PROTES-LYTROSH_ PøTO E -A E ºOTHTA 29/11/2011 11:04 π.μ. Page 2

PROTES-LYTROSH_ PøTO E -A E ºOTHTA 29/11/2011 11:04 π.μ. Page 2

PROTES-LYTROSH_ PøTO E -A E ºOTHTA 29/11/2011 11:04 π.μ. Page 3 Λύτρα

PROTES-LYTROSH_ PøTO E -A E ºOTHTA 29/11/2011 11:04 π.μ. Page 4

PROTES-LYTRΑ_ PøTO E -A E ºOTHTA 05/12/2011 2:10 μ.μ. Page 5 Ντέιβιντ Μαλούφ Λύτρα Μετάφραση από τα αγγλικά: Χίλντα Παπαδημητρίου

PROTES-LYTRΑ_ PøTO E -A E ºOTHTA 05/12/2011 2:10 μ.μ. Page 6 Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ξ Ε Ν Η Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Α Tο παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (N. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Aπαγορεύεται απολύτως άνευ γραπτής αδείας του εκδότη η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Εκδόσεις Πατάκη Ξένη λογοτεχνία Σύγχρονη ξένη λογοτεχνία 256 Ντέιβιντ Μαλούφ, Λύτρα Τίτλος πρωτοτύπου: Ransom Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου Yπεύθυνος έκδοσης: Kώστας Γιαννόπουλος Eπιμέλεια-διορθώσεις: Ιωάννα Ανδρέου Σελιδοποίηση: Κατερίνα Σταματοπούλου Φιλμ-μοντάζ: Μαρία Ποινιού-Ρένεση Copyright David Malouf, 2009 Copyright για την ελληνική γλώσσα Σ. Πατάκης AEΕΔΕ (Eκδόσεις Πατάκη), Aθήνα 2010 Πρώτη έκδοση στην αγγλική γλώσσα από τις εκδόσεις Knopf (Random House Australia), Σύντνεϋ 2009 Πρώτη έκδοση στην ελληνική γλώσσα από τις Eκδόσεις Πατάκη, Aθήνα, Δεκέμβριος 2011 ΚΕΤ 7243 ΚΕΠ 1311/11 ISBN 978-960-16-4266-6 ΠANAΓH TΣAΛΔAPH 38 (ΠPΩHN ΠEIPAIΩΣ), 104 37 AΘHNA, ΤΗΛ.: 210.36.50.000, 801.100.2665 - ΦAΞ: 210.36.50.069 ΚΕNΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕNΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗNΑ, ΤΗΛ.: 210.38.31.078 ΥΠOΚ/ΜΑ: KOPYTΣAΣ (TEPMA ΠONTOY ΠEPIOXH B KTEO), 570 09 KAΛOXΩPI ΘΕΣΣΑΛONΙΚΗΣ, ΤΗΛ.: 2310.70.63.54, 2310.70.67.15 - ΦAΞ: 2310.70.63.55 Web site: http://www.patakis.gr e-mail: info@patakis.gr, sales@patakis.gr

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 7 Ι

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 8

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 9 Η ΘAΛΑΣΣΑ EΧΕΙ ΠΟΛΛEΣ ΦΩΝEΣ. Η φωνή που αφουγκράζεται ο άνδρας είναι η φωνή της μητέρας του. Σηκώνει το κεφάλι, στρέφει το πρόσωπό του στον παγωμένο αέρα που έρχεται από τη μεριά του κόλπου, και γεύεται την αψιά αρμύρα του στα χείλη. Η επιφάνεια της θάλασσας φουσκώνει και λαμπυρίζει, ένα στιλπνό ασημί γαλάζιο σαν τον υμένα που τεντώθηκε κάποτε κι έγινε διαφανής για να τον φιλοξενήσει επί εννέα ολόκληρα φεγγάρια, όσο εκείνος αιωρούνταν κουλουριασμένος σε μια ονειρική προυπαρξιακή κατάσταση, ήρεμος κι ευτυχισμένος. Κάθεται οκλαδόν τώρα στα βότσαλα που κατηφορίζουν ως το χείλος της, με το μανδύα του μαζεμένο ανά- 9

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 10 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ μεσα στους μηρούς. Με το σαγόνι κατεβασμένο, τους ώμους καμπουριασμένους, προσηλωμένος. Ο κόλπος αγριεύει κάποιες φορές, το βουητό του αντηχεί τόσο δυνατά μες στο κεφάλι του, σαν να στέκεται ακίνητος στη μέση της μάχης. Σήμερα όμως, έτσι όπως τον κοιτάζει υπό το φως της αυγής, μοιάζει με λιμνούλα. Μικρά κύματα γλιστρούν ως τα σανδάλια του, κατόπιν αποσύρονται ορμητικά κροταλίζοντας, καθώς παρασύρουν τις λείες χαλαρές πέτρες. Ο άνδρας είναι πολεμιστής, αλλά όταν δεν πολεμάει είναι αγρότης, η γη είναι το στοιχείο του. Μια μέρα, το ξέρει, σ αυτή θα ξαναγυρίσει. Όλοι οι σπόροι που ενώθηκαν με θαυματουργό τρόπο κατά τη γέννησή του για να φτιάξουν αυτά τα χέρια, αυτά τα πόδια, αυτόν το νευρώδη πήχη, θα αποχωριστούν και ο καθένας θα πάρει πάλι το δικό του δρόμο. Είναι παιδί της γης. Κι όμως, από τότε που γεννήθηκε νιώθει να τον ελκύει το στοιχείο της μητέρας του, η άλλη φύση του. Οτιδήποτε είναι ασταθές και άυλο, σε όλες τις πολλαπλές μορφές του, ως ωκεανός, λιμνούλα ή χείμαρρος. Οτιδήποτε δέχεται, σε μια στιγμή ακινησίας, την αντανάκλαση ενός προσώπου, ενός δέντρου φυλλωμένου, χωρίς να κρατάει όμως τίποτα, αφού ούτε εκείνο μπορείς να το κρατήσεις μέσα στη χούφτα σου. * * * 10

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 11 Λ ΥΤΡΑ Όταν ήταν παιδί, είχε φτιάξει δικά του ονόματα για τη θάλασσα. Τα επαναλάμβανε ξανά και ξανά, ψιθυριστά, σαν να καλούσε τη μητέρα του, ώσπου οι συλλαβές στιλβώνονταν και μεταμορφώνονταν σ εκείνη. Τα βράδια στο φεγγαρόφωτο που έλουζε την κάμαρά του, το καταμεσήμερο στον κήπο του πατέρα του, στο δάσος με τις βελανιδιές όπου έβρισκε καταφύγιο από τις καλοκαιρινές καταιγίδες και παρακολουθούσε το σούρουπο να μετατρέπεται ραγδαία σε νύχτα, ένιωθε ασφαλής χωμένος στην τρυφερή αγκαλιά της, ενώ πάνω στο δέρμα του αισθανόταν την ανάσα της να του ψιθυρίζει: Με ακούς, Αχιλλέα; Εγώ είμαι, βρίσκομαι ακόμα δίπλα σου. Για λίγο καιρό ακόμα, θα έρχομαι κοντά σου όταν με καλείς. Ήταν πέντε χρόνων τότε ή έξι. Εκείνη ήταν το μυστικό του. Αρμένιζε μέσα στους απαλούς στροβίλους των μακριών μαλλιών της. Τον είχε προειδοποιήσει όμως εξαρχής ότι δεν θα έμενε για πάντα μαζί του. Είχε παραιτηθεί απ αυτόν. Τούτη η άσπλαχνη προϋπόθεση όριζε τη ζωή του και κάθε επικοινωνία μεταξύ τους. Μια μέρα, μόλις ακούμπησε το πόδι του στη γη, κατάλαβε ότι κάτι είχε αλλάξει. Εκείνο το χάρισμα που θεωρούσε φυσικό, το παιχνίδι της διπλής υπόστασης που του επέτρεπε να ξεφεύγει, μέσα σε μια στιγμή, από τη σκληρή αγορίστικη φύση του και να γλιστράει σαν χέλι, 11

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 12 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ αβαρής και άυλος, στην αγκαλιά της μητέρας του, δεν υπήρχε πια. Από δω και πέρα, θα την αντιλαμβανόταν μόνο σαν αμυδρό και μακρινό απόηχο, ένα μουρμουρητό από τα βάθη του νερού. Είχε θρηνήσει. Αλλά βουβά, απαγορεύοντας στον εαυτό του να προδώσει στους άλλους τα συναισθήματά του. Κάποια στιγμή που κοιμόταν βαθιά, η ψυχή του είχε περάσει στην άλλη μεριά και δεν είχε ξαναγυρίσει, ή του την άρπαξαν και του τη μεταμόρφωσαν. Τώρα πια, όταν έσκυβε να διαλέξει πέτρα για τη σφεντόνα του, το βάρος της ήταν αλλιώτικο μες στην παλάμη του, όπως διέφερε και το τέντωμα της σφεντόνας. Ήταν γιος του πατέρα του και θνητός. Είχε εισέλθει στον τραχύ κόσμο των ανδρών, όπου οι πράξεις ενός άνδρα τον ακολουθούν όπου κι αν πάει, με τη μορφή της ιστορίας. Είναι ένας κόσμος οδύνης, απώλειας, εξάρτησης, εκρήξεων βίας και αγαλλίασης μοιρολατρίας και μοιραίων αντιφάσεων, συναρπαστικών αλμάτων στο άγνωστο και, τέλος, ένας κόσμος θανάτου ενός ηρωικού θανάτου κάτω από το άπλετο φως της μέρας και υπό το βλέμμα θεών και ανθρώπων. Γι αυτόν το θάνατο έπρεπε να ασκεί και να προετοιμάζει καθημερινά τη σκληραγωγημένη ψυχή και το σώμα του. * * * 12

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 13 Λ ΥΤΡΑ Μια αύρα τού χαϊδεύει το μέτωπο. Πέρα μακριά, εκεί όπου βαθαίνει ο κόλπος, τα μικρά κύματα αγριεύουν, φουσκώνουν, μετά σκάνε και καινούργια κύματα τα αντικαθιστούν και το θέαμα επαναλαμβάνεται μπροστά στα μάτια του, και θα επαναλαμβάνεται αέναα, είτε είναι εκεί για να το παρακολουθεί είτε όχι: αυτό συνειδητοποιεί. Στο μακροπρόθεσμο πεδίο του χρόνου, ο ίδιος μπορεί να μην υπάρχει πια. Αυτό που ατενίζει είναι ο χρόνος, όχι ο χώρος. Εννέα χρόνια τώρα, εννέα ολόκληρους χειμώνες και καλοκαίρια, τα ατελείωτα στίφη τους βρίσκονται εγκλωβισμένα εδώ στην ακτή, Έλληνες από κάθε πατριά και βασίλειο, από το Άργος, τη Σπάρτη και τη Βοιωτία, από την Εύβοια, την Κρήτη, την Ιθάκη, την Κω και τα άλλα νησιά όπως έχει έρθει κι αυτός μαζί με τους άνδρες του, τους Μυρμιδόνες, από τη Φθία. Μέρες, χρόνια, η μια εποχή να διαδέχεται την άλλη ένα μεταβατικό στάδιο χωρίς τέλος, στη διάρκεια του οποίου πρέπει να κρατάς τα όπλα σου φροντισμένα και τον καλύτερο εαυτό σου σε ετοιμότητα, σαν τεντωμένη χορδή τόξου, με παρατεταμένα διαστήματα απραξίας, νευρικότητας και υπομονετικής αναμονής, τα οποία διακόπτουν επαίσχυντοι καβγάδες και άνανδροι κομπασμοί και κουβέντες. Τέτοια ζωή είναι θάνατος για το πνεύμα του πολεμιστή. Το οποίο για να μπορέσει να αντέξει στην κορύφωση έχει ανάγκη από δράση την κλαγγή των 13

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 14 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ όπλων που διευθετεί γρήγορα μια διένεξη κι ύστερα στέλνει τον πολεμιστή πίσω στα χωράφια αναζωογονημένο, για να ξαναγίνει καλός αγρότης. Ο πόλεμος θα πρέπει να διεξάγεται αστραπιαία, αποφασιστικά. Τριάντα μέρες το πολύ, τις βδομάδες που μεσολαβούν ανάμεσα στους καινούργιους ανοιξιάτικους βλαστούς και στο θερισμό, μόλις το καλαμπόκι ξεραθεί αρκετά και είναι ώριμο για το δαυλί του εισβολέα κατόπιν, ο άνδρας πρέπει να επιστρέφει στη ρουτίνα των κοπαδιών και της αγροτικής ζωής. Στην καθημερινότητα της δουλειάς και σε ό,τι τη συνοδεύει τη σπορά, το όργωμα και την αποθήκευση των γεννημάτων. Να φοράει τα παλιά του σανδάλια και να περιπλανιέται ανάμεσα στα ξερόκλαδα που έ χουν απομείνει στους ηλιοψημένους αγρούς, απολαμβάνοντας το άρωμα του άγριου δυόσμου κατάχαμα. Να τεμπελιάζει καθισμένος στη σκιά, ανταλλάσσοντας αθώα κουτσομπολιά, κι ενώ οι μύγες βουίζουν και ο ιδρώτας κυλάει από τις μασχάλες του, να ακούει τις ατελείωτες αντιδικίες να απονέμει δικαιοσύνη στη δική του γη. Να κλαδεύει τα λιόδεντρα και να παρατηρεί, καθώς περνούν οι μήνες, την κοιλιά μιας φοράδας να φουσκώνει ή το πρώτο χλωρό φυλλαράκι να ξεφυτρώνει από το χώμα. Να σημειώνει στο κούφωμα της πόρτας πόσο ψήλωσε ο γιος του από πέρυσι. Αυτά τα εννέα χρόνια του πολέμου, ο δικός του 14

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 15 Λ ΥΤΡΑ γιος, ο Νεοπτόλεμος, μεγάλωνε μακριά, στο σπίτι του παππού του, χωρίς αυτόν. Μέρες, βδομάδες, η μια εποχή να διαδέχεται την άλλη. Ο ήλιος ανεβαίνει τώρα. Με μια απότομη κίνηση, ο άνδρας σηκώνεται όρθιος. Στέκεται για μια τελευταία στιγμή πλημμυρισμένος από σκέψεις το μυαλό του, ακόμα και σε κατάσταση αδράνειας, είναι το πιο δραστήριο κομμάτι του. Στη συνέχεια, με το κεφάλι κατεβασμένο, τυλιγμένος σφιχτά στο μανδύα του, αρχίζει να ανηφορίζει την απότομη παραλία με κατεύθυνση το στρατόπεδο. Στον αέρα ακούγεται ένα σύριγμα τόσο στριγκό, θαρρείς κι ακούς πνεύματα να σφυρίζουν. Έρχεται από τα άρμενα των πλοίων που έφτασαν πρόσφατα και λικνίζονται αγκυροβολημένα κοντά στην ακτή τα υπόλοιπα είναι τραβηγμένα σε βάσεις από πευκόξυλο κατά μήκος της αμμουδιάς. Υπάρχουν πάνω από χίλια τέτοια πλοία. Τα ιστία τους, με φόντο το μουντό ουρανό, είναι σαν δάσος που μεταφέρθηκε εκεί με μαγικό τρόπο. Από την πολύμηνη παραμονή τους στη στεριά, τα σκαριά έχουν ξασπρίσει σαν κόκαλα. Εκτείνονται σε μια γραμμή ως το στρατόπεδο, δη μιουρ γώντας παράλληλα το τείχος του προς τη μεριά της θάλασσας. Βαδίζει γρήγορα τώρα, κάνει κρύο όπου δεν πέ- 15

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 16 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ φτει ο ήλιος. Έτσι όπως ανηφορίζει με κόπο την απότομη παραλία, η περπατησιά του θυμίζει μεθυσμένο. Τα σανδάλια του γλιστρούν πάνω στα βότσαλα, μερικά από τα οποία είμαι μεγάλα και λεία σαν αυγά πάπιας. Ανάμεσά τους, χρυσοκάστανα φύκια υγρά ακόμα από το κύμα. Όταν προσπερνάει και το τελευταίο πλοίο που βρίσκεται στην ακτή, σταματάει και ατενίζει για ώρα πέρα τον κόλπο. Η θάλασσα, πυρακτωμένη, απλώνεται επίπεδη ως τον ορίζοντα. Τόσο συμπαγής και α - βαθής, τόσο δελεαστική, ώστε μπορεί κανείς να μπει στον πειρασμό να κάνει στροφή επιτόπου και να δοκιμάσει να περπατήσει πάνω της. Και μόνο όταν ανοίξει και τον καταπιεί θα ανακαλύψει ότι εξαπατήθηκε από μια ιδιοτροπία της φύσης. Το δικό του τέλος όμως δεν θα είναι στη θάλασσα. Θα έρθει εδώ στην ακτή, πάνω στα κοφτερά κοχλάδια, ή εκεί έξω στην πεδιάδα. Αυτό είναι καθορισμένο, αναπόφευκτο. Το έχει αποδεχτεί με τη θεο - σεβή μοιρολατρία των ηλικιωμένων, κι ας ξέρει ότι ο ίδιος δεν θα προλάβει να γεράσει. Εντούτοις μέσα του συνυπάρχει και ο νέος άνδρας που είναι στην πραγματικότητα κι αυτός ο νέος άνδρας αντιστέκεται, και η καταπιεσμένη οργή ετούτης της αντίστασης τον ωθεί κάθε πρωί να περιδιαβάζει την ακτή. Δεν είναι μόνος. Τον συνοδεύουν τα φαντάσματά του. 16

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 17 Λ ΥΤΡΑ Ο Πάτροκλος, επιστήθιος φίλος και σύντροφος των παιδικών του χρόνων. Ο Έκτορας, άσπονδος εχθρός. Ο Πάτροκλος, ένα αγόρι τρία χρόνια μεγαλύτερο κι ένα κεφάλι ψηλότερο από τον ίδιο, είχε εμφανιστεί απροειδοποίητα ένα απόγευμα στην αυλή του πατέρα του. Με λεπτό σφιγμένο πιγούνι και μέλη δυσανάλογα μεγάλα για την ηλικία του, είχε ήδη την κοψιά του άνδρα που θα γινόταν. Ο Αχιλλέας κυνηγούσε σ ένα φαράγγι πέρα από το ανάκτορο του πατέρα του. Είχε σκοτώσει ένα λαγό. Προαναγγέλλοντας το κατόρθωμά του με θριαμβευτικές κραυγές, μπήκε χοροπηδώντας στο προαύλιο για να δείξει στον πατέρα του τι είχε πιάσει. Δέκα χρόνων. Μακρυμάλλης, νευρώδης, μαυρισμένος από τον ήλιο της Φθίας. Ατίθασος. Η ψυχή του δεν είχε στεριώσει ακόμα μέσα του. Ο Πηλέας θύμωσε από την ενόχληση. Γύρισε να επιπλήξει το αγόρι, αλλά μαλάκωσε όταν είδε το λόγο. Έκανε νόημα στον Αχιλλέα να καθίσει ήσυχος. Κατόπιν, με μια απολογητική χειρονομία Βλέπετε τι τρέχει, είμαι κι εγώ στοργικός πατέρας ζήτησε συγγνώμη από τον επισκέπτη του, τον Μενοίτιο, βασιλιά των Οπούντιων Λοκρών, για την αθέλητη διακοπή. Ο Αχιλλέας, ασθμαίνοντας ακόμα από το τρέξιμο 17

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 18 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ μες στους αγρούς, αποφάσισε να φανεί υπομονετικός. Στην αρχή στεκόταν νωθρά, μεταφέροντας το βάρος του από το ένα πόδι στο άλλο, περιμένοντας να τελειώσει ο πατέρας του με τον επισκέπτη, για να κερδίσει πάλι την προσοχή του. Δεν υποψιαζόταν πόσο σημαντική θα αποδεικνυόταν αυτή η μέρα για τη ζωή του υπέθετε ότι το πιο σημαντικό πράγμα ήταν ο λαγός που έσταζε αίμα, κρεμασμένος από το χέρι του. Η ιστορία που έπρεπε να διηγηθεί ο Μενοίτιος ήταν τρομακτική. Το αγόρι με τα μεγάλα χέρια και πόδια ήταν ο γιος του, ο Πάτροκλος. Πριν από δέκα μέρες, πάνω στον καβγά για μια παρτίδα πεσσών, είχε χτυπήσει και είχε σκοτώσει ένα συμπαίκτη του, το δεκάχρονο γιο του αξιωματούχου της βασιλικής αυλής Αμφι - δάμαντα. Ο Μενοίτιος ζητούσε άσυλο στη Φθία για το γιο του, τον οποίο βάραινε το αίμα του νεκρού παιδιού. Ο δύστυχος άνδρας, εμβρόντητος ακόμα από το πώς γίνεται, μέσα σε μια στιγμή, να τιναχτούν στον αέρα και να καταστραφούν τόσο πολλές ζωές, τους περιέγραψε με σπασμένη φωνή το μοιραίο πρωινό. Δύο παιδιά καθισμένα οκλαδόν στη σκιά μιας κιονοστοιχίας γελούν απορροφημένα και παίζουν με πάθος. Κοροϊδεύουν το ένα το άλλο, όπως κάνουν πάντοτε τα αγοράκια. Σηκώνουν τα μάτια για να 18

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 19 Λ ΥΤΡΑ παρακολουθήσουν την καμπύλη που διαγράφουν οι πεσσοί στον αέρα, χωρίς να περιμένουν τίποτα ασυνήθιστο. Για μια ατελείωτη στιγμή, οι βόλοι αιωρούνται στο υψηλότερο σημείο της τροχιάς τους λες και ο πατέρας που αφηγείται κατηφής τα γεγονότα αφήνει ένα περιθώριο, μήπως ετούτη τη φορά μία ανώτερη δύναμη επέμβει και, με τη δεσποτική αδιαφορία εκείνων που έχουν απεριόριστη εξουσία στον κόσμο της συγκυρίας και του τυχαίου, αντιστρέψει αυτό που επρόκειτο να συμβεί. Η σιωπή βαραίνει κι άλλο. Ακόμα και τα τζιτζίκια έχουν διακόψει το τερέτισμά τους. Το αγόρι που κρίνεται η μοίρα του ακούει με μισάνοιχτα χείλη, σχεδόν δεν ανασαίνει όπως όλοι οι υπόλοιποι, έχει χαθεί στην ιστορία, σαν να την ακούει πρώτη φορά και δεν γνωρίζει ακόμα το τέλος της. Ο Αχιλλέας στέκεται μαγεμένος κι αυτός. Σαν κοιμισμένος που βρέθηκε κατά λάθος στο όνειρο ενός άλλου, βλέπει τι πρόκειται να συμβεί, αλλά δεν μπορεί ούτε να κινηθεί, ούτε να φωνάξει για να το εμποδίσει. Το δεξί του χέρι είναι τόσο βαρύ (έχει ξεχάσει το λαγό), ώστε ίσως δεν το ξανασηκώσει ποτέ. Το πλήγμα θα έρθει από στιγμή σε στιγμή. Ο μικρός Πάτροκλος κατεβάζει το κεφάλι του στο στήθος, τα πυκνά φρύδια του σμίγουν από προσδοκία, λίγο σάλιο γυαλίζει στο πάνω χείλος του, και 19

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 20 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ για πρώτη φορά ο Αχιλλέας συναντάει τη ματιά του. Ο Πάτροκλος τον κοιτάζει. Το πλήγμα βρίσκει τον στόχο, ακαριαία. Και το αγόρι, με τα διαυγή μάτια του καρφωμένα ακόμα στον Αχιλλέα, το υπομένει. Μ ένα αδιόρατο τίναγμα των ώμων, μια σχεδόν ανεπαίσθητη αναπνοή. Ο Αχιλλέας είναι ζαλισμένος, λες και δέχτηκε ο ίδιος το πλήγμα. Γυρίζει γρήγορα στον πατέρα του, από το λόγο του οποίου εξαρτώνται τόσο πολλά. Αλλά ο μικρός Αχιλλέας δεν θα χρειαστεί να παρακαλέσει τον πατέρα του. Ο Πηλέας έχει συγκινηθεί εξίσου από το θέαμα του αγοριού που φέρει το σημάδι του απόβλητου, το στίγμα του φονιά, το οποίο στέκεται παράμερα, σχεδόν στο πουθενά, περιμένοντας να γίνει πάλι δεκτό στη συντροφιά των ανδρών. Το ζήτημα τακτοποιήθηκε. Ο Πάτροκλος θα γινόταν ο θετός αδελφός του, και ο κόσμος του Αχιλλέα ανασυγκροτήθηκε γύρω από καινούργιο επίκεντρο. Για πρώτη φορά φάνηκε η αληθινή ψυχή του, ο εαυτός που υπήρχε εν σπέρματι ως τότε. Ήταν σαν να χρεια - ζόταν εξαρχής αυτό το άλλο μισό, για να μπορέσει να γίνει πλήρως ο εαυτός του. Έκτοτε, δεν μπορούσε να διανοηθεί να δοκιμάσει τίποτα στη ζωή του αν δεν το ενέκρινε πρώτα ο Πάτροκλος κι αν δεν το μοιραζόταν μαζί του. 20

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 21 Λ ΥΤΡΑ Οι σχέσεις μεταξύ τους δεν ήταν πάντοτε ομαλές. Υπήρχαν φορές που ο Πάτροκλος γινόταν απρόσιτος, διότι ήταν εύθικτος και δεν ξεχνούσε ότι, παρόλη την αδελφική αγάπη του Αχιλλέα, ο ίδιος δεν ήταν παρά ένας αυλικός, μέλος του υπηρετικού προσωπικού. Τον έπιανε η περηφάνια του και κλεινόταν στον εαυτό του, κουβαλώντας έναν πόνο που δεν μαλάκωνε εύκολα. Ο Αχιλλέας διέκρινε τότε στο συννεφιασμένο πρόσωπό του εκείνο που τον είχε εντυπωσιάσει τόσο όταν αντάλλαξαν την πρώτη ματιά: το αλαφιασμένο βλέμμα που είχε αιχμαλωτίσει την ψυχή του πριν μάθει καν ότι έχει ψυχή. Κι έφτανε στα αυτιά του ξανά αυτό που άκουγε ο Πάτροκλος, λες και ήταν δική του η ανάμνηση: το ακαριαίο πλήγμα, καθώς δύο ζωές συγκρούονταν και άλλαζαν αμετάκλητα. Όχι, έλεγε ο Αχιλλέας στον εαυτό του, δεν ήταν παρούσες δύο αλλά τρεις ζωές στο περιστατικό. Επειδή κάθε φορά που ο Πάτροκλος ξαναζούσε ε- κείνη τη στιγμή ήταν και ο Αχιλλέας εκεί. Κρατώντας την ανάσα του, παραζαλισμένος, πετρωμένος και με την ψυχή στο στόμα, κοιτούσε υπνωτισμένος το μικρό γιο του Αμφιδάμαντα, το πρόσωπο του οποίου δεν είχε δει ποτέ, να παραμερίζει για να κάνει χώρο και σ αυτόν. Το σκεφτόταν συχνά εκείνο το αγόρι. Είχαν ενωθεί αδιάρρηκτα. Αλλά με δυσοίωνο τρόπο, σάρκα με φάντασμα. Όπως, με την επέμβαση της ίδιας ανώτε- 21

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 22 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ ρης δύναμης και την ίδια στιγμή, αλλά με διαφορετικό τρόπο, είχε ενωθεί και με τον Πάτροκλο. Το τέλος, όταν έφτασε, ήταν αιφνίδιο, αν και όχι τελείως αναπάντεχο. Μετά από βδομάδες εκεχειρίας, ο πόλεμος είχε ξαναρχίσει με καινούργια θηριωδία. Στην αρχή, περιοριζόταν σε μεμονωμένες αψιμαχίες, όταν όμως έγινε γνωστό ότι είχε ξεσπάσει διχόνοια ανάμεσα στους Έλληνες και ο τρομερός Αχιλλέας είχε αποσύρει τις δυνάμεις του, κλιμακώθηκε σε γενική επίθεση. Ο Έκτορας, σφυροκοπώντας τους Έλληνες απ όλες τις πλευρές, πολιορκούσε επικίνδυνα τα τείχη του στρατοπέδου, προσπαθώντας να ανοίξει δρόμο προς τα ελληνικά πλοία. Οι Έλληνες βρίσκονταν σε απελπιστική θέση. Την ίδια απελπισία ένιωθε και ο Πάτροκλος. Αποκλεισμένος από τη μάχη εξαιτίας της διένεξης του Αχιλλέα με τους στρατηγούς, πηγαινοερχόταν με αγωνία από τη μια άκρη του στρατοπέδου στην άλλη, μαθαίνοντας τα νέα για το θάνατο του ενός και το σοβαρό τραυματισμό του άλλου αγαπημένου συστρατιώτη. Δεν έλεγε τίποτα, αλλά ο Αχιλλέας καταλάβαινε ότι η άδολη καρδιά του φίλου του διχαζόταν ανάμεσα στην παλιά και βαθιά αγάπη που τους έδενε η οποία ως τώρα δεν είχε αμφισβητηθεί ποτέ 22

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 23 Λ ΥΤΡΑ και σε μια αμφιβολία που έφτανε να γίνει ντροπή. Βλέπει την αδιαφορία μου για τη μοίρα των Ελλήνων σαν όνειδος στην τιμή μου και στη δική του την τιμή, σκεφτόταν ο Αχιλλέας. Γνώριζε κάθε πτυχή της ψυχής του Πατρόκλου πώς να μην τη γνωρίζει μετά από τόσα χρόνια φιλίας; αλλά δεν θα επέτρεπε στον εαυτό του να επηρεαστεί. Ο Πάτροκλος παρουσιάστηκε τελικά στη σκηνή του Αχιλλέα και κάθισε, βλοσυρός, αμίλητος και αλλόφρων, σ ένα σκαμνί κοντά στην είσοδο, σε περίβλεπτη θέση. Κάθισε και περίμενε. Ο Αχιλλέας, αγανακτισμένος που ο Πάτροκλος τον επέκρινε σιωπηλά και του ζητούσε εξηγήσεις, τον αγνόησε παριστάνοντας τον πολυάσχολο. Κάθε λεπτό αποξένωσης ανάμεσά τους ήταν βασανιστήριο για τον ίδιο. Το δίκιο ήταν με το μέρος του στη διένεξή του με τον Αγαμέμνονα, ο στρατηγός είχε θίξει την περηφάνια του. Έπρεπε να επιχειρηματολογήσει πάλι γι αυτό; Ο Αγαμέμνονας, άνθρωπος φύσει ματαιό - δοξος και εριστικός, αλλά ίσως κι επειδή ανέκαθεν ζήλευε την απήχηση που είχε ένας νεότερος άνδρας στις ελληνικές δυνάμεις, τον είχε προσβάλει δημόσια. Οι στρατηγοί τού είχαν προσφέρει ως λάφυρο πολέμου μια αιχμάλωτη σκλάβα, τη Βρισηίδα, και, στο διάστημα που έμεινε μαζί του, ο Αχιλλέας είχε αρχίσει να την αγαπάει. Στο μεταξύ, ο Αγαμέμνονας ανα- 23

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 24 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ γκάστηκε να επιστρέψει τη Χρυσηίδα, το δικό του λάφυρο, όταν οι δικοί της την εξαγόρασαν. Τότε ο αρχιστράτηγος, με τον αυταρχικό τρόπο που τον διέκρινε, ζήτησε τη Βρισηίδα. Ο Αχιλλέας αρνήθηκε φυσικά, εξίσου απότομα. Και όταν ο Αγαμέμνονας, εξαγριωμένος από την άρνηση, του έβαλε τις φωνές μαινόμενος και τον επέπληξε με άξεστο τρόπο, έχασε κι αυτός την ψυχραιμία του και, καταφέρνοντας με δυσκολία να συγκρατηθεί και να μην τον χτυπήσει, έφυγε οργισμένος από τη σύναξη των Ελλήνων, κλείστηκε στη σκηνή του, αρνούμενος κάθε περαιτέρω επαφή, και απέσυρε τα στρατεύματά του από τη μάχη. Οι Έλληνες στρατηγοί είχαν την αποκλειστική ευθύνη για όσα υπέφεραν τώρα. Η συμπεριφορά τους δεν έθιγε μόνο τον ίδιο προσωπικά ήταν μια σκανδαλώδης προσβολή προς τους άνδρες του, μεταξύ των οποίων και ο Πάτροκλος, προς τον πατέρα του τον Πελία και προς την πατρίδα τους τη Φθία. Φυσικά καταλάβαινε πολύ καλά τι ήθελε να πετύχει ο Πάτροκλος με τα κατεβασμένα μούτρα, και τον είχε ανεχτεί για αρκετό διάστημα. Δεν είχε συνηθίσει όμως να συγκρατεί τα συναισθήματά του απέναντι στον Πάτροκλο και υπερίσχυσαν τελικά ο θυμός και η απογοήτευσή του. «Αφού όλες αυτές οι καταστροφές σε πονούν τόσο πολύ, Πάτροκλε» ξέσπασε και βρόντηξε «γιατί δεν πας εσύ να σώσεις τους Έλληνες;». 24

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 25 Λ ΥΤΡΑ «Θα πάω, αφού αρνείται να το κάνει ο γενναίος Αχιλλέας» του ανταπάντησε ο Πάτροκλος. Και με το χέρι στο ξίφος πετάχτηκε όρθιος. Στα μάτια του γυάλιζαν δάκρυα. Πάγωσαν τότε τρομαγμένοι και οι δύο απ αυτό που είχε ειπωθεί. Ο Αχιλλέας έτρεμε πολύ περήφανος για να παραδεχτεί, ακόμα και σ αυτό τον άνδρα που ήταν ο μισός εαυτός του, ότι ίσως είχε άδικο, ένιωσε βαθιά πληγωμένος, συντετριμμένος. Πότε ήταν η τελευταία φορά που είχαν καβγαδίσει έτσι με τον Πάτροκλο; Ποια ήταν η τελευταία φορά που είχε δει το φίλο του να κλαίει; Τα δάκρυα ήταν γι αυτόν, το καταλάβαινε, τα ένιωθε καυτά στο δικό του το λαιμό. Και, ακόμα πιο πολύ, γι αυτό το θλιβερό ρήγμα ανάμεσά τους. «Πάτροκλε» ψιθύρισε και γύρισε από την άλλη. «Αχιλλέα, άφησέ με να πάω» τον ικέτευσε ο Πάτροκλος, ψιθυριστά κι αυτός, παρότι ήταν μόνοι. «Άφησέ με να πάω και να πάρω τους Μυρμιδόνες μαζί μου. Δάνεισέ μου την πανοπλία σου. Μόλις οι Τρώες δουν την περικεφαλαία και την ασπίδα σου, θα νομίσουν ότι ο Αχιλλέας επέστρεψε στο πεδίο της μάχης, θα υποχωρήσουν και θα δώσουν στους δικούς μας μιαν ανάσα. Αχιλλέα, σε ικετεύω». Ο Αχιλλέας συμφώνησε χωρίς να το καταλάβει, παρά τις επιφυλάξεις του, νιώθοντας ξαφνικά να έχει στραγγίσει από θέληση. Όταν ο Πάτροκλος, μετά 25

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 26 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ από πολλές μέρες ψυχρότητας, τον έσφιξε στο στήθος του σ ένα χαρούμενο ξέσπασμα συμφιλίωσης, πίστεψε για μια στιγμή ότι όλα θα εξελίσσονταν όπως είχε προβλέψει ο φίλος του, ότι θα άλλαζαν προς το καλύτερο. Και όταν εκείνος στάθηκε μπροστά του χαμογελαστός, οπλισμένος αλλά χωρίς την περικεφαλαία του ακόμη, έχοντας επιστρέψει στον παλιό καλό εαυτό του παρότι η πανοπλία που φορούσε δεν ήταν δική του, ο Αχιλλέας τού χαμογέλασε κι αυτός, αν και η ευεξία που του μετέδωσε ο ενθουσιασμός και η ικμάδα του αγαπημένου του φίλου, η αυτοπεποίθηση και το κέφι του πολεμιστή που είναι έτοιμος για τη μάχη, δεν κράτησε πολύ. Όταν έμεινε μόνος στη σκηνή του, κουλουριάστηκε σαν μωρό, ταραγμένος, βαρύς όπως είναι κανείς λίγο πριν τον πάρει ο ύπνος άκουσε μια κραυγή να υψώνεται στον αέρα από τους συγκεντρωμένους Έλληνες: το όνομά του «Αχιλλέα!», μετά τον απόηχό του από τις γραμμές των Τρώων, ένα υπόκωφο μουρμουρητό σαν τον άνεμο που δυναμώνει. Νιώθοντας κούφιος κι άδειος, λες και το συμπαγές στήθος και τα μέλη του δεν είχαν υλική υπόσταση, σηκώθηκε όρθιος και, τρεκλίζοντας λίγο, βγήκε έξω για να δει μόνος του τι επρόκειτο να επακολουθήσει. Πέρα στην ακτινοβόλα πεδιάδα, διαγραφόταν η σιλουέτα ενός άνδρα ο οποίος είχε τη δική του εξω- 26

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 27 Λ ΥΤΡΑ τερική εμφάνιση και τις δικές του κινήσεις στεκόταν μόνος ανάμεσα στους δυο στρατούς, φορώντας τη δική του εξάρτυση, το θώρακα και τις περικνημίδες, και σήκωνε ψηλά την ασπίδα του που ήταν στολισμένη με καρφιά. Όταν οι Έλληνες φώναξαν για δεύτερη φορά το όνομά του, ο άνδρας γύρισε προς το μέρος τους. Τίναξε ψηλά το δεξί του μπράτσο και σήκωσε την αστραφτερή ασπίδα. Ακολούθησε η επίθεση, ένας εκκωφαντικός θόρυβος από τραχιές ανάσες και κλαγγές μετάλλων. Ξίφη, κεφάλια, ώμοι παντού. «Πάτροκλε!» φώναξε, αλλά σιωπηλά, η κραυγή του πνίγηκε μέσα στα βάθη και στις κόχες του κρανίου του από το δαιμονισμένο κρότο που κάνει ο χαλκός πάνω στο σφυρήλατο χαλκό. Κι ύστερα είδε την περικεφαλαία με το λοφίο από αλογότριχες και τα φτερά τη δική του περικεφαλαία, από την οποία τον ξεχώριζαν όλοι οι άνδρες στην Τροία, Έλληνες και Τρώες να πέφτει ξαφνικά από το κεφάλι του Πατρόκλου, σαν να την είχε αρπάξει αόρατο χέρι (οι θεοί πάλι, το δεύτερο χτύπημά τους!). Και τον Πάτροκλο, με το στόμα ανοιχτό από κατάπληξη, να κάνει ένα βήμα πίσω, μετά να τρεκλίζει και να σωριάζεται στη γη. Είχε θρηνήσει τον Πάτροκλο. Είχε θρηνήσει χωρίς καμία αναστολή. Καθισμένος οκλαδόν στη γη, λικνι- 27

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 28 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ ζόταν πέρα δώθε μέσα στην οδύνη του, ρίχνοντας χούφτες χώμα στο κεφάλι του. Δύο μέρες αργότερα, τον επισκέφτηκε το φάντασμα του Πατρόκλου, ολόιδιο όπως στη ζωή. Πήγε και τον βρήκε εκεί όπου ήταν ξαπλωμένος χώρια από τους άλλους, κουλουριασμένος σαν παιδί στην αμμουδιά, πάνω στις στρογγυλεμένες πέτρες που μύριζαν νοτισμένα φύκια, τη μυρωδιά της μητέρας του. Η γνωστή φωνή τού μίλησε τρυφερά, σκεπάζοντας τον ασταμάτητο λυγμό των κυμάτων ο Πάτροκλος τον ικέτεψε να πάψει να τον καλεί τόσο θλιβερά να θάψει το σώμα του γρήγορα με τις πρέπουσες τελετές και να αφήσει επιτέλους το πνεύμα του να φύγει για να βρει το δρόμο προς το βασίλειο των νεκρών. Από εκείνη τη νύχτα, όσο κι αν τον περίμενε ο Αχιλλέας άγρυπνος στο αχυρόστρωμά του συγκρατώντας τον εαυτό του για να μην τον φωνάξει ο Πάτροκλος δεν ξαναγύρισε. Τα οστά του τα δώδεκα μακριά οστά, το καμένο κρανίο, μια χούφτα υπολείμματα που συγκεντρώθηκαν από τις στάχτες της πυράς του βρίσκονται τώρα στη φαρδιά τεφροδόχο, στον τύμβο που ύψωσε ο Αχιλλέας στη μνήμη του φίλου του. Εκεί όπου, εν καιρώ, θα έμπαινε και η δική του στάχτη. «Λίγο ακόμα, Πάτροκλε» ψιθυρίζει. «Μ ακούς; Σύντομα πλέον. Σύντομα». Πρώτα όμως έπρεπε να τιμωρήσει το δολοφόνο 28

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 29 Λ ΥΤΡΑ του Πατρόκλου, σε μια τελευταία αναμέτρηση κάτω από τα τείχη της Τροίας. Ο Έκτορας φορούσε την πανοπλία που είχε βγάλει από το σώμα του Πατρόκλου την πανοπλία του Αχιλλέα. Τη φορούσε για να τον περιγελάσει: την περικεφαλαία με το λοφίο από αλογότριχες και τα φτερά, τη χάλκινη εξάρτυση που κρεμόταν από τους ώμους του, τις περικνημίδες με τις ασημένιες πόρπες στον αστράγαλο και το γόνατο. Η μονομαχία με τον Έκτορα, μ έναν εχθρό αρματωμένο μ αυτή την πανοπλία, σε μια αντιπαράθεση εκ του συστάδην με τα ξίφη η οποία κράτησε μία ώρα, προσπαθώντας να αποφύγει ή να προβλέψει τα χτυπήματα του αντιπάλου, πότε με το ένα κόλπο και πότε με το άλλο, αναζητώντας το μοναδικό εκτεθειμένο σημείο του θώρακα, το ο ποίο ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά τον οισοφάγο, εκεί όπου η κλείδα δίνει τη θέση της στη μαλακή σάρκα του λαιμού, ήταν σαν να προσπαθούσε να ξεγελάσει ή να προλάβει τη σκιά του, και να πετύχει, πέρα από τον Έκτορα, τον εαυτό του. Και όταν σκότωσε τον Έκτορα τελικά, ντυμένο με τη δική του πανοπλία, ήταν σαν να παρακολούθησε για δεύτερη φορά την εξωπραγματική αναπαράσταση του δικού του θανάτου. Φυλαγόταν και ελισσόταν, βρήκε το σημείο και, 29

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 30 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ βλοσυρός αλλά χαμογελώντας κρυφά, βύθισε εκεί το βαρύ ξίφος. Ο Έκτορας, με μάτια ορθάνοιχτα από δυσπιστία, άφησε το ξίφος του, άπλωσε το χέρι του και έσφιξε μέσα στη γροθιά του τη γροθιά του Αχιλλέα. Καθώς από το μέτωπό του κυλούσε καυτός ο ιδρώτας και κάθε μυς του πήχη του σφιγγόταν σε μια ύστατη πράξη απείθειας, η ματιά του καρφώθηκε στο βλέμμα του Αχιλλέα. Ο Αχιλλέας γρύλισε και έχωσε το ξίφος ακόμα πιο βαθιά, ρίχνοντας όλο το βάρος του κορμιού του σ αυτή την ώθηση. Χωρίς βάρος ο ίδιος. Όλη η σωματική ζωώδης ρώμη του είχε συγκεντρωθεί τώρα στη λεπίδα, καθώς την πίεζε όλο και πιο βαθιά. Για μια ακινητοποιημένη, παρατεταμένη στιγμή, οι δύο άνδρες ενώθηκαν σε ένα ισοσκελές τρίγωνο κατεργασμένου χαλκού. Γονατιστός μέσα στη σκόνη, ο Έκτορας σήκωσε ψηλά τα μάτια και κοίταξε τον Αχιλλέα, κρατώντας ακόμα σφιχτά τη γροθιά του. Παρά το θανάσιμο τραύ μα που είχε δεχτεί, ανεπηρέαστος από την παλιά έχθρα και με σχεδόν αδελφικό ενδιαφέρον, ξόδεψε την τελευταία του ανάσα για να μιλήσει στον Αχιλλέα. Δύο άνδρες, για τους οποίους η στιγμή ήταν ιερή. Σε μια συνάντηση η οποία εξαρχής ήταν ο σαφής στόχος της ζωής τους και το έσχατο επίτευγμά τους. Σαν άνδρας προς άνδρα, αλλά απρόσωπα. Έτσι ο Αχιλ - 30

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 31 Λ ΥΤΡΑ λέας, σκύβοντας κοντά, ένιωσε ένα ρίγος να τον διαπερνάει μόλις αντελήφθη την ακριβή στιγμή που έσβησε η ανάσα του Έκτορα και αντικαταστάθηκε από τη φωνή ενός θεού. «Δεν θα ζήσεις πολύ μετά από μένα, Αχιλλέα» ψιθύρισε η φωνή. Κατόπιν: «Ελάχιστες μέρες σού απομένουν για να περπατήσεις πάνω στη γη. Για να φας και να μιλήσεις με τους συντρόφους σου και να απολαύσεις τις χαρές των γυναικών. Ήδη, πέρα μακριά στο ανάκτορο του πατέρα σου στη Φθία, ετοιμάζονται να θρηνήσουν». Ο Αχιλλέας, σκύβοντας πάνω από το σπαθί του για να ακούσει τον τελευταίο ψίθυρο του Έκτορα, ένιωσε το ψηλό κορμί του αντιπάλου του να ταλαντεύεται μια στιγμή, μετά να κλονίζεται. Παρασυρμένο από το ίδιο του το βάρος, κι ενώ το αίμα ανάβλυζε από το απαλό σημείο ανάμεσα στο λαιμό και την κλείδα, το κορμί του Έκτορα αποσπάστηκε από τη λεπίδα και κύλησε αργά προς τα πίσω. Και ο Αχιλλέας τρέκλισε προς στιγμή. Ένιωσε την ψυχή του να αλλάζει χρώμα. Στεκόταν με το αίμα να λιμνάζει στα πόδια του, όρθιος και θριαμβευτής κάτω από τον ήλιο, αλλά το πνεύμα του ξεκινούσε τη δική του, καθοδική πορεία, πλησιάζοντας στα όρια μιας άγνωστης περιοχής. Το πνεύμα του δίστασε όσο διαρκεί ένας χτύπος της καρδιάς, μετά συνέχισε. Πόσο χρόνο πέρασε σ εκείνο το μισοσκότεινο βα- 31

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 32 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ σίλειο δεν θα το μάθαινε ποτέ. Ένα άλλο, πιο ανυποχώρητο κομμάτι του εαυτού του βρήκε το δρόμο της επιστροφής ακίνητος στη θέση του, ασυγκίνητος, παρακολούθησε τους Μυρμιδόνες του να σχηματίζουν έναν κλοιό γύρω από το πτώμα του Έκτορα και να το γδύνουν εξάρτυση, θώρακα, περικνημίδες μέχρι που απέμεινε μ ένα κοντό ιμάτιο μόνο, λερωμένο από ιδρώτα, σχισμένο και μουσκεμένο από αίμα, το αίμα του Έκτορα. Στη συνέχεια, τους παρακολούθησε τον ένα μετά τον άλλο να βυθίζουν τα ξίφη τους, χωρίς πάθος αλλά και χωρίς έλεος, στην απροστάτευτη σάρκα του Έκτορα. Κάθε φορά που κάρφωναν το ξίφος τους, φώναζαν το όνομά του Αχιλλέα, για να το ακούσουν όλοι όσοι παρακολουθούσαν από τα τείχη της Τροίας, αλλά για να το ακούσει και ο Έκτορας, σε όποιο σημείο βρισκόταν στην πορεία του για τον Κάτω Κόσμο, και να κοιτάξει πένθιμα πίσω. Ο Αχιλλέας παρακολουθούσε. Σαν πεθαμένος και ο ίδιος. Χωρίς να νιώθει τίποτα. Όταν οι άνδρες του τέλειωσαν και έκαναν ένα βήμα πίσω, ο Αχιλλέας συνήρθε και πλησίασε το σώμα. Στάθηκε κοιτάζοντάς το. Μετά, βγάζοντας το μαχαίρι από τη ζώνη του, έπεσε στο ένα γόνατο και, γοργά, σαν να γνώριζε από πάντοτε τι έμελλε να κάνει, έκοψε τον ένα μετά τον άλλο τους τένοντες του Έκτορα, από τους αστραγάλους ως τη φτέρνα. 32

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 33 Λ ΥΤΡΑ Οι άνδρες του τον κοιτούσαν. Δεν μπορούσαν να φανταστούν τι σκόπευε να κάνει. Ξετυλίγοντας από τη μέση του ένα δερμάτινο λουρί, σήκωσε τα πόδια του νεκρού και τα έδεσε μαζί μετά, με το λουρί τυλιγμένο σφιχτά γύρω στον καρπό του, έσυρε το πτώμα ως το άρμα του. Περνώντας το λουρί μία, δύο, τρεις φορές γύρω από τον άξονα από οξιά, το έδεσε γερά. Τράνταξε το λουρί για να δει αν θα άντεχε. Στη συνέχεια, σαν άνθρωπος που υπακούει στις ανάγκες μιας άλλης, πιο σκοτεινής δύναμης, πήδησε πάνω στο άρμα του, τίναξε τις σταγόνες του ιδρώτα που του έτσουζαν τα μάτια, τράβηξε ελάχιστα τα χαλινάρια των αλόγων κι εκείνα ξεκίνησαν στην ανοιχτή πεδιάδα. Ο Αχιλλέας γύριζε κάθε τόσο προς τα πίσω, παρατηρώντας τον κορμό, το κεφάλι και τους ώμους να αναπηδούν στην ξερή, ανισόπεδη γη, σχηματίζοντας ένα μεγάλο τόξο πίσω του. Το άρμα προχωρούσε αργά ακόμα. Τα άλογα, ξεσηκωμένα από την παρουσία του και την προσδοκία της άσκησης, τίναξαν τα κεφάλια τους. Έσκυψε μπροστά και τους ψιθύρισε τις μυστηριώδεις λέξεις που γητεύουν τα άλογα, μετά χαλάρωσε τα χαλινάρια. Πίσω του, το σώμα του Έκτορα, με τις κλειδώσεις γκρίζες από τη σκόνη, τιναζόταν και ακολουθούσε τα οστά των ισχίων και της φαρδιάς ωμοπλάτης χτυπού- 33

TELIKO-LYTRΑ 05/12/2011 3:06 μ.μ. Page 34 Ν ΤΕΪΒΙΝΤ Μ ΑΛΟΥΦ σαν δυνατά πάνω σε κοφτερούς πυρόλιθους και αυλάκια, καθώς το ελαφρύ άρμα ανέπτυσσε όλο και μεγαλύτερη ταχύτητα και οι τροχοί του σηκώνονταν στον αέρα, μετά χτυπούσαν με δύναμη στη γη, πετώντας μια βροχή από σπίθες. Γρηγορότερα, όλο και γρηγορότερα οδηγούσε το άρμα κάτω από τα τείχη της Τροίας, με τα μαλλιά του να ανεμίζουν λυτά, σταγόνες ιδρώτα να τινάζονται από το μέτωπό του, καθώς το πτώμα του Έκτορα, καταματωμένο τώρα από το κεφάλι ως τα πόδια και σκονισμένο, αναπηδούσε και κατρακυλούσε. Και ο Πρίαμος, ο πατέρας του Έκτορα, και η μητέρα του η Εκάβη, και η γυναίκα του η Ανδρομάχη με το μικρό Αστυάνακτα στο γοφό, και οι αδελφοί του Έκτορα και οι γαμπροί του και οι γυναίκες τους, και όλοι οι απλοί κάτοικοι της Τροίας, οι οποίοι είχαν συρρεύσει στα τείχη, κοιτούσαν άναυδοι. Παρ όλα αυτά, εκείνος δεν αισθανόταν τίποτα. Μόνο τους τεντωμένους μυς στον πήχη του, εκεί ό - που όλες οι φλέβες διαγράφονταν φουσκωμένες, και στα δάχτυλα των ποδιών, στα σημεία που στερεώνονταν στο άρμα. Μόνο το βουητό του αέρα και το καυτό άγγιγμά του, καθώς στροβιλιζόταν γύρω και δίπλα του. Περίμενε να τον πλημμυρίσει μια οργή ανάλογη τουλάχιστον με την προσβλητική πράξη που διέπραττε. Η οργή θα μαλάκωνε τη θλίψη του και ίσως έπειθε τους θεατές αυτού του βαρβαρικού θεάματος 34

TELIKO-LYTROSH 29/11/2011 11:21 π.μ. Page 35 Λ ΥΤΡΑ ότι η βεβήλωση του νεκρού ήταν έργο ενός άνδρα ζωντανού και τότε ίσως το πίστευε κι ο ίδιος. Κάτω από το άπλετο φως του ήλιου, με πρόσωπο σφιγμένο και ανεμοδαρμένο, το δέρμα στα ζυγωματικά του σκληρό από το αλάτι, που το νιώθει και στα ξερά του χείλη όταν τα υγραίνει, ο Αχιλλέας φτάνει τώρα στις παρυφές του στρατοπέδου. Τα πάντα εκεί σφύζουν από ζωή, η μέρα έχει αρχίσει. Πέρα μακριά, το μουγκάνισμα των βοδιών, το βέλασμα των προβάτων που συνωστίζονται στα μαντριά τους. Τη σιγαλιά διακόπτει ο χτύπος ενός τσεκουριού. Ο ήλιος όμως δεν έχει φτάσει ακόμα στο στρατόπεδο. Ένα λεπτό στρώμα πάχνης λευκαίνει τη βάση των πεύκων από τα οποία είναι φτιαγμένο το ψηλό πασσαλόφραχτο τείχος. Μικρές φωτιές καίνε εδώ κι εκεί, οι περισσότερες όμως δεν είναι πια παρά μια χούφτα χωνεμένα κάρβουνα, απ τα οποία ανεβαίνουν λεπτές σπείρες καπνού. Οι φρουροί κάθονται μαζεμένοι κοντά στις φωτιές ή πηγαινοέρχονται με μεγάλες δρασκελιές χτυπώντας τα χέρια τους, για να ζεσταθούν μέσα στην πρωινή ψύχρα, άγρυπνοι αλλά νυσταγμένοι στο τέλος της βάρδιάς τους. Είναι άνδρες από την πατρίδα του, αγνοί και αξιόπιστοι μες στην απλοϊκότητά τους, άμαθοι σε επιφυ- 35