ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ TΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΣΕ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΝΕΡΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ TΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΧΗΜΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΣΕ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ ΝΕΡΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ & ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΟΣΙΜΟΥ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ρ. Συλβάνα Αλαµάνου, Χ.Υ. Κερκύρας ρ. Ελένη Σταυρακάκη, Προϊσταµένη Χ.Υ Κερκύρας 1

ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ι ΡΥΣΗΣ Το Γενικό Χηµείο του Κράτους (Γ.Χ.Κ.).) είναι Υπηρεσία του Υπουργείου Oικονοµικών που λειτουργεί από το 1929 Η Χηµική Υπηρεσία Κερκύρας ιδρύθηκε το 1909 (Ν.( ΓΤΠΒ/20.10.09, Εφηµερίδα Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδας τ.24/.24/α/5.01.1910)/5.01.1910) και από το 1929 λειτουργεί συνεχώς ως Περιφερειακή Υπηρεσία του Γ.Χ.Κ. 2

ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Από το 1970 η Χ.Υ. Κερκύρας στεγάζεται σε κτίριο του ηµοσίου που κατασκευάστηκε ειδικά µε δοµή εργαστηρίου Στεγάζεται δίπλα στο Τελωνείο Κερκύρας στο Νέο Λιµάνι 3

Εθνικής Αντιστάσεως 1, Τηλ. 2661 0 39909, Κέρκυρα 4

Eργαστήρια Χ.Υ. ΚΕΡΚΥΡΑΣ 5

Μικροβιολογικό Εργαστήριο 6

ΤΟΜΕΙΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ Εργαστηριακή υποστήριξη του έργου άλλων υπηρεσιών, µε στόχο την προστασία της υγείας και των συµφερόντων των καταναλωτών και την προάσπιση του υγειούς εµπορίου Συστηµατική δραστηριοποίηση στον τοµέα των νερών µε δηµιουργία εργαστηρίου µικροβιολογικών αναλύσεων από το 2000 & διαπίστευση µεθόδων ανάλυσης των νερών το Μάρτιο του 2004 7

Πρωτόκολλα Συνεργασίας Η Χ.Υ. Κερκύρας έχει συνάψει πρωτόκολλα συνεργασίας για αναλύσεις νερών µε τις παρακάτω Υπηρεσίες: Nοµ οµ/κή Aυτ/ση Kέρκυρας ΕΥΑΚ ΕΦΕΤ Περ/κη /νση. Ελλάδος Ναυτικός Σταθµός Κέρκυρας (ΝΑΣΚΕ) Κλειστή Φυλακή Κέρκυρας Τελωνείο Κερκύρας Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο Κέρκυρας & εκτελεί αναλύσεις δειγµάτων που προσκοµίζονται από ιδιώτες, ύστερα από συνεννόηση µε το εργαστήριο 8

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ Η ΧΗΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ αριθµεί (06) άτοµα εκ των οποίων οι τέσσερεις (04) είναι χηµικοί 9

ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ Χ.Υ. ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΣΥ Η Χ.Υ. ΚΕΡΚΥΡΑΣ είναι: ένα από τα 14 διαπιστευµένα εργαστήρια του Γ.Χ.Κ. ένα από τα 5 διαπιστευµένα εργαστήρια του Γ.Χ.Κ. σε αναλύσεις νερών Το µοναδικό διαπιστευµένο κρατικό εργαστήριο στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων και την ευρύτερη περιοχή. Ελλάδας και Ηπείρου σε αναλύσεις νερών 10

Παράρτηµα του Πιστοποιητικού Αρ.. 146 TMHMA TOY ΕΠΙΣΗΜΟY ΠΕ ΙΟY ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ της ΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ της Χηµικής Υπηρεσίας Κέρκυρας του Γενικού Χηµείου του Κράτους που αφορά στα ΝΕΡΑ Χηµικές οκιµές Νερά πόσιµα, επιφανειακά και θαλασσινά Νερά πόσιµα και επιφανειακά Προσδιορισµός του ph APHA 4500B, 20η έκδοση, 1998 Προσδιορισµός της αγωγιµότητας Προσδιορισµός της ολικής σκληρότητας Μικροβιολογικές οκιµές APHA 2510B, 20η έκδοση, 1998 APHA 2340C, 20η έκδοση, 1998 Νερά πόσιµα Προσδιορισµός ολικών κολοβακτηριοειδών και E. Coli µε τη µέθοδο µεµβρανών ISO 9308-2000 Νερά πόσιµα, επιφανειακά και θαλασσινά Προσδιορισµός εντερόκοκκων µε τη µέθοδο µεµβρανών ISO 7899-2:2000 Νερά πόσιµα Προσδιορισµός Pseudomonas aeruginosa µε τη µέθοδο µεµβρανών ΕΛΟΤ ΕΝ 12780:2002 11

Τι είναι η διαπίστευση εργαστηρίου Είναι η επίσηµη αναγνώριση της ικανότητας του εργαστηρίου να εκτελεί συγκεκριµένες δοκιµές ή τύπους δοκιµών είναι άµεσα συνδεδεµένη µε τη δηµιουργία της Ενιαίας Αγοράς, τη διευκόλυνση των εµπορικών συναλλαγών σε ευρωπαϊκό και παγκόσµιο επίπεδο, την οµοιοµορφία των ελέγχων και την εναρµόνιση εφαρµογής των πολιτικών στα κράτη -µέλη της Ε.Ε. 12

ιαπίστευση σηµαίνει: ιαφάνεια Αµεροληψία Τεχνική Ικανότητα Αξιοπιστία 13

Φορείς ιαπίστευσης Η διαπίστευση των εργαστηρίων χορηγείται από τους «φορείς διαπίστευσης», φορείς ανεξάρτητους που λειτουργούν σύµφωνα µε το πρότυπο ΕΝ 45003 Στην Ελλάδα ο Εθνικός Φορέας ιαπίστευσης είναι το Εθνικό Σύστηµα ιαπίστευσης (ΕΣΥ ) Το ΕΣΥ έχει αµοιβαία αναγνώριση από τα άλλα µέλη της European Accreditation (ένωση( ευρωπαϊκών φορέων διαπίστευσης) 14

Προϋποθέσεις για τη ιαπίστευση Εργαστηρίου Να εφαρµόζει σύστηµα ποιότητας Να αποδεικνύει συνεχώς την τεχνική του ικανότητα σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΝ/ISO/IEC 17025 15

Για την απόδειξη της τεχνικής του ικανότητας το εργαστήριο της Χ.Υ. Κερκύρας, όπως και τα υπόλοιπα του Γ.Χ.Κ.,., εφαρµόζει: Σύστηµα ποιότητας, στα πλαίσια του Εγχειριδίου Ποιότητας του ΓΧΚ, που ενηµερώνεται και ανασκοπείται σε τακτά χρονικά διαστήµατα Το σύστηµα Ποιότητας του ΓΧΚ εναρµονίζεται µε το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17025 όσον αφορά τις απαιτήσεις για τη ιοίκηση και τις Τεχνικές απαιτήσεις 16

Τεχνική Ικανότητα Το εργαστήριο της ΧΥ Κερκύρας εφαρµόζει: ιακριβώσεις του εξοπλισµού σε τακτά χρονικά διαστήµατα Εσωτερικό Έλεγχο Ποιότητας Εξωτερικό Έλεγχο Ποιότητας µε επιτυχή συµµετοχή σε ιεργαστηριακές Εξετάσεις Εσωτερικές & Εξωτερικές Επιθεωρήσεις Επιθεωρήσεις Επιτήρησης από το Φορέα ιαπίστευσης (1 ανά έτος) Επαναξιολόγηση κάθε 5 έτη 17

Γιατί είναι σηµαντική η διαπίστευση του εργαστηρίου της Χ.Υ. Κερκύρας Τα αποτελέσµατα των αναλύσεων του εργαστηρίου είναι έγκυρα και αποδεκτά διεθνώς, δεδοµένου ότι το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO/IEC 17025, σύµφωνα µε το οποίο διαπιστεύθηκε, είναι διεθνές. Στήριξη της τοπικής οικονοµίας και των εµπορικών συναλλαγών, δεδοµένου ότι πολλές φορές ζητείται µε ιδιωτικές αναλύσεις προϊόντων από επιχειρήσεις ο ρόλος διαιτησίας Τα παραπάνω έχουν άµεση επίπτωση στην ποιότητα των παρεχόµενων αναλύσεων και υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο, δεδοµένου ότι η µεταφορά δειγµάτων εκτός νοµού, δεν είναι εφικτή σε ορισµένες περιπτώσεις ή απαιτεί χρόνο και επιπλέον δαπάνη 18

Παράµετροι Ποιότητας & Ασφάλειας των Νερών της Κέρκυρας Εξετάστηκαν συνολικά 63 δείγµατα των 13 ήµων του Νοµού Κερκύρας ως προς 15 χηµικές παραµέτρους & 60 δείγµατα ως προς 6 µικροβιολογικές παραµέτρους. Η χρονική περίοδος δειγµατοληψίας και εξέτασης ήταν από τον Ιούλιο 2005 έως και τον Οκτώβριο 2005. Η παρούσα εργασία αφορά στα αποτελέσµατα του πρώτου κύκλου δειγµατοληψιών που πραγµατοποιείται για πρώτη φορά µε συνεργασία της /νσης Υγείας Πρόνοιας Ν.Α. και της Χηµικής Υπηρεσίας Κέρκυρας. Απαιτούνται νέοι κύκλοι δειγµατοληψιών και αναλύσεων σε διαφορετικές εποχές ώστε να ελεγχθεί η σταθερότητα και η διακύµανσή τους. 19

20

Mικροβιολογικές Παράµετροι (ΚΥΑ Υ2/2600/2001) Oλικά κολοβακτηριοειδή- Ε. coli Eντερόκοκκοι Pseudomonas aeruginosa Oλική Μεσόφιλη Χλωρίδα 22 0 C & 36 o C ISO 9308-1:2000 (E) Water quality-detection and emumeration of Escherichia coli and coliform bacteria-part.1 Membrane filtration method ISO 7899-2 2000 (E) Water quality-detection and emumeration of intestinal enterococci. Part.2 Membrane filtration method EΛΟΤ ΕΝ/ISO 12780:2002 Water quality-detection and enumeration of Pseudomonas aeruginosa by membrane filtration method ΙSΟ 6222:1999 (E) water quality- Enumeration of culrurable microorganisms. Colony count by inoculation in a nutrient agar culture medium. 21

Χηµικές Παράµετροι Παράµετρος Μέθοδος Εξέτασης ph Αγωγιµότητα Σκληρότητα Χλωριόντα Νιτρώδη, Νιτρικά, Αµµωνιακά, Θειϊκά Βαρέα Μέταλλα: Cd, Pb, Fe, Cu, Mn, Cr, Hg Hλεκτροµετρία Hλεκτροµετρία Συµπλοκοµετρία Μέθοδος Mohr Φασµατοφωτοµετρία Aτοµική απορρόφηση 22

Συνεργαζόµενες Υπηρεσίες για την υλοποίηση των αναλύσεων Η ειγµατοληψία έγινε από το Τµήµα Υγειονοµικού Ελέγχου, /νση Υγείας Πρόνοιας της Ν.Α. Κέρκυρας Οι αναλύσεις των βαρέων µετάλλων έγιναν από τη Χ.Υ Ιωαννίνων µε χρήση ατοµικής απορρόφησης Οι µικροβιολογικές αναλύσεις έγιναν από τη Χ.Υ. Κερκύρας µε βάση τις αντίστοιχες διαπιστευµένες µεθόδους του εργαστηρίου Οι χηµικές αναλύσεις έγιναν από τη Χ.Υ. Κέρκυρας µε βάση τις αντίστοιχες διαπιστευµένες µεθόδους όσον αφορά στο pη, αγωγιµότητα & σκληρότητα και µε τη χρήση φασµατοφωτοµετρίας όσον αφορά στις λοιπές παραµέτρους 23

Περιεκτικότητα σε αµµωνιακά 88% 4% 8% >0,5mg/L 0,4-0,1 mg/l <0,1 mg/l Νοµοθετικό Όριο: 0,5 mg/l (ενδεικτική παράµετρος, ΚΥΑ Υ2/2600/2001) 24

Περιεκτικότητα σε νιτρώδη 7% 2% 2% >0,5mg/L 0,5-0,04 mg/l 0,04-0,01 mg/l 89% <0,01 mg/l Νοµοθετικό Όριο: 0,5 mg/l (υποχρεωτική παράµετρος, ΚΥΑ Υ2/2600,2001) 25

Περιεκτικότητα σε σίδηρο 2% 10% >200µg/L 50-200µg/L 88% <50µg/L Νοµοθετικό Όριο: : 200 µg/l (ενδεικτική παράµετρος, ΚΥΑ Υ2/2600/2001) 26

Περιεκτικότητα σε χαλκό 11% 14% 100-10 µg/l 10-0,6 µg/l 75% <0,6 µg/l Νοµοθετικό Όριο: : 2000 µg/l (υποχρεωτική παράµετρος, ΚΥΑ Υ2/2600,2001) Όριο Ποσοτικού Προσδιορισµού: 0,6 µg/l 27

Περιεκτικότητα σε µαγγάνιο 6% 7% 23-10µg/L 10-0,30 µg/l 87% <0,30 µg/l Νοµοθετικό Όριο: : 50 µg/l (ενδεικτική παράµετρος, ΚΥΑ Υ2/2600/2001) Όριο Ποσοτικού Προσδιορισµού: 0,30 µg/l 28

Μικροβιολογικές Αναλύσεις Ολικά κολοβακτηριοειδή γεωτρήσεις/δίκτυα 28% 25% 72% ολικά κολ/ειδή απουσία 75% Όριο: 0 cfus/100 ml (ενδεικτική( παράµετρος), ΚΥΑ 2600/2001 29

Μικροβιολογικές Αναλύσεις Ε. coli (γεωτρήσεις) / Ε. coli (δίκτυα) 22% 6% 78% E. coli απουσία 94% Όριο: 0 cfus/100 ml (υποχρεωτική παράµετρος) ΚΥΑ 2600/2001 30

Μικροβιολογικές Αναλύσεις Εντερόκοκκοι (γεωτρήσεις) / Εντερόκοκκοι (δίκτυα) 15% 18% Eντερόκοκκοι απουσία 85% 82% Όριο: 0 cfus/100 ml (υποχρεωτική παράµετρος) ΚΥΑ 2600/2001 31

Μικροβιολογικές Αναλύσεις Pseudomonas aeruginosa (δίκτυα) 32% 68% Ps. aeruginosa απουσία Όριο: 0 cfus/100 ml (ενδεικτική( παράµετρος) ΚΥΑ 2600/2001 32

Συµπεράσµατα - Γενικά Τα αποτελέσµατα της παρούσας εργασίας αφορούν ένα πρώτο κύκλο εξέτασης των νερών των γεωτρήσεων και δικτύων των ήµων Κέρκυρας. Προκειµένου να εξαχθούν ασφαλή συµπεράσµατα θα πρέπει να επαναληφθούν νέοι κύκλοι δειγµατοληψιών. Η επιλογή των παραµέτρων που εξετάστηκαν έγινε µε κριτήριο τη διερεύνηση των πιθανών επιπτώσεων στην υγεία των καταναλωτών και γενικότερα την ποιοτική αξιολόγηση των νερών της Κέρκυρας Ως γενικό συµπέρασµα µπορεί να προκύψει ότι στην πλειονότητά τους τα δείγµατα που εξετάστηκαν πληρούν τα νοµοθετικά όρια της ΚΥΑ Υ2/2600/2001 ως προς τις χηµικές παραµέτρους. Το µικρό ποσοστό των δειγµάτων που εκτρέπονται µπορεί ν αποδοθεί σε τυχαία ή µόνιµα περιστατικά ρύπανσης τα οποία χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. 33

Συµπεράσµατα 1. Παράµετροι Ασφάλειας Όσον αφορά στην περιεκτικότητα των νερών σε νιτρώδη & αµµωνιακά, σχεδόν το σύνολό τους, παρουσίασε µικρή έως µηδενική συγκέντρωση, πλην µεµονωµένων περιπτώσεων που µπορούν ν αποδοθούν σε τυχαία ή µόνιµα περιστατικά ρύπανσης. Η περιεκτικότητα σε νιτρικά σε ποσοστό ~ 9% των δειγµάτων ήταν κοντά στο όριο της νοµοθεσίας, γεγονός που µπορεί ν αποδοθεί στη λίπανση των εδαφών. Παρ όλ αυτά εκτιµάται ότι το πρόβληµα είναι µικρότερης έκτασης σε σχέση µε αυτό που υπάρχει σε άλλες περιοχές της Ελλάδας µε έντονη καλλιεργητική δραστηριότητα. 34

< 10 mg/l 10-20 mg/l 20-30 mg/l 30-50 mg/l > 50 mg/l 35

Συµπεράσµατα 1. Παράµετροι Ασφάλειας Τα δείγµατα εµφάνισαν πολύ µικρή περιεκτικότητα σε βαρέα µέταλλα και ειδικότερα στις περιπτώσεις του καδµίου, µολύβδου, χρωµίου & υδραργύρου η περιεκτικότητα ήταν σχεδόν στο σύνολο των δειγµάτων κατώτερη του ορίου ποσοτικοποίησης της µεθόδου προσδιορισµού τους. Ο χαλκός & το µαγγάνιο κυµάνθηκαν σε επίπεδα πολύ χαµηλότερα του νοµοθετικού ορίου. Όσον αφορά στις µικροβιολογικές παραµέτρους, τα δείγµατα γεωτρήσεων που εξετάστηκαν παρουσίασαν σηµαντικό ποσοστό E. Coli και εντερόκοκκων (22% και 15% αντίστοιχα) που υποδεικνύει επιµόλυνση κοπρικής προέλευσης. Το ποσοστό των E. Coli µειώνεται στο 6% στα δίκτυα, ενώ στους εντερόκοκκους παραµένει σχεδόν το ίδιο. 36

Συµπεράσµατα 2. Παράµετροι Ποιότητας Η αγωγιµότητα των νερών εµφάνισε σηµαντική διακύµανση µεταξύ δειγµάτων διαφορετικών ήµων, αλλά σχετική οµοιοµορφία εντός των γεωγραφικών ορίων του κάθε ήµου. Η σκληρότητα, αντίθετα, εµφάνισε διακύµανση και µεταξύ διαφορετικών δειγµάτων του ίδιου ήµου. Σε γενικές γραµµές, όπως είναι ήδη γνωστό, το νερό σε πολλές περιοχές της Κέρκυρας χαρακτηρίζεται από υψηλή σκληρότητα λόγω της ασβεστολιθικής σύστασης του υπεδάφους. 37

< 20 Ge 20-50 Ge 50-80 Ge > 80 Ge 38

Συµπεράσµατα 2. Παράµετροι Ποιότητας Σηµαντικό ποσοστό των δειγµάτων, το οποίο ανέρχεται στο 30%, υπερβαίνει το νοµοθετικό όριο όσον αφορά στην περιεκτικότητά τους σε θειϊκά ανιόντα (> 250 mg/l) και αυτό εντοπίζεται σε νερά συγκεκριµένων ήµων, γεγονός που αποδίδεται στη γεωλογική σύσταση των πετρωµάτων από τα οποία διέρχεται το νερό. 39

< 50 mg/l 50-150 mg/l 150-250 mg/l > 250 mg/l 40

Συµπεράσµατα 2. Παράµετροι Ποιότητας Στην περίπτωση του σιδήρου, εµφανίστηκε διακύµανση της περιεκτικότητας µεταξύ δειγµάτων διαφορετικών ήµων γεγονός που αποδίδεται στη σύσταση των εδαφών, αλλά και στην επιµόλυνση των δειγµάτων από µεταλλικούς αγωγούς. 41

Συµπεράσµατα 2. Παράµετροι Ποιότητας Περιπτώσεις αυξηµένης περιεκτικότητας χλωριόντων πάνω από το νοµοθετικό όριο δεν εντοπίστηκαν. Παρόλα αυτά υπήρχαν δείγµατα σε ποσοστό 20% που παρουσίασαν τιµές 100-170 mg/l γεγονός που υποδεικνύει την αναγκαιότητα παρακολούθησης της παραµέτρου αυτής για τυχόν εισροή θαλασσινού νερού λόγω υπεράντλησης. 42

< 50 mg/l 50-100 mg/l 100-250 mg/l > 250 mg/l 43

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ προς: τη ιοίκηση του Γ.Χ.Κ. για για την υποστήριξή της στα θέµατα διαπίστευσης τον κ. Ε. Νικολάου της Χ.Υ. Ρόδου για την επιστηµονική επιστηµονική του υποστήριξη σε θέµατα διαπίστευσης Ιωαννίνων για τις αναλύσεις των βαρέων µετάλλων ρ. Ι. Γκέργκη, χηµικό του Γ.Χ.Κ. για την εκτέλεση µέρους των αναλύσεων της παρούσας εργασίας Σπίγγο, Προϊστάµενο Μονάδας Α Σχεδιασµού & Αξιολόγησης της ιαχειριστικής Αρχής, για τη βοήθειά του σε θέµατα πληροφορικής (σύστηµα GIS) ρ. Μ.Ε. Σπυριδάκη, χηµικό της Χ.Υ. Κερκύρας, για τη συµβολή της σε θέµατα πληροφορικής και οργάνωσης της ηµερίδας τη Χ.Υ. Ιωαννίνων τη ρ τον κ. Α. Σπίγγο τη ρ 44