0 irotmttm ------------------------------- * -------------------------------- eka.ia.gtxi Me ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙλ TOV ceg. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ Μ V ΤI \ Η Ν Η C

Μ η ν ια ίο fckkjui«iactiho TFepioaifio 0 irotmttm ------------------------------- * -------------------------------- eka.ia.gtxi Me ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙλ TOV ceg. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ Μ V ΤI \ Η Ν Η C κογ ι λ κ ω κ ο γ IA.PYTHC: ο Μ Υ ΤΙ\Η Ν ΗC IXKOKOC (t) 1933 ΑίβΥθΥΝΤΗΟ: χρχιμ. ιχκωκοο C. Ι6ΡΟΚΗΡΥΙ KXPXMOY^HC 6 T O C ΟΖ' Σ Ε Π Τ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Σ 2012 ΑΡΙΘ. 9 Κ Ρ X Κ 6 I Ο λκλλημ ΙλΟ λθηνίον

m m «ο μ μ ν» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Άρχιμ. Ιακώβου Καραμούζη Τό αποκορύφωμα τής αγάπης τοΰ Θεοΰ Πατέρα μ α ς... 161 Νικολάου Χ. Χριστοπούλου Οί 'Άγιοι τής Λέσβου άνάμεσά μ α ς... 165 Συναξαριστής Ό άγιος Βησσαρίων...170 ΓΡΑΦΕΙΑ: ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΤΗΛ.: 22510 28514 καί 40892, FAX: 22510 40893 e-mail: immit@otenet.gr, web: www.immyt.gr Ιδιοκτήτης: Ι. Μ ΗΤΡΟΠΟΛΙΣ Μ ΥΤΙΛΗΝΗΣ Εκδότης: Ο Μ ΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ Μ ΥΤΙΛΗΝΗΣ Ηρακλή Βακιρτζή Ιερός Ναός Αγίου Γεωργίου Πολιχνίτου..174 Νικολάου Χριστοπούλου Ή Γενοκτονία των Ελλήνων τής Μικρας Ά σ ία ς...176 Χρονικά...182 Διευθυντής Συντάξεως: ΑΡΧΙΜ. ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΡΑΜΟΥΖΗΣ Μητροπόλεως 1, Μυτιλήνη Τ.Κ. 81 100 Τηλ. 22510 45038 Συνεργάτης τοΰ περιοδικού: ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ π. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΛ ΜΕΣ Κωδικός Εντύπου: 2595 ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ετήσια Εσω τερικού 10 Ετήσια Αμερικής 15$ 'Άλλων Χωρών Έξωτερ. άνάλογος Γ ιά Νομικά πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου έτησία συνδρομή 25 Θερμώς παρακαλοομε νά μάς γνωρίζετε έγκαίρως τή νέα σας διεύθυνση, άναφέροντας καί τήν παλαιά, γιά νά μήν έταστρέφουν άνεπίδοτα τά τεύχη. Γ ραφικές Τέχνες «ΜΕΛΙΣΣΑ» 570 21 Άσπροβάλτα, Θεσ/νίκη Τηλ.: 23970 23313, FAX: 23970 21754

«i t * * * * * * * * * * * * * * * f i Ο WOfMttH jfe jfc jfc J jfc JL il -*»JL J* TT T * " " φ Τ Τ Τ Τ Τ φ Τ Τ T T " T T φ " ϊ T ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΥΨΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΟ ΑΠΟΚΟΡΥΦΩΜΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΜΑΣ Ή άγάπη του Αγίου Θεου στόν άνθρωπο συνίσταται σ αυτό ακριβώς, πού μάς λέγει ή Αγία Γ ραφή. «Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τόν κόσμο, ωστε παρέδωσε στό θάνατο τόν μονογενή του Υιό, γιά νά μή χαθεί οποίος πιστεύει σ αυτόν άλλά νά εχει ζωή αιώνια» (Μάρκ. 3, 16). Τοΰ Αρχιμανδρίτου Ιακώβου Καραμούζη Ίεροκήρυκος Ή Παλαιά Διαθήκη, άγαπητοί μου άδελφοί, ρητά ομολογεί οτι «ο Θεός θάνατο δέν εκαμε καί ούτε ευχαριστείται μέ τήν άπώλεια τών άνθρώπων» (Σοφ. Σολ. 1, 13). Ό Αιώνιος καί Αθάνατος κατά φύση Τριαδικός Θεός επλασε τόν άνθρωπο γιά νά γίνει καί * 1 6 1 - O Π Ο ΙΜ Η Ν ---------

i J C ^ αυτός αιώνιος καί αθάνατος κατά χάρη, εάν φυσικά καί εκείνος τό ήθελε. Αυτόν, όμως, τόν υψηλό καί σωτήριο τρόπο δέν μπόρεσε νά τόν πετύχει, διότι άπλούστατα δέν τόν θέλησε. Μέ τό νά δεχθεί τήν απατηλή πρόταση του διαβόλου μέσα στόν Παράδεισο, γευόμενος από τό δένδρο τής γνώ σεως του καλου καί του κακου, πού ο Θεός του ει απαγορεύσει γιά λόγους παιδαγωγικούς, απώλεσε τή Θεία Χάρη. Όλη αυτή ή αλλοτριωμένη κατάσταση, ή οποία δημιουργήθηκε στήν ανθρώπινη ζωή καί τόν κόσμο ονομάζεται από τήν Εκκλησία μας πτώση. Αμαρτία! Έκπτωση από τήν αγάπη του Θεου. Μέ άλλα λόγια πνευματικός θάνατος, ο όποιος στή συνέχεια εφερε καί τόν σωματικό, διότι ό άνθρωπος ειναι σώμα καί ψυχή. Τό πέλαγος, όμως, τής φιλανθρωπίας του Θεου Πατέρα δέν άφησε τό αγαπημένο Του πλάσμα σ αυτήν τήν ολέθρια κατάσταση. Άπό τή μιά πλευρά επέτρεψε τόν βιολογικό θάνατο «γιά νά μή γίνει αθάνατο τό κακό» καί από τήν άλλη απέστειλε στόν κόσμο μέ τή συνέργεια του Αγίου Πνεύματος τόν Υιό Του, πού εγινε καί άνθρωπος, γιά νά πολεμήσει τόν αίτιο του κακου, τό διάβολο, προκειμένου νά τόν νικήσει. Ό Χριστός μας, αφου εδωσε τή μεγαλύτερη καί αθόρυβη μάχη στήν ιστορία τής ανθρωπότητος επάνω στό Σταυρό εναντίον του αόρατου εχθρου, εξήλθε θριαμβευτής. Ό χι μέ τήν εξουσία του χρήματος! Ούτε μέ τή δύναμη τών όπλων! Άλλά μέ τήν αγάπη καί τήν ταπείνωσή του! Μακρυά καί πέρα από αυτές τίς άγιες προϋποθέσεις ό ευλογημένος καί ζωηφόρος Σταυρός του Κυρίου μας δέν μπορεΐ νά εξηγηθεί. Θά παραμένει πάντοτε «σκάνδαλο» καί «μωρία». O ΠΟΙΜΗΝ ------------------------------------- 162 ^os»~

Ό Κύριός μας, λοιπόν, ξεγέλασε τόν σατανά καί άφαίρεσε τή δύναμή τουγοπως εκείνος, δηλαδή ο διάβολος, ενέπαιξε κάποτε τούς πρωτοπλάστους καί τούς επιασε στά πλοκάμια του, ετσι καί τώρα ο νέος Άδάμ, ο Χριστός μας, είναι Εκείνος πού τόν επιασε στά δικά του δίχτυα μέ τό άγκίστρι τής Θεότητος, όπως μάς λένε οι άγιοι Πατέρες, καθιστώντας άπό δώ καί πέρα τό θάνατο μέ τή Σταυρική Του Θυσία καί τήν Ανάστασή Του ύπνο καί προσωρινή άνάπαυση μέχρι τή Δευτέρα καί Ένδοξη Παρουσία Του, πού θά τόν καταργήσει οριστικά. Ό άγιος Μάξιμος ο 'Ομολογητής μάς λέγει ότι «ο Χριστός ενεργεί άνθρωπίνως ό,τι είναι θεϊκό, μέ τά θαύματά του καί θεοπρεπώς ό,τι είναι άνθρώπινο κατά τό ζωοποιόν Πάθος Του». Εμείς άραγε μπροστά σέ μιά τέτοια άσύλληπτη γιά τήν άνθρώπινη λογική δωρεά του Θεου τί στάση κρατούμε! Είναι γιά μάς, πού ζουμε σέ μιά τόσο υλόφρονη, άντισταυρική καί φίλαυτη εποχή, ο Σταυρός του Κυρίου μας τό καύχημά μας, ή ελπίδα μας, ή διαρκής άναφορά μας, ή πρώτη καί μεγάλη μας άγάπη! Μάς εμπνέει! Μάς διδάσκει, γιά νά μπορέσουμε νά νεκρώσουμε τό δικό μας θέλημα! Συγκινούμεθα άπό τό άπύθμενο μέγεθος τής άγάπης του Χριστού μας! Μέ τό Σταυρό του Κυρίου μάς δόθηκε καί πάλι ή δυνατότητα νά κερδίσουμε τόν Παράδεισο καί νά γίνουμε μέτοχοι τής Ανέσπερης Βασιλείας Του, μέ τήν προϋπόθεση νά ζουμε θυσιαστικά καί πάντοτε μέ εμπιστοσύνη καί θερμή πίστη στό Σταυρωθέντα καί Άναστάντα Χριστό μας, ή οποία, όμως, θά περνάει συνεχώς μέσα άπό τά πρόσωπα τών άδελφών μας. 163 - O ΠΟΙΜΗΝ ν * L

----- Ο ΠΟΙΜΗΝ -# 164

Ot Άγιοι της Λέσβου ανάμεσα μας Νικόλαος Χ. Χριστόπουλος, Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων Περιφέρειας Βορείου Αίγαίου 6 ' Ό άγιος Άνδρέας ο ύμνογράφος, Αρχιεπίσκοπος Κρήτης στό Μεγάλο Κανόνα του μας υποδεικνύει αύτόν ώς τό δρόμο πού οδηγεί στήν απόκτηση νοήματος ζωής: τήν αύτομεμψία καί τή μετάνοια καί έξομολόγηση. Πόθεν άρξομαι θρηνεΐν τάς του αθλίου μου βίου πράξεις..., δευρο τάλαινα ψυχή, σύν τή σαρκί σου τω πάντων Κτίστη, έξομολογου καί άπόσχου λοιπόν, τής πρίν άλογίας καί προσάγαγε Θεω έν μετανοία δάκρυα. Ό μεγάλος υμνογράφος έκοιμήθη καί έτάφη στήν Έρεσό τής Λέσβου έπιστρέφοντας στήν Κρήτη άπό τήν Κωνσταντινούπολη. Γ ιά νά έπανέλθουμε στά συναξάρια, έκτός άπό τόν άγιο Άνδρέα τιμαμε καί τίς Ό σιες 'Ολυμπία καί Εύφροσύνη. Ή οσία Ο λυμπία έχασε σέ ήλικία 10 έτών τούς γονείς της καί στάλθηκε στή Μονή Καρυών Θερμής τής Λέσβου, οπου 19 έτων έγινε μοναχή καί στά 25 Ήγουμένη. Δέκα χρόνια άργότερα οί πειρατές εισέβαλαν στό μοναστήρι οπου μόναζαν 30 μοναχές καί κακοποίησαν οσες δέν πρόφθασαν νά φύγουν. Ή Αγία Ο λυμπία υπέστη φοβερά βασανιστήρια. Τήν έκαψαν σ' ολο τό σώμα καί πέρασαν πυρακτωμένη σιδηρόβεργα άπό τά αύτιά της, καρφώνοντας τό κορμί της μέ 20 καρφ ιά σέ μία σανίδα. Τήν Ό σία Εύφροσύνη πού ήταν ήλικιωμένη τήν κρέμασαν σέ δέντρο καί τήν έκαψαν. Ό Άγιος Κ ω νσταντίνος, ο έξ Αγαρηνών, γεννη μένος στή Στύψη Ό μιλία έκφ ω νηθεΐσα στό Χριστιανικό κέντρο της Ίεράς Μ ητροπόλεως Μ υτιλήνης, κατά τόν έορτασμό των Αγίων της Λέσβου, στίς 13 Ιουνίου 2012, ήμέρα Τετάρτη καί ώρα 20:00. *«οχ» 165 - Ο ΠΟΙΜΗ

θανούς, εγινε χριστιανός, τό ομολόγησε, βασανίσθηκε φρικτά καί άπαγχονίστηκε. Ό Ά γιο ς Γεώ ρ γιο ς ο Χ ιοπολίτης άποκεφαλίσθηκε γιά τήν πίστη του στό Άϊβαλί καί η μεγάλη πανήγυρη πού γινόταν εως τήν Μικρασιατική καταστροφή έκεΐ, μεταφέρθηκε άπό τούς Άϊβαλιώτες πρόσφυγες στή Μυτιλήνη. Ό 'Άγιος Δημήτριος ο έκ Λαρίσης μαρτύρησε στά Μυστεγνά της Λέσβου στά χρόνια της τουρκοκρατίας. Οί Ά γ ιο ι Αναστάσιος Πανέρας (Άσώματος) καί Δημήτριος Μπεγιάζης (Άγιάσος) μαρτύρησαν σέ ηλικία 20 καί 18 έτών άντίστοιχα. Πέρασαν Ολοι οί αγιοι δύσκολα καί ύπέμειναν καί αντεξαν ως τό τέλος. Καί αύτή η υπομονή των αγίων τούς κάνει πιό ζωντανά παραδείγματα. Έφτασε η γυναίκα του νά πεΐ στόν πολύαθλο Ιώβ Νά βλαστημήσεις τόν Θεό, πού ένώ είσαι καλός τόσα κακά σου έπέφερε καί τόσο δεινώς πάσχεις! Καί έκεΐνος τήν ονόμασε αφρονα, δηλαδή αμυαλη, καί είπε τό Εϊη τό όνομα Κυρίου εύλογημένον εις τούς αιώνας, τήν ώδή του Ιώβ, πού λέγεται Οταν τελειώνει η ----- ^ θεία Λειτουργία. Καί είναι η Λ Λ ώδή αύτή εύχαριστία καί δοξολογία καί εύγνωμοσύνη. Ε τσ ι, Οσο καί αν οί συνθήκες του βίου μας μας π ι κραίνουν, νά έπιμένουμε στήν εύγνωμοσύνη, στή δοξολογία καί τήν εύχαριστία. Όσο εύχαριστουμε, τόσο εϊμαστε εύχαριστημένοι, Οσο εύγνωμονουμε, τόσο εϊμαστε χαριτωμένοι καί Οσο δοξολογουμε τόσο γινόμαστε Χερουβείμ, τηρουμένων τών άναλογιών. Τότε Ολα άλλάζουν καί γινόμαστε εύτυχεΐς μέ τό τίποτα. Ένας πού λέει Κύριε έλέησον, ελεγε ο παπά Τύχων του αγίου Όρους, παίρνει εκατό εύλογίες. Ένας πού λέει Δόξα σοί ο Θεός παίρνει χίλιες καί άκόμη περισσότερες.όταν μάλιστα είναι σέ θέση νά δοξάζει τό Θεό μέσα στίς δυσκολίες, πώς νά μήν αγιάζεται; Ό Γέρων Παΐσιος ελεγε Οτι τούς άνθρώ πους πού άδικουνται κατάφωρα σέ αύτή τή γη καί Ομως κάνουν υπομονή καί εύχαριστουν τόν Θεό, Οταν βγουν άπό αύτή τήν πλάση ο Κύριος δέ θά τούς βάλει στόν παράδεισο, άλλά θά τούς πάρει κοντά Του καί θά τούς πεΐ: Νά ο παράδεισος ολόκληρος! Σας άξίζει, σας άνήκει, τόν κερδίσατε. Μέ τήν υπομονή τους καί μέ τίς ισορροπίες πού κράτησαν κέρδισε τήν αγιότητα καί ο Ά γιος Γρηγόριος, Επίσκοπος Άσσου. Ένώ διέπρεπε στό εργο του, κατασυκοφαντήθηκε, εφυγε στήν Τένεδο καί μετά άπό άρκετά χρόνια έπέ- O ΠΟΙΜΗΝ φ 166

στρεψε στό χωριό του στή Λέσβο, οπου δέν τόν γνώρισε ούτε η μητέρα του οταν συναντήθηκαν. Έκεΐ φθονήθηκε άπό κάποιους πού έπιχείρησαν άκόμη καί νά τόν φονεύσουν. Έκτισε τελικά μοναστήρι πρός τιμήν της Παναγίας, συγκεντρώνοντας πολλούς μοναχούς καί έκοιμήθη σέ μεγάλη ηλικία. Μοναστήρι έκτισε καί ο άγιος Θεοφάνης στή Σιγριανή καί θεωρείται κτίτορας καί της Ίερας Μονης Υψηλού στό Σίγρι. Καταδιώχθηκε ομως άπό τούς εικονομάχους, φυλακίσθηκε δύο χρόνια στήν Κωνσταντινούπολη καί έξορίσθηκε στή Σαμοθράκη, οπου έκοιμήθη έν ειρήνη. Η Αγία Θωμαΐς ή Λέσβια μέ τήν αγία ζωή της, παρά τά βασανιστήρια πού ύπέμενε άπό τόν σύζυγό της, έφθασε σέ σημείο νά θαυματουργεί, θεραπεύοντας τίς άσθένειες των άνθρώπων. Σέ ηλικία 38 έτων πέθανε καί έτάφη στό μοναστήρι πού ήταν ένταφιασμένη καί η μητέρα της, η οποία ήταν ηγουμένη. Ό τάφος καί τό λείψανό της έκαναν πλεΐστα θαύματα. Άπό τούς αγίους άποδεικνύεται πόσο άληθινή είναι η θρησκεία. Άν ήταν ιδεολόγημα, θεωρία, ούτοπία, δέ θά είχαμε αγίους. Οι αγιοι είναι τά έμψυχα εύαγγέλια, τά σιωπηλά κηρύγματα πού μας φέρνουν στό Χριστό, έκεΐ πού πηγαν καί οι ίδιοι. Άν η προσευχή δέ συνιστούσε έπικοινωνιακή πράξη καί ήταν απλως μία έκφραση της άνάγκης γιά έπαφή, χωρίς άντίκρισμα, θά βύθιζε τόν προσευχόμενο στή μοναξιά. Άν δηλαδή ο άνθρωπος ήταν στή διαδικασία αύτή μόνο πομπός καί όχι δέκτης, δέ θά έπρεπε νά άπέχει πολύ η άναπομπή δεήσεων άπό μία π α ραληρηματική κατάσταση καί οι προσευχόμενοι άπό φαιδρά η γραφικά πρόσωπα. Πόση ήρεμία καί γαλήνη ομως λαμβάνει ο άνθρωπος μέ τήν προσευχή καί πόσα ση μεΐα δέν έχουν γίνει μέ άδιάλειπτη προσευχή καί μετάνοια. Τέτοια θαυμαστά σημεΐα καί θαύματα έκανε καί ονομάστηκε γι' αύτό Σημειοφόρος καί ο "Αγιος Γεώργιος Μυτιλήνης, πού έγινε έπίσκοπος Μυτιλήνης, κατ' άπαίτηση τού λαού σέ ήλικία 28 έτων. Ό Α γιος Αγάθων ο Έφέσιος, οταν η Αύτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία, πού άγωνίσθηκε γιά τήν έπαναφορά των Εικόνων έξορίστηκε στή Λέσβο, ήρθε (έξορίστηκε είναι τό ορθό) καί έκεΐνος φέρνοντας μία άρχαία βυζαντινή Εικόνα της Παναγίας, μέ έπιγραφή Μήτηρ Θεού Αγία Σιών», πού σήμερα βρίσκεται στόν ομώνυμο Ναό της Αγιάσου. Ό Άγάθων ο Έ φ έ σιος άσκήτεψε σέ μία δασω μένη έρημη τοποθεσία της «SV» 167 O ΠΟΙΜΗΝ

Αγιάσου, οπου σήμερα βρίσκεται τό παρεκκλήσιο τής Ζωοδόχου Πηγής. Ή Αγία Θ εοκτίστη ή Μηθυμ ναία αίχμαλωτιστηκε όντας μοναχή άπό πειρατές, δραπέτευσε στήν Πάρο καί κρύφτηκε σέ έρημο δάσος. Πέρασαν 35 χρόνια καί τήν βρήκε άδυνατισμένη άπό τίς νηστείες καί τίς κακουχίες, ένας εύσεβής Χριστιανός άπό τήν Εύβοια. Ή Αγία τού ζήτησε νά τής φέρει στό επόμενο ταξίδι του νά κοινωνήσει τών Άχράντων Μυστηρίων. Πράγματι, οί Ίερεΐς τού έμπιστεύτηκαν τήν θεία κοινωνία λόγω τής εύσέβειάς του καί έτσι ή Αγία κοινώνησε. Τήν ίδια ήμέρα ο Εύβοιώτης Χριστιανός, οταν πέρασε γιά νά τή δεΐ τήν Αγία πρίν φύγει άπό τό νησί, τή βρήκε νεκρή. Ό Ά γιος Θεόδωρος ο Βυζάντιος, ο πολιούχος της Μυτιλήνης, έχοντας τήν έπιθυμία νά γίνει ζωγράφος μαθήτευσε σ' έναν ξακουστό ζωγράφο τού παλατιού τού σουλτάνου στήν Κ ω ν σ τ α ν τ ι- νούπολη, οπου δέχθηκε πιέσεις καί άλλαξοπίστησε. Σύντομα ομως μετανόησε καί ήλθε στή Μυτιλήνη, οπου φυλακίστηκε, βασανίστηκε καί κρεμάστηκε έξω άπό τό φρούριο τής Μυτιλήνης. Τό σώμα έμεινε κρεμασμένο γιά τρεΐς ή μέρες. Κατόπιν ένταφιάσθηκε στό προαύλιο τής Παναγίας Χρυσομαλλούσας καί κατά τήν άνακομιδή τών λειψάνων του διαπιστώθηκε οτι τό σώμα του είχε διατηρηθεί άκέραιο. Μ εταφέρθηκε στή Μητρόπολη καί μετά τό 1832, τό έτος τής θαυματουργικής διάσωσης τής πόλης άπό τήν πανώλη, καί μέχρι σή μερα τίθεται σέ προσκύνηση στόν Μ η τρ ο πολιτικ ό Ναό, ώς πολύτιμος θησαυρός. Ό Ά γιος Λουκάς ο Άνδριανουπολίτης, στά 13 του χρόνια φιλονίκησε μέ κάποια τουρκάκια, δέρνοντας ένα άπ' αύτά. Συνελήφθη καί γιά νά μήν τόν φονεύσουν, έγινε μουσουλμάνος καί δόθηκε σκλάβος στό σπίτι ενός Τούρκου. Δραπέτευσε ομως καί πήγε στή Σμύρνη, οπου έξομολογήθηκε καί πήγε στό Άγιον Όρος. Μετανόησε ομως, οπως καί ο άγιος Θεόδωρος, καί μαρτύρησε στήν Μυ Ο ΠΟΙΜΗΝ 168

τιλήνη, γιά νά ξεπλύνει τό αμάρτημα της άρνήσεως τού Χριστού. Ό Α γιος Γεώργιος ο "Ιβηρ, έπίσης μετανοημένος πού έγινε μωαμεθανός σέ ηλικία 70 έτων, άπειλήθηκε, βασανίστηκε καί κρεμάστηκε στό Παρμάκ-Καπού. Νά τελειώσουμε μέ τήν έπισήμανση οτι οι βίοι των αγίων της Λέσβου είναι βέβαια γνωστοί στό πλήρωμα τής έκκλησίας, άλλά θεωρήσαμε οτι δέν είναι χωρίς νόη μα η έπιμονή σέ αύτούς. Γ ιατί χρειάζεται νά άκούμε γιά τή ζωή καί τό έργο τους καί νά τά έπαναλαμβάνουμε, γιατί έχουμε σήμερα άνάγκη περισσότερο άπό ποτέ άπό μεγάλα, σπουδαΐα καί άληθινά παραδείγματα, γιά νά έμπνευστούμε καί νά μπορούμε καί έμεΐς νά προχωρήσουμε. Αναρωτιέται, έξάλλου, κανείς ποιούς άπό οσους θεωρούμε σήμερα πρότυπα καί παραδείγματα, καί άνατρέφουμε τά παιδιά μας μέ αύτά, θά τούς θυμαται ο κόσμος χίλια ή καί δύο χιλιάδες χρόνια μετά; Ποιοί θά άντέξουν στό πέρασμα τού χρόνου καί τό μήνυμά τους, η παρουσία τους θά έξακολουθεΐ νά είναι ζωντανή άνάμεσά μας; Οι Αγιοι ομως βρίσκονται άνάμεσά μας καί μας καθοδηγούν, μας έμπνέουν, είναι οι οδοδεΐκτες μας πρός τή Βασιλεία τού Θεού. Ποιούς άλλους μπορούμε νά βάλουμε καλύτερα μπροστά μας ώς οδηγούς καί προστάτες, παρά τούς άγίους της Έκκλησίας καί της πίστης; Εύχαριστούμε ολόθερμα καί ολόψυχα τούς Σεβ α σ μ ιώ τ α το υ ς ποιμενάρχες πού διοργάνωσαν αύτή τήν έκδήλωση καί τιμούν πάντοτε πανηγυρικά τους αγίους μέ κάθε τρόπο, καί ολους έσας γιά τήν παρουσία σας άπόψε έδω καί τήν προσοχή σας. Εύχόμαστε οι τριάντα έπτά άγιοι της Λέσβου νά εύλογούν τόπο μας καί τούς άρχοντές του, νά μεσιτεύουν στό Θεό, νά εύλο γούν τήν οικουμένη πού πάσχει καί νά φέρουν μέ τίς εύχές τούς μέρες άναψυχης καί άνάσταση ς πνευματικης γιά ολους μας. τόν * 1 6 9 - Ο ΠΟΙΜΗ

Λ-ΒΛΖΟ N T Α Σ ο άγιος Μνήμη τοϋ εν άγίοις πατρός ημών ΒΗΣΣΑΡΙΩΝΟΣ Β ' μητροπολίτου ΛΑΡΙΣΗΣ, τοϋ θαυματουργοϋ1 Ό άγιος Βησσαρίων γεννήθηκε στίς Μ εγάλες Πύλες (σημερ. Πύλη ή Π όρτα Π αναγιά) των θεσσαλικων Τρικάλων κατά τό 1490. Βλαστός λευιτικης οικογενείας, ή οποία ανέδειξε αρχιερείς, μοναχούς καί μοναχές, ανετράφη «έν παιδεία καί νουθεσία Κυρίου». Σέ ήλικία δέκα έτων, μόλις τελείωσε τά κοινά γρά μ μ ατα, κυριευμένος από διάπυρο πόθο πρός τόν Θεό καί τόν ισάγγελο μοναχικό βίο, προσηλθε στόν άγιώ τατο μητροπολίτη Λαρίσης2 Μάρκο (1499-1527), γιά νά μυηθη κοντά του στήν πνευματική ζωή. Ο ΠΟΙΜΗΝ 170

Γιά πολλά χρόνια ύπηρετουσε άοκνα τόν πνευματικό του πατέρα, ύποτάσσοντας στήν κρίσι εκείνου ολα τά θελήματα καί τούς λογισμούς του μέ τόση άφοσίωσι καί εύλάβεια, ώστε, οταν τόν εβλεπε, νόμιζε οτι ε'βλεπε τόν ίδιο τόν Χριστό. Διά τής τελείας ύπακοής άπέκτησε τήν ταπείνωσι, τήν μητέρα ολων τών άρετών. Γ ι αύτό καί ό Μάρκος τόν χειροτόνησε διάκονο καί εν συνεχεία πρεσβύτερο. Αργότερα, περί τό 1516/7, τόν εξέλεξε επίσκοπο του χηρεύοντος θρόνου Έλασσώνος καί Δομενίκου. Δέν εγινε ομως δεκτός άπό τόν κλήρο καί τόν λαό τής επαρχίας του, ά φ ενός μέν άπό φθόνον του διαβόλου, ά φ ετέρου δέ επειδή ή επ ι σκοπή αύτή δέν δεχόταν νά ύποταχθή στόν Μητροπολίτη Λαρίσης, πού είχε χειροτονήσει τόν άγιο. Τόν ε'διωξαν καί ζήτησαν άπό τόν οικουμενικό παριάρχη Θεόληπτο Α' (1513-1522) νά διορίση άλλον επίσκοπο. Χωρίς νά λυπηθή ή νά μνησικακήση γιά τήν άτιμία πού του εγινε, ό άγιος θεώρησε τήν άποπομπή του ώς θεόσταλτη εύκαιρία γιά ήσυχία καί επ έ στρεψε στά Τρίκαλα, κοντά στόν γέροντά του Μάρκο. Έ π ί τέσσερα χρόνια (1517-1521), ώς ταπεινός δουλος ύπηρετουσε οχι μόνον εκείνον, άλλά καί ολους τούς πτω χούς, τούς ξένους καί τούς άρρώστους, πού κατέφευγαν γιά βοήθεια στήν Εκκλησία. Γιά νά άποφύγη τόν άνθρώ πινο ε'παινο, νύκτα ε π ι σκεπτόταν τούς άσθενεΐς καί πτωχούς, τούς παρηγορουσε καθισμένος δίπ λ α στό προσκέφαλό τους καί μέ τά χέρια του ε'πλενε τά ρουχα τους. Ό τα ν τό 1521 πέθανε ό ε'ξαρχος τής επισκοπής Σταγών (σημερ. Κ αλαμπάκα) διάκονος Νικάνωρ, οί κάτοικοι ζήτησαν νά άναλάβη τήν διαποίμνασί τους ό Βησσαρίων3. Κ ατά τήν εξα ετία (1521-1527) πού π α ρέμεινε στήν θέσι αύτή μόνον θλίψεις καί πειρασμούς εγνώρισε άπό κάποιον χαιρέκακο καί άσεβή ίερέα, τόν Δομέτιο, ό όποιος διαρκώ ς τόν κατέτρεχε. Μετά τήν κοίμησι του Μ άρκου (1527), μέ άπαίτησι του θεσσαλικου κλήρου καί λαου εξελέγη μητροπολίτης Λαρίσης καί άνήλθε στόν μητροπολιτικό θρόνο επί πατριάρχου Ίερεμίου Α '(1522-1546) Ώ ς ιεράρχης ό άγιος άνεδείχθη άληθινός ποιμήν του ύποδούλου λαου, άναπτύσσοντας άξιοθαύμαστη κατά τούς πικρούς εκείνους χρόνους τής δουλείας ποιμαντική καί κοινωνική δραστηριότητα. 171 O ΠΟΙΜΗΝ

Ό π ω ς ο ίδιος εγραφε, δέν «εδω κε ύπνον το ϊς όφθαλμοϊς του ούδέ τοΐς βλεφάροις του νυσταγμόν», άλλά σύμπαντα τόν χρόνο της ζωης του ορθριζε έκ νυκτός καί γρηγορουσε μοχθώντας όσο κανείς άλλος, καθώς μαρτυρουν καί τά ίδια του τά εργα. Έ χοντας συνεργό τό άξίωμα, έκδήλωσε όλη του τήν συμπάθεια πρός τόν ταλαιπωρημένο λαό, καθιστώντας τήν μητρόπολί του πηγή έλέους καί φιλανθρωπίας. Μέ χρήματα της Εκκλησίας έξαγόρασε πολλούς χριστιανούς αιχμαλώτους άπό τούς Τούρκους, άνήγειρε ναούς, έπανέφερε στήν Ε κκλησία τήν εύταξία, πού είχε διασαλευθη κατά τόν πρώτο αιώνα της δουλείας, όργάνωσε σέ κοινότητες τούς Έ λληνες πού είχαν καταφ ύγει στά βουνά, άνοιξε δρόμους στήν Θεσσαλία έως καί τήν Ή πειρο, κατεσκεύασε γέφυρες. Ή περιφημότερη είναι ή γέφ υρα του Κ όρακα στόν Αχελώο. Σ τό σημείο αύτό του ποταμού τόν χειμώνα, όταν τά νερά πλημμύριζαν, έπνίγοντο άπό τό ραγδα ίο ρευμα οί περισσότεροι διαβάτες. Τό δυσκολοκατόρθωτο αύτό εργο, πού κανείς πρίν άπό έκεΐνον δέν τολμουσε νά έπιχειρήση, άνέλαβε καί διηύθυνε μόνος του ο άγιος, μέ άμετρους κόπους καί εξοδα καί πολλούς κινδύνους. Γιά νά διευκολύνη τήν άναχώρησι τών έραστών του Θεου άπό τόν κόσμο, άλλά γιά νά εχη καί ο ίδιος τόπον καταπαύσεω ς άπό τήν δίνη τών άναποφεύκτω ν περισπασμών, άνήγειρε μέ τήν βοήθεια του άδελφου του Ιγνατίου, έπισκόπου Κ απούας καί Φαναρίου (1527-1534), τήν μονή της Με-

ΓΟ ΝΕΟ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗ ταμορφώσεως του Σωτηρος, τήν γνωστή ώς Δούσικο, στά καταπράσινα βουνά έπάνω άπό τήν γενέτειρά του. Πέντε χρόνια μετά τήν άποπεράτω σ η της μονης, κουρα σμένος άπό τό εύρύ ποιμαντικό καί κοινωνικό του έ'ργο, ήσθένησε. Αισθανόμενος νά τόν έγκαταλείπουν οί δυνάμεις του, προσκάλεσε τούς άρχιερείς, κληρικούς καί μοναχούς της έπαρχίας του, τούς παρέδω σε τίς τελευταίες του νουθεσίες καί στίς 13 Σεπτεμβρίου4 1540 άπέθεσε τήν ψυχή του στά χέρια του Θεου, σέ ηλικία π ε νήντα μόλις έτων. Οί μοναχοί του Δουσίκου ένεταφίασαν τόν πνευματικό τους πατέρα στόν ναό του άγίου Νικολάου (σημερ. κοιμητηριακός), πού ο ίδιος είχε κτίσει σέ αμπελώνα, στούς πρόποδες του βουνου. Α ργότερα ενας Αγαρηνός, ύπηρέτης της μονης, έ'κλεψε τό λείψανο του άγίου καί τό πούλησε στήν Δύσι. Ή τιμία κάρα, η οποία κατά θαυματουργικόν τρόπο διασώθηκε άπό τήν κλοπή, φυλάσσεται στήν μονή του καί έπιτελεί άπειρα θαύματα καί μάλιστα κατά της πανώλους καί της άκρίδος. Ή μνήμη του τιμάται στήν Θεσσαλία, στήν Ή πειρο, στήν Δ. Μ ακεδονία, στήν νησο Λ ευκάδα καί στίς παραδουνάβιες χ ώρες. Σημειώσεις. 1. Ό Συναξαριστής μνημονεύει σήμερα καί τόν προκάτοχό του στόν μητροπολιτικό θρόνο Λαρίσης άγιο Βησσαρίωνα Α' (1490-1499), πρώην έπίσκοπο Δημητριάδος, περί του οποίου ομως δέν υπάρχει κανένα άλλο βιογραφικό στοιχείο. Ή ΰπαρξις των δύο άγίων διαπιστώθηκε τό 1920 άπό άποκαλυφθείσα τοιχογραφία του ίερου ναου άγίων άναργύρων Τρικάλων, στήν οποία οί δύο άγιοι έξεικονίζονται μαζί μέ άλλους άγίους άρχιεπισκόπους Λαρίσης. 2. Ή εδρα του μητροπολίτου Λαρίσης άπό τά μέσα του ιδ'αίώνος ως τό 1763 είχε μεταφερθη στά Τρίκαλα. 3. Τήν ίδια έποχή (1518) στούς γειτονικούς βράχους τών Μετεώρων άνέβηκαν οί άδελφοί Θεοφάνης καί Νεκτάριος οί Άψαράδες καί έγιναν κτίτορες της μονης Βαρλαάμ. Τήν πρώτη δεκαετία του ίδίου αίώνος ο μητροπολίτηης Λαρίσης Διονύσιος ο έλεήμων καί ο έ'ξαρχος τών Σταγών Νικάνωρ άνήγειραν τήν μονή του άγίου Νικολάου Άναπαυσά. Περί τό 1530 οί Ήπειρώτες άδελφοί Μάξιμος καί Ίωάσαφ άνεκαίνισαν τήν έρημωμένη μονή του Ρουσάνου καί τήν κατέστησαν κοινόβιο, ένώ περί τό 1540-45 ολοκληρώθηκε τό καθολικό της μονης του Μεγάλου Μετεώρου, τό άνεγερθέν τό 1380-1388 διαδοχικά άπό τούς κτίτορές του Αθανάσιο καί Ίωάσαφ τούς Μετεωρίτες. 4. Ή μνήμη του καθιερώθηκε έξ άρχης στίς 15 Σεπτεμβρίου λόγω τών δύο μεγάλων έορτών, τών εγκαινίων του ναου της Άναστάσεως στίς 13 καί της Ύψώσεως του τιμίου Σταυρου στίς 14. 173 O ΠΟΙΜΗΝ

Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΛΕΣΒΟΥ 1 8 0 5-2 0 0 5 Ή Λεσβιακή βιβλιογραφία πλουτίστηκε, πρόσφατα, μέ ενα αξιόλογο Βιβλίο-Λεύκωμα, πού αναφέρεται στόν ένοριακό ναό τοΰ Αγίου Γεωργίου Πολιχνίτου Λέσβου. Ή πρώτη έκδοση τοΰ βιβλίου εγινε τό 2005, έτος κατά τό οποίο γιοτάστηκε ή έπέτειος των διακοσίων χρόνων από τήν ίδρυση τοΰ ναοΰ, ακολούθησε δέ καί δεύτερη έκδοσή του πού εγινε τέσσερα χρόνια αργότερα τό 2009. Συγγραφέας του είναι ή φιλόλογος Λυκειάρχης κ. Εύμορφία Σάββα-Δρακοπούλου, πού κατάγεται από τόν Πολιχνίτο Λέσβου καί ώς έκπαιδευτικός λειτουργός άσκησε τό έκπαιδευτικό της έργο σέ πολλά σχολεία τής Λέσβου καί τής Αττικής. Γιά τριανταπέντε ολόκληρα χρόνια βάσταξε αναμμένη τή λαμπάδα τής διδαχής καί άσκησε τό λειτούργημά της μέ ζήλο, περισσή εύσυνειδησία καί δυσιαστική προσφορά. Σήμερα συνταξιοΰχος πλέον, Ο ΠΟΙΜΗΝ 174

μή μαχόμενη στήν εδρα τοΰ Λυκείου, συνεχίζει νά προσφέρει τά μορφωτικά αγαθά μέ τόν κάλαμο της συγγραφής. Καρπός δέ του συγγραφικοΰ καλάμου της είναι καί τό έν λόγω Λεύκωμα. Άποτελεΐται από 335 σελίδες καί προλογίζεται από τό Σεβασμιώτατο Μ ητροπολίτη Μυτιλήνης κ. Ιάκωβο καί τόν έφημέριο του ναου του Αγίου Γεωργίου Πολιχνίτου π. Σάββα Κατραμάζα. Αρθρώνεται δέ σέ τέσσερα μέρη. Στό πρώτο μέρος περιλαμβάνεται, κυρίως, τό ιστορικό της ίδρυσης του ναου. Τό δεύτερο μέρος αναφέρεται στίς έξωτερικές κατασκευές καί στό έσωτερικό του ναου, καδώς καί στό περίτεχνο ξυλόγλυπτο είκονοστάσιο μέ τίς αξιόλογες εικόνες. Στό τρίτο μέρος έξετάζονται οί τοιχογραφίες καί οί φορητές εικόνες του Ναου καί στό τέταρτο μέρος μέ τόν τίτλο «Μ ορφ ές» βιογραφούνται τά πρόσωπα πού συνετέλεσαν στήν ίδρυση του ναου καί καταγράφεται τό Συναξάρι του Αγίου Γεωργίου (βίος, θαύματα, θαυματουργές εικόνες του Αγίου κ.λπ.). Τά κείμενα είναι φροντισμένα καί καλοδουλεμένα. Μέ πολλά λογοτεχνικά στολίδια καί γλαφυρό λόγο περιγράφουν πρόσωπα καί αντικείμενα. Πολλά κείμενα είναι γραμμένα μέ τήν Ιδιόχειρη γραφή της συγγραφέως καί πλαισιώνονται μέ πολλά σχέδια-σύμβολα, πού φιλοτέχνησε η Ιδια. Εξάλλου πολλές καλλιτεχνικές εγχρωμες φωτογραφίες, πού πλέκονται μέ τά κείμενα, αίσδητοποιουν τίς ίερές αφηγήσεις. Ό λα δέ αύτά συνταιριασμένα δίνουν μιά σπάνια αισθητική ποιότητα στό Λεύκωμα καί αποκαλύπτουν τήν καλαισθησία καί ολο τόν πνευματικό αγώνα καί μόχθο της συγγραφέως. Συμπερασματικά θά λέγαμε, πώς τό λεύκωμα αύτό είναι καρπός μιας φλογιζόμενης από χριστιανική πίστη ψυχης καί μιας πάλλουσας από ίερά συναισθήματα καρδιας. Είναι μιά εκφαση εύλάβειας πρός τόν μεγαλομάρτυρα 'Άγιο Γεώργιο καί τόν περικαλλή ναό του. Είναι μιά εκφραση αγάπης καί λατρείας, πού τρέφει η σεμνή έκπαιδευτικός κ. Εύμορφία Σάββα γιά τόν τόπο πού γεννήθηκε καί εζησε τά παιδικά καί έφηβικά της χρόνια. Τέλος είναι η έκπλήρωση του χρέους της. Ε νό ς χρέους πού ολοκληρώθηκε μέ ενα ύμνο τόσο «εύμορφο», τόσο έπάξιο, τόσο δοξαστικό πρός τόν Άγιο Γεώργιο καί τόν μεγαλοπρεπη ναό του στόν Πολιχνίτο Λέσβου. Η ρ α κ λ ή ς Βακιρτζής 175 Φ- Ο ΠΟΙΜΗΝ - 9

Έ Γενοκτονία των Ελλήνων τκς Μικράς Άσίας Στίς χιλιοτραγουδισμένες πόλεις της Μικρας Άσίας, τίς μεγάλες κοσμοπολίτισσες, ό κόσμος, μέ έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, χτίζει καί γεμίζει περίλαμπρους ναούς, μέ φλογερή αγάπη γιά τήν παιδεία, ιδρύει περίφημα εκπαιδευτικά ιδρύματα καί άρτια οργανωμένες βιβλιοθήκες, μέ παροιμιώδη φιλαλληλία δημιουργεί κλινικές καί ιατρεία δλων των ειδικοτήτων, μέ έμφυτη αγάπη γιά τήν τέχνη διοργανώνει καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, ζωγραφικής, μουσικής, γλυπτικής καί πολύ θέατρο, φιλοξενεί αθλητικούς αγώνες, ανεγείρει στάδια, εκδίδει εφημερίδες, περιοδικά καί σπουδαία βιβλία καί τίς ώρες της ανάπαυσης πλημμυρίζει τά ευθυμα κέντρα, δίνει ωραιότατους χορούς, ξεχύνεται στίς εξοχές καί τά προσκυνήματα. Στά χωριά πάλι, πού τά δροσίζουν οι πνοές των μικρασιατικών βουνών η τά χαϊδεύουν τά γαλάζια κύματα του Αιγαίου, καί τά ομορφαίνουν οι δροσερές πηγές τους, τά αμπέλια, τά δασάκια, οι ελιές, τά σπίτια μέ αετώματα καί σταυρούς στίς στενωσιές, μπουκάλια στερεωμένα μέ ασβέστη καί γεμάτα αγιασμό καί στή μέση ή εκκλησιά τους, ό κόσμος ζεί ειρηνική ζωή πού θά τήν αναπολεί νοσταλγικά τά πικρά καί δίσεκτα χρόνια πού θά ακολουθήσουν. Ό κόσμος της Μικρας Άσίας είναι ενας χαρωπός ξέγνοιαστος κόσμος πού, σύμφωνα μέ ξένους καί ελληνες περιηγητές, μοιάζει νά ζεί πανηγύρι καί δχι κοινές καθημερινές μέρες δουλειάς. Άξίζει νά σημειωθεί πώς μόνο στή Σμύρνη στά 1920 από τούς 330.000 κατοίκους οι 200.000 είναι Έλληνες, τήν εποχή πού ή Άθήνα έχει 300.000 κατοίκους. Ο ΠΟΙΜΗΝ ------------------------------------- 176

Τό 1919, ό Ελευθέριος Βενιζέλος καί ή κυβέρνησή του, νικητές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, διατάζουν τήν απόβαση ελληνικών στρατευμάτων στήν Μικρά Άσία μέ εντολή τήν αποκατάσταση της ειρήνης καί της τάξης. Καί ναί μέν ό τελικός στόχος τών Ελλήνων είναι ή ύλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας, ή προσάρτηση περιοχών της Μικρας Άσίας (κυρίως στά παράλια), δπου τό ελληνικό στοιχείο, είτε ώς πλειοψηφία είτε δχι, ζουσε καί δραστηριοποιείτο έντονα, πρωταρχική δμως μέριμνα της Κυβέρνησης Βενιζέλου είναι, δντως, ή προστασία τών ελληνικών πληθυσμών από τήν τουρκική αύθαιρεσία. Μάλιστα αύτά γίνονται μέ νωπή τήν εμπειρία από τήν αισχρή μεταχείριση τών πληθυσμών αύτών μετά τούς βαλκανικούς πολέμους, δταν δήλ. χιλιάδες μή-τουρκοι μικρασιάτες (δχι μόνον Έλληνες) ύπέστησαν απάνθρωπες πιέσεις καί εκδιώχθηκαν από τίς πατρογονικές εστίες τους κατά τρόπο πού άγγιζε καί συχνά ξεπερνουσε τά δρια της εθνοκάθαρσης. Τό 1920 ύπογράφεται ή Συνθήκη τών Σεβρών, ή όποία καθορίζει μέχρι που θά μπορούσαν νά προχωρήσουν τά ελληνικά στρατεύματα. Καί ενώ ό Σουλτάνος δέχεται τή συνθήκη, οί Νεότουρκοι μέ επικεφαλής τόν Μουσταφά Κεμάλ δέν τήν αναγνωρίζουν καί αρχίζουν νά προετοιμάζονται γιά πόλεμο, ώστε νά αντιμετωπίσουν τήν Άντάντ καί τούς Έλληνες συμμάχους της. Έτσι, δπως διηγείται ό Μανώλης Άξιώτης: «Μας είχε γεννήσει καί τούς δύο λαούς ή ί'δια γη, στό βάθος της ψυχης μας ούτε εμείς τούς μισούσαμε ούτε αύτοί», ανάψανε δμως τά αίματα τών Νεοτούρκων. Οί απλοί άνθρωποι φανατίζονται από τούς επικεφαλης τους. Αύτά όδηγουν τήν ελληνική κυβέρνηση στήν ανάληψη δράσης προκειμένου νά επιβάλει τά συμφωνηθέντα. Έτσι, τά ελληνικά στρατεύματα αρχίζουν νά προελαύνουν, ώς μή δφειλαν, στήν ήμιάναρχη Οθωμανική Αύτοκρατορία. Πολιτικές εξελίξεις στήν Ελλάδα δμως ανατρέπουν τόν Βενιζέλο, αφου στίς εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 δέν εξελέγη ούτε κάν βουλευτής, ενώ στήν Τουρκία ό Μουσταφά Κεμάλ εδραιώνεται δλο καί πιό γερά. Έτσι ό ελληνικός στρατός της Μικρας Άσίας, αποτελούμενος κυρίως από βενιζελικούς αξιωματικούς, αποδυναμώνεται, ενώ ό τουρκικός ενισχύεται. Τό 1922 τά τουρκικά στρατεύματα εξαπολύουν αντεπίθεση, διασπουν τίς ελληνικές δυνάμεις, συντρίβουν ενα μέρος τους καί αναγκάζουν τόν ύπόλοιπο στρατό νά ύποχωρεί διαρκώς μαζί μέ τούς Έλληνες κατοίκους, πού φοβουνται αντίποινα. Ό πόλεμος έχει ούσιαστικά τελειώσει. Μέ τήν Συνθήκη της Λωζάννης καθορίζονται τά νέα σύνορα. 177 Ο ΠΟΙΜΗΝ

ανθρώπινης αξιοπρέπειας, οί μαρτυρικοί βασανισμοί, οί βιασμοί καί ή οδύνη ύπό τό κλίμα του τρόμου καί της απειλής του θανάτου, οί ατέλειωτες πορείες αιχμαλώτων, στά περιώνυμα τάγματα εργασίας, μέ άγνωστο αριθμό αγνοούμενων, οί σφαγές, οί θηριωδίες, οί εκτελέσεις, οί αρπαγές καί οί λεηλασίες σπιτιών καί περιουσιών, οί γεωργικές καί κτηνοτροφικές καταστροφές, τό γκρέμισμα σχολείων, ναών καί άλλων εύαγών ίδρυμάτων, ή χρεωκοπία καί καταστροφή βιοτεχνικών καί βιομηχανικών επιχειρήσεων. Όλα αύτά δέν έχουν μέχρι σήμερα ερευνηθεί πλήρως. Ή Γ ενοκτονία των Ελλήνων τής Μικρας Ασίας από τό Τουρκικό Κράτος, ύπήρξε μία από τίς τραγικότερες συμφορές τής Ιστορίας τής Φυλής μας καί καθιερώθηκε μέ τόν Ν. 2645 του 1998 (ΦΕΚ Α' 234), τής Βουλής των Ελλήνων νά εορτάζεται τήν 14η Σεπτεμβρίου έκάστου έτους, ώς Ήμέρα Εθνικής Μνήμης. Γιά τό όνειρο πού έσβησε, τήν κόλαση, τή φρίκη, τή σφαγή ανδρών, γυναικών καί βρεφών, τήν εξόντωση, τό ολοκαύτωμα πού ακολούθησε, έχουν μιλήσει οί μάρτυρες, -κυριολεκτικά καί μεταφορικά μάρτυρες- πού τό έζησαν, έχουν καταθέσει τήν αλήθειά τους γιά τούς ανθρώπους τους πού είδαν νά ατιμάζονται καί νά μετατρέπονται σέ κουρέλια μπροστά στά μάτια τους. Οί περιγραφές τους είναι ανατριχιαστικές, γεννούν αποτροπιασμό καί κάνουν τό νου νά σαλεύει, γιατί ενσαρκώνουν τούς στίχους του Σολωμου : Παντού φόβος καί τρομάρα, καί φωνές καί στεναγμοί Παντού κλάψα, παντού αντάρα καί παντού ξεψυχισμοί. Είναι άφατος ο πόνος καί πληγώνεται ή καρδιά καί ή μνήμη, όταν επιστρέφει σέ εκείνες τίς πράξεις. Επειδή δέν έχει νόημα ή συναισθηματική προσέγγιση του θέματος, τό νά γυρνάμε τό μαχαίρι στήν πληγή, θά παραλείψουμε τίς όντως συγκλονιστικές περιγραφές, καί θά αναφερθουμε μόνο σέ εναν από τούς πολλούς εθνομάρτυρες τής καταστροφής, τόν Μητροπολίτη Χρυσόστομο Σμύρνης. Ό Μητροπολίτης λειτουργεί γιά τελευταία φορά στήν Αγία Φωτεινή, σάν σέ μία δεύτερη Άγιά Σοφιά, τόν προειδοποιούν γιά τήν καταστροφή πού θά ακολουθήσει καί του εξασφαλίζουν θέση γιά αναχώρηση μέ τή γαλλική ναυαρχίδα. Οί τελευταίοι Έλληνες αξιωματουχοι καί ύπάλληλοι τής ελληνικής αρμοστείας έχουν ήδη φύγει. Εκείνος όμως απαντα ότι καθήκον του καλου ποιμένα είναι νά παραμένει μέ τό ποίμνιό του. Τό ίδιο βράδυ τόν προσάγουν στόν Νουρεντίν πασά. Αύτός τόν κατηγορεί ότι υποστήριξε τίς έλλη- ΠΟΙΜΗΝ - 178

νικές άρχές κατοχής άπό τήν πρώτη ήμέρα τής άφιξής τους στή Σμύρνη, (πράγμα πού είναι αληθές). Ό διοικητής δμως του επιτρέπει νά φύγει, αλλά εμφανίζεται στό μπαλκόνι καί φωνάζει στόν δχλο τών φανατισμένων Τούρκων πού εχει συγκεντρωθεί: «Άν σας έκανε καλό, νά του τό ανταποδώσετε άν σας έκανε κακό, νά του κάνετε καί εσείς κακό!». Μόλις αύτός βγαίνει από τό διοικητήριο οι Τούρκοι μέ ξιφολόγχη, τόν οδηγούν εξω άπό ενα κουρείο, άπό τό οποίο παίρνουν μία άσπρη μπλούζα καί τόν ντύνουν, του ξερριζώνουν τά γένια, τόν κτυπουν μέ μαχαίρι πισώπλατα καί τόν τρυπουν μέ μαχαίρια σέ δλο τό σώμα, βγάζουν τά μάτια, τού κόβουν τή γλώσσα, τά αύτιά. Άπό καιρού εις καιρόν, όταν μπορεί, ύψώνει κάπως τό δεξί του χέρι καί εύλογεί τούς διώκτες του. Έ νας Τούρκος άναγνωρίζει τή χειρονομία, μανιάζει, καί μέ τό μαχαίρι τού κόβει καί τά δύο χέρια τού Δεσπότη. Ο,τι άπομένει άπό τό κορμί του τό κρεμούν στήν πλατεία τού Τιλκιλίκι βορά στούς σκύλους. Τό πρόσωπό του τό κατάχλωμο, τό σκεπασμένο μέ αιμα των του, τό ειχε στραμμένο πρός τόν ούρανό καί διαρκως κάτι ψιθύριζε. Άπό τίς άφηγήσεις των αύτοπτων μαρτύρων ενα ειναι εξακριβωμένο, πώς ή καρτερικότητά του εκανε καί αύτόν τόν τουρκικό συρφετό νά φοβηθεί. Τό σκήνωμά του χάθηκε. Ή Ορθόδοξη Εκκλησία τόν ανακήρυξε αγιο καί εθνομάρτυρα καί τήν Κυριακή πρό της Ύψώσεως του Τιμίου Σταυρου εορτάζεται ή μνήμη του καί τών σύν αύτώ αγίων αρχιερέων Γ ρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ίκονίου, Εύθυμίου Ζήλων καθώς καί τών κληρικών καί λαϊκών πού σφαγιάσθηκαν κατά τήν Μικρασιατική Καταστροφή. Τό σύνολο σχεδόν τών κληρικών της Μικρας Άσίας βρηκε μαρτυρικό θάνατο. Έ τσ ι ξερριζώνεται ο μικρασιατικός ελληνισμός άπό τίς τρισχιλιόχρονες εστίες του. Πάνω από 1.500.000 οι Έλληνες πρόσφυγες στήν Ελλάδα, καί πίσω τους στή γη πού κρατα τά αγιασμένα κόκκαλα τών προγόνων τους πάνω από 600.000 νεκροί. Δύο χιλιάδες οκτακόσιες εκκλησίες καί τρείς χιλιάδες 179 Ο ΠΟΙΜΗΝ

σταύλους. σέ ερείπια, σέ τζαμιά η σέ αποθηκες καί Οί σύμμαχοι Άγγλοι, Γ άλλοι, Ιταλοί, Άμερικάνοι, παρακολουθούν μέ απάθεια από τά πλοία τήν τραγική έξοδο, τραβουν φωτογραφίες καί δχι μόνο δέν κινουνται νά σώσουν τούς χριστιανικούς πληθυσμούς αλλά -μέ εξαίρεση τούς Άμερικανούς -χτυπουν μέ κοντάρια τούς Έλληνες καί τούς Άρμένιους πού κατορθώνουν νά φθάσουν κολυμπώντας στά πλοία τους, πετουν βραστό νερό, σπάζουν δάκτυλα, κόβουν χέρια καί τούς ξαναπετουν στή θάλασσα. Έτσι πολλοί πνίγονται καί λίγοι επιστρέφουν στήν προκυμαία. «Νέρωνες ασυμπόνετοι της Δύσης τά καράβια» θά γράψει ό ποιητής. Άπό αγγλικό πολεμικό μάλιστα, μέσα στήν αγριότητα ακούγονται ήχοι ελαφρας μουσικης πρός τέρψη τών επιβαινόντων. Ο George Horton, πρόξενος τών ΗΠΑ, από τούς τελευταίους πού εγκατέλειψαν τήν πόλη καί από τούς ελάχιστους πού συμπεριφέρθηκαν ανθρώπινα, αναφέρει: «Δέν θυμάμαι παρόμοιο επεισόδιο ανθρώπινης συμφοράς στήν Ιστορία». Καί τήν ώρα πού τό καράβι του βάζει πλώρη γιά τήν Άθήνα γράφει: «Μία από τίς οξύτερες εντυπώσεις πού αποκόμισα από τή Σμύρνη ήταν τό αίσθημα τής βαθιας ντροπής, γιατί ανήκα στό ανθρώπινο γένος». Ό ανταποκριτής της εφημερίδας Τρίμπιουν του Σικάγου γράφει στίς 4 Οκτωβρίου: «Θρηνος ήκούσθη εν Ραμά. Ραχήλ κλαίουσα τά τέκνα της. Όσοι από μας παρέστησαν στήν έξοδο νόμιζαν πώς βρίσκονταν στήν κόλαση». Καί φτάνουν οί πρόσφυγες στήν 'Ελλάδα καί μέσα σέ λίγα χρόνια μέ νωπές τίς πληγές τους καί τίς προσωπικές τους απώλειες, αλλά καί μέ μακραίωνη παράδοση καί αρχοντιά βγάζουν τήν ελληνική οικονομία από τόν λήθαργό της καί τήν ώθουν σέ μεγάλες αναδιαρθρώσεις, τονώνουν τήν πνευματική ζωή καί συνδιαμορφώνουν τόν σύγχρονο πολιτισμό. Ούκ εάλω ή ψυχή τών Ελλήνων. Ό πρόεδρος της Έπιτροπης Άποκατάστασης Προσφύγων της Κοινωνίας τών Έθνών, Henry Morgenthau αποτιμα: «Δέν ύπάρχει στά έργα του Όμήρου

σελίδα πού νά είναι τόσο συναρπαστική όσο αύτό τό σύγχρονο έπος του ελληνικου λαου...ή φοβερή καταστροφή του 1922... δημιούργησε γιά αύτό τό μικροσκοπικό έθνος τών πέντε εκατομμυρίων μία κατάσταση έκτακτης ανάγκης πού αφορουσε στήν αιφνίδια εισροή ενός πρόσθετου 25% του γηγενους πληθυσμου πού είχε ανάγκη άμεσης περίθαλψης καί στή συνέχεια μόνιμης αποκατάστασης. Αύτήν τήν πρόκληση πρός τόν ανθρωπισμό καί τήν εύρηματικότητά της ή 'Ελλάδα τήν αντιμετώπισε μέ εξαιρετικά αξιοθαύμαστο τρόπο». Ό ίδιος στό βιβλίο του Ή αποστολή μου στήν Αθήνα λέει: «όταν έφτασα στή Θεσσαλονίκη ήρθαν από κάποιο χωριό νεοπροσφύγων τής Βέροιας, ο ίερέας καί κάποιοι άλλοι γιά νά μέ παρακαλέσουν νά μεταφέρω κάποιο αίτημά τους στήν ελληνική κυβέρνηση, νομίζοντας πώς έχω κάποια δύναμη. Αύτό πού μου ζήτησαν αύτοί οί άνθρωποι καί μου έκανε μεγάλη εντύπωση δέν ήταν άλλο από τό νά τούς φτιάξουν ενα σχολείο...(!!!)». Έχουν περάσει ενενήντα χρόνια, αλλά οί κραυγές τών νεκρών καί τών προσφύγων παραμένουν σκληρές καί ήχηρές. Όπως γράφει ο Έλύτης: Τά θεμέλιά μου στά βουνά καί τά βουνά σηκώνουν οι λαοί στόν ώμο τους καί πάνω τους ή μνήμη καίει άκαυτη βάτος! Τά μαρτυρολόγια καί τά συναξάρια δέ σβήνουν, αλλά προέχει ή αγάπη γιά τήν ειρήνη καί γιά τόν άνθρωπο. Μέσα στήν ίστορία βέβαια πολλές φορές τό απροσδόκητο διαψεύδει τά σχέδια τών ισχυρών καί επιβάλλει τό δίκιο- Άλλωστε όποιου του μέλλει Ανάσταση, τό Γολγοθά διαβαίνει. Άς θυμηθουμε τό ποίημα του Γεωργίου Άθάνα γιά «τό στερνό καράβι» πού έφυγε από τίς χαμένες πατρίδες καί τήν ωρα του χαμου φόρτωσε τήν ελπίδα του ξαναγυρισμου ώς τό μόνο του θησαυρό. Οί στίχοι πού ακολουθουν τό καλουν νά μας δώσει πάλι τήν ελπίδα: Έλα μικρό καράβι, έλα ξεφόρτωσε, δός μας τό θησαυρό σου κι άνοιξε τά πανιά, ολόισια γιά τή Σμύρνη καί γιά τά Μουδανιά. Αίωνία τους ή Μνήμη! Νικολάου Χριστοπούλου Βιβλιογραφία Morgenthau, Henry, Ή αποστολή μου στήν Ά0ήνα,1922 τό έπος τής έγκατάστασης τών προσφύγων στήν Ελλάδα (Αγγλικός τίτλος IWasSenttoAthens) Μεταφραστής: Κασεσιαν, Σήφης, Έκδόσεις:ΔΟΛ. Horton, George, Ή κατάρα τής Άσίας, (Αγγλιστί: TheBlightofAsia), 1926, «Εστία Νέας Σμύρνης», «Ένωσις Σμυρναίων» καί «Θρακικόν Κέντρον» 1980, (μτφρ: Γ. Τσελίκας). Σολομωνίδη, Χρήστου, Μνήμη Σμύρνης, Άθήνα 1963, Ελληνοαμερικανικό Επιμορφωτικό Ίνστιτουτο. Κεφαλληνιάδης, Ν. Ά, Μνήμες από τήν Άνατολή, Έκδ. Φιλιππότη, 1988. Ή Σμύρνη καίγεται, Έκδ. Ερμής, Άθήνα 1983. Ό πανηγυρικός λόγος έκφωνήθηκε στόν Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου στήν Επάνω Σκάλα Μυτιλήνης στίς 16 Σεπτεμβρίου 2012 άπό τόν Νικόλαο Χ. Χριστόπουλο, Σχολικό Σύμβουλο Θεολόγων Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. 181 Ο ΠΟΙΜΗΝ

ΧΡΟΝΙΚΑ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΜΗΝΟΣ ΙΟΥΛΙΟΥ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Θεΐαι λειτουργίαι - Χοροστασίαι Ό Μητροπολίτης Μυτιλήνης Ιάκωβος, κατά τόν μήνα Ιούλιον, έλειτούργησεν η έχοροστάτησεν ώς άκολούθως: V Τήν 4ην τοΰ μηνός Ιουλίου ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν εις τόν ί. Ναόν τοΰ Άγίου Άνδρέου Κρήτης, εις Σκάλαν Έρεσοΰ, καί τήν θείαν Λιτανείαν πέριξ τοΰ τάφου τοΰ Άγίου. V Τήν 7ην ιδίου, εις τόν ί. Ναόν Ταξιάρχου Καγιανίου, έτέλεσ ε τόν γάμον τοΰ Αντωνίου Άνδρέου μετά της Αθανασίας Ξυνέλλη. V Τήν 8ην τοΰ αύτοΰ μηνός, τήν θείαν Λειτουργίαν εις τόν ί. Ναόν Άγίου Προκοπίου Ίππείου καί τήν χειροθεσίαν εις Πνευματικόν τοΰ συνταξιούχου ίερέως, Οικον. π. Ίωάννου Σινάνη. V Τήν 10ην τοΰ αύτοΰ μηνός, έτελέσθη θεία Λειτουργία εις τόν ί. Ναόν Άγίου Λουκά Έρεσοΰ, τήν όποίαν ό Σεβασμιώτατος παρηκολούθησεν άπό τοΰ ίεροΰ Βήματος. V Τήν 13ην ιδίου, ό Σεβασμιώτατος μετέφ ερε τά ίερά λείψανα τών Άγίων της Θερμης εις Νάξον, οπου έγένετο ή κεκανονισμένη ύποδοχή. Τό άπόγευμα έγένετο ό Εσπερινός εις τόν ί. Ναόν Άγίου Νικοδήμου Νάξου, χοροστατοΰντος τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Δράμας κ. Παύλου, καί συγχοροστατούντων τών Σεβ. Μητροπολιτών Μυτιλήνης, Έλασσώνος, Νεαπόλεως, Θηβών καί Παροναξίας. V Τήν έπομένην, 14ην τοΰ μηνός, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία εις τόν ί. Ναόν Άγίου Νικοδήμου Νάξου, ίερουργούντων τών Σεβ. Μητροπολιτών Μυτιλήνης, Έλασσώνος, Νεαπόλεως, Θηβών καί Παροναξίας. V Τήν 15ην τοΰ αύτοΰ μηνός, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε εις τόν ί. Ναόν Κοιμήσεως Θεοτόκου, Ν. Πέτρας Σερρών τήν βάπτισιν της Ζουμπουλιάς, τρίτου τέκνου τοΰ Διακόνου Παναγιώτου Άναστασέλλη καί της Δάφνης. V Τήν 22αν τοΰ μηνός, έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν

εις τόν ί. Ναόν Αγίας Μαγδαληνής Σκοπέλου. V Τήν 25ην ιδίου, εις τόν ί. Ναόν Αγίου Θεράποντος έτελέσθη ή νεκρώσιμος Ακολουθία εις τόν κοιμηθέντα Γεώργιον Όρφανόν. Τόν Μητροπολίτην μας έξεπροσώπησεν ό Άρχιμ. Ιάκωβος Καραμούζης. V Τήν ιδίαν ήμέραν έτέλεσε εις Κ. Τρίτος τήν Κηδείαν τής Εύγενίας Γκαγκαδέλη-Καμάτσου. V Τήν 26ην ιδίου, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσ ε τήν θείαν Λ ειτουργίαν εις τόν ί. Ναόν Αγίου Έρμολάου Παλαιοκήπου. V Τήν 27ην τοΰ αύτοΰ μηνός, τήν θείαν Λειτουργίαν εις τόν ί. Ναόν Αγίου Παντελεήμονος Περάματος, καί εις τόν ί. Ναόν Αγίου Ίωάννου τοΰ Χρυσοστόμου Πλωμαρίου, τήν κηδείαν τοΰ Εύστρατίου Βασλαδέλλη. V Τήν 29ην ιδίου, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία εις τήν ί. Μονήν Αγίου Ραφαήλ. Ό Μητροπολίτης μας παρηκολούθησε άπό τοΰ ί. Βήματος. Εις τήν αύτήν ώς ανω Μονήν ό Σεβασμιώτατος έ τέ λεσε τήν βάπτισιν τής Ειρήνης, τέκνου τοΰ Γεωργίου καί τής Άρχοντούλας Κατρακάζα, έγγονής τοΰ Οικονόμου π. Σάββα Κατρακάζα. Θεΐαι λειτουργίαι - Χοροστασίαι V Τήν 1ην τοΰ μηνός Αύγούστου ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τόν Έσπερινόν καί τήν ίεράν Παράκλησιν εις τόν ί. Ναόν Παναγίας Άγιάσου. V Τήν 2αν τοΰ μηνός ελαβε μέρος εις τήν ύποδοχήν τών ί. Λειψάνων Άγ. Ραφαήλ, Νικολάου καί Ειρήνης, εις τόν ί. Ναόν Άγ. Γ ε- ωργίου Πολιχνίτου. V Τήν 3ην ιδίου, εις τόν ί. Ναόν Άγίας Ειρήνης Έρεσοΰ, έτέλεσε τήν Κηδείαν τής Έλπίδος Παπαδοπούλου. V Τήν 5ην ιδίου, εις τόν ί. Ναόν Παναγίας Άγιάσου έτελέσθη ή θεία Λειτουργία ύπό τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Ίκονίου κ. Θεολήπτου. Ό Μητροπολίτης μας παρηκολούθησε άπό τοΰ ί. Βήματος. Έν συνεχεία έτελέσθη τό Μνημόσυνον τοΰ Πρωτοπρεσβ. Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου, ύπό τών Μητροπολιτών Ίκονίου καί Μυτιλήνης. V Τήν έπομένην, 6ην τοΰ μηνός, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία εις τόν ί. Ναόν Μεταμορφώσεως Μεγαλοχωρίου, ύπό τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Ίκονίου. Τό έσπέρας έγένετο Εσπερινός καί Παράκλησις εις Παναγίαν Άγιά- 183 0 Ο ΠΟΙΜΗΝ

σου, χοροστατοΰντος του Σεβ. Μητροπολίτου Μηθύμνης κ. Χρυσοστόμου. Ό Μητροπολίτης μας παρηκολούθησε άπό τοΰ ί. Βήματος. V Τήν 7ην ιδίου έγένετο ή τελετή Παραδόσεως καί Παραλαβής εις τό Στρατόπεδον Μακρη Διοικήσεως της 98 ΑΔΤΕ, ύπό τών Μητροπολιτών Μηθύμνης καί Μυτιλήνης. V Τήν 10ην τοΰ αύτοΰ μηνός, εις τόν ί. Ναόν Παναγίας Αγιάσου, τόν Έσπερινόν καί τήν Παράκλησιν έτέλεσε ό Σεβ. Μητροπολίτης Ίκονίου κ. Θεόληπτος, τοΰ Μητροπολίτου μας παρακολουθοΰντος άπό τοΰ ί. Βήματος. V Τήν 11 ην ιδίου, εις τόν Ί. Ναόν Παναγίας Αγιάσου, έτελέθη ό Εσπερινός καί ή Παράκλησις, τοΰ Μητροπολίτου μας παρακολουθοΰντος άπό τοΰ ί. Βήματος. V Τήν 12ην ιδίου, εις τόν ί. Ναόν Αγίας Τριάδος Αγιάσου, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία ύπό τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Ίκονίου κ. Θεολήπτου, τοΰ Μητροπολίτου μας παρακολουθοΰντος άπό τοΰ Αγίου Βήματος. Έν συνεχεία έγένοντο τά Κτητορικά Μνημόσυνα, χοροστατούντων τών Σεβ. Μητροπολιτών Ίκονίου καί Μυτιλήνης καί Τ ρισάγιον εις τήν προτομήν τοΰ Γρηγορίου Παπαμιχαήλ. V Τήν αύτήν ήμέραν, έπίσης έτελέσθη εις τόν Ί. Ναόν Παναγίας Αγιάσου, θεία Λειτουργία, ίερουργοΰντοςτοΰ Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Τουλτσέας Ρουμανίας, κ. Βησσαρίωνος. Τό δέ εσπέρας, ό Εσπερινός καί ή Παράκλησις, εις τόν αύτόν Ναόν ύπό τοΰ ιδίου Επισκόπου κ. Βησσαρίωνος. V Τήν 13ην ιδίου, έτελέσθη εις τόν ώς ανω ί. Ναόν Παναγίας Αγιάσου Εσπερινός καί Παράκλησις. V Τήν επομένην, 13ην τοΰ μηνός, εις τόν αύτόν ί. Ναόν Παναγίας Αγιάσου Μέγας Εσπερινός, χοροσ τατοΰντος τοΰ Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών καί πάσης Έλλάδος, κ.ίερωνύμου, συγχοροστατούντων τοΰ Θ εοφ ιλεσ τάτου Επισκόπου Δ ιαυλεία ς κ. Γαβριήλ, Άρχιγραμματέως της Ίερας Συνόδου, καί τοΰ Μυτιλήνης Ίακώβου. V Τήν 15ην ιδίου, έτελέσθη εις τόν αύτόν ί. Ναόν Παναγίας Αγιάσου θεία Λειτουρ - 184

γία, χοροστατοΰντος τοΰ Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Άθηνών καί πάσης Έλλάδος, κ.ίερωνύμου, καί συλλειτουργούντων τών Σεβ. Μητροπολιτών Ίκονίου κ. Θεολήπτου, Θεοφ. Επισκόπου Διαυλείας κ. Γαβριήλ καί Μυτιλήνης Ίακώβου, καθώς καί Λιτανεία τής ίερας Εικόνος Παναγίας Αγιάσου. V Τήν 16ην ιδίου έτελέσθη Τρισάγιον έπί τοΰ τάφου τοΰ άειμνήστου Μητροπολίτου Κορίνθου κυροΰ Παντελεήμονος, εις τήν Ίεράν Μονήν Λειμώνος, ύπό τοΰ Μακαριωτάτου καί λοιπών Άρχιερέων. V Τήν 19ην τοΰ μηνός έτελέσθη θεία Λειτουργία εις τόν ί. Ναόν Παναγίας Άγιάσου, ύπό τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Ίκονίου κ. Θεολήπτου. Ό Μητροπολίτης μας παρηκολούθησε άπό τοΰ ί. Βήματος. Ακολούθησαν Κτητορικά Μνημόσυνα, χοροστατούντων τών Σεβ. Μητροπολιτών Ίκονίου καί Μυτιλήνης, καί έν συνεχεία έτελέσθη ή Βάπτισις τοΰ Γαβριήλ, τέκνου Παρασκευα καί Ειρήνης Καλλιντζή, έγγονοΰ τοΰ Εφημερίου π. Νικολάου Παπαγεωργίου. V Τήν 23ην τοΰ μηνός, εις τόν αύτόν Ναόν Παναγίας Άγιάσου έτελέσθη ή θεία Λειτουργία, ίερουργούντων τών Σεβ. Μητροπολιτών Ίκονίου καί Μυτιλήνης. V Τήν 25ην τοΰ μηνός, εις τήν Ίεράν Μονήν Δαμανδρίου, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία, τήν όποίαν ό Μητροπολίτης μας παρηκολούθησε άπό τοΰ ί. Βήματος. Έν συνεχεία έγένετο τό Μνημόσυνον τής Χρυσής Γ ιαννέλου, χοροστατοΰντος τοΰ Μητροπολίτου μας. V Τήν ιδίαν ήμέραν ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε εις τόν ί. Ναόν Προφήτου Ήλιοΰ Πλωμαρίου τόν Γ άμον τοΰ Ήλία Τσαμουρα καί Κυριακής Πρωτογύρου. V Τήν 26ην τοΰ μηνός, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε, εις τόν ί. Ναόν Ταξιαρχών Άσωμάτου, τόν Γάμον τοΰ Βασιλείου Κορδωγιάννη καί τής Άννας Johansen. V Τήν 29ην ιδίου, εις τόν ί. Ναόν Ταξιάρχου Καγιανίου, τήν Βάπτισιν τοΰ Στέργιου, τέκνου Δημητρίου Ζέγγου καί Νούλας Τσολάκη. ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΙΣ V Τήν 4ην τοΰ μηνός Αύγούστου, ό Σεβασμιώτατος προήδρευσε καί ελαβε μέρος εις τήν Γ ενικήν Συνέλευσιν τοΰ Σωματείου «Οί Φίλοι τής Μητροπόλεως Μυτι 185 Ο ΠΟΙΜΗΝ

λήνης εις τήν Ίεράν Μητρόπολιν. V Τήν 8ην τοΰ αύτοΰ μηνός, ό Σεβασμιώτατος συμμετέσχε ώς Πρόεδρος της Γ ενικης Συνελεύσεως τοΰ Ιδρύματος Σαλατέλλη. ΕΠΙΣΚΕΨΕΙΣ V Τήν 21ην τοΰ μηνός Αύγούστου, τόν Σεβασμιώτατον έπεσκέφθη ό κ. Ιωάννης Λαμπράκης, πρώην Διοικητής της Πυροσβεστικής. V Τήν 29ην τοΰ μηνός, εις τό Καγιάνι, έγένετο σύσκεψις τοΰ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας μετά τοΰ κ. Γεωργίου Άσημακοπούλου, Καθηγητοΰ Πανεπιστημίου καί της κ. Μαρίας Χατζηπροκοπίου, διά θέματα τοΰ Σωματείου «Οί Φίλοι της Μητροπόλεως Μυτιλήνης». ΔΙΑΦΟΡΑ ΙΟΥΛΙΟΥ V Τήν 7ην Ίουλίου, ό Μητροπολίτης μας έτέλεσε τό Μυστήριον τοΰ Γάμου, εις τον ί. Ναόν Ταξιαρχών Καγιανίου, τοΰ Άντωνίου Άνδρέου καί της Άθανασίας Ξυνέλλη. V Τήν 8ην τοΰ αύτοΰ μηνός, ό Μητροπολίτης μας εις τό τέλος της θείας Λειτουργίας, εις τόν έορτάζοντα ί. Ναόν Άγίου Προκοπίου Ίππείου, έχειροθέτησεν εις Πνευματικόν τόν Αιδ. Οικονόμον π. Ίωάννην Σινάνην, Συνταξιοΰχον Ίερέα καί συμμαθητήν τοΰ Μητροπολίτου μας εις τό Άνώτερον Έκκλησιαστικόν Φροντιστήριον Καλαμάτας. Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΑΣ ΕΙΣ ΝΑΞΟΝ Μετά άπό τήν εύγενική πρόσκλησι τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Παροναξίας κ. Καλλινίκου, ό Μητροπολίτης μας έπεσκέφθη τήν Νάξον άπό 13 έως 14 Ίουλίου έ. ε. διά νά παραστη εις τάς έορταστικάς έκδηλώσεις έπί τη έορτή τοΰ Άγίου Νικοδήμου τοΰ Άγιορείτου. Μέ αύτήν τήν εύκαιρίαν μετέφερε εις Νάξον τήν Λειψανοθήκην μέ τά ίερά Λείψανα τών Νεοφανών Άγίων μας, πρός άγιασμόν τών πιστών. Τό έσπέρας έγένετο ή τελετή της ύποδοχης τών ίερών Λειψάνων τών Άγίων μας Ραφαήλ, Νικολάου καί Ειρήνης καί άκολούθησε ό πανηγυρικός Εσπερινός εις τόν έορτάζοντα ί. Ναόν, χοροστατοΰντος τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Δράμας κ. Παύλου, καί συγχοροστατούντων τών Σεβ. Μητροπολιτών Μυτιλήνης, Έλασσώνος κ. Βασιλείου, Νεαπόλεως κ. Βαρνάβα, Θηβών κ. Γ εωργίου καί Παροναξίας κ. Καλλινίκου. 186

Τήν πρωίαν έτελέσθη ή θεία Λειτουργία εις τόν αύτόν ώς ανω Ναόν, ίερουργούντων τών Αρχιερέων Μυτιλήνης, Έλασσώνος, Νεαπόλεως, Θηβών καί Παροναξίας. Μετά τόν καφέν οί Αρχιερείς έπεσκέφθησαν μίαν Ί. Μονήν τής Νάξου. V Τήν 15ην Ίουλίου ό Μητροπολίτης μας μετέβη άπό Άθηνών εις Θεσ/νίκην καί έτέλεσε τήν Βάπτισιν τοΰ 3ου τέκνου τοΰ Διακόνου Παναγιώτη Άναστασέλλη, εις τό χωρίον τής διακονίσσης Δάφνης, Ν. Πέτρας Σερρών, όνομάσας αύτό Ζουμπουλία, όμοΰ μετά τοΰ Μητροπολίτου Ζιχνών κ. Ιεροθέου. V Άπό 15ης εως 18ης Ίουλίου, ό Μητροπολίτης μας έπεσκέφθη τόν Σεβασμιώτατον Αύλώνος κ. Χριστόδουλον εις τό όρεινόν χωρίον Τζούρτζια, οπου είχε τήν εύκαιρίαν νά έπισκεφθή τά άξιοθέατα τής περιοχής καί νά γευθή τήν φιλοξενίαν τοΰ Σεβασμιωτάτου καί τής άδελφής του. V Μέ τήν εύκαιρίαν αύτήν έπεσκέφθη τά Τρίκαλα καί είχε τήν εύκαιρίαν νά έπισκεφθή τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Τρίκκης κ. Άλέξιον, τούς γονείς τοΰ π. Ίακώβου, τόν π. Εύάγγελον καί αλλους φίλους. Παιδιά τοϋ Brod εις Μυτιλήνην Άπό 20ής Ίουλίου εως 7ης Αύγούστου έπεσκέφθησαν τήν Μητρόπολίν μας δύο κυρίες, ή κ. Καλλιόπη καί ή κ. Λουντμίλα, μέ τά δύο παιδιά της ή κάθε μία, άπό τό Brod τής Βοσνίας, καί φιλοξενήθηκαν στό Οικοτροφείο μας, τό όποίο καί έγνώριζαν άπό τόν καιρό τοΰ πολέμου. Είχαν την εύκαιρία νά έπισκεφθοΰν τά Ίερά Προσκυνήματα, τίς Ί. Μονές, τίς έγκαταστάσεις τοΰ Κάμπου Έρεσοΰ. Άκόμη τήν 21ην Ίουλίου εγιναν τά γενέθλια τής κόρης τής κ. Καλλιόπης εις τό Οικοτροφείον μας. Γεώργιος Ορφανός Τήν 24ην Ίουλίου έκηδεύθη εις τόν ί. Ναόν τοΰ Άγίου Θεράποντος Μυτιλήνης ό Γεώργιος Όρφανός, Μέλος τοΰ Διοικητικοΰ Συμβουλίου τών Φ. Ί. Μ., Πρόεδρος τοΰ Επιμελητηρίου Λέσβου καί πολύ καλός ανθρωπος. Τόν Μητροπολίτην μας έκπροσώπησε ό Άρχιμ. Ίάκωβος Καραμούζης, ίεροκήρυξ τής Ί. Μητροπόλεώς μας. Εύγενία Καμάτσου- Γ καγκαδέλλη Τήν 24ην Ίουλίου έκηδεύθη εις Κάτω Τρίτος ή Εύγενία Καμάτσου-Γκαγκαδέλλη, διδασκάλισσα καί σύζυγος τοΰ άειμνήστου Πα- 187 Φ- Ο ΠΟΙΜΗΝ

ΧΡΟΝΙ ναγιώτου Γ καγκαδέλλη. Ύπηρξε εύγενής, καλοκάγαθη, καλή Δασκάλα, σύζυγος καί μητέρα καί πολύ καλή χριστιανή. Εύστράτιος Βασλαδέλλης Τή 27ην Ίουλίου έκηδεύθη εις τόν Ί. Ναόν τοΰ Άγίου Ίωάννου Χρυσοστόμου τοΰ Πλωμαρίου ό Εύστράτιος Βασλαδέλλης, πατήρ τοΰ Αιδ. π. Παναγιώτου Βασλαδέλλη. Ό άείμνηστος ύπηρξε καλός Χριστιανός, καλός πατέρας καί σύζυγος, εύγενής καί Έπίτροπος τοΰ Ί. Ναοΰ τοΰ Άγίου Ίωάννου Χρυσοστόμου Πλωμαρίου. Τήν 28ην Ίουλίου, ό Μητροπολίτης μας έπεσκέφθη στήν Μυτιλήνη τήν κ. Πάμελα Jerom-Στεφανη, έξαδέλφην του καί Καθηγήτριαν Πανεπιστημίου στήν Άμερική, ώς καί τήν μητέρα της κ. Ελένην. Τήν 29ην Ίουλίου, ό Μητροπολίτης μας, εις τήν Ί. Μονήν τοΰ Άγίου Ραφαήλ έβάπτισεν τήν Ειρήνην, τέκνον τοΰ Γεωργίου Κατρακάζα καί της Άρχοντούλας, έγγονης δέ τοΰ Αιδ. π. Σάββα Κατρακάζα, Έφημερίου τοΰ Ί. Ναοΰ Άγ. Γεωργίου Πολιχνίτου. Άνάδοχος παρέστη ή κ. Κυριακή Λεβέρη. Διάφορα Αύγούστου. Τήν 2αν Αύγούστου ό Μητροπολίτης μας μετέφερε τά ί. Λείψανα τών Νεοφανών Άγίων μας Ραφαήλ, Νικολάου καί Ειρήνης εις τόν ι. Ναόν τοΰ Άγίου Γ εωργίου Πολιχνίτου,μέ τήν εύκαιρία τοΰ έορτασμοΰ τοΰ Ναοΰ. Μετά τήν τελετήν της ύποδοχης έψάλη ή Παράκλησις της Πανηγύρεως, χοροστατοΰντος τοΰ Μητροπολίτου μας ό όποιος καί ώμίλησεν έπικαίρως. Ελένη Παπαδοπούλου Τήν 7ην Αύγούστου ό Μητροπολίτης μας έτέλεσε τήν Κηδείαν της Ελένης Παπαδοπούλου, εις τόν ί. Ναόν της Άγίας Ειρήνης Έρεσοΰ. Ή άείμνηστος ύπηρξεν μία καλή χριστιανή μέ πλούσια δράσι, καλή μητέρα καί σύζυγος, φιλόξενη καί γεμάτη άγάπη. Ό Μητροπολίτης μας έγνώριζε τήν άείμνηστον άπό τά χρόνια της φοιτήσεώς του εις τήν Θεολογικήν Σχολήν της Χάλκης, οταν έκείνη διέμενε εις τήν Κωντινούπολιν μετά τοΰ ιατροΰ συζύγου της. Τήν 5ην Αύγούστου, ό Μητροπολίτης μας όμοΰ μετά τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Ίκονίου κ. Θεολήπτου, έτέλεσαν εις τόν ί. Ναόν της Παναγίας Άγιάσου, τό έτήσιον Μνημόσυνον τοΰ άειμνήστου Πρωτοπρεσβυτέρου π. Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου. Διά τόν άείμνηστον ώμίλησεν έπικαίρως ό Σεβ. Ίκονίου. Ό άείμνηστος ύπηρέτησεν εύδοκίμως τή Θερμή, τήν Παναγίαν Άγιάσου καί τήν Φανερωμένην Χολαργοΰ. Ύπηρξεν ύποδειγματικός O ΠΟΙΜΗΝ 188

ίερεύς, φιλακόλουθος, εύγενής καί φιλόξενος. Άριστος γνώστης τών παραδοσιακών τραγουδιών, καλός σύζυγος καί καλός πατέρας. Ή οικογένειά του μετά τόν καφέν παρέθεσε γεΰμα εις τό Πανόραμα τοΰ Κόλπου Γέρας. Ό Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Τούλτσεας κ. Βησσαρίων εις Μυτιλήνην. Άπό 7ης εως 13ης Αύγούστου, τήν Μητρόπολίν μας έπεσκέφθη ό έπαρχιοΰχος Επίσκοπος Τούλτσεας της Ρουμανίας κ. Βησσαρίων, άνταποδίδων έπίσκεψιν τοΰ Μητροπολίτου μας εις τήν Επαρχίαν του, εις τήν όποίαν ύπάγεται καί τό Έλληνικό χωριό της Ρουμανίας Πηγαί. Κατά τήν διάρκειαν της παραμονής του είχε τήν εύκαιρίαν νά έπισκεφθη τά προσκυνήματά μας, τίς Ί. Μονές μας, τό άγρόκτημα της Άχλαδερης, οπου καί διέμενε μέ τούς δύο κληρικούς συνοδούς του. Έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν είς τήν Παναγίαν Αγιάσου τήν 12ην Αύγούστου,ώς καί τήν Παράκλησιν της ιδίας ήμέρας. Τήν 9ην Αύγούστου εις τό Στρατόπεδον Μακρη, εις μίαν σεμνήν τελετήν, χοροστατούντων τών Μητροπολιτών της Νήσου μας, πραγματοποιήθηκε ή παράδοσις καί παραλαβή της 98ης ΑΔΤΕ, ύπό τοΰ άναχωροΰντος Στρατηγοΰ-Ύποστρατήγου κ. Αναστασίου Μανώλη, ό όποιος μετετέθη εις Άθήνας, εις τόν νέον Ύποστράτηγον κ. Ίωάννην Ήλιόπουλον, ό όποιος άνέλαβε τά νέα καθήκοντά του εις Λέσβον. Ό Σεβ. Μητροπολίτης Ίκονίου είς Λέσβον. Όπως κάθε χρόνον, έτσι καί έφέτος ό Σεβ. Μητροπολίτης Ίκονίου κ. Θεόληπτος, έκ τοΰ Οικουμενικοΰ Πατριαρχείου, παρέμεινεν έπί μακρόν εις τήν Νησον μας. Κατά τήν διάρκειαν της παραμονης του είχε την εύκαιρίαν νά ίερουργήση εις τήν Παναγίαν Αγιάσου, εις τό Μεγαλοχώριον καί νά χοροστατήση εις τήν Παράκλησιν της 10ης Αύγούστου. Ουτω τήν 5ην Αύγούστου έ τέ λεσε τήν θείαν Λειτουργίαν εις τόν ί. Ναόν της Παναγίας Αγιάσου καί τό μνημόσυνον τοΰ άειμνήστου πρωτοπρεσβυτέρου Νεκταρίου Χατζηπροκοπίου όμοΰ μετά τοΰ Μητροπολίτου μας. Τήν 6ην Αύγούστου έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν εις τόν έορτάζοντα Ναόν τοΰ Μεγαλοχωρίου. Τήν 10ην Αύγούστου έχοροστάτησε καί ώμίλησε κατά τήν Ακολουθίαν τοΰ Έσπερινοΰ καί της Παρακλήσεως. Τήν 12ην Αύγούστου έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν καί τά Κτιτορικά Μνημόσυνα μετά τοΰ Μητροπολίτου μας και τρισάγιον εις τήν προτομήν τοΰ Γρηγορίου Παπαμιχαήλ, έκλεκτοΰ τέκνου της Αγιάσου καί έκατοστοΰ Πρυτάνεως 189 Φ- O ΠΟΙΜΗΝ - 9