ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΥ ΕΚΘΕΜΑΤΟΣ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΥ ΕΚΘΕΜΑΤΟΣ ΡΟΜΠΟΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΥΓΕΝΙΔΟΥ Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη dpsd08071 Επιβλέπων: Ευγένιος Σκουρμπούτης Τριμελής Επιτροπή: Ευγένιος Σκουρμπούτης Βασίλης Παπακωστόπουλος Βασίλης Μουλιανίτης Ερμούπολη, Οκτώβρης 2013

Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου, κ. Ευγένιο Σκουρμπούτη ο οποίος με κατεύθυνε και με βοήθησε καθόλη τη διάρκεια της διπλωματικής, καθώς και τα μέλη της τριμελούς επιτροπής, τον κ. Βασίλη Παπακωστόπουλο ο οποίος με βοήθησε να μάθω και να εμβαθύνω σε σημαντικές έννοιες της ρομποτικής τεχνολογίας και τον κ. Βασίλη Μουλιανίτη που με βοήθησε σε όλο το κομμάτι της ρομποτικής. Εξαιρετικά σημαντική ήταν η βοήθεια του υπεύθυνου της Διαδραστικής Έκθεσης Βασίλη Παπακωνσταντίνου ο οποίος με εμπιστεύτηκε στη σχεδίαση του εκθέματος για το Ίδρυμα Ευγενίδου και με συμβούλεψε πολλές φορές κατά τη διάρκεια της διπλωματικής εργασίας. Ένα σημαντικό πρόσωπο που βοήθησε στο επίπεδο της ρομποτικής, στη σχεδίαση αλλα και την αξιολόγηση των τριών προσχεδίων είναι ο Δημήτρης Πιπερίδης τον οποίο ευχαριστώ πολύ. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου και ιδιαίτερα τη μαμά μου γιατί χάρη σε αυτή βρίσκομαι εδώ σήμερα. Ήσουν, είσαι και θα είσαι πάντα η έμπνευση στη ζωή μου. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ A ΜΕΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.0 Αρχικό Brief... 8 2.0 Περίληψη... 8 3.0 Δομή... 9 4.0 Σκοπός... 12 5.0 Μεθοδολογία... 12 Β ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΘΕΣΗ ΑΡΧΙΚΟΥ BRIEF ΑΠΟ ΠΕΛΑΤΗ... 14 Γ ΜΕΡΟΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ... 15 1.0 Ίδρυμα Ευγενίδου... 16 1.1 Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης & Τεχνολογίας... 16 1.1.1 Θεματικές Ενότητες... 17 1.1.2 Μουσειολογική Προσέγγιση και Στόχοι... 19 1.1.3 Επισκέπτες της Διαδραστικής Έκθεσης Επιστήμης και Τεχνολογία... 21 1.2 Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας και Ρομποτική... 22 2.0 Μουσεία... 23 2.1 O Εκπαιδευτικός Χαρακτήρας του Μουσείου... 25 2.2 Μουσεία και Μάθηση... 26 Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 3

2.3 Βιωματικά Μουσεία... 29 2.4 Μουσεία Τεχνολογίας... 33 2.5 Επισκέπτες... 37 3.0 Παιδιά και Τεχνολογία... 40 3.1 Ταινίες με Ρομπότ... 44 3.2 Ρομποτικά Projects και Παιχνίδια... 48 4.0 Ρομπότ και Ρομποτική... 51 4.1 Ορισμός Ρομπότ και Ρομποτικής... 51 4.2 Ρομποτικά Συστήματα... 52 4.3 Εκπαιδευτική Ρομποτική... 53 4.4 Τεχνικές Περιγραφές του Ρομπότ... 54 4.5 ομικά Στοιχεία ενός Ρομπότ... 57 4.6 Βιομηχανικά Ρομπότ... 59 4.6.1 Ρομποτικός Βραχίονας... 60 4.6.1.1 Κατηγορίες Ρομποτικών Χειριστών... 61 4.6.2 Επιδέξιος Χειρισμός Βραχίονα... 63 4.6.3 PUMA Ρομπότ 560... 65 4.6.4 Παράλληλα Ρομπότ... 65 4.6.5 Delta Ρομπότ... 66 4.7 Κινητά Ρομπότ... 67 4.7.1 Khepera II... 69 4.8 Ανθρωπόμορφα Ρομπότ... 69 4.8.1 HRP Ρομπότ... 70 4.8.2 Asimo Ρομπότ... 70 4.8.3 Νao Ρομπότ... 71 4.9 Ρομποτικό Ποδόσφαιρο... 72 4.10 Μαθητής και Ρομποτικοί Διαγωνισμοί... 76 4.11 Τεχνολογία Πληροφορίας και Επικοινωνίας (Information and Communication Technology, ICT)... 78 Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 4

4.11.1 Η Πλατφόρμα Lego Mindstorms... 79 4.12 Arduino... 80 4.12.1 Shield Bot Ρομπότ... 82 4.13 Φορετή Τεχνολογία (Wearable Technology)... 83 4.13.1 Lilypad Arduino... 83 4.13.2 Φορετοί Αισθητήρες που βασίζονται στο Ύφασμα... 84 4.14 Αλληλεπίδραση Ανθρώπου-Ρομπότ... 85 4.14.1 Αυτονομία... 86 5.0 Βιωματική Μάθηση και Παιχνίδι... 89 5.1 Βιωματική Μάθηση... 89 5.1.1 Αρχές Βιωματικής Μάθησης... 90 5.1.2 Βιωματικός Κύκλος Μάθησης... 91 5.2 Άτυπη Μάθηση... 92 5.3 Παιχνίδι - Play... 93 5.4 Η Μάθηση που Βασίζεται στο Παιχνίδι (Game-based Learning)... 96 6.0 Διαδραστικότητα... 98 6.1 Ορισμός Διαδραστικότητας... 98 6.2 Ορισμός Αλληλεπίδρασης... 99 6.2.1 Αλληλεπίδραση με ένα Έκθεμα... 99 7.0 Συμπεράσματα Γ Μέρους Έρευνας και Ανάλυσης... 100 8.0 Πλαίσιο... 102 9.0 Διατύπωση του Brief... 105 9.1 Απευθυνόμενο Κοινό... 105 10.0 Διατύπωση των Σχεδιαστικών Προδιαγραφών... 106 Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 5

10.1 Ιεράρχηση των Προδιαγραφών... 109 Δ ΜΕΡΟΣ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΕΡΓΟΥ ΑΠΟ ΠΕΛΑΤΗ... 112 Ε ΜΕΡΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΣΧΕΔΙΑΣΤΙΚΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ... 114 1.0 Ιδεασμός... 114 2.0 Σύνθεση... 122 2.1 Βασικά Χαρακτηριστικά των τριών Προσχεδίων... 122 2.2 Προσχέδιο 1 Pac - Man... 127 2.3 Προσχέδιο 2 LINE - FOLLOWING... 139 2.4 Προσχέδιο 3 FLIES SHOOTER... 153 3.0 Αξιολόγηση... 166 3.1 Αξιολόγηση με βάση τις σχεδιαστικές προδιαγραφές... 166 3.2 Αξιολόγηση πελάτη... 168 3.3 Αξιολόγηση παιδιών... 169 4.0 Τελική πρόταση... 172 4.1 Γενικά Συμπεράσματα... 188 4.2 Προτάσεις Εξέλιξης Τελικού Εκθέματος... 188 5.0 Αξιολόγηση Τελικού Εκθέματος από Πελάτη... 189 5.1 Αξιολόγηση... 191 5.2 Τελικές Προτάσεις Εξέλιξης... 191 Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 6

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 194 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 203 1.0 Ανθρωπομετρικά Στοιχεία... 203 2.0 Ορισμοί... 207 3.0 Σκίτσα Ιδεασμού... 209 Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 7

Α ΜΕΡΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.0 Αρχικό Brief Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η σχεδίαση ενός διαδραστικού εκθέματος ρομποτικής για το Ίδρυμα Ευγενίδου. Το έκθεμα απευθύνεται κυρίως σε παιδιά και εφήβους με σκοπό την εισαγωγή τους στη ρομποτική. 2.0 Περίληψη Τα τελευταία χρόνια τα σχολεία προσπαθούν να ενσωματώσουν τη σύγχρονη τεχνολογία στην εκπαίδευση και επιδιώκουν να εξοικειώσουν τα παιδιά με τη ρομποτική. Μέσω της ρομποτικής οι μαθητές μαθαίνουν να διαχειρίζονται το χρόνο, να δουλεύουν ομαδικά, να λαμβάνουν αποφάσεις, να πειραματίζονται και να λύνουν προβλήματα. Η ρομποτική συνδυάζεται με τη βιωματική μάθηση, μία προσέγγιση μάθησης ιδιαίτερα αγαπητή στους μαθητές. Διαβάζοντας άρθρα σχετικά με τη ρομποτική και τα παιδιά κράτησα ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα που παραθέτω παρακάτω και που με επηρέασε καθ όλη τη διάρκεια της διπλωματικής εργασίας. With robots as friends, learning is play and play is learning. Playing is what every child wants to spend their time doing; and when playing is fun, the child will want to interact and engage with the robotics all the while Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 8

learning, overcoming life hurdles, and gaining cognitive intelligence. Our future is our children, and technology is our future; it only makes sense to put the one in the hands of the other. (Jennife Medeiros) [39] Το παραπάνω απόσπασμα αντιπροσωπεύει ό,τι επιδιώκω να πετύχω με τη σχεδίαση αυτού του εκθέματος και συγκεκριμένα την εκπαίδευση και την εξοικείωση των παιδιών με τη ρομποτική μέσω του παιχνιδιού. Το υπό σχεδίαση έκθεμα έχει στόχο να προσφέρει μια βιωματική εμπειρία μάθησης και παιχνιδιού, να προκαλέσει τη δημιουργική σκέψη των παιδιών καθώς και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. 3.0 Δομή Η εργασία αποτελείται από πέντε κύρια μέρη. Στο Α Μέρος βρίσκεται η εισαγωγή όπου αναλύεται η δομή της διπλωματικής εργασίας και το περιεχόμενο κάθε κεφαλαίου, ο σκοπός της εργασίας, καθώς και η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε για την εκπόνησή της. Το Β Μέρος περιλαμβάνει τη συνάντηση με τον πελάτη για τον καθορισμό του θέματος της διπλωματικής εργασίας. Το Γ Μέρος αφορά την έρευνα και ανάλυση που πραγματοποιήθηκαν για να οριστεί το πλαίσιο, να καθοριστεί ο προβληματικός χώρος και να διατυπωθεί το τελικό brief. Για τη συλλογή των ερευνητικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε δευτερογενής βιβλιογραφική έρευνα. Συγκεκριμένα, το Γ Μέρος περιλαμβάνει τα κεφάλαια 1, 2, 3, 4, 5, 6 και 7, 8, 9, 10. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 9

Στο πρώτο κεφάλαιο Γ 1.0 παρουσιάζεται ο πελάτης, δηλαδή το Ίδρυμα Ευγενίδου και συγκεκριμένα η Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας καθώς το υπό σχεδίαση έκθεμα πρέπει να φέρει το χαρακτήρα της. Στο δεύτερο κεφάλαιο Γ 2.0 αναλύονται τα μουσεία και πιο ειδικά τα βιωματικά μουσεία και τα μουσεία τεχνολογίας, οι στόχοι αυτών και τέλος τα παιδιά ως επισκέπτες του μουσείου. Το περιεχόμενο του κεφαλαίου Γ 3.0 αφορά τα παιδιά και τη σχέση τους με την τεχνολογία σήμερα. Συγκεκριμένα παρουσιάζονται ταινίες φαντασίας με ρομπότ και ρομποτικά πακέτα που υπάρχουν στην αγορά. Το περιεχόμενο του τέταρτου κεφαλαίου Γ 4.0 αφορά τα ρομπότ, τη ρομποτική και συγκεκριμένες πτυχές αυτής. Εδώ αναλύεται το ρομπότ ως προς τη λειτουργία του, τη δομή του και τις κατηγορίες που τα ρομπότ διακρίνονται. Γίνεται αναφορά και ανάλυση των βιομηχανικών, των κινητών και των ανθρωπόμορφων ρομπότ και αναφέρονται παραδείγματα. Καταγράφονται όροι που σχετίζονται με τα συνεργατικά συστήματα, την επικοινωνία ανθρώπου - ρομπότ, την αυτονομία και το βαθμό αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με το ρομπότ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σημερινά trends (τάσεις) της ρoμποτικής, η ανάπτυξη πλατφορμών ανοιχτού κώδικα και οι νέες τεχνολογίες που επιτρέπουν στον αρχάριο χρήστη να φτιάξει και να προγραμματίσει εύκολα και οικονομικά το δικό του ρομπότ. Το κεφάλαιο Γ 5.0 πραγματεύεται τις έννοιες της μάθησης, της βιωματικής, της άτυπης μάθησης καθώς και της μάθησης μέσω του παιχνιδιού. Ακόμα εξετάζεται ο όρος του παιχνιδιού, οι τύποι παιχνιδιού και η μάθηση που βασίζεται στο παιχνίδι καθώς και ο αγγλικός όρος gamification. Στο επόμενο κεφάλαιο Γ 6.0 αποσαφηνίζεται ο όρος «βιωματικό έκθεμα», αλληλεπίδραση, διαδραστικότητα και θεωρία Ροής. Αναλύονται οι στόχοι που Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 10

είναι πιθανό να επιτευχθούν μέσω της αλληλεπίδρασης με ένα βιωματικό έκθεμα και κάποια επιθυμητά χαρακτηριστικά τέτοιων εκθεμάτων. Στο κεφάλαιο Γ 7.0 παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της έρευνας και ανάλυσης ανά κεφάλαιο και στο κεφάλαιο Γ 8.0 περιγράφεται το πλαίσιο της σχεδίασης. Το Γ Μέρος καταλήγει με το κεφάλαιο Γ 9.0 όπου διατυπώνεται το brief και το απευθυνόμενο κοινό και με το κεφάλαιο Γ 10.0 όπου ορίζονται οι σχεδιαστικές προδιαγραφές σύμφωνα με τις οποίες θα ξεκινήσει η σχεδίαση στο επόμενο μέρος της εργασίας. Το Δ Μέρος αφορά τη δεύτερη συνάντηση με τον υπεύθυνο της Διαδραστικής Έκθεσης Επιστήμης και Τεχνολογίας (πελάτη) και τη συζήτηση σχετικά με τις σχεδιαστικές προδιαγραφές που έχουν οριστεί προηγουμένως αλλά και τις ανάγκες και τις απαιτήσεις που προκύπτουν. Στο Ε Μέρος της διπλωματικής εργασίας παρουσιάζεται η σχεδιαστική διαδικασία. Αρχικά στο κεφάλαιο Ε 1.0 παρουσιάζεται ο ιδεασμός μέσω σκίτσων, σημειώσεων και τρισδιάστατων μοντέλων. Μέσα από τη διαδικασία του ιδεασμού καταγράφονται ιδέες και επιμέρους λύσεις για τις προδιαγραφές που έχουν ήδη οριστεί. Στη συνέχεια στο κεφάλαιο Ε 2.0 οι επιμέρους λύσεις αξιολογούνται και συνθέτονται για να αναπτύξουν τα τρία προσχέδια. Τα προσχέδια αξιολογούνται βάσει του brief, των προδιαγραφών, των κριτηρίων που τίθενται, των απαιτήσεων του πελάτη και της γνώμης μιας μικρής ομάδας παιδιών. Ύστερα από την αξιολόγησή τους επιλέγεται ένα προσχέδιο το οποίο θα εξελιχθεί σχεδιαστικά με σκοπό την κατασκευή του από το Ίδρυμα Ευγενίδου. Στο επόμενο κεφάλαιο Ε 3.0 περιγράφεται η εξέλιξη προσχεδίου που επιλέχθηκε στην τελική σχεδιαστική πρόταση καθώς και η αξιολόγηση του βάσει των προδιαγραφών και των απαιτήσεων που διατυπώθηκαν σε προηγούμενη φάση. Τέλος αναφέρονται οι τελικές σχεδιαστικές αποφάσεις Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 11

και κάποιες προτάσεις εξέλιξης και βελτίωσής του. Στο τέλος της εργασίας βρίσκονται οι βιβλιογραφικές αναφορές και ακολουθεί το Παράρτημα στο οποίο αναφέρονται τα ανθρωπομετρικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν, κάποιοι χρήσιμοι ορισμοί και επιπλέον σκίτσα ιδεασμού. 4.0 Σκοπός Σκοπός της διπλωματικής εργασίας είναι η σχεδίαση διαδραστικού εκθέματος ρομποτικής για το Ίδρυμα Ευγενίδου, το οποίο θα απευθύνεται κυρίως στα παιδιά και τους εφήβους και θα τους γνωρίζει μια πτυχή της ρομποτικής τεχνολογίας μέσω του παιχνιδιού. 5.0 Μεθοδολογία Η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε κατά το σχεδιασμό είναι ένα σύνολο μεθόδων που ακολουθούν τη διαδικασία σχεδίασης προϊόντων. Περιλαμβάνει τα στάδια που περιγράφονται παραπάνω, διαχωρισμένα σε πέντε φάσεις, όπως προσαρμόστηκαν στις ανάγκες του θέματος της διπλωματικής. Η βιβλιογραφική έρευνα σχετικά με το αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής πραγματοποιήθηκε με βάση τις παρακάτω λέξεις κλειδιά: Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 12

Ίδρυμα Ευγενίδου, Διαδραστική Έκθεση Εκπαίδευση και μουσείο, βιωματικά μουσεία, μουσεία τεχνολογίας, επισκέπτες Παιδιά και τεχνολογία, ταινίες με ρομπότ, ρομποτικά παιχνίδια Ρομπoτική, βιομηχανικά/κινητά/ανθρωπόμορφα ρομπότ, ρομποτικοί διαγωνισμοί, αυτονομία, arduino, φορετή τεχνολογία (wearable technology), επικοινωνία ανθρώπου ρομπότ Μάθηση, βιωματική και άτυπη μάθηση, μάθηση μέσω παιχνιδιού, παιχνίδι, Διάδραση, αλληλεπίδραση, θεωρία ροής Η συγκεκριμένη μεθοδολογία δίνει έμφαση στην έρευνα που είναι πολύ σημαντική για τη δόμηση ενός πλούσιου θεωρητικού πλαισίου για ένα θέμα με πολλές πτυχές, όπως αυτό της παρούσας εργασίας. Πρόκειται για μια μεθοδολογία, στην οποία κάθε επόμενο στάδιο ανατροφοδοτείται από τα προηγούμενα και παράλληλα η έρευνα εμπλουτίζεται συνεχώς. Τέλος, η παρουσία πραγματικού πελάτη δίνει μία διαφορετική οπτική και τροπή στην εργασία καθώς πραγματοποιείται στα πλαίσια ενός υπαρκτού project σε πραγματικές συνθήκες. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 13

Β ΜΕΡΟΣ - ΑΝΑΘΕΣΗ ΑΡΧΙΚΟΥ BRIEF ΑΠΟ ΠΕΛΑΤΗ Tο δεύτερο μέρος της διπλωματικής εργασίας αφορά τη συνάντηση με τον πελάτη και την επιλογή του αρχικού brief. Ύστερα από την πρακτική άσκηση της ερευνήτριας στη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Ίδρυμα Ευγενίδου ο διευθυντής της ΔΕΕΤ, Βασίλης Παπακωνσταντίνου της πρότεινε μία περαιτέρω συνεργασία στο επίπεδο της διπλωματικής εργασίας μου. Ακολούθησαν κάποιες συναντήσεις για τον καθορισμό του αρχικού brief της διπλωματικής. Κατάληξη των συναντήσεων ήταν κάποιες λέξεις - κλειδιά που διατυπώνονται παρακάτω. Πιο αναλυτικά, η λέξη σχεδίαση συνδυάστηκε με τη σχεδίαση νέων εκθεμάτων, η τεχνολογία συνδυάστηκε με τη ρομποτική, το παιχνίδι με την εκπαίδευση και τα παιδιά ορίστηκαν ως το απευθυνόμενο κοινό. Η σύνθεση των παραπάνω οδήγησε στον καθορισμό του αρχικού θέματος της διπλωματικής το οποίο είναι η σχεδίαση διαδραστικού εκθέματος Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 14

ρομποτικής που θα απευθύνεται σε παιδιά δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου και θα συνδυάζει τη ψυχαγωγία και την εκπαίδευση. Γ ΜΕΡΟΣ - ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ Στο Β μέρος της διπλωματικής εργασίας βρίσκεται η έρευνα και ανάλυση. Τα κεφάλαια που απαρτίζουν την έρευνα και ανάλυση αφορούν τα εξής: το Ίδρυμα Ευγενίδου και ιδιαίτερα τη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας τα μουσεία και πιο συγκεκριμένα τα βιωματικά μουσεία και τα μουσεία τεχνολογίας τα παιδιά και την τεχνολογία τα ρομπότ και τη ρομποτική τεχνολογία τη βιωματική, την άτυπη μάθηση και τη μάθηση που βασίζεται στο παιχνίδι τη διαδραστικότητα και την αλληλεπίδραση με ένα έκθεμα Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 15

1.0 Ίδρυμα Ευγενίδου Το κοινωφελές Ίδρυμα Ευγενίδου συστάθηκε το 1956 με τη μορφή του νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου, υλοποιώντας τη διαθήκη του αείμνηστου εθνικού ευεργέτη Ευγένιου Ευγενίδη. Λειτουργεί με έδρα την Αθήνα, υπό τη μορφή του νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου. Η δραστηριότητα του Ιδρύματος σύμφωνα με την ιδρυτική πράξη, έχει στόχο να συμβάλει στην επιστημονική και τεχνική εκπαίδευση των νέων της Ελλάδας. Το ίδρυμα διοικείται από τριμελή επιτροπή στην οποία συμμετέχει ο εκάστοτε Πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π.). Για την πολυδιάστατη προσφορά του στην ελληνική κοινωνία, το Ίδρυμα Ευγενίδου τιμήθηκε το Δεκέμβριο του 1965 με το Χρυσούν Μετάλλιον της Ακαδημίας Αθηνών. Το Ίδρυμα Ευγενίδου διαθέτει δικό του εκδοτικό τμήμα, μία μεγάλη βιβλιοθήκη, συνεδριακούς χώρους, το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο και τη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης & Τεχνολογίας. 1.1. Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας Το 2003 ολοκληρώθηκαν δύο νέες πτέρυγες του Ιδρύματος, εκ των οποίων η μία φιλοξενεί το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο και η δεύτερη στεγάζει έναν πρότυπο εκθεσιακό χώρο, την Αίθουσα Διαδραστικών Εκθεμάτων Επιστήμης και Τεχνολογίας Μαριάνθη Σίμου. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 16

Στο χώρο αυτό φιλοξενήθηκε το Νοέμβριο του 2003, η πρώτη περιοδική έκθεση με τίτλο Η επιστήμη των αθλημάτων, που διοργάνωσε η Γενική Γραμματεία Ολυμπιακών Αγώνων σε συνεργασία με το Ίδρυμα Ευγενίδου, εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004. Στη νέα αυτή εκθεσιακή πτέρυγα λειτουργεί από το 2006, η μόνιμη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας. Η ανάπτυξη των διαδραστικών εκθεμάτων που φιλοξενούνται στη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας έγινε σε συνεργασία με την Cite des Sciences et de l Industrie, ενός από τα μεγαλύτερα και πλέον πρωτοπόρα ιδρύματα στο χώρο της επιστημονικής μουσειολογίας. Βασικό στοιχείο της φιλοσοφίας που διαπνέει τη λειτουργία των εκθέσεων είναι να εμπνεύσουν την αγάπη για τη διδασκαλία, αλλά και τη μάθηση τεχνικών και επιστημονικών θεμάτων, με ελεύθερο και ευχάριστο τρόπο. H επιστημονική ομάδα της ΔΕΕΤ απαρτίζεται από φυσικούς βιολόγους, χημικούς, ιστορικούς, μηχανικούς, διοικητικό προσωπικό και ηγείται από το Βασίλη Παπακωνσταντίνου. 1.1.1 Θεματικές Ενότητες Η Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας (ΔΕΕΤ) αποτελείται από συνολικά 65 μόνιμα διαδραστικά εκθέματα. Η Έκθεση αναπτύσσεται σε τρεις θεματικές ενότητες: Ύλη και Υλικά Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 17

Επικοινωνία: Ήχος και Εικόνα Bιοτεχνολογία Η Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας επιδιώκει να φέρει το ευρύ κοινό λίγο πιο κοντά στον κόσμο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Έναν κόσμο που για το ευρύ κοινό μοιάζει μερικές φορές μυστήριος και απόμακρος. Μέσα στην Έκθεση προβάλλονται σύγχρονα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα και προσεγγίζονται βασικές πτυχές διαφόρων φαινομένων. Νέα σύνθετα υλικά, τεχνολογικά προηγμένες συσκευές, προσομοιώσεις, μοντέλα και ειδικά σχεδιασμένες δραστηριότητες είναι στη διάθεση του επισκέπτη για εξερεύνηση, πειραματισμό, ψυχαγωγία και μάθηση. Προγράμματα και δραστηριότητες Με στόχο να προσεγγίσει κάθε πιθανό κοινό, και να κάνει ευρύτερα γνωστή τη μόνιμη διαδραστική έκθεση, το Ίδρυμα Ευγενίδου οργανώνει δραστηριότητες όπως: επιδείξεις πειραμάτων εργαστήρια κατασκευών διαδραστικές αφηγήσεις ομιλίες νέων επιστημόνων σεμινάρια και εργαστήρια (workshops), εκδηλώσεις και διαγωνισμούς Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 18

Αξίζει να αναφερθεί ότι πολλά από αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα ταξιδεύουν σε πολλά μέρη της Ελλάδας με στόχο τη διάδοση του επιστημονικού πνεύματος. 1.1.2 Μουσειολογική Προσέγγιση και Στόχοι Στο φιλικό, ζεστό και σύγχρονο περιβάλλον της Διαδραστικής Έκθεσης Επιστήμης και Τεχνολογίας (ΔΕΕΤ), το Ίδρυμα Ευγενίδου προσφέρει στους επισκέπτες εκπαιδευτικά ερεθίσματα, επιδιώκοντας να συμβάλει στην εκπαίδευση, ιδιαίτερα των νέων, στο επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο και να εμπνεύσει ένα πνεύμα συνεχούς επιστημονικής και τεχνολογικής εξερεύνησης. Από την έρευνα προκύπτουν λέξεις-κλειδιά που χαρακτηρίζουν τη ΔΕΕΤ και ορίζουν την ταυτότητά της: «ακούω - ξεχνώ, βλέπω - θυμάμαι, ενεργώ - καταλαβαίνω» Βασική αρχή στην οποία στηρίζεται ο σχεδιασμός των μόνιμων συλλογών των θεματικών ενοτήτων της Έκθεσης είναι το τρίπτυχο «ακούω - ξεχνώ, βλέπω - θυμάμαι, ενεργώ - καταλαβαίνω». Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των εκτιθέμενων συλλογών βασίζονται στη χρήση προηγμένων μουσειολογικών εργαλείων, με υψηλή προτεραιότητα στα μηχανικά διαδραστικά εκθέματα, τα διαδραστικά πολυμέσα και τις οπτικοακουστικές πηγές με έντονο το στοιχείο της θεματικότητας. Διαδραστικότητα Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 19

Το πλέον σημαντικό στοιχείο της Έκθεσης είναι η διαδραστικότητά της. Ο επισκέπτης έχει ενεργό και όχι παθητικό ρόλο: καλείται να αγγίξει, να συνδυάσει εικόνες και ήχους, να συναρμολογήσει διάφορα εξαρτήματα, να παρατηρήσει, με λίγα λόγια να παρέμβει στο εκθεσιακό περιβάλλον. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να επαναλάβει, να διερευνήσει και να εμβαθύνει. Με αυτό τον τρόπο καλλιεργεί και αναπτύσσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά του. Επιστήμη και Τεχνολογία Με σύγχρονα μέσα, που υπηρετούν τις πιο σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις, ο επισκέπτης της Έκθεσης έρχεται σε επαφή με τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, ξεφεύγοντας από το αποστεωμένο περιβάλλον των παραδοσιακών μαθησιακών χώρων. Για το ιδιαίτερα απαιτητικό σε ερεθίσματα νεανικό κοινό, η Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο προσέγγισης επιστημονικών νόμων και αρχών, συμπληρωματικό ως προς τις μεθόδους και τις πρακτικές του σχολείου. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 20

Εικόνα: Χώρος της Διαδραστικής Έκθεσης Επιστήμης και τεχνολογίας 1.1.3 Επισκέπτες της Διαδραστικής Έκθεσης Επιστήμης και Τεχνολογίας Σύμφωνα με έρευνα και στοιχεία του Ιδρύματος Ευγενίδου, η Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας ξεκίνησε να λειτουργεί πιλοτικά το Δεκέμβριο του 2006. Μέχρι και τον Ιούνιο 2007 λειτουργούσε από Τετάρτη έως Παρασκευή για το σχολικό κοινό και κάθε Σάββατο και Κυριακή για το γενικό κοινό. Από τον Οκτώβριο του 2007 μέχρι και σήμερα η ΔΕΕΤ δέχεται επισκέψεις από σχολεία όλες τις καθημερινές (Δευτέρα Παρασκευή) και γενικό κοινό κάθε Σάββατο και Κυριακή (11:00-21:00), καθώς και τις καθημερινές κατά τις περιόδους των εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα. Στο σύνολο των επισκέψεων, τα ποσοστά σχολείων και γενικού κοινού είναι τα εξής: Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 21

Έτος Γενικό Κοινό (%) Σχολεία (%) 2007 45% 55% 2008 45% 55% 2009 56% 44% 2010 48% 52% 2011 38% 62% 2012 38% 62% Τα σχολεία αποτελούν τους καθημερινούς επισκέπτες του Ιδρύματος είτε για την παρακολούθηση κάποιας προβολής στο Πλανητάριο είτε για την επίσκεψη στη μόνιμη συλλογή διαδραστικών εκθεμάτων ή για μια προγραμματισμένη δραστηριότητα στη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας. Οι επισκέπτες κυμαίνονται από 6 έως 17 χρονών. Το γενικό κοινό περιλαμβάνει τις οικογένειες, τις διάφορες κοινωνικές ομάδες και παρέες και τους τουρίστες. 1.2 Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας και Ρομποτική Από το 2012 και μετά η Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης και Τεχνολογίας επιδιώκει να γνωρίσει στους επισκέπτες τον κόσμο της ρομποτικής τεχνολογίας. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 22

Έτσι τον Ιανουάριο του 2013 διοργανώθηκαν εργαστήρια εισαγωγής στη ρομποτική. Κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων παρουσιάστηκαν ρομπότ διαφόρων τύπων όπως ένα ρομποτικό λουλούδι που αισθάνεται το άγγιγμά του ανθρώπου, αλλά και δύο μικροσκοπικά ρομπότ Zumo, ρομπότ βασισμένα στην πλατφόρμα Arduino. Οι επισκέπτες λάβανε βασικές πληροφορίες για την πλατφόρμα αυτή, τον προγραμματισμό της, τους αισθητήρες που μπορεί να δεχθεί και τις βασικές εφαρμογές που επιτρέπουν στα ρομπότ να αναγνωρίζουν τον χώρο γύρω τους, να λαμβάνουν βασικές αποφάσεις και να κινούνται αυτόνομα. Επόμενο βήμα της Διαδραστικής Έκθεσης είναι η κατασκευή μιας σειράς εκπαιδευτικών εκθεμάτων ρομποτικής. Τα εκθέματα έχουν ως στόχο την ψυχαγωγία και την εκπαίδευση του κοινού σε θέματα ρομποτικής τεχνολογίας, κάποια από τα οποία αφορούν νέες τεχνολογίες, ανθρωπόμορφα ρομπότ, τεχνητή νοημοσύνη, έξυπνα συστήματα και κατασκευές βασισμένες στο arduino. 2.0 - Μουσεία Η λέξη μουσείο στην αρχαία Ελλάδα σήμαινε «Τέμενος των Μουσών» και αποτελούσε χώρο διαλογισμού σχεδιασμένο έτσι ώστε να μπορεί να εμπνεύσει φιλοσοφικές συζητήσεις. Tα μουσεία αποτελούν χώρους δημιουργικότητας, συζήτησης και έρευνας και είναι υπεύθυνα για την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία και την επικοινωνία των ανθρώπων. Κύριο μέλημα τους είναι η προσέλκυση και η ενσωμάτωση σε αυτά όλο και περισσότερων ανθρώπων με διαφορετικά χαρακτηριστικά, υπόβαθρα, Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 23

μόρφωση και εμπειρίες. [16] Κατηγορίες Μουσείων Στη σημερινή εποχή τα μουσεία καλύπτουν κατά κύριο λόγο όλους τους γνωστικούς τομείς, μπορούν όμως να διακριθούν στις παρακάτω γενικές κατηγορίες: Μουσεία τέχνης: Πρόκειται για τα μουσεία που παρουσιάζουν τις δημιουργικές ανθρώπινες τέχνες οι οποίες αποσκοπούν στην έκφραση της ιδανικής αισθητικής, όπως για παράδειγμα τα μουσεία ζωγραφικής, γλυπτικής, εφαρμοσμένων τεχνών, τέχνης του θεάματος, μουσικής και χορού, λογοτεχνίας, φωτογραφίας, κινηματογράφου και αρχιτεκτονικής. Μουσεία επιστημών του ανθρώπου: Πρόκειται για τα μουσεία ιστορίας, εθνολογίας, εθνογραφίας, λαογραφίας, παιδαγωγικής, ιατρικής και διασκέδασης. Μουσεία επιστημών της φύσης: Εξελίσσονται με τρόπο που να παρουσιάζουν τη φύση ως «το περιβάλλον του ανθρώπου» και να δείχνουν ότι «οι γενετικές διαφορές δεν παρεμβαίνουν καθόλου στον προσδιορισμό των κοινωνικών και πολιτισμικών διαφορών μεταξύ των ανθρώπινων ομάδων». Επίσης αποσκοπούν στο να καταδείξουν την αλληλεξάρτηση των πολιτισμών που αποτελεί τη βάση της αλληλοκατανόησης των λαών. Τα μουσεία αυτά διακρίνονται σε : α) Τα διευρυμένα μουσεία φυσικής ιστορίας που περιλαμβάνουν πολλούς τομείς όπως βιολογία, βοτανική, ορυκτολογία, γεωλογία, και κοινό παρονομαστή την οικολογία Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 24

β) Τα φυσικά πάρκα και καταφύγια Moυσεία προηγμένων επιστημών ακριβείας και υψηλής τεχνολογίας: Παρουσιάζονται πολύ αργά, στις αρχές του 20ού αι. ίσως λόγω της δυσκολίας να εκφρασθούν μουσειογραφικά τα αφηρημένα φαινόμενα των μαθηματικών, της φυσικοχημείας, της γεωλογίας και της βιολογίας, δηλαδή αυτών που επηρεάζουν άμεσα τη σύγχρονη τεχνολογία. Μουσεία μικτά: α) πολυθεματικά, δηλαδή πολλών θεματικών ενοτήτων β) μουσεία μονοθεματικά, δηλαδή μιας θεματικής ενότητας [31] 2.1 Ο Εκπαιδευτικός Χαρακτήρας του Μουσείου Οι παιδαγωγικές θεωρίες που διαμορφώθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα, όπως αυτές του Dewey και της Montessori, καθώς και η έρευνα του Piaget, για τον τρόπο που δομείται η γνώση και αναπτύσσεται ο άνθρωπος, υποστήριξαν την ενεργό συμμετοχή στη διαδικασία κατάκτησης της γνώσης και διαμόρφωσαν σε μεγάλο βαθμό τον εκπαιδευτικό ρόλο των μουσείων. (Μουρατιάν, 2008) Ο άνθρωπος μαθαίνει μέσα από μια αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και επίσης είναι γνωστό ότι η μάθηση των παιδιών διευκολύνεται όταν το περιβάλλον προσφέρει τη δυνατότητα εξερεύνησης με τρόπο ενεργητικό σ ένα ευρύ πεδίο υλικών που μπορεί να χειρισθεί. Το Μουσείο έχει μόνιμο υλικό στη διάθεσή μας και είναι σαν ένα εργαστήριο που κάποιος μπορεί να μάθει πώς να το χρησιμοποιεί. Μπορεί να επισκεφθεί επανειλημμένα τις συλλογές και τα εκθέματά του, όπως μαθαίνει να Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 25

χρησιμοποιεί μια βιβλιοθήκη. Μέσα στο Μουσείο μπορεί να πραγματοποιηθεί μια σχέση γόνιμης αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπων και άγνωστων ή γνωστών θεμάτων και αντικειμένων. [29] Το μουσείο είναι ο χώρος που προσφέρεται για συνεργασία μικρών και μεγάλων, για κοινή δράση και ευχαρίστηση, χωρίς άγχος και χρονικούς περιορισμούς. (Μουρατιάν, 2008) Το παιδί δεν έχει το άγχος του προγράμματος του σχολείου και έτσι δουλεύει και σκέφτεται στο δικό του χρόνο. Σύμφωνα με τον Hawkey (2004), τα μουσεία έχουν ως στόχο να εκπαιδεύσουν τους επισκέπτες τους και κυρίως: Να μετατρέψουν τη μάθηση από μία παθητική διαδικασία μετάδοσης σε ένα εποικοδομητικό διάλογο. Να δώσουν έμφαση στο ρόλο του ενεργού συμμετέχοντα. Να προσφέρουν δια βίου μάθηση παρέχοντας ένα περιβάλλον ελεύθερης μάθησης με πολλές εναλλακτικές και δυνατότητες. [10] 2.2 Μουσεία και Μάθηση Τα μουσεία και οι χώροι πολιτισμικής αναφοράς (αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικά κέντρα πόλεων κλπ.) προσφέρουν στους επισκέπτες ως χώροι μάθησης εμπειρίες που κατά βάση ανήκουν σε τέσσερις κατηγορίες: Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 26

1. Εμπειρίες που σχετίζονται με αντικείμενα (π.χ. βλέπουν το «αληθινό αντικείμενο») 2. Προσωπικές εμπειρίες (π.χ. ανακαλούν μνήμες) 3. Κοινωνικές εμπειρίες (π.χ. περνούν χρόνο με την οικογένειά τους ή τους φίλους τους) 4. Γνωστικές εμπειρίες (π.χ. εμπλουτίζουν τις γνώσεις τους) [27] Αυτές οι διαφορετικές εμπειρίες δεν προσφέρονται στον ίδιο βαθμό από όλες τις εκθέσεις ή τα μουσεία, αλλά και δεν τις αναζητούν στον ίδιο βαθμό όλοι οι επισκέπτες. Συνήθως οι εμπειρίες των αντικειμένων και οι γνωστικές εμπειρίες γίνονται πιο άμεσα αντιληπτές με τον όρο «μάθηση». Η ετερογένεια των επισκεπτών σε συνδυασμό με το ευρύ φάσμα ατομικών εμπειριών και προτιμήσεων δυσκολεύει τη διαμόρφωση της μαθησιακής εμπειρίας μιας έκθεσης ή ενός προγράμματος. Η δραστηριότητα της μάθησης στο μουσείο θα πρέπει να: Προκαλεί τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και να δημιουργεί μία υποκειμενική, προσωπική εμπειρία για τον επισκέπτη. Συνδέεται με τη γνώση που παράγεται από το μουσείο. Ενθαρρύνει τον επισκέπτη να συμμετέχει στη διαδικασία, παρέχοντας τα εργαλεία και την ευκαιρία να παράγει και όχι μόνο να καταναλώσει. [3] Αναγνωρίζοντας τη σύνθετη φύση της μαθησιακής διαδικασίας, η οποία διαμορφώνεται από το φυσικό περιβάλλον μιας έκθεσης, τις προσωπικές απαιτήσεις του επισκέπτη καθώς και το κοινωνικό στοιχείο της επίσκεψης (Falk & Dierking 2000) και παράλληλα υιοθετώντας μια κονστρουκτιβιστική προσέγγιση (Hein 1998), οι Falk & Dierking και ο Hein υπογραμμίζουν την Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 27

έμφαση στις εκπαιδευτικές διαδικασίες του μουσείου στις οποίες συμμετέχει ο επισκέπτης κατά τη διάρκεια της επίσκεψης. Ομοίως, η ορολογία μετακινήθηκε από την έννοια της άτυπης εκπαίδευσης σε έννοιες όπως η μάθηση, η δημιουργία νοήματος και η (μουσειακή) εμπειρία (Roberts 1997). Έκτοτε, εντός δηλαδή των τελευταίων ετών και η ίδια η έννοια της μάθησης άλλαξε και διευρύνθηκε. Μελέτες, όπως αυτές που σχετίζονται με το βρετανικό πρόγραμμα Inspiring Learning for All που ξεκίνησε από το βρετανικό Υπουργείο Πολιτισμού, Μέσων και Αθλητισμού το 2000 (Hooper-Greenhill et al. 2003), διεύρυναν την αντίληψη σχετικά με το τι μπορεί να θεωρηθεί μάθηση στο μουσείο. Αναπτύχθηκε εμπειρικά ένα σύνολο από έννοιες μάθησης (Generic Learning Outcomes GLOs), το οποίο ομαδοποιήθηκε στις κατηγορίες «γνώση» και «κατανόηση», «ικανότητες», «τάσεις» και «αξίες», «διασκέδαση», «έμπνευση» και «δημιουργικότητα», καθώς και «δράση», «συμπεριφορά» και «πρόοδος» (Dodd & Jones 2009). Η σύνθετη φύση της μάθησης στo μουσείο λοιπόν, όπως περιγράφεται από αυτές τις κατηγορίες, αποκαλύπτει την ανάγκη μιας πιο αναλυτικής εξέτασης της μαθησιακής εμπειρίας ως διάδρασης ανάμεσα σε επισκέπτες, αντικείμενα και μουσειακά μέσα. Επομένως, η μάθηση δεν μπορεί να ταυτιστεί πλέον με τη διαδικασία μεταφοράς πληροφορίας. Απεναντίας, είναι μια διαδικασία κατασκευής γνώσης στην οποία μετέχει μια σειρά από διαδικασίες κατανόησης. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να συμπεριληφθούν: Το κίνητρο της μάθησης και της γνώσης που θα προσφέρει η επίσκεψη στο μουσείο (Falk, Moussouri & Coulson 1998, Falk 2006, Malone & Lepper 1987) Το ενδιαφέρον για το θέμα της έκθεσης (Schraw & Lehman 2001) Οι εκπαιδευτικοί στόχοι του επισκέπτη (Mayr 2007) Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 28

Η επιθυμία προσέγγισης συγκεκριμένων εκθεμάτων ή θεμάτων (Sweller, van Merrienboer & Paas 1998) Η κινητοποίηση κατάλληλων γνωστικών στρατηγικών για την επιλογή, οργάνωση και ανάπτυξη των ενοτήτων της έκθεσης ή της εκπαιδευτικής δράσης, προκειμένου να υπάρξει σύνδεση με μια προηγούμενη γνώση (Mayer, 2001). Με άλλα λόγια, η διαδικασία συλλογής και αποθήκευσης γνώσης έχει αντικατασταθεί από τη μάθηση ως μια διαδικασία ενεργή, διαδραστική, με πολλά βήματα που επιτυγχάνεται καλύτερα όταν εντάσσεται σε ένα αυθεντικό πλαίσιο που προσφέρει προκλήσεις και ερεθίσματα (Brown, Collins & Duguid 1989, Δημαράκη 2008). [27] 2.3 Βιωματικά Μουσεία Σήμερα, τα μουσεία επιδιώκουν να παρέχουν στους επισκέπτες τους μια διαδραστική εμπειρία, σε αντίθεση με την παραδοσιακή μουσειακή προσέγγιση, όπου η έμφαση δινόταν στη συλλογή, την έκθεση και την αποθήκευση των αντικειμένων. Ως εκ τούτου, όλο και περισσότεροι άνθρωποι επισκέπτονται μουσεία, με την προσδοκία να μάθουν κάτι μέσω μιας διασκεδαστικής εμπειρίας. [3] Τα βιωματικά μουσεία («hands on museums») είναι φυσικοί χώροι στους οποίους οι επισκέπτες δεν είναι απλοί θεατές, αλλά έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν σε μία "χωρική αφήγηση", ένα ζωντανό περιβάλλον, καθώς τα εκθέματα τους προσκαλούν σε διάλογο. Ανάλογα με το χαρακτήρα του κάθε μουσείου, δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες ώστε ο επισκέπτης να βιώνει μια ξεχωριστή εμπειρία αφήγησης. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 29

Κατασκευές, εικόνες, θεατρικός φωτισμός, ηχητικά περιβάλλοντα και ψηφιακή τεχνολογία μετατρέπουν την επίσκεψη σε μια ολοκληρωμένη, συναρπαστική εμπειρία. Η ψηφιακή τεχνολογία κατέχει πλέον τον πρώτο ρόλο αφού αναλαμβάνει να αναπαραστήσει γεγονότα, να μεταφέρει πληροφορίες με θεαματικό τρόπο και να ξεναγήσει τον επισκέπτη σε μια ιστορική και φυσική συνέχεια. [4] Παρακάτω αναφέρονται και αναλύονται ορισμένα από τα πιο γνωστά βιωματικά μουσεία του κόσμου. [20] Μουσείο Αφής Εικόνα: Μουσείο Αφής Το Μουσείο αφής βρίσκεται στην Ελλάδα και είναι ένα από τα 5 Μουσεία αυτού του είδους στον κόσμο. Η ιδιαιτερότητά του έγκειται στο γεγονός ότι οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να αγγίζουν τα εκθέματα, τα οποία είναι πιστά αντίγραφα των πρωτοτύπων που εκτίθενται σε άλλα Μουσεία της Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 30

χώρας μας. To μουσείο αφής επιτρέπει στα άτομα με προβλήματα όρασης να έρθουν σε επαφή με την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας και παράλληλα προσφέρει έναν καινούργιο τρόπο προσέγγισης του αρχαιοελληνικού πολιτισμού μέσω της δυνατότητας ψηλάφησης των εκθεμάτων. Exploratorium Εικόνα: Exploratorium Το Exploratorium είναι ένα μουσείο της επιστήμης, της τέχνης και της ανθρώπινης αντίληψης που βρίσκεται στο Σαν Φρανσίσκο, στην Καλιφόρνια. Μέσα από συναρπαστικές στιγμές ανακάλυψης, μάθησης και Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 31

ευαισθητοποίησης επιδιώκει να αυξήσει την εμπιστοσύνη του επισκέπτη και την ικανότητα του να καταλάβει πώς λειτουργεί ο κόσμος. Το Exploratorium είναι ένα εργαστήριο μάθησης, ένας διαρκώς μεταβαλλόμενος χώρος παιχνιδιού, κατάλληλος για εξερεύνηση και πειραματισμό και απευθύνεται σε ανθρώπους όλων των ηλικιών. Τα δημιουργικά και τολμηρά εκθέματα, τα εργαλεία, τα προγράμματα και οι εμπειρίες εξάπτουν την περιέργεια και οδηγούν σε βαθιά μάθηση. New York Hall of Science Εικόνα: New York Hall of Science Το New York Hall of Science βρίσκεται στη Νέα Υόρκη. Εκτός από τα 450 μόνιμα εκθέματα επιστήμης και τεχνολογίας, το New York Hall of Science διαθέτει ένα δυναμικό πρόγραμμα εκθέσεων, εκδηλώσεων, προγραμμάτων και εργαστηρίων. Σκοπός του είναι να μεταφέρει τον ενθουσιασμό και την Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 32

κατανόηση της επιστήμης και της τεχνολογίας στα παιδιά, στις οικογένειες, στους εκπαιδευτικούς εξάπτοντας την περιέργειά τους και προσφέροντάς τους δημιουργικούς, συμμετοχικούς τρόπους για να μάθουν. Το New York Hall of Science διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή βιωματικών εκθεμάτων επιστήμης στην πόλη της Νέας Υόρκης. Ann Arbor Hands-on Museum Εικόνα: Ann Arbor Hands-on Museum To Ann Arbor Hands-on Museum βρίσκεται στην πολιτεία του Μίσιγκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αποστολή του είναι να εμπνεύσει τους ανθρώπους να ανακαλύψουν το θαύμα της επιστήμης, της τεχνολογίας και της τέχνης των μαθηματικών και της μηχανικής μέσα από ευφάνταστες και διαδραστικές εμπειρίες μάθησης. Οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν πάνω από 250 Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 33

διαδραστικά εκθέματα που συμπεριλαμβάνουν εκθέματα όπως ανεμογεννήτριες, solar panel exhibits και φωτογραφίες από το διαστημικό τηλεσκόπιο της ΝΑΣΑ 2.4 Μουσεία Tεχνολογίας Τα τελευταία χρόνια, τα μουσεία επιστημών δίνουν μεγάλη έμφαση στις καινοτόμες τεχνολογίες, χρησιμοποιώντας αυτές προκειμένου να προσφέρουν στους επισκέπτες τους ευχάριστες εκπαιδευτικές δραστηριότητες μέσα από τεχνολογικά αναβαθμισμένα περιβάλλοντα. Η εισαγωγή της τεχνολογίας στο μουσείο παρουσιάζει τεχνικές, οργανωσιακές και εκπαιδευτικές προκλήσεις. Ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός μουσείων επιστημών καλείται να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις με την εισαγωγή της ρομποτικής. [13] Παρακάτω καταγράφονται παραδείγματα σημαντικών μουσείων επιστημών του κόσμου. Cité des Sciences Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 34

Εικόνα: Cité des Sciences Το Cité des Sciences et de l Industrie είναι το μεγαλύτερο μουσείο τεχνολογίας στην Ευρώπη και βρίσκεται έξω από το Παρίσι, στο Parc de la Villette, ένα πολιτιστικό και ψυχαγωγικό πάρκο. Το Cité des Sciences δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα παιδιά και παρουσιάζει μια σειρά από εκθέματα που συνδυάζουν την επιστήμη και τις ψυχαγωγικές δραστηριότητες με εκθέσεις, με μια βιβλιοθήκη πολυμέσων, με διαλέξεις και φόρουμ και με πολιτιστικές προεκτάσεις. Επίσης έχει συνδέσει την επιστήμη με τα μεγάλα ζητήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία, με έμφαση στα περιβαλλοντικά και ηθικά ζητήματα που προκύπτουν από την τεχνολογική πρόοδο και την καινοτομία. Οι μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις στο Cité περιλαμβάνουν ένα ενυδρείο, ένα υποβρύχιο, ένα μοντέλο σε φυσικό μέγεθος του γαλλικού μαχητικού αεροσκάφους Μιράζ και ένα εντυπωσιακό Πλανητάριο, με ένα αμφιθέατρο 260 θέσεων, όπου γίνονται προβολές με ειδικά οπτικά και ηχητικά εφέ. Η πιο εκπληκτική κατασκευή όμως είναι η αίθουσα προβολών Ζεόντ (La Géode), μια γιγαντιαία σφαίρα με διάμετρο 36 μέτρων από ανοξείδωτο ατσάλι Οι μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις περιλαμβάνουν θέματα όπως η ιστορία του σύμπαντος, η προέλευση της ύλης, οι φυσικοί νόμοι του σύμπαντος. Στόχος του είναι τα παιδιά να διασκεδάσουν και να εξοικειωθούν με την επιστήμη. The Tech Museum of Innovation Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 35

Εικόνα: The Tech Museum of Innovation Το Tech Museum είναι ένα δημοφιλές μουσείο στην Καλιφόρνια το οποίο ασχολείται με την έρευνα πάνω σε θέματα επιστήμης και τεχνολογίας όπως με την εξοικονόμηση ενέργειας και τη δύναμη της βαρύτητας. Το όραμα του Tech Museum είναι να τονώσει την καινοτομία και να εμπνεύσει τη μάθηση σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Το Tech Museum καλεί τους ανθρώπους να μάθουν μέσα από τη συνεργασία και το παιχνίδι, προκαλεί συναισθήματα θαυμασμού και χαράς, δείχνει πως η τεχνολογία μπορεί να βελτιώσει τη ζωή και να εμπνεύσει τη δράση. Το Tech Museum προσπαθεί να είναι καινοτόμο θεωρώντας την καινοτομία ως την πρακτική έκφραση της φαντασίας. MIT Museum Εικόνα: MIT Museum Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 36

Τα ρομπότ, τα ολογράμματα, η ιστορία της τεχνητής νοημοσύνης στο ΜΙΤ, τα κινητικά γλυπτά του Άρθουρ Γκάνσον και οι συλλογές φωτογραφίας καθώς και οι πρωτοποριακές εκθέσεις τέχνης και τεχνολογίας καλούν τους επισκέπτες από όλο τον κόσμο στο MIT Museum. Το MIT βρίσκεται στο Cambridge, στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Αποστολή του είναι να κινητοποιήσει την ευρύτερη κοινότητα προς την επιστήμη και να προσκαλέσει τους ανθρώπους όλων των ηλικιών να εξερευνήσουν και να γνωρίσουν τις εφευρέσεις, τις ιδέες και την καινοτομία μέσα από μια σειρά από ομιλίες, δημόσια και εκπαιδευτικά προγράμματα, εργαστήρια, διαδραστικές εκθέσεις και πειραματικά σχέδια. 2.5 Επισκέπτες Γενικά, οι επισκέπτες του μουσείου θέλουν να εξερευνήσουν το χώρο του, να παρατηρήσουν τα εκθέματα και να βιώσουν μια διασκεδαστική και ταυτόχρονα εκπαιδευτική εμπειρία. [3] Οι επισκέπτες διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την ηλικία, το υπόβαθρο γνώσης, μόρφωσης, παιδείας, αναγκών, ενδιαφερόντων και απαιτήσεων. Σε πρώτο επίπεδο γίνεται μία ανάλυση των παιδιών ως επισκέπτες του μουσείου. Παιδιά Τα παιδιά αντιδρούν ποικιλοτρόπως στις καινοτομίες των εκθεμάτων του μουσείου, με έκπληξη, αμηχανία, ευχαρίστηση, θαυμασμό και περιέργεια. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 37

Τα παιδιά συχνά ξεκινούν την επίσκεψη στο μουσείο τρέχοντας και τριγυρνώντας ώστε να προσανατολιστούν στο χώρο και στη συνέχεια ηρεμούν. Μέσα από μια διαδικασία γνωστικής χαρτογράφησης εξερευνούν με φαινομενικά τυχαίο τρόπο το ένα έκθεμα μετά το άλλο σε ένα ταξίδι αναζήτησης-ανακάλυψης. Ύστερα από τριάντα λεπτά ηρεμούν και διερευνούν τα εκθέματα πιο διεξοδικά, επιλεκτικά και ήσυχα. Η εμπειρία της χαρτογράφησης είναι μια σημαντική πτυχή της επίσκεψης των παιδιών στο μουσείο όπως και η τάση του σταμάτα - ξεκίνα στην παρακολούθηση των εκθεμάτων. Τα παιδιά δεν αλληλεπιδρούν με τα εκθέματα πάντα με τον ενδεδειγμένο τρόπο αλλά σύμφωνα με τα δικά τους ενδιαφέροντα και προτιμήσεις. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής τους μεγάλη σημασία δίνεται στη σύνδεση του νου και του σώματος. Η εμπλοκή σε σωματικές δραστηριότητες συνδυάζεται με τη μάθηση και σαν αποτέλεσμα τα παιδιά χρησιμοποιούν τα χέρια και το μυαλό τους για να αλληλεπιδράσουν με τον κόσμο. Κρατούν και περιεργάζονται αντικείμενα, πειραματίζονται, σκέφτονται, δομούν και λύνουν προβλήματα και βγάζουν συμπεράσματα. Πολλοί παράγοντες επηρεάζουν το επίπεδο ενδιαφέροντος κατά την επίσκεψη στο μουσείο όπως η προϋπάρχουσα γνώση και οι προσωπικές εμπειρίες, η επιλογή και ο έλεγχος, η συνεργασία και η επικοινωνία καθώς και τα συναισθήματα και η απόλαυση. Ειδικότερα τα παιδιά κάνουν σύνδεση της δραστηριότητας τους με προσωπικές προηγούμενες εμπειρίες και θέλουν να έχουν κάποιο έλεγχο στον τρόπο και το πρόγραμμα της ξενάγησης. Πολύ σημαντικό επίσης για τα παιδιά είναι να αποτελούν μέλος μιας ομάδας παρέας, να μοιράζονται ιδέες, σκέψεις και συναισθήματα. [40] Σε δεύτερο επίπεδο οι επισκέπτες κατηγοριοποιούνται σε δύο μεγάλες ενότητες, τα σχολεία και το γενικό κοινό. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 38

Σχολεία Τα σχολεία αποτελούν τους καθημερινούς επισκέπτες των μουσείων και συνήθως ακολουθούν μια προγραμματισμένη εκπαιδευτική διαδρομή. Οι επισκέπτες κυμαίνονται από 6 έως 17 χρονών. H μάθηση μέσα από τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με τους συμμαθητές και τους ενήλικες στο μουσείο ενισχύει τις αλληλεπιδράσεις με τα εκθέματα. Παρατηρείται ότι οι μαθητές χωρίζονται αυθόρμητα σε μικρές παρέες - ομάδες συζήτησης, καθώς κινούνται μέσα στο μουσείο. Η συνεργασία τους βοηθά να απολαμβάνουν και να κατανοούν περισσότερο κατά τη διαδικασία περιήγησης στο μουσείο. [40] Γενικό Κοινό Το γενικό κοινό περιλαμβάνει τις οικογένειες, τις διάφορες κοινωνικές ομάδες και παρέες και τους τουρίστες που ποικίλουν ηλικιακά μεταξύ τους. Αρχικά, σημαντική είναι η αναφορά στους ενήλικες επισκέπτες του μουσείου. Οικογένειες Ως οικογενειακές επισκέψεις ορίζονται οι επισκέψεις που περιλαμβάνουν άτομα από διαφορετική γενιά: τουλάχιστον έναν ενήλικα πάνω από 19 ετών και ένα παιδί 5-10 ετών, χωρίς να ξεπερνούν τα 6 άτομα συνολικά (M. Borun, 1997). [16] Η επίσκεψή της οικογένειας μπορεί να είναι εποικοδομητική για όλα τα μέλη, εφόσον τα εκθέματα είναι πολυεπίπεδα και υποστηρίζουν τις ανάγκες κάθε μέλους της οικογένειας. Οι γονείς μπορούν να καθοδηγήσουν τα παιδιά και ταυτόχρονα να μάθουν και οι ίδιοι και τα παιδιά να αποκτήσουν γνώσεις και να διασκεδάσουν. Κάποια χαρακτηριστικά της επίσκεψης μιας οικογένειας στο μουσείο είναι τα εξής: Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 39

ü ü ü ü ü ü ü ü ü Επιλέγει εθελοντικά να επισκεφθεί το μουσείο Έχει κοινούς σκοπούς μάθησης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης σε ένα ψυχαγωγικό πλαίσιο Χρειάζεται κάποιο χρόνο για τον προσανατολισμό της Ξεκινά με μια αίσθηση περιέργειας σύμφωνα με προηγούμενες εμπειρίες και προσωπικές προτιμήσεις Συνδέει αυτό που βλέπει με δικές τους προγενέστερες εμπειρίες Οι περισσότερες οικογένειες έλκονται από διαδραστικές οθόνες Επιστρέφει στα αγαπημένα της εκθέματα Μοιράζεται τις εμπειρίες και τις γνώσεις που αποκτά σε ένα κοινωνικό επίπεδο (με άλλες οικογένειες) Τα μέλη της οικογένειας ξεκουράζονται κάνοντας ένα διάλειμμα μετά από περίπου μία ώρα, και παραμένουν στο μουσείο για περίπου δύο ώρες. Κοινωνικές ομάδες διαφόρων τύπων Κοινωνικές ομάδες μπορεί να αποτελούν ζευγάρια, παρέες συνομήλικων ή και διαφορετικών ηλικιών, με υψηλό, ή χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Τουρίστες Τα μουσεία αποτελούν πόλο έλξης για επισκέπτες από διαφορετικές πόλεις ή και χώρες, που επιθυμούν να διασκεδάσουν και να μάθουν ταυτόχρονα. Οι τουρίστες επισκέπτονται τα μουσεία για νέες εμπειρίες, αναψυχή, μάθηση και ψυχαγωγία. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 40

3.0 Παιδιά και Τεχνολογία Σήμερα τα άλματα της τεχνολογίας και οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά διαμορφώνουν μια εντελώς έξω από τα συνηθισμένα πλαίσια γενιά παιδιών: τα βιονικά παιδιά της ηλεκτρονικής εποχής. Παιδιά σύγχρονα και διαφορετικά H χρήση του Διαδικτύου, η πληθώρα πηγών που μπορεί κανείς να βρει σε αυτό αλλά και οι διάφοροι διαδικτυακοί τόποι συζήτησης επικεντρωμένης σε επιλεγμένα θέματα μπορεί να ανοίξει εντελώς νέους ορίζοντες στον τρόπο και ποιότητα δουλειάς των παιδιών. Τα παιχνίδια είναι ηλεκτρονικά, αλλάζουν ανάλογα με τις ικανότητες του παίκτη και προσφέρουν διαφορετικές δυνατότητες στο κάθε παιδί, ανάλογα με το πώς χρησιμοποιούνται. Καινούργιο μυαλό, καινούργιες ικανότητες Στα δέκα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού ο εγκέφαλος διαπλάθεται και ανταποκρίνεται σε ποικίλα ερεθίσματα. Περνώντας τόσο χρόνο μπροστά στην οθόνη που παρέχει γρήγορα οπτικά ερεθίσματα, ο παιδικός εγκέφαλος προσαρμόζεται. Ο εγκέφαλος του παιδιού είναι εύπλαστος, που σημαίνει ότι διακρίνεται από ευκολία προσαρμογής σε νέα ερεθίσματα και καταστάσεις. Ανάλογα με τη φύση των ερεθισμάτων, διαμορφώνεται και ο εγκέφαλος και τα νευρωνικά μονοπάτια του. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 41

Τα σημερινά παιδιά αναπτύσσουν ικανότητες πολύ διαφορετικές από αυτές που χαρακτήριζαν τις προηγούμενες γενιές. Δηλαδή, διαθέτουν: Οπτικό εγκέφαλο: Τα σημερινά παιδιά αποκτούν ιδιαίτερες ικανότητες χειρισμού, ταξινόμησης κι επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών. Πολυεπεξεργαστικό εγκέφαλο: Μέσω της τεχνολογίας τα παιδιά μαθαίνουν να προσλαμβάνουν πολλές παραστάσεις και πληροφορίες και να καλούνται να κάνουν κάτι με αυτές. Ο εγκέφαλός τους συνηθίζει από μικρή ηλικία να θέτει προτεραιότητες στο τι και πώς πρέπει να γίνει και μπορεί να χειρίζεται πολλά έργα ταυτόχρονα. Οπτική προσοχή: Τα μικρά παιδιά μαθαίνουν από πολύ νωρίς να προσέχουν οπτικές λεπτομέρειες και να επικεντρώνουν την προσοχή τους σε οπτικά ερεθίσματα, τα οποία τους προσφέρονται σε αφθονία από τα ποικίλα τεχνολογικά γκάτζετ με τα οποία ασχολούνται καθημερινά. Οπτική αντίληψη: Παράλληλα με την οπτική προσοχή, αυξάνεται και η αντίληψη που έχει το παιδί για τα πράγματα γύρω του. Μαθαίνει να εξετάζει το χώρο, να εστιάζει στις σημαντικές λεπτομέρειες, να παραβλέπει τις ασήμαντες και να κάνει γρήγορες αξιολογήσεις για το τι πρέπει να κάνει στη συνέχεια. Πιο γρήγορες αντιδράσεις: Μειώνεται ο χρόνος αντίδρασης και αυτό οδηγεί σε γρήγορες αντιδράσεις και σε καλό συντονισμό της αντίληψης και της ενέργειας. Πιο «έξυπνο» εγκέφαλο: Μέσα από τις παραπάνω διαδικασίες, πάντα σε σχέση με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, ο εγκέφαλος του παιδιού «διεγείρεται» και έτσι το παιδί μαθαίνει να δείχνει περιέργεια, να ψάχνει για το καινούργιο και το διαφορετικό και να περιμένει ότι οι τεχνολογικές συσκευές ή παιχνίδια τού επιφυλάσσουν εκπλήξεις ή αινίγματα τα οποία θα πρέπει να λύσει. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 42

Δυνατότητα για πολύπλοκη μάθηση σε μικρή ηλικία: Αυτές οι διεργασίες δίνουν στο παιδί τη δυνατότητα για πολύπλοκη και πολυσύνθετη πλατιά μάθηση, που ξαφνιάζει τους μεγαλύτερους σε ηλικία, οι οποίοι αποκτούσαν αντίστοιχη γνώση και πνευματική συνθετότητα σε μεγαλύτερη ηλικία. Ανώτερη σκέψη: Η ενασχόληση με σύνθετα ερεθίσματα και ποικιλία πληροφοριών βοηθά τον εγκέφαλο του παιδιού να προσαρμοστεί σε αυτές και να μάθει να χρησιμοποιεί πολυσύνθετους τρόπους σκέψης. Το παιδί μαθαίνει να σχεδιάζει νέες στρατηγικές, νέους τρόπους επίλυσης προβλημάτων μέσα από τη σωστή επεξεργασία των πληροφοριών. Κίνητρο για μάθηση με ανοιχτούς ορίζοντες: Τα χαρακτηριστικά των νέων τεχνολογιών αποτελούν πρόκληση να κατακτήσει τη νέα στρατηγική και κίνητρο για να πάει ακόμα καλύτερα. Συνεχή δυνατότητα για καινούργια ερεθίσματα: Μέσα σε ένα τέτοιο πολυσύνθετο περιβάλλον, με ερεθίσματα σε γρήγορα εναλλασσόμενο ρυθμό και με ποικιλία έντασης και δυσκολίας, ο εγκέφαλος του παιδιού δεν προλαβαίνει να κορεσθεί και το παιδί δεν παραπονιέται ότι βαριέται. Η ενασχόληση των παιδιών με τα επιτεύγματα της τεχνολογίας τους προσφέρει μια αρχική γνωριμία αλλά και εξάσκηση, πράγμα απαραίτητο στις σημερινές και ακόμα περισσότερο, στις αυριανές απαιτήσεις της ζωής. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 43

Ενθουσιώδη Δημιουργικά Πολυάσχολα Ανεξάρτητα Ενεργητικά και ενεργά ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΩΝ Επικοινωνιακά Ικανά Γεμάτα ιδέες και ερωτήσεις Περίεργα Με όρεξη για παιχνίδι Εικόνα: Χαρακτηριστικά των παιδιών 3.1 Ταινίες με Ρομπότ Σε αυτό το κεφάλαιο αναφέρονται γνωστές ταινίες επιστημονικής φαντασίας με ρομπότ και τα σενάρια αυτών. Ο λόγος της έρευνας ταινιών αυτού του είδους έγκειται στην απήχηση που έχουν στα παιδιά και τους Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 44

εφήβους. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ταινίες φαντασίας με ρομπότ συχνά καθηλώνουν τα παιδιά και δημιουργούν ένα συναισθηματικό δέσιμο με τους ήρωες και τα ρομπότ που πρωταγωνιστούν. Transformers Εικόνα: Στιγμιότυπο της ταινίας Transformers Η ταινία είναι εμπνευσμένη από τα παιδικά παιχνίδια της σειράς «Transformers», όπου δύο εξωγήινες φυλές ρομπότ, οι καλοί Ότομποτς και οι κακοποιοί Ντισέπτικονς, μεταφέρουν τον ασταμάτητο αγώνα κυριαρχίας τους στην Γη, όπου βρίσκεται ένας μυστηριώδης κύβος με τεράστιες δυνατότητες. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 45

I, Robot Εικόνα: Στιγμιότυπο της ταινίας I, Robot Έτος 2035 σε έναν κόσμο όπου τα ρομπότ έχουν κατακλύσει τα πάντα. Όλα ακολουθούν τους 3 νόμους της Ρομποτικής (θα εξηγηθούν στο επόμενο κεφάλαιο) και λειτουργούν με τάξη και πρόγραμμα. Ένας ντετέκτιβ, ο Σπούνερ αναλαμβάνει την υπόθεση «αυτοκτονίας» του «πατέρα» της ρομποτικής και της εταιρείας US Robotics Αλφρεντ Λάνινγκ. Ο Σπούνερ είναι γνωστός για την καχυποψία που τρέφει απέναντι στα ρομπότ και το κατά πόσο είναι αυτά ασφαλή. Ταυτόχρονα η εταιρεία US Robotics ετοιμάζεται να κυκλοφορήσει στην αγορά τα νέα προηγμένα μοντέλα NS-5. Η υπόθεση ξεκινά όταν μέσα στο γραφείο του Λάνινγκ βρίσκεται και τελικά συλλαμβάνεται ένα εχθρικό ρομπότ NS-5. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 46

Wall-E Εικόνα: Στιγμιότυπο της ταινίας Wall-E Η ταινία αυτή μας μεταφέρει στο μέλλον, 700 χρόνια από σήμερα, όπου οι άνθρωποι έχουν προ πολλού εγκαταλείψει τη Γη αφήνοντας πίσω έναν απέραντο σκουπιδότοπο. Πρωταγωνιστής είναι ο WALL-E, ένα συμπαθέστατο ρομποτάκι που είναι προγραμματισμένο να φτιάχνει 'ουρανοξύστες' από συμπιεσμένα σκουπίδια. Τα πράγματα θα αλλάξουν όταν γνωρίσει την EVE, ένα ρομπότ τελευταίας τεχνολογίας σταλμένο απ' τους ανθρώπους του διαστημικού κρουαζιερόπλοιου Axiom, με αποστολή να βρει ένα δείγμα βλάστησης που θα ανοίξει το δρόμο για τον επαναπατρισμό τους. Ύστερα από την ανάλυση των παραπάνω ταινιών καταγράφηκαν κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία που είναι κοινά σε όλες τις ταινίες. Τα στοιχεία αυτά προσελκύουν τα παιδιά και τους έφηβους και είναι τα εξής: Δράση - Η δράση είναι απαραίτητο στοιχείο προσέγγισης των παιδιών, τα καθηλώσει και τα κρατάει σε εγρήγορση. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 47

Μηνύματα - Τα μηνύματα κυρίως στις παιδικές ταινίες είναι εμφανή κι εύπεπτα για τα παιδιά. Το ρομπότ είναι φίλος του ανθρώπου όμως ο άνθρωπος είναι ο κύριος του ρομπότ. Οι ταινίες εξοικειώνουν τους θεατές με τα ρομπότ, τη μορφή τους, τον τρόπο λειτουργίας τους, τις δυνατότητές αλλά παρουσιάζουν και τις καταστροφές που είναι ικανά να προκαλέσουν. Αντιπαράθεση καλού - κακού - Στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας είναι έντονη η αντιπαράθεση του καλού και του κακού ρομπότ. Φαντασία - Η φαντασία είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του είδους των ταινιών. Η φαντασία είναι απαραίτητη για τη μεταφορά των μηνυμάτων στο κοινό και ιδίως στα παιδιά, εξάπτει το ενδιαφέρον του θεατή, τον παρακινεί να ξεπεράσει τα όρια της πραγματικότητας και να γίνει πιο δημιουργικός. 3.2 Ρομποτικά Projects και Παιχνίδια Σήμερα η εκπαιδευτική ρομποτική συνδυάζει τη μάθηση με το παιχνίδι και έτσι μετατρέπει την εκπαίδευση σε μία διασκεδαστική δραστηριότητα. Γι αυτό το σκοπό αναπτύσσονται διαρκώς ρομποτικά πακέτα και παιχνίδια για παιδιά. Τα παιδιά καλούνται να σχεδιάσουν, να κατασκευάσουν και να προγραμματίσουν σε ένα βαθμό κάποιο ρομπότ με το οποίο στη συνέχεια θα παίξουν και θα μάθουν να το χειρίζονται. Σε αυτό κεφάλαιο καταγράφονται μερικά γνωστά ρομποτικά παιχνίδια που βρίσκονται στην αγορά σήμερα. Άννα Μαρία Τριανταφυλλίδη 48