Η επιρροή του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής γλώσσας στη διαμόρφωση του ρωσικού εκπαιδευτικού συστήματος (το παράδειγμα των Εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της Μόσχας) ΒΑΝΤΙΜ ΓΙΑΡΟΒΟÏ Kαθηγητής μουσικής Σχολείο Ελληνικής Γλώσσας, Μόσχα Το 988, συνέβη ένα γεγονός, το οποίο καθόρισε όλη τη μελοντική ιστορία του Ρωσικού κράτους. Στο έδαφος της σημερινής Κριμαίας, ο Άγιος ισαπόστολος πρίγκιπας Βλαδίμηρος βαφτίζεται από τους Βυζαντινούς. Και έτσι ξεκίνησε η μακρόχροvη ιστορία των Ρωσοελληνικών φιλικών σχέσεων. Στη Ρωσία ήρθαν ιερείς από το Βυζάντιο. Οι ακολουθίες γίνονταν στα ελληνικά. Παντού άνοιξαν σχολεία ελληνικής γλώσσας και ένα Σλαβο-ελληνο-λατινικό σχολείο. Το 1685 οι αδελφοί μοναχοί Έλληνες Iωαννίκιος και Σωφρόνιος Λυχούδαι, έφτασαν στη Μόσχα με πρόσκληση του τσάρου Φιοντόρ Ρομάνοφ, άνοιξαν σχολεία, στα οποία δίδαξαν γραμματική, ποίηση, ρητορική, λογική και φυσική στη Λατινική και στην Ελληνική γλώσσα. Στη συνέχεια, με βάση αυτά τα σχολεία ιδρύθηκε Σλάβο-ελληνο-λατινική Ακαδημία. 1
Οι Λυχούδαι παρέδωσαν τη σκυτάλη της διδασκαλίας των ελληνικών στους μαθητές τους Νικόλαο Σεμένοβ και Θεόδωρο Πολικάρποβ. Η Ακαδημία επιμόρφωνε ανθρώπους για να εργαστούν σε κρατικές υπηρεσίες και στην εκκλησία. Εδώ ξεκίνησε και η διδασκαλία γερμανικών και γαλλικών, καθώς και ιατρικής, φυσικής και φιλοσοφίας. Μετά την ίδρυση του Ακαδημαϊκού Πανεπιστημίου στην Αγία Πετρούπολη το 1725 και Πανεπιστημίου της Μόσχας το 1755, η Ακαδημία μετατρέπεται σε Ανώτατη Θεολογική Σχολή. Το 1814 ιδρύεται η Θεολογική Ακαδημία Μόσχας, η οποία μετακόμισε στη Λαύρα Αγίας Τριάδας και Αγίου Σεργίου όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα, και τα Ελληνικά εξακολουθούν να διδάσκονται ακόμα. Η Ακαδημία βοήθησε σημαντικά στην ανάπτυξη της γενικής εκπαίδευσης στη Ρωσία. Εκεί σπούδαζαν όχι μόνο τα παιδιά των πλουσίων, αλλά και των απλών ανθρώπων Ρώσοι, Ουκρανοί, Λευκορώσοι, Έλληνες, Γεωργιανοί και άλλοι (αρχικά περίπου 100 άτομα, στις αρχές του 18 αιώνα 600 άτομα, στις αρχές του 19ου αιώνα περισσότεροι από 1600 άτομα). Από το 1731 μέχρι το 1735 στην Ακαδημία αυτή σπούδασε ο Mιχαήλ Λομονόσοβ ιδρυτής του Πανεπιστημίου της Μόσχας. Η πρώτη περίοδος της ιστορίας των ελληνικών γραμμάτων στη Ρωσία τελειώνει απότομα το 1917 με τη Σοσιαλιστική Επανάσταση. Ομως οι ελληνικές πνευματικές 2
εστίες κράτησαν αρκετά. Μέχρι το 1934 στη Μόσχα, στην ελληνική μονή του Αγίου Νικολάου γίνονταν οι Ακολουθίες στα Ελληνικά. Μετά το 1940 έκλεισαν το Μετόχι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ο Ναός του Αγίου Σεργίου, ο οποίος από το 1880 λειτουργούσε συνεχώς στα Ελληνικά. Δίπλα είχε και την ελληνική βιβλιοθήκη. Αρχίζει λοιπόν η δεύτερη περίοδος το 1917, που κρατάει μέχρι το 1937 περίπου, μέχρι τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Tο 1921 έκλεισαν η Ιστορική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μόσχας. Για 30 χρόνια δεν γίνονταν μαθήματα κλασσικής φιλολογίας στα Πανεπιστήμια. Η Τρίτη περίοδος στην ιστορία των ελληνικών γραμμάτων στη Ρωσία, που χαρακτηρίζεται από διακοπή της πολιτιστικής ανάπτυξης και στασιμότητα, κράτησε από το 1938 έως το 1981. Στα κρατικά Πανεπιστήμια, τα αρχαία Ελληνικά άρχισαν να διδάσκονται ξανά κανονικά μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα νέα Ελληνικά όμως σε πολύ περιορισμένο βαθμό μπήκαν ως συμπλήρωμα των αρχαίων μόνο στις δεκαετίες 60 70. Στα Πανεπιστήμια των πιο μεγάλων πόλεων της Ρωσίας, Μόσχας, Πετρούπολης, Κρασνοντάρ, Σταυπούπολης άρχισαν η μία μετά την άλλη να ανοίγουν οι έδρες νεοελληνικών και βυζαντινών σπουδών. Σοβαρές προσπάθειες έγιναν και στη Θεολογική Ακαδημία της Μόσχας ώστε να διδάσκονται ξανά τα νέα ελληνικά σε συνδυασμό με τα αρχαία. Άρχισαν να 3
διδάσκονται τα Ελληνικά στο Ορθόδοξο Πανεπιστήμιο Μόσχας και σε άλλα ιδιωτικά και κρατικά μορφωτικά ιδρύματα της Ρωσίας. Από το 1985 υπάρχουν τμήματα νεοελληνικής φιλολογίας στο Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο και στο Γλωσσολογικό Πανεπιστήμιο Μόσχας. Στη Μόσχα, τη δεκαετία του 90 δημιουργείται η Ελληνική κοινότητα, η οποία συγκέντρωσε πολλούς Έλληνες που κατοικούν στη Μόσχα. Με την πρωτοβουλία της κυρίας Nαταλίας Γ. Νικολάου - της περίφημης φιλολόγου, βραβευμένης από την Ακαδημία Επιστημών Αθηνών, μεταφράστριας, που διαδίδει την Ελληνική λογοτεχνία, ιδρύθηκε το Σχολείο Ελληνικής Γλώσσας του Συλλόγου Ελλήνων της Μόσχας. Το σχολείο μας λειτουργεί ήδη πάνω από 15 χρόνια και όλα αυτά τα χρόνια βρίσκεται διαρκώς υπό την προστασία του Ελληνα Μητροπολίτη Αθανασίου Κυρήνης, Έξαρχου του Πατριάρχη Αλεξανδρίας στη Μόσχα. Ο Δεσπότης είναι πνευματικό πατέρας μας. Στο Σχολείο μας φοιτούν Ελληνόπουλα και Ρωσόπουλα που μαθαίνουν όχι μόνο την Ελληνική Γλώσσα, αλλά τον πολιτισμό της Ελλάδας, τραγουδούν στην ελληνική γλώσσα τα τραγούδια, αφιερωμένα στις Ελληνικές εθνικές γιορτές, τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, ακούν ενδιαφέρουσες ομιλίες για την ιστορία των Ελλήνων που κάνουν οι έλληνες καθηγητές κ. Πέτρος Kαλογερόπουλος και κ. Δημήτριος Κογιουμζόγλου. Επίσης τα παιδιά μαθαίνουν 4
τους ελληνικούς χορούς με την Ελληνίδα καθηγήτρια Κωνσταντία Τσονίδου. Ολα αυτά βοηθούν στην πολύπλευρη εκπαίδευση των παιδιών. Μερικοί απόφοιτοι του σχολείου μας μπήκαν στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ρωσίας και της Ελλάδας. Στο σχολείο μας δουλεύον απόφοιτοι της Έδρας της Κλασικής φιλολογίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας «Λομονόσοβ». Έτσι, συνεχίζουν με τις παραδόσεις της Εληνικής παιδείας στη Ρωσία. Θα ήθελα να σημειώσω και κάτι σημαντικό ακόμα. Χάρη στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Σωματείου Διεθνών Σχέσεων Αθήνας-Καλύμνου, εμείς οι δάσκαλοι του σχολείου αυτού μπορούμε να βελτιώνουμε το επίπεδο της γλώσσας και να γνωρίσουμε τον θαυμάσιο πολιτισμό της καταπληκτικής αυτής χώρας όπου υπάρχουν αρχαιολογικά μνημεία και τα μνημεία της βυζαντινής εποχής. Και να έχουμε επαφές με τους καθηγητές από άλλες χώρες. Στη Μόσχα υπάρχουν και άλλα ιδρύματα όπου μπορεί κανείς να μάθει την ελληνική γλώσσα. Αυτά είναι το σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης 551 και το Ορθόδοξο γυμνάσιο στο Χόβρινο περιοχή της Μόσχας, και πολλά ορθοδοξα Γυμνάσια και Λύκεια. Όλα όσα ανέφερα μας βεβαιώνουν ότι ο Ελληνικός πολιτισμός καθώς και η Ελληνική Γλώσσα είχαν τεράστια επιρροή στη διαμόρφωση του ρωσικού εκπαιδευτικού 5
συστήματος και αυτές οι σχέσεις συνεχίζουν και αναπτύσσονται στη σύγχρονη φάση της ανάπτυξης της εκπαίδευσης στη Ρωσία. 6