνές και καθώς δεν μπορούσε να αποφασίσει άρχισαν να τον δωροδοκούν. Η μία του προσέφερε τη σοφία, την πολεμική ικανότητα και τη δύναμη των πιο ισχυρών πολεμιστών. Η άλλη του προσέφερε την πολιτική εξουσία και την κυριαρχία σε ένα απέραντο βασίλειο. Η Αφροδίτη, η θεά της λαγνείας, του εγγυήθηκε την αγάπη της πιο όμορφης γυναίκας του κόσμου, της Ελένης, γυναίκας του Μενέλαου, αδελφού του Αγαμέμνονα. Του βασιλιά των Ελλήνων. Η χορωδία τραγουδά το φινάλε του Κλάματος. Η χορωδία τραγουδά Ninnia ΑΣΤΥΑΝΑΚΤΑΣ- Γιαγιά, όταν πεθάνεις θα κόψω μια τούφα από μπούκλες και θα την αφήσω στην επιτύμβιο πλάκα σου και μετά θα οδηγήσω την πομπή των φίλων μου στον τάφο σου. Γιαγιά, θα είναι υπέροχο. Η Ανδρομάχη τραγουδά Timmimmeno και ακολουθούν οι γυναίκες με το κείμενό τους στα γκρεκανικά. ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ- Θα σε σκοτώσουν, είναι αποφασισμένο. Μια απότομη, τρομερή πτώση θα σου κόψει την ανάσα. Θα σε σκοτώσουν. Θα σκοτώσουν εκείνον που ήρθε στον κόσμο για να λυτρώσει και να σώσει αυτή τη γενιά των κακών, για να δικαιολογήσει ενώπιον του θεού το αμάρτημα, το αμάρτημα που ο πρώτος άνδρας διέπραξε στη γη. Θα σε σκοτώσουν. Στο κεφάλι θα έχεις ακάνθινο στεφάνι και το τραχύ ξύλο του σταυρού θα υποδεχτεί τα ισχνά σου μέλη και ένα δόρυ θα σου κεντρίσει το θώρακα. Θα σε σκοτώσουν, κι εγώ θα μείνω να κοιτώ, χύνοντας όλα μου τα δάκρυα, νεκρή κι εγώ, είμαι νεκρή και φέρνω θάνατο. ΑΣΤΥΑΝΑΚΤΑΣ- Εκείνο το βράδυ έγινε μεγάλη γιορτή στην Τροία. Οι άνθρωποι, όμοια με τους θεούς, γέμιζαν τα ποτήρια με γλυκο νεκταρ, οι πιο νεαρές γυναίκες χόρευαν στο έδαφος με μια μουσική που έμοιαζε να γεννιέται από την καρδιά τους. Εμείς οι νεαροί παίζαμε ασφαλείς στην πόλη. Είμαστε όλοι ευτυχισμένοι. Θέλαμε να είμαστε ευτυχισμένοι, έπρεπε να είμαστε γιατί ο πόλεμος είχε τελειώσει και η πατρίδα μας θα ελευθερωνόταν επιτέλους από την πολιορκία. Κι όμως, εκείνο το άλογο μου ενέπνεε φόβο και ένα παράξενο δέος: ίσως, σκεφτόμουν, λόγω του ύψους του. Τόσο ψηλό που για να το βάλουν στην πόλη γκρέμισαν τις πύλες της. Εκείνη τη νύχτα, με ξύπνησε, όπως και πολλούς άλλους, ο ξαφνικός σαματάς που γινόταν και έμοιαζε με κλάμα θύματος στο βωμό. Δεν αντιλήφθηκα αμέσως τι συνέβαινε, αλλά διάβασα τον τρόμο στα μάτια της μητέρας μου. Κείμενο στα γκρεκανικά Ανδρομάχη 4

Εκείνη θυμόταν τον πατέρα μου που τον είχαν σκοτώσει βίαια και όλα τα χρόνια αυτού του ατελείωτου πολέμου περνούσαν μπρος στα μάτια της. Είδα την πόλη να περνά δια πυρός και σιδήρου. Άκουσα τον κρότο από τις ασπίδες και τα δόρατα, τα ουρλιαχτά των άμοιρων αθώων που σφαγιάστηκαν. Αναγνώρισα τους Έλληνες. Έμοιαζαν όλοι ίδιοι στην αγριότητα που σημάδευε τα πρόσωπά τους: διψούσαν για βία, για θάνατο. Τα σώματα που είχαν θωρακίσει στις βαριές πανοπλίες δεν είχαν ανθρώπινη όψη, αλλά ήταν τόσο ενθουσιασμένοι που κινούνταν άνετα, γοργοί σαν βέλη, σα να μην φορούσαν τίποτα πάνω τους. Και γελούσαν, γελούσαν κάθε φορά που τα όπλα τους διαπερνούσαν το θώρακα ενός Τρώα, κάθε φορά που βίαζαν τις γυναίκες μας. Γελούσαν. Έμοιαζαν να διασκεδάζουν πολύ. Γιατί όμως έπρεπε να νικούν πάντα οι Έλληνες; Γιατί έπρεπε να μας εκμηδενίσουν όλους για να θριαμβεύσουν; Οι γυναίκες μετρούν τους κόμπους από το κομποσκοίνι στα γκρεκανικά ΧΟΡΟΣ- Ekubi / i pìsca ijètti ΕΚΑΒΗ- ti mas inghìzi? / Cadmèa, Ftìadi, Tessàli? / ce plèa chòra? ΧΟΡΟΣ- mas ismìzzane antàma: pan mìa àzze ma èndese izz àddon mèro.. ΕΚΑΒΗ- is tìnon ìnghise, tìsi? Cammìa, plea àttes Troiàne ìche kalì mmìra? ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ- Is tìnon èndesa ivò, Kassandra, anìa kkiatèra tu apollu? ΧΟΡΟΣ- se jaddèzzane ja ton Agamènnon. ΕΚΑΒΗ- na polemìsi ja tin ghinèca-tu spartanì? Ti pono! ΧΟΡΟΣ- na meràsi to gràtti tu vasili min ghinèca-tu! ΕΚΑΒΗ- anìa kkiatèra tu Febu? Koràsi pu o Teò àtta krusà maddìa ìche jaddèzzonta min annorìsi to stefanòsi? ΧΟΡΟΣ- agàpi j in àian kiatèra itrìpise ton Agamènnon. ΕΚΑΒΗ- Cassandra, ambèa macrà, kièccia-mu, ta Àia kklitìa, àggalo ton Àion rùcho, tes zàchare Pu pèrni. ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ- ce ivò, Andròmaki, ghinèka tu Ettòrri, chiritò stradiòti, pu me ìnghise? ΧΟΡΟΣ- se jàddezze o pedì tu Achìlli. ΕΚΑΒΗ- ce pu me nghìzi imèna, mìan ghèria pu pratì anàpota? ΧΟΡΟΣ- se jaddèzzane j òn Odissèo: chìrio tis Ìtaki. ΕΚΑΒΗ- ohimmèna, jhù! Kortàliso /to kòkkalo spanò,/ce spàse me t anìchia / ta crèata ta dicà-ssu./ Ohimmèna, jhù!/ Ce Tànato me pèrni/ sa chèrian àntrepo/ pu àdeco iss alìzia /addàssi so milìsi/min glòssa-tu diplì / min màvvri-tu zzichì/ ce klàzzete ghinèke / i Troia meni chìra/teè-mmu, ma ti s òcama/ menghìzi chìru mmìra. ΧΟΡΟΣ- Θα πω για το άρμα με τέσσερις ρόδες για το οποίο έγινα λεία των Αχαιών όταν άφησαν ένα άλογο με χρυσά ηνία μπροστά στις πύλες της πόλης μας. «Τέλειωσαν για μας οι μέρες αγωνίας. Μεταφέρετε εδώ το ξύλινο άτι, ας το προσφέρουμε στην παρθένο κόρη του Δία». Υπήρξε νιος ή γέρος που να μη βγει από το σπίτι του; Με τραγούδια χαράς υποδέχτηκαν την εξόντωση τους. Όλοι οι Τρώες έτρεξαν στις πύλες, θαυμάζοντας έκπληκτοι το κρησφύγετο των Ελλήνων, σκαλισμένο σε ξύλο πεύκου ως δώρο στην αθάνατη θεά. Το έσυραν σαν μαύρο σκάφος μέχρι το μαρμάρινο ναό. Η σκιά της νύχτας απλώθηκε πάνω στον κόπο και τη χαρά. Αντηχούσε η λιβυκή φλογέρα και οι φρυγικές μελωδίες. Οι παρθένες, σηκώνοντας ρυθμικά τα πόδια στον αέρα, τραγουδούσαν ευτυχισμένες τα τραγούδια τους, στα σπίτια η λαμπερή φλόγα της φωτιάς διάχεε τη θαυμάσια λάμψη της. Εγώ, χόρευα και τραγουδούσα στο ναό όταν ένα αιματηρό ουρλιαχτό διέσχισε την πόλη. Τα μωρά που ήταν ακόμη στα φασκιά άπλωναν τα χέρια στις μητέρες τους σφίγγοντας το σώμα τους. Ένας στρατιώτης πήδηξε έξω από το άλογο και οι άλλοι που ήταν κρυμμένοι τον ακολούθησαν. Η σφαγή άρχισε στους βωμούς. Και ύστερα στα σπίτια. Έκοψαν τα κεφάλια των γυναικών στα κρεβάτια τους. Βαρύς πόνος για τους ανθρώπους μας. Τιμή για τους στρατιώτες τους. ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ- κείμενο στα γκρεκανικά 5

ΕΚΑΒΗ- Κάποτε τραγουδούσαν τραγούδια αφοσίωσης στους θεούς. Πού ήταν όμως οι θεοί όταν η Τροία χανόταν; Γιατί όταν τους επικαλέστηκαν δεν αποκρίθηκαν; Όλα μου τα άρπαξε ο πόλεμος και εγώ τίποτα δεν έκανα για να τον αποτρέψω. Δεν ξέρω τι να πιστέψω, είμαι μόνο μια γυναίκα, μια σύζυγος, μια μάνα τσακισμένη. Μια γυναίκα μόνη της δεν μπορεί να σταματήσει το θόρυβο από τα δόρατα και το χτύπημα των ασπίδων, ούτε τον βασανιστικό πάταγο των πεσμένων άψυχων κορμιών. Τι άλλο μπορεί να κάνει μια γυναίκα από το να παρακαλά γονατιστή μπροστά στους βωμούς; ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ- Οι δυο στρατοί είχαν καταλύσει γύρω από την πόλη με τους πολεμιστές τους που είχαν λαμπρά όπλα. Ο Δίας έστειλε την ολέθρια Έριδα με το σήμα του πολέμου στα χέρια της. Η θεά έβγαλε μια τρομερή, διαπεραστική φωνή. Ενέπνευσε στις καρδιές των Αχαιών ένα μεγάλο πόθο, να πολεμήσουν και να παλέψουν δίχως ανάσα. Πρώτος ο Αγαμέμνονας έβαλε στα πόδια του τις ωραίες περικνημίδες, έπειτα έβαλε στο στήθος το μεταλλικό θώρακα. Στο κεφάλι φόρεσε την περικεφαλαία με δυο λοφία με τέσσερα φτερά και ουρά αλόγου που κυμάτιζε προκαλώντας τρόμο. Τότε ο γιος του Κρόνου προκάλεσε φοβερή αναταραχή και ψηλά από τον ουρανό έριξε λουτρό αίματος επειδή ετοιμαζόταν να στείλει στον Άδη πολλούς ισχυρούς πολεμιστές. Απ την άλλη, οι Τρώες, στο ύψωμα της πεδιάδας, μαζεύονταν γύρω από τον Έκτορα που πήγαινε με τους πρώτους κρατώντας στο μπράτσο του τη στρογγυλή ασπίδα. Και σαν θεριστές προχωρούσαν οι μεν εναντίον των δε ακολουθώντας τα αυλάκια του κάμπου. Κι έτσι Τρώες και Αχαιοί ορμούσαν ο ένας στον άλλο και σκότωναν και κανείς δεν σκεφτόταν τη φυγή. Οι στρατιώτες σκότωναν τους στρατιώτες, οι πολεμιστές στα άρματα σκότωναν τους αντιπάλους τους με τα δόρατα. Ο Αγαμέμνονας χτυπούσε με αιχμηρό κοντάρι. Δεν αντιστέκονταν οι βαριές χάλκινες περικεφαλαίες, το όπλο διαπέρασε ακόμα και το κόκαλο κάνοντας να πεταχτούν τα μυαλά. Καταδίωκε ουρλιάζοντας, ανίκητος με χέρια λερωμένα με αίμα. Έπεφταν τα κεφάλια των Τρώων καθώς τρέπονταν σε φυγή και πολλά άλογα με το κεφάλι ψηλά έσερναν τα άδεια άρματα που ηχούσαν στο πεδίο της μάχης. ΑΣΤΥΑΝΑΚΤΑΣ- Θα σε σκοτώσω ή θα με σκοτώσεις, είπε ο Έκτορας όταν συνάντησε τον Αχιλλέα. Και εκείνος με μίσος του αποκρίθηκε. Καταραμένε Έκτορα, τι λες; Οι λύκοι και τα αρνιά δε μιλάνε την ίδια γλώσσα. Έτσι είπε και εκσφενδόνισε το δόρυ αφού πρώτα το ισορρόπησε. Όμως ο ένδοξος Έκτορας το είδε να φτάνει και έσκυψε, το χάλκινο όπλο πέρασε πάνω του και καρφώθηκε στο έδαφος. Ο Έκτορας έσφιξε τη λόγχη του, σηκώθηκε και την εκσφενδόνισε. Έπληξε το γιο του Πηλέα στο κέντρο της ασπίδας χωρίς να κάνει λάθος. Όμως η ασπίδα έδιωξε το δόρυ μακριά. Ο Έκτορας εκνευρίστηκε γιατί είχε χάσει την ευκαιρία να ανταποδώσει με γρήγορη βολή. Έμεινε εκεί, ενοχλημένος, δεν είχε άλλο δόρυ. Έβγαλε το κοφτερό σπαθί, μακρύ και βαρύ, συγκεντρώθηκε και πήρε φόρα, σαν αετός που μέσα απ τα σύννεφα σημαδεύει την πεδιάδα για να αρπάξει ένα πρόβατο. Ο Αχιλλέας όρμησε κι αυτός με την ψυχή γεμάτη άγρια μανία. Όλο το σώμα του Έκτορα ήταν καλυμμένο με χάλκινα όπλα. Όμως ο λαιμός ήταν ακάλυπτος. Αυτός είναι για τον θάνατο ο πιο σύντομος δρόμος: εκεί ο Αχιλλέας τραυμάτισε τον Έκτορα με το δόρυ που είχε εκσφενδονίσει εναντίον του. Η αιχμή του δόρατος διαπέρασε τον ευαίσθητο λαιμό από άκρη σε άκρη. Σωριάστηκε στο χωμα. Κι ο θάνατος τον τύλιξε. Ο Αχιλλέας έσκυψε να του αφαιρέσει τα όπλα. Όλοι οι Αχαιοί έτρεξαν να δουν από κοντά. Γελούσαν και χτυπούσαν το άψυχο σώμα. Ώσπου ο Αχιλλέας τους έκανε να πάψουν. Έσκυψε πάνω στον Έκτορα και τρύπησε τους τένοντες στο πίσω μέρος των ποδιών ανάμεσα στον αστράγαλο και την φτέρνα. Πέρασε από τις τρύπες δερμάτινα λουριά και τα έδεσε σφιχτά στο άρμα του αφήνοντας το κεφάλι να σέρνεται στη γη. Τα άλογα και εκείνα άρχισαν να τρέχουν. Το σώμα του Έκτορα σήκωσε ένα μαύρο σύννεφο από σκόνη και αίμα. Όλοι γύρω από τους Τρώες ξέσπασαν σε κλάμα και θρήνο. Έμοιαζε πως όλη η πόλη, η σπουδαία πόλη της Τροίας καιγόταν συθέμελα. Η Ανδρομάχη τραγουδά Ti ne koder 6

ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ- Με άφησες χήρα στο σπίτι σου. Ο γιος που φέραμε στον κόσμο εσύ κι εγώ είναι μικρός ακόμη. Δεν θα τον στηρίξεις, Έκτορα, γιατί είσαι νεκρός, ούτε εκείνος θα μπορέσει να κάνει το ίδιο σε εσένα. Αν ποτέ γλιτώσει από αυτό τον πόλεμο για πάντα θα τον συνοδεύει ο πόνος και η θλίψη. ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ/ΧΟΡΟΣ- Εκάβη, μητέρα μου, είναι πια τόσες πολλές οι κακοτυχίες που μας βρήκαν που αισθάνομαι πως η καρδιά σου σκλήρυνε σαν πέτρα και δεν μπορεί πια να έχει αισθήματα. Τα έχασες όλα, όλα σου τ άρπαξε ο πόλεμος και σε στενοχωρεί η συμπεριφορά των θεών. Πες μου τι βασανίζει τοφτωχό σου μυαλό που το έχει καταβάλει το πένθος. ΤΑΛΘΥΒΙΟΣ- Γυναίκα του Έκτορα, εκείνου που ήταν ο πιο γενναίος ανάμεσα στους Τρώες, μη με μισήσεις: Θα ήθελα πολύ να μην πρέπει να σου μεταφέρω αυτά τα νέα. Οι Έλληνες αποφάσισαν ότι ο γιος σου πρέπει να πεθάνει. Θα τον πετάξουν από τα τείχη της Τροίας. Ορίστε, τώρα το ξέρεις. Δεν πρέπει να μεγαλώσει ο γιος ενός ήρωα Άσε να γίνουν έτσι τα πράγματα και θα φανείς σοφή. Μην αντισταθείς, να υποφέρεις τον πόνο με αξιοπρέπεια και μην αυταπατάσαι ότι είσαι δυνατή γιατί δεν είσαι. Κανείς δεν μπορεί να σε βοηθήσει: Η πόλη σου και ο άντρας σου έγιναν στάχτη, εσύ είσαι φυλακισμένη γι αυτό μην υβρίζεις τους Αχαιούς. Αν ο στρατός αγανακτήσει από τα λόγια σου ο γιος σου θα μείνει άταφος χωρίς το θρήνο που του πρέπει. Αντίθετα αν παραδοθείς σιωπηρά στη μοίρα θα χαρίσεις στο σώμα του ένα τάφο. Η χορωδία τραγουδά Aremu Rindineddhra ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ- Να πεθάνει; Θα πρέπει να πεθάνει ο πολυλατρεμένος μου; Καλέ μου, ησύχασε καλέ μου κι έρχεται η μανα σου. Έλα εδώ, στην καρδιά της μάνας σου, φύγε, κρύψου Ποιος ξέρει όπως εγώ τον πόνο μου; Εγώ τον είχα στα σπάργανα, τον ανέθρεψα, δάγκωσα τα χείλη για να μη φωνάξω από πόνο όταν τον γεννούσα, τον βύζαξα, υπέφερα όταν αρρώσταινε και πέρασα νύχτες άγρυπνη να τον νανουρίζω όταν έβγαζε τα πρώτα του δόντια κι έκλαιγε. Κι εκείνη η υπόσχεση: όταν επαληθευτεί η προφητεία : «Ο γιος σου θα γίνει μεγάλος και η βασιλεία του δεν θα έχει τέλος». Κατάντησα η τελευταία γυναίκα στον κόσμο, η τελευταία γυναίκα στον κόσμο Ήθελα να είμαι μια μητέρα σαν όλες τις άλλες. Καταστρώνετε τρομερά σχέδια εσείς οι Έλληνες για να σκοτώσετε ένα παιδί που δεν φταίει σε τίποτα! Πώς θα σε καταντήσουν αυτοί οι δολοφόνοι, οι σφαγιαστές, καταραμένοι, ελεεινά γουρούνια! Τι σας έκανε; Θα πέσετε όμως στα χέρια μου: ένας-ένας! Θα μου το πληρώσετε, ακόμη κι αν θα πρέπει να φτάσω στην άκρη του κόσμου για να σας βρω. Κτήνη, άθλια κτήνη! ΚΑΣΣΑΝΔΡΑ Ο ήλιος κρύφτηκε πίσω από το φεγγάρι για να μη βλέπει. Και το μεσημέρι έγινε νύχτα στην γη. 7

Πονεμένη στεκόταν η μάνα δίπλα στο σταυρό ενώ κρεμόταν από αυτόν ο αγαπημένος γιος. Όταν πέθανε, είδε εκείνη τον γιο μόνο του η ψυχή του οποίου έβγαινε από κείνο το γλυκό στόμα. Άσε με να νιώσω τις πληγές, να στηρίξω το σταυρό. Και με κείνο το γλυκό θείο αίμα πλύνε μου το στόμα. ΑΣΤΥΑΝΑΚΤΑΣ Τελικά μας αιχμαλώτισαν: είμαστε τα λάφυρα του πολέμου. Βίασαν τις γυναίκες και θα με σκοτώσουν. Θα με σκοτώσουν για να αποφύγουν τον κίνδυνο να διαιωνιστεί η γενιά του Έκτορα. Εγώ δεν γνωρίζω τίποτα για τον πόλεμο, δεν κράτησα ποτέ όπλο και δεν θέλω, δεν θέλω να το κάνω. Αν αυτό σημαίνει να είσαι άντρας τότε προτιμώ να πεθάνω τώρα. ΕΚΑΒΗ - Γιε μου, σε εμένα έτυχε η οδυνηρή υποχρέωση να σε συνοδεύσω στην ταφή σου. Είσαι παιδί. Αθώος. Η αθωότητα είναι το πιο φοβερό όπλο, όπως η αλήθεια, γι αυτό οι άνθρωποι την αποφεύγουν ή προσπαθούν να την καταστρέψουν. Πόσο μοιάζουν τα χέρια σου με του πατέρα σου! Εδώ κείτονται άψυχα. Κι εσύ έκλεισες για πάντα, στόμα αγαπημένο. που ψευδόσουν όταν έλεγες : γιαγιά, θα κόψω μια μεγάλη τούφα από κατσαρά μαλλιά και θα οδηγήσω στον τάφο σου την πομπή των φίλων μου. Και τώρα δεν θάβεις εσύ εμένα αλλά εγώ θάβω το νεανικό κορμί σου: εγώ που είμαι γριά πια δίχως πατρίδα και τέκνα. Οϊμέ, δεν ωφέλησε η αγάπη μου, η φροντίδα, η αγρύπνια. Ποιον επιτάφιο θα μπορούσε να γράψει ένας ποιητής στον τάφο σου; Οι Αχαιοί σκότωσαν κάποτε αυτό το παιδί επειδή το φοβούνταν. Έλληνες, δίνετε περισσότερη σημασία στα όπλα παρά στην καρδιά: τι φοβόσασταν από αυτό το παιδί ώστε να μηχανευτείτε τόσο απαίσιο θάνατο; Ένα παιδί, ένας αθώος Και τώρα που η πόλη καταστράφηκε και οι Τρώες εξοντώθηκαν φοβόσαστε ένα πιτσιρίκι. Ντροπή. Ντροπή. Ντροπή. Φράσεις στα γκρεκανικά ΑΣΤΥΑΝΑΚΤΑΣ Βλέπω στα ψηλά τείχη του Ιλίου αναμμένες δάδες. Στα γερά κτίρια ξεχύνεται η φωτιά και τα θανατηφόρα όπλα. Η πόλη έχει τυλιχτεί στις φλόγες, η Τροία καταστράφηκε. Χάνεται μέσα στον καπνό που υψώνεται στον ουρανό. Έτσι το δόρυ καταστρέφει αυτή τη γη. Δεν υπάρχει πια η δύστυχη Τροία. Δεν υπάρχει πια η δύστυχη Τροία. ΕΚΑΒΗ Γιε μου, γιε μου τι κακότυχη η μοίρα σου. Το ήξερες ότι η μοίρα σου ήταν γραμμένη. Πέθανες για να λυτρώσεις τους ανθρώπους. Τι ωφέλησε όμως; Η κακία τους συνεχίζει να βασιλεύει, αυτοί που σε σκότωσαν αγνοούν ακόμη και την αμαρτία που δικαιολογεί την ανάγκη για πόλεμο. Όμως ποια ανάγκη, ποιο αμάρτημα θα μπορέσει ποτέ να δικαιολογήσει τον πόλεμο; Γιε μου, γιε μου, απάντησέ μου. Είμαι γριά, κουρασμένη. Φτάνει πια με τα αθώα νεκρά παιδιά. Λυπηθείτε με. Η Ανδρομάχη τραγουδά ο Υιός Εικόνα και χειρονομίες Stendalì Σκοτάδι Translation by Gioia Polychronopoulou 8