ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ 3.1. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ - ΚΛΙΜΑ Ο Νοµός Κοζάνης αποτελεί τµήµα της υτικής Μακεδονίας, και µάλιστα η πόλη της Κοζάνης αποτελεί την «πρωτεύσουσα» της Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας καθώς είναι η έδρα της. Χάρτης 3.1.- Οι Επαρχίες του Νοµού Κοζάνης Πηγή: Ν.Α. Κοζάνης. Μετά από την συνένωση των ΟΤΑ α βαθµού, ο Νοµός Κοζάνης αποτελείται πλέον από 16 ήµους και 3 Κοινότητες, δηλαδή: οι ήµοι Αγίας Παρασκευής, Αιανής, Ασκίου, Βελβεντού, Βερµίου, ηµητρίου Υψηλάντη, Ελιµείας, Ελλησπόντου, Καµβουνίων, Κοζάνης, Μουρικίου, Νεάπολης, Πτολεµαίδας, Σερβίων, Σιάτιστας, Τσοτυλίου και οι Κοινότητες Πενταλόφου, Λιβαδερού και Βλάστης. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 32
Η επιφάνεια του νοµού είναι 3.516 τετραγωνικά χιλιόµετρα (τ.χλµ) και η πυκνότητα του πληθυσµού για το 2001 ήταν 44,5 κάτοικοι ανά τ.χλµ. Χάρτης 3.2. Οι ήµοι του Νοµού Κοζάνης Πηγή: Ν.Α.Κοζάνης Το κλίµα είναι ηπειρωτικό, µε βαρύ χειµώνα µε αρκετές χιονοπτώσεις και θερµό καλοκαίρι. ροσερό όµως καταφύγιο προσφέρουν αρκετοί γραφικοί οικισµοί της περιοχής. 3.2. ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ο νοµός Κοζάνης συγκεντρώνει, σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία, το 1,4% του πληθυσµού της χώρας, ενώ σε αντίθεση µε τους προηγούµενους νοµούς διατηρείται µία σηµαντική τάση αύξησης του πληθυσµού (υπεροχή γεννήσεων/1.000 κατοίκους: 0,4 το 2001, 1,2 το 1999, 1,3 το 1998, 1,7 το 1997, 1,1 το 1996 και 1,8 το 1995). Σύµφωνα µε τα στοιχεία των απογραφών στην εικοσαετία 1981-2001 ο πληθυσµός του νοµού, που ανέρχεται στους 155.324 κατοίκους, σηµείωσε αύξηση σε ποσοστό 5,6%, όταν για το ίδιο διάστηµα ο πληθυσµός της χώρας αυξήθηκε κατά 12,6%. Η πληθυσµιακή εξέλιξη του Νοµού Κοζάνης τα τελευταία 30 χρόνια δείχνει και τις κοινωνικοοικονοµικές µεταπτώσεις του πληθυσµού. Το 1961 παρουσιάζει µια σχετική άνοδο µε 152.815 άτοµα και το 1971 ο Νοµός Κοζάνης πέφτει στο χαµηλότερο σηµείο πληθυσµού µε 135.709 άτοµα, λόγω της αστυφιλίας και της µετανάστευσης ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 33
κυρίως στο εξωτερικό. Την πιο δραµατική επίπτωση αυτών των εξελίξεων την έχει υποστεί η επαρχία Βοίου. Από το 1981 και εντεύθεν ο πληθυσµός του Νοµού αυξάνεται και τείνει να φθάσει τα επίπεδα του 1961. Ο πληθυσµός του Νοµού κατά τη γενική απογραφή έτους 1991 ήταν 150.336. Πίνακας 3.1. Εξέλιξη του πληθυσµού του Νοµού Κοζάνης ΕΤΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗ 1961 152.815-1971 135.709-12% 1981 147.051 8% 1991 150.386 2% 2001 155.324 3% Πηγή: ΕΣΥΕ Ανάµεσα στα θετικά σηµεία του νοµού έως σήµερα περιλαµβάνονται και οι υψηλές αναλογίες µαθητών πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης ανά 1000 κατοίκους. Πιο συγκεκριµένα, ενώ το 1996 αντιστοιχούσαν 70,85 µαθητές Α βάθµιας και 83 Β βάθµιας εκπαίδευσης ανά 1000 κατοίκους, το 2001 η αναλογία µαθητών Α βάθµιας περιορίστηκε στους 67 ανά 1000 κατοίκους, ενώ για τους µαθητές Β βάθµιας εκπαίδευσης αυξήθηκε στους 84 ανά 1000 κατοίκους, διατηρώντας όµως το νοµό πολύ υψηλότερα από τους αντίστοιχους µέσους όρους της χώρας (κατατάσσεται αντίστοιχα στη 6 η και 1 η θέση). Όσον αφορά την αναλογία γιατρών ανά 1000 κατοίκους ο νοµός σηµειώνει µικρή άνοδο από το 1996 (2,1) στο 2000 (2,4) και κατατάσσεται στην 30 η θέση στο σύνολο των 52 νοµών της επικράτειας. 3.3. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΑΝΕΡΓΙΑ ΕΠΙΠΕ Ο ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ Από την ανάλυση των τελευταίων διαθέσιµων στοιχείων της ΕΣΥΕ (Απογραφή 2001) σκιαγραφούνται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Νοµού Κοζάνης, όσον αφορά το εργατικό δυναµικό, την απασχόληση, την ανεργία και το επίπεδο εκπαίδευσης. Οι οµάδες κλάδων οικονοµικής δραστηριότητας µε τη µεγαλύτερη σηµαντικότητα, κατά σειρά αναφοράς, στην απασχόληση είναι: η «Χονδρικό και λιανικό εµπόριο, επισκευή αυτοκινήτων, οχηµάτων και ειδών προσωπικής και οικιακής χρήσης», που συγκεντρώνει 6.699 απασχολούµενους (13,8%) η «Γεωργία, κτηνοτροφία, θήρα και δασοκοµία», µε 6.365 απασχολούµενους (13,1% του συνόλου των απασχολούµενων του Νοµού Κοζάνης), η «Παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος, φυσικού αερίου, νερού», που συγκεντρώνει 4.937 απασχολούµενους (10,2% του συνόλου των απασχολούµενων του Νοµού Κοζάνης), η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων είναι άνδρες η οµάδα «Κατασκευές», µε 4.907 απασχολούµενους (10,1%) ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 34
Πίνακας 3.2. - Απασχολούµενοι κατά φύλο και οµάδες κλάδων οικονοµικής δραστηριότητας στο Νοµό Κοζάνης Οµάδες κλάδων οικονοµικής δραστηριότητας ΣΤΑΚΟ 91 Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Γεωργία, κτηνοτροφία, θήρα και δασοκοµία 6.365 3.507 2.858 Αλιεία 21 13 8 Ορυχεία, λατοµεία 2.754 2.672 82 Μεταποιητικές βιοµηχανίες 4.330 3.467 863 Παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος, φυσικού αερίου, νερού 4.937 4.496 441 Κατασκευές 4.907 4.738 169 Χονδρικό και λιανικό εµπόριο, επισκευή αυτοκινήτων, οχηµάτων και ειδών προσωπικής και οικιακής χρήσης 6.699 3.969 2.730 Ξενοδοχεία και εστιατόρια 2.444 1.410 1.034 Μεταφορές, αποθήκευση, επικοινωνίες 1.929 1.739 190 Ενδιάµεσοι χρηµατοπιστωτικοί οργανισµοί 739 338 401 ιαχείριση ακίνητης περιουσίας, εκµισθώσεις 1.989 983 1.006 ηµόσια διοίκηση,υποχρεωτική ασφάλιση 3.352 2.289 1.063 Εκπαίδευση 3.529 1.349 2.180 Υγεία και κοινωνική µέριµνα 1.903 581 1.322 ραστηριότητες παροχής υπηρεσιών 1.334 727 607 Ιδιωτικά νοικοκυριά που απασχολούν οικιακό προσωπικό 97 6 91 Ετερόδικοι οργανισµοί και όργανα 0 0 0 ε δήλωσαν κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας 1.172 892 280 Σύνολο 48.501 33.176 15.325 Πηγή: ΕΣΥΕ,2001 η οµάδα «Μεταποιητικές βιοµηχανίες», µε 4.330 απασχολούµενους (8,9% του συνόλου των απασχολούµενων του Νοµού Κοζάνης), η «Εκπαίδευση», που συγκεντρώνει 3.529 απασχολούµενους (7,3%) η «ηµόσια διοίκηση, υποχρεωτική ασφάλιση», που συγκεντρώνει 3.352 απασχολούµενους (6,9%) Οι επτά (7) παραπάνω οµάδες κλάδων οικονοµικής δραστηριότητας συγκεντρώνουν συνολικά το 70,3% των απασχολούµενων του Νοµού Κοζάνης. υναµικές εστίες απασχόλησης αποτελούν και οι οµάδες κλάδων «Ορυχεία Λατοµεία», µε 2.754 απασχολούµενους και «Ξενοδοχεία και εστιατόρια», µε 2.444 απασχολούµενους. Η ευρύτερη περιοχή της Κοζάνης συνιστά πόλο έλξης για τους απασχολούµενους της περιφέρειας, αφού συνεχίζει να διατηρεί ένα σηµαντικότατο αριθµό εργαζόµενων ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 35
στον πρωτογενή τοµέα, παρά τις ισχυρές τάσεις τριτογενοποίησης, ενώ συνιστά ταυτόχρονα το βιοµηχανικό κέντρο της περιφέρειας (παραγωγικές µονάδες ΕΗ, ορυχεία - λατοµεία, µεταποιητικές επιχειρήσεις (γούνα, τρόφιµα ποτά, κλπ). Επιπλέον, τα µεγάλα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη ή δροµολογούνται σταδιακά στον τοµέα των υποδοµών (ΕΓΝΑΤΙΑ Ο ΟΣ, κάθετοι και άλλοι Οδικοί Άξονες, Φράγµατα, κλπ), καθώς και η υψηλή οικοδοµική δραστηριότητα που συνεχίζεται κυρίως στα δηµοτικά διαµερίσµατα του νοµού, µετά το σεισµό του 1995, συνιστούν τις προϋποθέσεις πάνω στις οποίες αναπτύσσεται µε ικανοποιητικούς ρυθµούς ο κλάδος των Κατασκευών. Εάν µελετήσουµε ειδικότερα, την κατανοµή του οικονοµικώς ενεργού και µη ενεργού πληθυσµού του Νοµού Κοζάνης διαπιστώνουµε ότι το Μάρτιο του 2001 (δεν αναφέρονται, σε επίπεδο νοµού, πιο πρόσφατα δεδοµένα) ο οικονοµικώς ενεργός πληθυσµός ανήρθε στις 57.062 άτοµα. Από αυτά, τα 48.501 ήταν απασχολούµενοι, ενώ τα 8.561 καταγράφηκαν ως άνεργοι (15%), εκ των οποίων περίπου οι µισοί (4.457 ή 52,1%) χαρακτηρίζονται ως «νέοι άνεργοι». Το ίδιο χρονικό διάστηµα, η ανεργία των ανδρών ανήλθε συνολικά στο 13,5%, ενώ των γυναικών στο 18%. Σηµειώνεται ότι δεν αναφέρονται ή δεν είναι διαθέσιµα από την ΕΣΥΕ ανάλογα στοιχεία για την Απογραφή 1991, προκειµένου να γίνουν οι σχετικές συγκρίσεις. Πίνακας 3.3. - Οικονοµικώς ενεργός και µη ενεργός πληθυσµός κατά φύλο και οµάδες ηλικιών στο Νοµό Κοζάνης- Απογραφή πληθυσµού της 18ης Μαρτίου 2001 (ΕΣΥΕ) Ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ς ε ν ε ρ γ ο ί Φύλο Οµάδες Α ν ε ρ γ ο ι ηλικιών Σύνολο Απασχολούµενοι Από αυτούς Σύνολο % "νέοι" Οικονοµικώς µη ενεργοί ΣΥΝΟΛΟ 57.062 48.501 8.561 15,0% 4.457 80.059 10-14 29 0 29 27 9.324 15-19 1.229 481 748 684 9.805 20-24 5.913 3.676 2.237 37,8% 1.752 4.109 25-29 8.264 6.390 1.874 22,7% 1.058 2.551 30-34 9.149 7.910 1.239 13,5% 531 2.876 35-39 8.220 7.420 800 9,7% 258 3.021 40-44 7.976 7.442 534 89 3.234 45-49 6.773 6.314 459 44 3.138 50-54 4.281 3.910 371 8,7% 14 3.755 55-59 2.755 2.510 245 8,9% 0 4.571 60-64 1.871 1.846 25 0 7.388 65-69 410 410 0 0 9.336 70-74 159 159 0 0 8.384 75+ 33 33 0 0 8.567 Πηγή: ΕΣΥΕ Ειδικότερα όσον αφορά την ανεργία τα διαθέσιµα δεδοµένα ανά οµάδες ηλικιών, τόσο στο σύνολο όσο και ανά φύλλο καταδεικνύουν ότι η µεγαλύτερη συγκέντρωση ανέργων εντοπίζεται αφενός στις έντονα παραγωγικές ηλικίες (20-39 ετών) και αφετέρου στις ηλικίες 50 59, κυρίως για τους άνδρες. Ιδιαίτερα υψηλό χαρακτηρίζεται για το νοµό Κοζάνης και το πλήθος των οικονοµικώς µη ενεργών ατόµων στις ηλικίες 20 55 ετών (28,3% του ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 36
συνολικού πληθυσµού των ηλικιακών αυτών οµάδων, εκ των οποίων η συντριπτική πλειοψηφία είναι γυναίκες). Πίνακας 3.4. Πηγή: ΕΣΥΕ Από την κατανοµή του επιπέδου εκπαίδευσης στις κρίσιµες παραγωγικά οµάδες ηλικιών (20 64), σε σύγκριση τόσο µε το σύνολο της Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας όσο και µε το σύνολο της χώρας, διαπιστώνουµε ότι ο νοµός: υστερεί αισθητά από τις επιδόσεις του συνόλου της χώρας αλλά προσεγγίζει ή και υπερβαίνει σε ορισµένες περιπτώσεις τις επιδόσεις του συνόλου της περιφέρειας σ όλες ανεξαιρέτως τις υψηλές και µεσαίες κατηγορίες εκπαίδευσης ( ιδακτορικό, Μεταπτυχιακό, Ανώτατες Σχολές (ΑΕΙ και ΑΤΕΙ), Μεταδευτεροβάθµια εκπαίδευση, Απολυτήριο Μέσης Εκπαίδευσης), ενώ υπερέχει και σε ορισµένες από τις µεσαίες και κυρίως στις κατώτερες κατηγορίες εκπαίδευσης (π.χ. ΤΕΛ, ΤΕΣ, Απόφοιτοι 3ταξίου κλπ), τόσο σε σχέση µε την περιφέρεια υτικής Μακεδονίας όσο και µε το σύνολο της χώρας. Η παραπάνω ανάλυση οδηγεί στο συµπέρασµα ότι ο νοµός Κοζάνης, παρά το γεγονός ότι συνιστά πρωταγωνιστικό πόλο σε όρους παραγωγικής ανάπτυξης στην περιφέρεια υτικής Μακεδονίας και επωφελείται εξαιτίας της εσωτερικής µετανάστευσης έναντι των άλλων νοµών, συνεχίζει να χαρακτηρίζεται από ένα σηµαντικό έλλειµµα ανθρώπινου δυναµικού µε µεταδευτεροβάθµια ή ανώτερη εκπαίδευση. Κεντρικό, εποµένως, ζητούµενο για το νοµό ήταν και παραµένει η διαµόρφωση της κρίσιµης µάζας ενός ανάλογα εκπαιδευµένου ανθρώπινου δυναµικού, το οποίο θα είναι ικανό να συµβάλλει ουσιαστικά στην περαιτέρω ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 37
ιάγραµµα 3.1. Επίπεδο Εκπαίδευσης στις κρίσιµες οµάδες ηλικιών στο Νοµό Κοζάνης Ηλικία 6-14 ετών 51,5% 18,7% 11,8% Ηλικία 20-64 (µεταδευτεροβάθµια ή ανώτερη µόρφωση) Ηλικία 20-64 (δευτεροβάθµια ή κατώτερη µόρφωση) Ηλικία >= 65 ετών 10,9% 7,1% Λοιποί Πηγή: ΕΣΥΕ 3.4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ 3.4.1. ΑΕΠ Η συνεισφορά του νοµού Κοζάνης στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.) της χώρας ανέρχεται στο 1,7%, ενώ εκτιµάται ότι η συµµετοχή του νοµού στο συνολικό προϊόν του ενεργειακού τοµέα της χώρας είναι 19%. Το 2002 η περιοχή ήταν η πέµπτη (5 η ) µεγαλύτερη παραγωγός µήλων και σιταριού, συγκεντρώνοντας το 9% και 7% αντίστοιχα της συνολικής παραγωγής της χώρας. Η συµµετοχή του τοµέα της γεωργίας στο προϊόν του νοµού ανέρχεται στο 12%, της βιοµηχανίας στο 41,3% (12,5% από τον κλάδο µεταλλείων ορυχείων, 23% από την ενέργεια, - κυρίως λόγω των σταθµών της ΕΗ - 2,9% από τη µεταποίηση και 3,2% από τις κατασκευές), ενώ των υπηρεσιών ανέρχεται στο 47,2%. Το Ακαθάριστο Περιφερειακό Προϊόν, σε τιµές αγοράς ανήρθε το 2001 στα 750,41 δις δραχµές (2,202 Β ), ενώ το κατά κεφαλή προϊόν για την ίδια χρονιά ήταν 4,83 εκατ. δρχ. (14.174,6 ), γεγονός που καθιστά το νοµό Κοζάνης το µοναδικό νοµό της περιφέρειας που ξεπερνά (119%) τον αντίστοιχο µέσο όρο της χώρας και τον κατατάσσει 3 ο στη χώρα µε βάση το κριτήριο αυτό. Αξίζει δε να αναφερθεί ότι η παραπάνω επίδοση ισοδυναµεί µε το 82% του αντίστοιχου µέσου όρου της Ε.Ε. Στον τελευταίο αυτό δείκτη σηµειώνεται µάλιστα σηµαντική αύξηση κατά 38% (ή 3903,2 ) από τα αντίστοιχα δεδοµένα του 1996. Το δηλωθέν εισόδηµα ανά κάτοικο στο νοµό Κοζάνης φτάνει το 1,58 εκατ. δρχ. (ή 4.636,8 - στοιχεία 2001), προσεγγίζοντας το 93% του αντίστοιχου µέσου όρου της χώρας και σηµειώνοντας αύξηση κατά 71,7% από την αντίστοιχη επίδοση του 1996. Οι καταθέσεις ανά κάτοικο το 2000 ήταν 1,31 εκατ. δρχ (ή 3.844,5 ), σηµειώνοντας αύξηση κατά 8,3% από την αντίστοιχη επίδοση του 1996. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 38
3.4.2. Κλάδοι Οικονοµικής ραστηριότητας Σύµφωνα µε στοιχεία του Ε.Β.Ε. Κοζάνης στα Μητρώα του είναι εγγεγραµµένες περίπου 18.000, εκ των οποίων µόλις 12.000 είναι ενεργές. Από αυτές σχεδόν οι 4.000 δραστηριοποιούνται στο Εµπόριο, 5.000 είναι επαγγελµατίες και οι υπόλοιπες είναι βιοτεχνίες. Οι κλάδοι στους οποίους παρατηρείται η µεγαλύτερη δραστηριότητα είναι η γούνα (περίπου 2.000 γουνοποιοί) στις περιοχές του Βοΐου και της Σιάτιστας και αυτός του µαρµάρου, στον οποίο δραστηριοποιούνται περίπου 300 βιοµηχανίες κυρίως στην περιοχή των Καµβουνίων. Σύµφωνα µε το Επιµελητήριο Κοζάνης από το 1993 και µετά στο νοµό έχουν χαθεί περίπου 3.000 θέσεις εργασίας Κοζάνης, ενώ µεγάλο πρόβληµα για την τοπική κοινωνία είναι η µείωση των προσλήψεων στη ΕΗ, µετά την µετατροπή της σε Ανώνυµο Εταιρία. Σε κάθε περίπτωση η εικόνα της κίνησης των επιχειρήσεων στην αγορά του νοµού Κοζάνης δεν είναι ικανοποιητική και αντικατοπτρίζει τα προβλήµατα και τις δυσκολίες που υφίστανται σε καθηµερινή βάση οι περισσότεροι επιχειρηµατίες. Οι προσδοκίες της επιχειρηµατικής κοινότητας στο νοµό στηρίζονται εξ ολοκλήρου στην άµεση και ουσιαστική αντιµετώπιση όλων των καθηµερινών προβληµάτων της αγοράς (π.χ. παραεµπόριο), την προσαρµογή των εθνικών και κοινοτικών προγραµµάτων στις ιδιαιτερότητες και τα δεδοµένα της περιοχής και την άµεση αναµόρφωση του υφιστάµενου αναπτυξιακού νόµου. Όσον αφορά την κατανοµή των επιχειρήσεων κατά κλάδο ΣΤΑΚΟ, ακολουθεί αναλυτικά ο σχετικός πίνακας 3.5. µε τον αριθµό των επιχειρήσεων ανά διψήφιο κλάδο και ανά τζίρο κλάδου το έτος 2000 στο Νοµό Κοζάνης (δεν αναφέρεται ο τζίρος για κλάδους που συγκεντρώνουν λιγότερες από 4 επιχειρήσεις). Οι κλάδοι που συγκεντρώνουν, για το έτος 2000, το µεγαλύτερο αριθµό επιχειρήσεων του νοµού (µε σειρά σηµαντικότητας) είναι: ο κλάδος 52 «ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΩΝ: ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΕΙ ΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ», µε 3.061 επιχειρήσεις, (51,8% αύξηση από το 1995), και συνολικό τζίρο 298,85 Μ, ο κλάδος 55 «ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ» µε 1.539 επιχειρήσεις (104,7% αύξηση από το 1995), και συνολικό τζίρο 45,64 Μ, ο κλάδος 45 «ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ» µε 1.445 επιχειρήσεις, (151,3% αύξηση από το 1995) και συνολικό τζίρο 122,23 Μ, ο κλάδος 74 «ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ» µε 913 επιχειρήσεις (135,9% αύξηση από το 1995) και συνολικό τζίρο 49,57 Μ, ο κλάδος 51 «ΧΟΝ ΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ ΜΕ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΩΝ» µε 831 επιχειρήσεις, (68,2% αύξηση από το 1995) και συνολικό τζίρο 175,84 Μ, ο κλάδος 50 «ΕΜΠΟΡΙΟ, ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΩΝ:ΛΙΑΝΙΚΗ ΠΩΛΗΣΗ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 39
ΟΧΗΜΑΤΑ» µε 544 επιχειρήσεις (33% αύξηση από το 1995) και συνολικό τζίρο 96,78 Μ, ο κλάδος 18 «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΙ ΩΝ ΕΝ ΥΜΑΣΙΑΣ: ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΒΑΦΗ ΓΟΥΝΑΡΙΚΩΝ» µε 537 επιχειρήσεις (48,3% αύξηση από το 1995) και συνολικό τζίρο 18,95 Μ και ο κλάδος 01 «ΓΕΩΡΓΙΑ, ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, ΘΗΡΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ» µε 497 επιχειρήσεις και συνολικό τζίρο 11,64 Μ. Οι παραπάνω οκτώ (8) κλάδοι συγκεντρώνουν συνολικά 9.367 επιχειρήσεις ή αλλιώς το 80,1% των επιχειρήσεων του νοµού Κοζάνης, µε τζίρο 819,5 Μ ή το 81,8% του συνολικού επιχειρηµατικού τζίρου της περιοχής. Σηµαντική συνεισφορά στην τόνωση της οικονοµίας του νοµού Κοζάνης αποδίδουν και οι κλάδοι: 60 «ΧΕΡΣΑΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΜΕΣΩ ΑΓΩΓΩΝ» µε 494 επιχειρήσεις (µε οριακή αύξηση 3,1% από το 1995) και συνολικό τζίρο 38,21 Μ 15 «ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ», µε 223 επιχειρήσεις (10,4% αύξηση από το 1995) και συνολικό τζίρο 26,68 Μ και 28 «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΕΤΑΛΛΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΜΕ ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΤΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΙ Η ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ», µε 181 επιχειρήσεις (108% αύξηση από το 1995) και συνολικό τζίρο 14,31Μ Στο νοµό Κοζάνης οι εναλλαγές που σηµειώνονται στην κατάταξη - σειρά σηµαντικότητας των επιχειρηµατικών κλάδων, µεταξύ του 1995 και του 2000, αφορούν κατά κύριο λόγο: η ραγδαία ανάπτυξη του κλάδου 74 «ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ», µε αποτέλεσµα να αποτελεί την 4 η σηµαντικότερη επιχειρηµατική δραστηριότητα στο νοµό, η ενίσχυση του τοµέα 45 (Κατασκευών), η αξιόλογη για το νοµό συνεισφορά του κλάδου 01 «ΓΕΩΡΓΙΑ, ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, ΘΗΡΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ» στο τοπικό παραγωγικό προϊόν, η διατήρηση και οριακή ενίσχυση του κλάδου 18 «ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΙ ΩΝ ΕΝ ΥΜΑΣΙΑΣ: ΚΑΤΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΒΑΦΗ ΓΟΥΝΑΡΙΚΩΝ» στην 7 η θέση µεταξύ των πρωταγωνιστικών επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων του νοµού, καθώς και η οριακή αύξηση των επιχειρήσεων του κλάδου 60 «ΧΕΡΣΑΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΜΕΣΩ ΑΓΩΓΩΝ», που συνετέλεσε στην υποχώρησή του στην 9 η θέση των σηµαντικότερων επιχειρηµατικών δραστηριοτήτων του νοµού. Παράλληλα, επιβεβαιώνεται και στην περίπτωση του νοµού Κοζάνης η διατήρηση των κλάδων 52 «ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΩΝ: ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΕΙ ΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ» και 55 «ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ» στις σηµαντικότερες και περισσότερο διαδεδοµένες επιχειρηµατικές δραστηριότητες του νοµού. ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 40
Πίνακας 3.5. Πηγή: ΕΣΥΕ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 41
3.4.2.1. Πρωτογενής Τοµέας Στον πρωτογενή τοµέα η συνολική έκταση της αγροτικής γης το 2002 ανήρθε στα 915.390 στρέµµατα (µείωση κατά 3,8% από το 2001). Το 20% περίπου της αγροτικής γης είναι ηµιορεινή και το υπόλοιπο 80% ορεινή. Το µεγαλύτερο µέρος των βοσκοτόπων της περιφέρειας υτικής Μακεδονίας συγκεντρώνεται στο νοµό Κοζάνης. Οι κυριότερες καλλιέργειες του νοµού είναι τα σιτηρά, τα µήλα, οι πατάτες, τα ροδάκινα, τα γεωργικά προϊόντα προέλευσης όπως ο κρόκος, ενώ σε υψηλά επίπεδα κυµαίνεται η παραγωγή γάλακτος. Το 2001 στη γεωργία αναλογούσε το 9,8% του προϊόντος του νοµού (από 12,4% το 1997). Ο νοµός Κοζάνης κατατάσσεται 5 ος στη χώρα για το έτος 2002 στην παραγωγή µήλων και σιταριού µε 9% και 7% της συνολικής της παραγωγής αντίστοιχα. Για το ίδιο έτος η παραγωγή σιτηρών ανήρθε στους 142.809 τόνους (έναντι 116.500 τόνων το 2001 αύξηση 22,6%). Σηµειώνεται ότι η επίδοση αυτή είναι η δεύτερη χαµηλότερη µετά το 1991. Ακολούθησαν η καλλιέργεια µήλων µε 24567 τόνους (έναντι 15.200 τόνους το 2001 αύξηση 61,6%), η παραγωγή ροδάκινων µε 22.567 τόνους (έναντι 11.475 τόνων το 2001 αύξηση 96,8%) και η παραγωγή πατάτας µε 15.711 τόνους (έναντι 17.500 τόνων το 2001 µείωση 10,2%). Και η συνολική ως άνω παραγωγή πατάτας είναι η χαµηλότερη για το νοµό από το 1990. Το 2002 η παραγωγή γάλακτος αυξήθηκε περαιτέρω στους 42.618 τόνους (1,7% αύξηση από το 2001), ενώ τόσο η παραγωγή κρέατος όσο και η παραγωγή µαλακού και σκληρού τυριού µειώθηκαν στους 5.033 τόνους και 1.835 τόνους αντίστοιχα. Οι παραγωγικές αυτές επιδόσεις σε κρέας και τυρί είναι και στο Νοµό Κοζάνης µε διαφορά οι µικρότερες από το 1990. Η ετήσια παραγωγή κρόκου (saffron) ανέρχεται περίπου στους 7 τόνους, αξίας που προσεγγίζει τα 3 Μ (1,02 δις δραχµές) και σχεδόν το 95% αυτής διατίθεται αποκλειστικά σε αγορές του εξωτερικού, όπου και είναι περιζήτητο για τις ιαµατικές, αρωµατικές και χρωστικές του ιδιότητες, ενώ χρησιµοποιείται στην µαγειρική, στη ζαχαροπλαστική, καθώς και στην παραγωγή φαρµακευτικών παρασκευασµάτων. Σηµαντική για την τοπική οικονοµία είναι και η συνεισφορά του πυρήνα βιολογικών καλλιεργειών που έχει διαµορφωθεί και συνεχίζει να ενισχύεται στο νοµό. Ειδικότερα, το 1999 καταγράφηκαν συνολικά στο νοµό Κοζάνης 17 βιοκαλλιεργητές ενώ οι βιοκαλλιέργειες περιελάµβαναν προϊόντα όπως σιτάρι (279 στρέµµατα), κριθάρι (40 στρέµµατα), Αµπέλι Οινοποιήσιµο (25 στρέµµατα) καρύδι, κρόκο, κ.α. συνολικής καλλιεργήσιµης γης 1.573,47 στρεµµάτων. Το 2001 η παραπάνω επίδοση σχεδόν τριπλασιάστηκε, µε αποτέλεσµα οι καλλιέργειες βιολογικής παραγωγής και καλλιέργειες σε στάδιο µετατροπής να ανέρχονται συνολικά στα 4.602,69 στρέµµατα. Η σηµαντική αυτή επίδοση κατέταξε το νοµό Κοζάνης στη 18η θέση σε σύνολο 52 νοµών της επικράτειας (2 ος νοµός στην περιφέρεια, µετά τα Γρεβενά). Ο αγροτικός τοµέας στο σύνολό του χαρακτηρίζεται από χαµηλή παραγωγικότητα και ακολουθεί µία φθίνουσα πορεία, µε ιδιαίτερα προβλήµατα στην παραγωγή προϊόντων όπως ο καπνός, τα όσπρια και τα κτηνοτροφικά προϊόντα. Η ανάπτυξη ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 42
της κτηνοτροφίας στο νοµό σηµειώνει µέτριες επιδόσεις, ενώ η δραστηριότητα της αλιείας συνεχίζει να είναι ιδιαίτερη περιορισµένη. Σύµφωνα µε τα δεδοµένα του Επιχειρησιακού Προγράµµατος του Γ' Κ.Π.Σ., "Αγροτική Ανάπτυξη - Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου 2000-2006", Άξονας Προτεραιότητας 3: Βελτίωση της ηλικιακής σύνθεσης του Αγροτικού Πληθυσµού και ειδικότερα το Μέτρο 3.1 «Εφάπαξ πριµοδότηση πρώτης εγκατάστασης» στον νοµό Κοζάνης εγκρίθηκαν συνολικά οι αιτήσεις 81 νέων αγροτών (52,9% των εγκρίσεων της περιφέρειας) για την πριµοδότηση πρώτης εγκατάστασης µε συνολικό πριµ 1.248.041,07 (50,9% του συνολικού πριµ της περιφέρειας). Η πλειοψηφία των νέων αγροτών στοχεύει στην ενδυνάµωση της παραγωγικής ικανότητας µέσα από την υιοθέτηση επιστηµονικών και τεχνολογικών µεθόδων. Όπως και στους άλλους νοµούς της περιφέρειας, η παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων στην Κοζάνη και η προώθηση τους συνδυάζεται σε µεγάλο βαθµό µε την προσέλκυση τουριστών. Οι ισχυρές αναπτυξιακές δυνατότητες στον πρωτογενή τοµέα εστιάζονται κατά κύριο λόγο στη βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία (υφίστανται περίπου 10.000 στρέµµατα διαθέσιµων εκτάσεων), την εκτροφή γουνοφόρων ζώων, καθώς και στην αύξηση της παραγωγής κρόκου. 3.4.2.2. ευτερογενής Τοµέας Στο δευτερογενή τοµέα, στο νοµό Κοζάνης συγκεντρώνεται το µεγαλύτερο µέρος της βιοµηχανικής παραγωγής της υτικής Μακεδονίας. Το 2001 στον τοµέα αυτό αναλογούσε το 41,3% του προϊόντος του νοµού (από 47,8% το 1996), ενώ η µείωση αυτή οφείλεται κυρίως στη µείωση της συνεισφοράς τόσο της µεταποίησης (από 7,4% το 1996 µειώθηκε στο 1,4% το 2001), όσο και της ενέργειας (από 27,2% το 1996 στο 21% το 2001) στο συνολικό παραγωγικό προϊόν. Ο κλάδος των µεταλλείων ορυχείων ενισχύει σταθερά τη συνεισφορά του στο προϊόν του νοµού (από 11,6% του ΑΕΠ το 1996 στο 15% του ΑΕΠ το 2001), ενώ ικανοποιητική είναι και η αντίστοιχη αύξηση στον τοµέα των κατασκευών (από 1,7% το 1996 στο 3,5% το 2001). Ο δευτερογενής τοµέας στηρίζεται κυρίως στην δυναµική εξορυκτική δραστηριότητα εξαιτίας των σηµαντικών αποθεµάτων ορυκτού πλούτου. Τα λιγνιτικά πεδία της Πτολεµαΐδας και του Αµυνταίου εφοδιάζουν τους σταθµούς ηλεκτροπαραγωγής της ηµόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισµού ΑΕ ( ΕΗ ΑΕ). Στο νοµό Κοζάνης παράγεται το 19% του συνολικού ενεργειακού προϊόντος της χώρας. Η ηµόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισµού ΑΕ, αποτελεί για τη υτική Μακεδονία, την ευρύτερη περιοχή Κοζάνης - Πτολεµαΐδας Αµυνταίου Φλώρινας πρωταγωνιστικό παράγοντα ανάπτυξης και απασχόλησης. Το Ενεργειακό Κέντρο υτικής Μακεδονίας, αποτελείται από τέσσερα (4) ορυχεία (ορυχείο Αµυνταίου, ορυχείο Κύριου Πεδίου, ορυχείο Καρδιάς, ορυχείο Νοτίου Πεδίου) και πέντε (6) Ατµοηλεκτρικούς Σταθµούς (ΑΗΣ Αγίου ηµητρίου 5 µονάδες συν. ισχύος 1595MW, ΑΗΣ Καρδιάς 4 µονάδες συν. ισχύος 1250MW, ΑΗΣ Πτολεµαΐδας 4 µονάδες συν. ισχύος 620MW, ΑΗΣ Αµυνταίου Φιλώτα 2 µονάδες συν. ισχύος 600MW, ΑΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 43
Μελίτης Αχλάδας 1 µονάδα συν. ισχύος 300ΜW, και ΑΗΣ ΛΙΠΤΟΛ 2 µονάδες συν. ισχύος 43MW) και ένα (1) Υδροηλεκτρικό Σταθµό (ΥΗΣ Πολυφύτου) στην Κοζάνη 3 µονάδων και συνολικής ισχύος 375MW. Ως αποτέλεσµα, η υτική Μακεδονία συνιστά πρωταγωνιστικό ενεργειακό κέντρο της χώρας, αφού συγκεντρώνει: (στοιχεία ΕΗ Α.Ε. 31/12/2003 επεξεργασία Τµήµα Τεκµηρίωσης και Μελετών ΣΒΒΕ) το 48,8% της συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος (MW) των Θερµοηλεκτρικών σταθµών της χώρας, το 83,4% της συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος (MW) των Λιγνητικών µονάδων της χώρας, και το 39,4% (ή 4.783 MW) της συνολικής εγκατεστηµένης παραγωγικής ισχύος της χώρας (Θερµοηλεκτρικοί Σταθµοί, Υδροηλεκτρικοί Σταθµοί και Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας). Στο παραγωγικό πλέγµα της ΕΗ απασχολούνται περίπου 8.000 εργαζόµενοι, ενώ οι διάφορες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή και προµηθεύουν µε προϊόντα και υπηρεσίες τη ΕΗ ΑΕ απασχολούν περίπου 1.000 εργαζοµένους. Ενδεικτικά µεγέθη της συµβολής της ΕΗ στην ανάπτυξη της περιοχής, είναι τα ακόλουθα: 75 δις µισθοί, 15 δις εργολαβίες και τοπικές προµήθειες, 3,7 δις τέλος λιγνίτη. Ανάµεσα στα άλλα, εκτός του λιγνίτη, αποθέµατα ορυκτού πλούτου περιλαµβάνονται το µάρµαρο (ετήσια παραγωγή που ξεπερνά τους 80.000 τόνους), το νικέλιο, το χρώµιο, ο λευκόλιθος, ο αµίαντος, ο χουντίτης, ο γρανίτης, ο βωξίτης, ο χαλαζίας και ο δολοµίτης. Σηµαντική είναι και η συµβολή του κλάδου της επεξεργασίας δέρµατος και γούνας (στην ευρύτερη περιοχή της Σιάτιστας) στο παραγόµενο προϊόν του νοµού, παρά τη µείωση της δραστηριότητάς του τα τελευταία χρόνια. Από τους υπόλοιπους κύριους κλάδους επιχειρηµατικής δραστηριότητας στο Νοµό Κοζάνης ξεχωρίζουν ο κλάδος των κατασκευών (3 ος µεγαλύτερος κλάδος για το 2000 µε 1.445 επιχειρήσεις και συνολικό τζίρο 122,23 Μ ) ο κλάδος των τροφίµων ποτών (µε τις υψηλότερες επενδύσεις), της επεξεργασίας µαρµάρων (κυρίως στις περιοχές Τρανοβάλτου και Πολυµύλου), του ξύλου, των προϊόντων από µέταλλο (ως αποτέλεσµα των µονάδων της ΕΗ), των µηχανικών κατασκευών, καθώς και των προϊόντων από τσιµέντο εξαιτίας της ραγδαίας ανάπτυξης της οικοδοµικής δραστηριότητας. Σε προηγούµενη ενότητα παρουσιάστηκαν αναλυτικά τα µεγέθη των βιοµηχανικών και βιοτεχνικών καταστηµάτων, η κατανοµή τους ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας το 1995 και το 2000, καθώς και οι µεταβολές τους. Ο αριθµός των µεταποιητικών επιχειρήσεων µε περισσότερους από 10 απασχολούµενους σηµείωσε την περίοδο 1994 2000 µικρή µείωση (8%) από τις 27 στις 25 επιχειρήσεις. Το 2000 η προστιθέµενη αξία των επιχειρήσεων αυτών υποχώρησε στα 5.309 εκατ. δρχ. (15.580.337,5 ), επίδοση που είναι η µικρότερη από το 1994, ενώ και οι πωλήσεις υποχώρησαν σηµαντικά στα 6.610 εκατ. δρχ. (19.398.385,9 ), από 8.467 εκατ. δρχ. (24.848.129,1 ) το 1994. Τα έτη 2000 και ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 44
2001 κατατέθηκαν συνολικά 37 άδειες λειτουργίας νέων µεταποιητικών επιχειρήσεων. Ανάµεσα στους κλάδους του δευτερογενή τοµέα µε τις µεγαλύτερες συγκριτικά αναπτυξιακές δυνατότητες ξεχωρίζουν τα τρόφιµα ποτά, τα προϊόντα από µέταλλο, οι µηχανικές κατασκευές και η επεξεργασία µαρµάρου και άλλων ορυκτών. 3.4.2.3. Τριτογενής τοµέας Αναφορικά µε τον τριτογενή τοµέα, κύριες επιχειρηµατικές δραστηριότητες είναι το εµπόριο, τα ξενοδοχεία και εστιατόρια (υπηρεσίες τουρισµού) και ο τοµέας των µεταφορών και αποθηκεύσεων. Το 1995 αναλογούσε στον τοµέα αυτό το 45,2% του προϊόντος του νοµού, ενώ το 2001 εκτιµάται ότι η αντίστοιχη συµµετοχή του τοµέα ενισχύθηκε και έφτασε στο 48,9%. Mεταξύ των έξι (6) πολυπληθέστερων παραγωγικών κλάδων για το έτος 2000 ξεχωρίζουν οι κλάδοι του Εµπορίου (πρωτίστως το Λιανικό Εµπόριο 3.061 επιχειρήσεις και συνολικό τζίρο 298,85 Μ, το Χονδρικό Εµπόριο 831 επιχειρήσεις και συνολικό τζίρο 175,84 Μ και το Εµπόριο Αυτοκινήτων µε 544 επιχειρήσεις και συνολικό τζίρο 96,78 Μ ), ενώ ακολουθεί ο κλάδος των ξενοδοχείων και εστιατορίων µε 1.539 επιχειρήσεις και συνολικό τζίρο 45,64 Μ. Το 2003 στο νοµό καταγράφηκαν 23 ξενοδοχεία µε 1.278 κλίνες συνολικά. Και ο νοµός Κοζάνης συνιστά πρωτίστως προορισµό ηµεδαπών. Ειδικότερα, για το 2000 εκτιµάται ότι οι διανυκτερεύσεις αλλοδαπών ανήλθαν στα 20.444 (παρά την αύξηση κατά 89,6% από το 1994, παραµένει µία ιδιαίτερα χαµηλή επίδοση σε σχέση µε τα αντίστοιχα δεδοµένα άλλων νοµών), ενώ οι διανυκτερεύσεις ηµεδαπών ανήλθαν στις 125.685, σηµειώνοντας αύξηση κατά 17,2% από το 1994. Ιδιαίτερα υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης συγκεντρώνουν στο νοµό και οι δραστηριότητες του κλάδου 74 (όπως Νοµικές δραστηριότητες, δραστηριότητες Λογιστικής, παροχής Φορολογικών, Επιχειρηµατικών και ιαχειριστικών Συµβουλών, ραστηριότητες Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών και συναφείς δραστηριότητες παροχής Τεχνικών Συµβουλών, κ.α.), στον οποίο καταγράφονται 913 επιχειρήσεις µε συνολικό τζίρο 49,57 Μ για το έτος 2000. Τέλος στον τοµέα των χερσαίων µεταφορών έχει δηµιουργηθεί ένας σηµαντικός πυρήνας επιχειρήσεων (494 επιχειρήσεις µε συνολικό τζίρο 38,21 Μ για το 2000), που καλείται να αξιοποιήσει τις νέες συνθήκες και τις προοπτικές που διαµορφώνονται στην περιοχή µε στόχο να εξελιχθεί σε κέντρο διακίνησης εµπορευµάτων προς τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες. Ανάµεσα στις σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης του τριτογενή τοµέα ξεχωρίζουν οι εναλλακτικές µορφές τουρισµού (ορεινός - χειµερινός, περιπατητικός, παραλίµνιες δραστηριότητες, αγροτουρισµός, ελεγχόµενη θήρα, αξιοποίηση παραδοσιακών οικισµών) και υφίστανται σηµαντικού µεγέθους ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 45
διαθέσιµες εκτάσεις. Η ανάγκη ολοκληρωµένης προβολής των πλεονεκτηµάτων του νοµού στον τοµέα του τουρισµού συνιστά κεντρική προτεραιότητα. Την τελευταία τριετία η εξέλιξη των επενδύσεων στο σύνολο των παραγωγικών κλάδων του νοµού κρίνεται ικανοποιητική. Παρόλα αυτά και οι επιχειρήσεις του νοµού Κοζάνης συνεχίζουν να µην επενδύουν αρκετά σε τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών. Η συγκέντρωση στο νοµό Κοζάνης της πλειοψηφίας του πληθυσµού της περιφέρειας (51,5% του πληθυσµού ΕΣΥΕ 2001) ενισχύει ολοένα και περισσότερο τις προοπτικές επενδύσεων για την κατασκευή συγκροτηµάτων εµπορικών κέντρων και χώρων αναψυχής. 3.4.3. Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία ανά Κλάδο ραστηριότητας στο Νοµό Κοζάνης - Μεταβολές περιόδου 95 01 Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται για το σύνολο του Νοµού Κοζάνης η κατανοµή της ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας ανά κλάδο δραστηριότητας και το σύνολο αυτής κατά τα έτη 1995 2001. Πίνακας 3.6. Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία Νοµού Κοζάνης ανά κλάδο (1995-2001) Σε εκατοµµύρια δραχµές. Σε τρέχουσες τιµές ΚΛΑ ΟΙ 1995 1996 1997 1998 1999* 2000* 2001* Μεταβολή 95-01 ΓΕΩΡΓΙΑ, KΤΗΝ/ΦΙΑ, ΑΣΗ 36.614 36.488 62.568 64.257 73.595 59.765 67.194 83,5% ΑΛΙΕΙΑ 67 84 75 76 82 85 95 41,8% ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΟΡΥΧΕΙΑ 47.643 53.423 56.306 69.541 76.508 92.712 102.524 115,2% ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 30.776 33.948 17.307 16.356 13.924 11.591 9.669-68,6% ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ, ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ Υ ΡΕΥΣΗ 132.375 125.411 111.855 126.129 134.977 134.345 146.195 10,4% ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 6.824 7.775 15.071 17.627 19.042 20.388 23.741 247,9% ΧΟΝ ΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡIΟ, ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ, ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΙ ΩΝ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ 35.502 41.601 47.861 50.412 54.436 63.023 70.764 99,3% ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ 13.964 16.352 19.747 21.272 22.383 22.736 24.928 78,5% ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 14.690 14.753 16.714 19.056 21.398 25.625 28.564 94,4% ΧΡΗΜ/ΣΤΩΤΙΚΗ ΙΑΜΕΣΟΛΑΒΗΣΗ 4.738 5.619 8.357 10.002 10.978 11.532 12.330 160,2% ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ, ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧ/ΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΗΜΟΣΙΑ ΙΟΙΚΗΣΗ, ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 60.310 77.000 85.165 91.990 96.226 105.672 112.078 85,8% 14.887 11.890 16.982 18.336 19.717 21.225 22.565 51,6% ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 11.768 12.461 16.421 17.656 19.057 20.771 21.725 84,6% ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ 16.682 17.798 22.458 25.198 26.486 27.384 29.644 77,7% ΑΛΛΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΡΑΣ/ΤΗΤΕΣ 5.467 6.151 6.501 7.221 7.843 7.771 9.480 73,4% Ι ΙΩΤΙΚΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΜΕ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ 1.223 1.023 1.276 1.483 1.748 1.893 1.908 56,0% ΣΥΝΟΛΟ ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ 433.530 461.777 504.664 556.612 598.400 626.518 683.404 57,6% * Προσωρινά στοιχεία Πηγή: ΕΣΥΕ Από τα δεδοµένα αυτά και µε γνώµονα, αφενός το συνολικό ύψος της ακαθάριστης προστιθέµενης αξίας, και αφετέρου της σηµαντικής αύξησής της στο εξεταζόµενο χρονικό διάστηµα, ξεχωρίζουν για την πρωταγωνιστική συνεισφορά τους στη διαµόρφωση του παραγωγικού προϊόντος του νοµού οι κλάδοι: ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 46
«ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ, ΦΥΣΙΚΟ ΑΕΡΙΟ ΚΑΙ Υ ΡΕΥΣΗ», λόγω της καταλυτικής παρουσίας των µονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειες της ΕΗ, µε 146,2 δις δρχ. (429,04 Μ ) για το 2001 και αύξηση κατά 10,4%, «ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ, ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧ/ΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ», µε 112,1 δις δρχ. (328,92 Μ ) για το 2001 και αύξηση κατά 85,8%, «ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΟΡΥΧΕΙΑ», ως κλάδος άµεσα συνδεδεµένος µε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, µε 102.524 δις δρχ. (300,88 Μ ) για το 2001 και αύξηση κατά 115,2%, «ΧΟΝ ΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡIΟ, ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ, ΜΟΤΟΣΥΚΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΕΙ ΩΝ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ», µε 70,76 δις δρχ. (207,67 Μ ) για το 2001 και αύξηση κατά 99,3%, «ΓΕΩΡΓΙΑ, KΤΗΝ/ΦΙΑ, ΑΣΗ», µε 67,19 δις δρχ. (197,19Μ ) για το 2001 και αύξηση κατά 83,5%, «ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ» µε 24,93 δις δρχ. (73,16Μ ) για το 2001 και αύξηση κατά 78,5% «ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ», µε 23,74 δις δρχ. (69,67 Μ ) για το 2001 και αύξηση κατά 247,9% 3.4.4. Ενδοκοινοτικές Εισαγωγές και Εξαγωγές Ακολουθεί ο πίνακας που παρουσιάζει ανά έτος α) το κύριο προϊόν εισαγωγής του νοµού Κοζάνης και το ποσοστό που αυτό καταλαµβάνει στο συνολικό ετήσιο ύψος εισαγωγών του νοµού, β) το πλήθος όλων των προελεύσεων (χωρών που εισάγουν ένα ή περισσότερα προϊόντα στο νοµό), γ) την κύρια χώρα εισαγωγών (χώρα µε τη µεγαλύτερη συµµετοχή βαρύτητα στις εισαγωγές), καθώς και δ) το συνολικό ύψος εισαγωγών (σε δρχ. και ). Πίνακας 3.7. - Εισαγωγές Νοµού Κοζάνης Έτος 1998 1999 2000 2001 2002 Κύριο Προϊόν Εισαγωγής ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ (%) κύριου Κύρια Πλήθος προϊόντος Χώρα Προελεύσεων Εισαγωγής Εισαγωγών 67,22 14 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 51,22 13 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 58,69 13 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 67,51 12 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 66,93 13 ΓΕΡΜΑΝΙΑ Πηγή: 1998-2002 Intrastat ΕΣΥΕ / Επεξεργασία: Βάση εδοµένων ΚΕΤΑ υτικής Μακεδονίας Συνολικό Ύψος Εισαγωγών ( ρχ & ) 25.276.022.229 (74.177.614,76 ) 12.682.166.467 (37.218.390,22 ) 15.148.889.029 (44.457.487,98 ) 13.615.414.960 (39.957.197,24 ) 11.527.210.964 (33.828.939,00 ) ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 47
Από τη µελέτη των συνολικών ενδοκοινοτικών εισαγωγών του Νοµού Κοζάνης για την περίοδο 1998 2002 προκύπτει ότι: στην πενταετία 1998-2002 το συνολικό ύψος των εισαγωγών ανήλθε στα 78.25 δις δρχ. (229.639.629,20 ), η κύρια κατηγορία προϊόντος που εισάγεται στην Κοζάνη είναι σταθερά και για όλα τα έτη η «ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ», εκτός από τη Γερµανία, από την οποία προέρχεται το 40,44% του συνόλου των εισαγωγών στην ίδια περίοδο, ο Νοµός προµηθεύεται προϊόντα σε µεγάλο βαθµό και από άλλες χώρες όπως η Ιταλία (27,2%), η ανία (9,2%), η Ισπανία (6,7%) και το Ηνωµένο Βασίλειο. Από την, κατ ανάλογο τρόπο, ανάλυση των εξαγωγών του νοµού Κοζάνης προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας προκύπτει ότι αυτές συγκεντρώνονται εξ ολοκλήρου και για όλα τα έτη και πάλι στην κατηγορία προϊόντων «ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ», δεδοµένο που αποδεικνύει τη σπουδαιότητα του ως άνω τοµέα για το συνολικό παραγωγικό προϊόν, την οικονοµία και κατ επέκταση την εξωστρέφεια του Νοµού. Για την ίδια πενταετία, το συνολικό ύψος των ενδοκοινοτικών εξαγωγών του νοµού ανήλθε στα 33.67 δις δρχ. (98.820.378,1 ). Εκτός από τη Γερµανία, στην οποία για την ίδια περίοδο κατευθύνθηκε το 40,2% του συνόλου των εξαγωγών, η εξωστρέφεια του Νοµού εκδηλώθηκε σε µεγάλο βαθµό (µε σειρά σηµαντικότητας) σε χώρες όπως η Ισπανία (25,8%), η Ιταλία (19,7%) και η Γαλλία (5,6%). Το εξαγωγικό προϊόν του Νοµού Κοζάνης χαρακτηρίζεται από µεγάλη διασπορά προορισµών, µε το δεδοµένο ότι αποστέλλεται κατ έτος σε 11 14 χώρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Πίνακας 3.8. - Εξαγωγές Νοµού Κοζάνης Έτος Κύριο Εξαγωγικό Προϊόν 1998 1999 2000 2001 2002 ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΓΟΥΝΑΡΙΚΑ. ΤΕΧΝΗΤΑ ΓΟΥΝΟ ΕΡΜΑΤΑ (%) Κύριου Εξαγωγικού προϊόντος Πλήθος Προορισµών Κύρια Χώρα Εξαγωγών 43,82 11 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 76,91 14 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 76,03 12 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 78,04 12 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 84,06 12 ΓΕΡΜΑΝΙΑ Πηγή: 1998-2002 Intrastat ΕΣΥΕ / Επεξεργασία: Βάση εδοµένων ΚΕΤΑ υτικής Μακεδονίας Συνολικό Ύψος Εξαγωγών ( ρχ & ) 7.987.961.827 (23.442.294,43 ) 5.896.439.049 (17.304.296,55 ) 5.860.809.916 (17.199.735,63 ) 6.556.304.471 (19.240.805,49 ) 7.371.528.575 (21.633.246 ) Ο επόµενος πίνακας παρουσιάζει ανά έτος αλλά και σε επίπεδο πενταετίας (1998 2002) τα συνολικά ύψη ενδοκοινοτικών εξαγωγών και εισαγωγών του Νοµού και το αντίστοιχο ενεργητικό ή παθητικό υπόλοιπο. Το εµπορικό ισοζύγιο του Νοµού Κοζάνης είναι αρνητικό για όλη την περίοδο 1998-2002. Το παθητικό υπόλοιπο ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 48
του εµπορικού ισοζυγίου κορυφώνεται κατά τα έτη 1998 και 2000. Το 2002 το παθητικό υπόλοιπο ήταν 12.195.693 Ευρώ. Έτος 1998 1999 2000 2001 2002 5ετία Ενεργητικό / Παθητικό Υπόλοιπο Εµπορικού Ισοζυγίου Νοµού Κοζάνης ( ρχ & ) -17.288.060.402 (-50735320,33 ) -6.785.727.418 (-19914093,67 ) -9.288.079.113 (-27257752,35 ) -7.059.110.489 (-20716391,75 ) -4.155.682.390 (-12195693,00 ) -44.576.659.812 (-130819251,10 ) Πίνακας 3.9. Συνολικό Ύψος Εξαγωγών ( ρχ. & ) 7.987.961.827 (23.442.294,43 ) 5.896.439.049 (17.304.296,55 ) 5.860.809.916 (17.199.735,63 ) 6.556.304.471 (19.240.805,49 ) 7.371.528.575 (21.633.246 ) 33.673.043.838 (98.820.378,1 ) Συνολικό Ύψος Εισαγωγών ( ρχ & ) 25.276.022.229 (74.177.614,76 ) 12.682.166.467 (37.218.390,22 ) 15.148.889.029 (44.457.487,98 ) 13.615.414.960 (39.957.197,24 ) 11.527.210.964 (33.828.939,00 ) 78.249.703.650 (229.639.629,20 ) Πηγή: 1998-2002 Intrastat ΕΣΥΕ / Επεξεργασία: Βάση εδοµένων ΚΕΤΑ υτικής Μακεδονίας Σε επίπεδο πενταετίας (αθροιστικά) στο νοµό σηµειώνεται παθητικό υπόλοιπο εµπορικού ισοζυγίου ύψους 130.819.251,10. Πίνακας 3.10. - Εισαγωγές (ενδοκοινοτικού εµπορίου) 1995 2002 στο Νοµό Κοζάνης (Αξία σε εκατοµµύρια δραχµές) Περιφέρεια και Νοµός 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 υτική Μακεδονία 35.984 52.740 57.926 76.029 41.069 43.826 48.467 27.852 N. Κοζάνης 6.097 9.510 17.072 25276 12682 15149 13615 11527 % N. Κοζάνης 16,9% 18,0% 29,5% 33,2% 30,9% 34,6% 28,1% 41,4% Πηγή: Γ.Γ. ΕΣΥΕ / Επεξεργασία: Τµήµα Τεκµηρίωσης και Μελετών ΣΒΒΕ Από τα συγκεντρωτικά δεδοµένα των ενδοκοινοτικών εισαγωγών και εξαγωγών του Νοµού Κοζάνης για την 8ετία 1995 2002, και σε σύγκριση µε τις αντίστοιχες συνολικές επιδόσεις της Περιφέρειας, διαπιστώνεται η µεσαία έως µεγάλη συµµετοχή του Νοµού τόσο στις συνολικές εισαγωγές (κυµαίνεται από 16,9% έως και 41,4% και παρουσιάζει διακυµάνσεις) όσο και στις συνολικές εξαγωγές αγαθών (κυµαίνεται από 16,4% έως 55,1% και παρουσιάζει διακυµάνσεις) της Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας. Πίνακας 3.11. - Εξαγωγές (ενδοκοινοτικού εµπορίου) 1995 2002 στο Νοµό Κοζάνης (Αξία σε εκατοµµύρια δραχµές) Περιφέρεια και Νοµός 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 υτική Μακεδονία 22.778 29.938 29.393 33.369 26.245 21.484 26.461 13.378 N. Κοζάνης 3.727 5.700 6.059 7.988 5896 5861 6556 7372 % N. Κοζάνης 16,4% 19,0% 20,6% 23,9% 22,5% 27,3% 24,8% 55,1% Πηγή: Γ.Γ. ΕΣΥΕ ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 49
Και στην περίπτωση αυτή και παρά τη γενικότερη µείωση των εξαγωγών το 2002 για το σύνολο της χώρας, στο νοµό Κοζάνης σηµειώνεται για την ίδια χρονιά σηµαντική αύξηση, εξαιτίας της οποίας το εξαγωγικό προϊόν του νοµού ξεπερνάει το 55% του συνολικού εξαγωγικού προϊόντος της περιφέρειας. 3.5. ΕΙΚΤΕΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ Ο νοµός Κοζάνης συγκεντρώνει χωρίς αµφιβολία τις καλύτερες συνολικά επιδόσεις στους εξεταζόµενους δείκτες ευηµερίας. Στα δυνατά σηµεία του νοµού είναι η συντριπτική πλειοψηφία των δεικτών (το δηλωθέν εισόδηµα, το κατά κεφαλή ΑΕΠ, οι άδειες οικοδοµής κατοικιών, οι απασχολούµενοι και κατ επέκταση η ανεργία, οι µαθητές Α βάθµιας και Β βάθµιας εκπαίδευσης και µία από τις κορυφαίες επιδόσεις στη χώρα όσον αφορά τη φυσική αύξηση του πληθυσµού). Αντίθετα, στα αδύναµα σηµεία του νοµού µπορεί κανείς να ξεχωρίσει την ιδιαίτερα χαµηλή επίδοση στον τοµέα του Τουρισµού, το µη ικανοποιητικό αριθµό τηλεφωνικών συνδέσεων και τις καταθέσεις ανά κάτοικο, οι οποίες και έχουν επιδεινωθεί αισθητά. Πίνακας 3.12. είκτες Ευηµερίας του Νοµού Κοζάνης είκτες Ευηµερίας 1996 1997 1998 1999 ΑΕΠ κ.κ. 3 8 9 ηλωθέν εισόδηµα 9 6 8 Άµεσοι φόροι 26 27 4 Καταθέσεις 22 24 29 31 Τηλεφωνικές συνδέσεις 33 34 35 34 Άδειες οικοδοµής κατοικιών 7 9 10 Κατανάλωση ηλεκτρισµού 10 15 Απασχολούµενοι 6 7 Άνεργοι 40 34 Μαθητές β' βάθµιας 7 1 8 2 Μαθητές α βάθµιας 7 4 8 10 Τουρισµός 43 42 41 Φυσική αύξηση πληθυσµού 8 7 6 6 ιάµεσος 10 7 8 9,5 Μ. Όρος 18,3 15,3 17,5 Ενδ. Τιµή 7 7 8 10 Πηγή: Ετήσιες Εκδόσεις «Οι Νοµοί Η οικονοµική και κοινωνική φυσιογνωµία των 52 νοµών και των 13 περιφερειών (1997 2002)» Στην τετραετία 1996 1999 η διάµεσος κυµάνθηκε µεταξύ 7-10 (µικρό εύρος µε τάση σταθεροποίησης). Είναι, εποµένως, προφανές ότι ο νοµός Κοζάνης διατηρεί στην πλειοψηφία τους τις υψηλές επιδόσεις στους δείκτες ευηµερίας, παρά τη σχετική υποχώρηση του ΑΕΠ κατά κεφαλή, µε αποτέλεσµα να εντάσσεται πλέον στη ζώνη (1 10) της κατάταξης στο σύνολο των 52 νοµών της επικράτειας (πρωταγωνιστές νοµοί της χώρας µε ισχυρές αναπτυξιακές τάσεις που ξεπερνούν ή προσεγγίζουν το µέσο όρο της χώρας και ενδυναµώνουν σταδιακά τη θέση τους). ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 50
3.6. ΥΠΟ ΟΜΕΣ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΟΖΑΝΗΣ 3.6.1. Υποδοµές Μεταφορών Ο νοµός Κοζάνης συγκεντρώνει ένα σηµαντικό πλέγµα µεταφορικών υποδοµών, µεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν το αεροδρόµιο και η σύνδεση µε το σιδηροδροµικό δίκτυο, για τα οποία έχουν δροµολογηθεί και βρίσκονται σε εξέλιξη έργα εκσυγχρονισµού, καθώς και το οδικό δίκτυο, το οποίο τα τελευταία χρόνια αναβαθµίζεται συνεχώς µε τη σταδιακή ολοκλήρωση των τµηµάτων της Εγνατίας Οδού. Η Κοζάνη συνδέεται σιδηροδροµικά µε την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Οι σιδηροδροµικές συνδέσεις (και ιδιαίτερα η σύνδεση µε το Αµύνταιο της Φλώρινας) είναι συνολικά υποβαθµισµένες, µε αποτέλεσµα τα τελευταία χρόνια να έχει υποχωρήσει σε µεγάλο βαθµό η κίνηση επιβατών και εµπορευµάτων. Η έλλειψη ενός επαρκούς εµπορικού σιδηροδροµικού δικτύου είναι εµφανής και έχει υπογραµµιστεί κατ επανάληψη από τους τοπικούς παραγωγικούς φορείς. Είναι χαρακτηριστικό ότι η εµπορευµατική κίνηση στους σιδηροδροµικούς σταθµούς της περιφέρειας σηµείωσε, κατά την περίοδο 1996 2003, µεγάλη υποχώρηση κατά 59,3%, ενώ η µέση ανά έτος µείωση ανέρχεται στο 7,6%. Το κόστος εκσυγχρονισµού του σιδηροδροµικού δικτύου (βελτίωση δικτύου Αµυνταίου Κοζάνης) ανέρχεται σε 30.569 Κ. Το συνολικό πρόγραµµα εκσυγχρονισµού εκτιµάται ότι προχωρεί αργά. Η επέκταση του υφιστάµενου σιδηροδροµικού δικτύου του νοµού και της περιφέρειας υτικής Μακεδονίας προς τα νοτιοδυτικά (Γρεβενά, Καλαµπάκα, Ήπειρο και υτική Ελλάδα), ως τµήµα της σιδηροδροµικής Εγνατίας και του υτικού και Κεντρικού σιδηροδροµικού άξονα της χώρας, έχει ήδη ενταχθεί στο υτικό Σιδηροδροµικό Άξονα, και θα αποδώσει έως το 2014 την απαραίτητη δυναµική στο δίκτυο της περιφέρειας, τόσο στην επιβατική όσο και στην εµπορευµατική κίνηση. Στο αεροδρόµιο της Κοζάνης η επιβατική κίνηση για την ίδια περίοδο έχει σηµειώσει υποχώρηση κατά 38,4%, ενώ η µέση ανά έτος µείωση ανέρχεται στο 6,5%. Το αεροδρόµιο Κοζάνης είναι σήµερα το δεύτερο σε επιβατική κίνηση αεροδρόµιο της περιφέρειας υτικής Μακεδονίας (3.951 επιβάτες για το έτος 2003). Ο νέος σχεδιασµός του αεροδροµίου Κοζάνης, µε συνολικό προϋπολογισµό 6 Μ, προέβλεπε α) τη φωτοσήµανση εµποδίων ευρύτερης περιοχής προϋπολογισµού 531.000, (δηµοπρατήθηκε στις 12/12/2002), β) την κατασκευή περιφερειακής οδού και περίφραξης προϋπολογισµού 2,08Μ και γ) έργα για την εγκατάσταση και λειτουργία VOR/DME στη θέση «ιάκος» Γρεβενών προϋπολογισµού 2,7 M, το οποίο ολοκληρώθηκε. Όσον αφορά το οδικό δίκτυο του νοµού οι προοπτικές του νοµού είναι ιδιαίτερα ευοίωνες. Ο νοµός Κοζάνης διασχίζεται από την Εγνατία Οδό, ενώ βρίσκεται πλησίον του οδικού άξονα ΠΑΘΕ και µπορεί να εξελιχθεί σε κέντρο διακίνησης εµπορευµάτων προς τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες. Η παράδοση στην κυκλοφορία των 62 χλµ του τµήµατος «Γρεβενά Πολύµυλος» της Εγνατίας Οδού έχει ήδη διευκολύνει αισθητά την πρόσβαση προς τα µεγάλα αστικά κέντρα της Θεσσαλονίκης, των Ιωαννίνων, καθώς και τους νοµούς Γρεβενών και Καστοριάς και έχει αποφέρει σηµαντική ώθηση στις εµπορευµατικές µεταφορές. Ταυτόχρονα, η αναµενόµενη ολοκλήρωση του τµήµατος Πολύµυλου - Βέροιας (παράκαµψη Καστανιάς), θα ελαχιστοποιήσει ΚΕΝΤΡΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Α.Ε. 51