1 2 η ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΟ 20 Θέµα: Η ζωή και οι Τέχνες στην αυλή των Λουδοβίκων Οι τέχνες συνδέονται άµεσα µε τη µοναρχία και τη ζωή στην αυλή των βασιλέων. Επιλέξτε συγκεκριµένα παραδείγµατα ζωγραφικής, γλυπτικής, αρχιτεκτονικής και µουσικής και σχολιάστε σε συνδυασµό µε τα κοινωνικά δεδοµένα, την εξέλιξη τους την εποχή που βασίλευαν στη Γαλλία οι Λουδοβίκος 13 ος (1610-43), Λουδοβίκος 14 ος (1643-1715), Λουδοβίκος 15 ος (1715-74) και Λουδοβίκος 16 ος (1774-89). Εµπλουτίστε την περιγραφή σας µε αναπαραστάσεις και εικαστικό υλικό που µπορείτε να βρείτε στη βιβλιογραφία και το διαδίκτυο. ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τη δύναµη της τέχνης εκτός από την καθολική εκκλησία χρησιµοποίησαν και οι βασιλιάδες και οι ηγεµόνες της Ευρώπης, κυρίως της Γαλλίας, κατά τον 17 ο -18 ο αιώνα. Σκοπός τους ήταν να εντυπωσιάσουν και να επιδείξουν τη δύναµή τους, ενισχύοντας παράλληλα την εξουσία τους στη συνείδηση του λαού. (Χρονικό της Τέχνης, σελ.447) Έτσι λοιπόν, στη Γαλλία οι εικαστικές τέχνες καλούνται να υπηρετήσουν την απόλυτη µοναρχία, ξεκινώντας από τον Λουδοβίκο 13 ο µέχρι και τον Λουδοβίκο 16 ο. Οι καλλιτέχνες έχοντας ως βασικό πελάτη τους την Αυλή εκτελούν θέµατα κατά παραγγελία. Από τα βασικότερα επιτεύγµατά της περιόδου ήταν του πολιτικού συµβούλου του βασιλιά Λουδοβίκου 14 ου Ζαν Μπατίστ Κολµπέρ, ο οποίος οργάνωσε τις Καλές Τέχνες υπό την προστασία της µοναρχίας. ( Τόµος Α, σελ. 188) Την επίδραση της αναγέννησης την δέχτηκε η Γαλλία προς τα τέλη του 15ου αιώνα, κάτω από την λάµψη της Φλωρεντίας και την επίδραση των ιταλικών καλλιτεχνικών κέντρων της περιόδου. Οι Βερσαλλίες, το πιο πολυτελές ανάκτορο στην Ευρώπη, φανερώνουν την τάση για µεγάλα και πολυτελή αρχιτεκτονικά χτίσµατα τον 17ο αιώνα. Ως αντίδραση στον κλασικισµό έρχεται ο 18ος αιώνας, ο οποίος είναι διαποτισµένος από τα νέα κοινωνικά ρεύµατα. Η σχέση καλλιτέχνη και κοινού γίνεται αµεσότερη. Η προσωπογραφία είναι κύριο γνώρισµα αυτής της εποχής. Αναφαίνεται όµως πάλι και νέο κύµα κλασικισµού, το οποίο φαίνεται στο Πάνθεον στο Παρίσι ( INTERNET) ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ ΛΟΥ ΟΒΙΚΟΣ 13 ΟΣ Γεννήθηκε το 1601 και πέθανε το 1643. Ο πατέρας του Ερρίκος πέθανε όταν αυτός ήταν 9 ετών και ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Γαλλίας το 1617. στο ενδιάµεσο την αντιβασιλεία ασκούσε η µητέρα του, Μαρία των Μεδίκων. Το 1617 ο Λουδοβίκος ΙΓ διέταξε τη δολοφονία του βασικού συνεργάτη της µητέρας του, Κοντσίνι, αποµάκρυνε τους υπουργούς της µητέρας του, την οποία εκτόπισε στο Μπλουά κι ανέθεσε την εξουσία στον Ντε Λυύν. Μετά τον θάνατο του Λυύν (1621), ο Λουδοβίκος ΙΓ γνωρίζοντας τα µειονεκτήµατα του χαρακτήρα του και αντιλαµβανόµενος την ανάγκη σταθερής διεύθυνσης των κρατικών υποθέσεων, διόρισε υπουργό (και 4 µήνες αργότερα πρώτο κατά την τάξη των υπουργών) τον
2 προστατευόµενο της µητέρας του καρδινάλιο Ρισελιέ. Έτσι διαµορφώθηκε στη Γαλλία του παλαιού καθεστώτος νέος τύπος διακυβέρνησης: το υπουργικό σύστηµα, βασισµένο στη στενή σύνδεση του βασιλιά και του υπουργού του, στη συνεργασία και στην αµοιβαία µεταξύ τους εµπιστοσύνη. Η παράταξη των θρησκευοµένων απαιτούσε ειρήνη για να επιτευχθεί η διοικητική αναδιοργάνωση βασιλείου που µαστιζόταν από στάσεις και για να ανακουφιστεί ο συνθλιβόµενος από τους φόρους λαός. Αντίθετα, η παράταξη των πατριωτών Γάλλων έκρινε ότι η σωτηρία του κράτους απαιτούσε να ηττηθεί ο Οίκος της Αυστρίας, ο οποίος απέβλεπε στην παγκόσµια ηγεµονία, και ότι ο βασιλιάς έπρεπε να αποδεσµεύσει την πολιτική από την θρησκεία για να υπερασπίσει την ανεξαρτησία του γαλλικού στέµµατος. Αρνούµενος την παράταξη των θρησκευοµένων κατά την ηµέρα των «Απατηµένων» ο Λουδοβίκος ΙΓ επέλεγε την πολιτική της διεξαγωγής του πολέµου και της επιδίωξης του µεγαλείου, που πρότεινε ο Ρισελιέ. Ο πόλεµος απέβλεπε στη µαταίωση των ηγεµονικών βλέψεων των Αψβούργων της Βιέννης και της Μαδρίτης (των Βασιλικών Οίκων των Αψβούργων της Αγίας Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερµανικού έθνους και της Ισπανίας). Ο πόλεµος ξεκίνησε το 1630 και ολοκληρώθηκε το 1659 µε οριστική αποτυχία των φιλοδοξιών των Αψβούργων και την καθιέρωση της γαλλικής πρωτοκαθεδρίας στην Ευρώπη. Η βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΓ συνδύασε το µεγαλείο του κράτους και την αθλιότητα του λαού, την εξωτερική ισχύ και την εσωτερική αστάθεια µε την οικονοµική κρίση, το επισφαλές των κρατικών οικονοµικών µε και τις κοινωνικές ταραχές. Η προσπάθεια της δηµοσιονοµικής υποταγής που απαίτησε ο βασιλιάς όµως, από τον δυστροπούντα λαό προκάλεσε µεγάλες δυσαρέσκειες που εκδηλώνονταν µε στάσεις καθ όλη τη διάρκεια της ηγεµονίας του. ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ Νικολά Πουσσέν: είναι από τη Γαλλία αλλά τροφοδοτήθηκε από τη Ρώµη, την οποία έκανε δεύτερη πατρίδα του. Ενώ έζησε στη Ρώµη, επηρεάστηκε πολύ από τη Βενετία και κυρίως από τον Τισιανό.αυτό φαίνεται στο φωτισµό που χρησιµοποιεί, στα ζεστά γήινα χρώµατα, στη «φθινοπωρινή ελεγειακή ατµόσφαιρατης βουκολικής ποίησης». Αν και έχει για πρότυπά του τον Ραφαήλ και τον Μιχαήλ Άγγελο, ο Πουσσέν εκφράζει µε τον δικό του τρόπο τη βαθύτατη στοχαστικότητα που πηγάζει από την κλασική παιδεία µε την οποία είχε γαλουχηθεί. Et in Arcadia ego (= Βρίσκοµαι ακόµη και στην Αρκαδία) : 1638-9. λάδι πάνω σε µουσαµά 85x121εκ. Βρίσκεται στο Λούβρο στο Παρίσι. Αντιπροσωπεύει ένα από τα πιο γνωστά επιτεύγµατα της επίµονης µελέτης του. Το έργο του αυτό αντιπροσωπεύει το αποτέλεσµα µελέτης του στα ρωµαϊκά αγάλµατα της Αρχαιότητας. Η σκηνή δεν ερµηνεύεται εύκολα. Υποτίθεται ότι διαδραµατίζεται στην Αρκαδία, ενώ η µελαγχολία που αποπνέει πηγάζει από τη διαπίστωση των βοσκών ότι στη χαραγµένη πέτρα έχει γραφτεί πως ο θάνατος διαφεντεύει ακόµα κι εδώ. Το «Ego» εδώ λοιπόν αναφέρεται στο θάνατο. ( Τόµος Α, σελ. 172 και για περαιτέρω ανάλυση Χρονικό της Τέχνης, σελ. 395-396, εικ 254) ΛΟΥ ΟΒΙΚΟΣ 14 ΟΣ Λουδοβίκος Ι : γεννήθηκε στις 5 εκεµβρίου 1638 και πέθανε 1 Σεπτεµβρίου 1715 στις Βερσαλλίες. Ήταν βασιλιάς της Γαλλίας από το 1643 ως το 1715. Ήταν γιος του Λουδοβίκου ΙΓ και της Άννας της Αυστρίας. Στις 7 Ιουνίου 1654 ο Λουδοβίκος στέφθηκε βασιλιάς της Γαλλίας. Η ουσιαστική όµως κυβέρνηση αυτής της µεγάλης χώρας άρχισε το 1661. Ο Λουδοβίκος τότε ήταν 22 χρονών και δήλωσε σε όλους
3 τους υπουργούς και τους συµβούλους του ότι θα κυβερνήσει µόνος του, λέγεται ότι είπε την περίφηµη φράση: "Το κράτος είµαι εγώ" (L'état, c'est moi). Μείωσε πολύ την δύναµη των κοινοβουλίων και των δηµοκρατικών, ενώ παράλληλα ύψωσε τον βασιλικό θεσµό πάνω από τους νόµους και αποτελεί τον χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο της απολυταρχίας όχι µόνο του 17ου αιώνα, αλλά και όλου του κόσµου. Πίστευε ότι είναι ο εκπρόσωπος του Θεού στη γη, ότι είναι το επίκεντρο του κόσµου. Κατά τη βασιλεία του Λουδοβίκου του Μέγα, του Βασιλιά Ήλιου όπως τον αποκαλούσαν, σηµειώθηκε πολύ µεγάλη ανάπτυξη στις τέχνες, τη ζωγραφική, την γλυπτική, την αρχιτεκτονική, τη µουσική και στις επιστήµες. Παράλληλα αξιοσηµείωτη πρόοδο σηµείωσαν τα γαλλικά γράµµατα και το θέατρο, ενώ τα γαλλικά έγιναν η γλώσσα του υψηλού πνεύµατος και της υψηλής µόρφωσης στην Ευρώπη. Ο Λουδοβίκος ίδρυσε το 1663 την Βασιλική Ακαδηµία των Γραµµάτων, το 1664 την Ακαδηµία Γλυπτικής και Ζωγραφικής, το 1666 την Βασιλική Ακαδηµία Επιστηµών και τέλος το 1671 την Βασιλική Ακαδηµία της Αρχιτεκτονικής. ( Internet και Ιστορία της Τέχνης, σελ. 525) ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 1. Το πρώτο αρχιτεκτονικό εγχείρηµα του Λουδοβίκου Ι ήταν η ολοκλήρωση του Λούβρου. Αρχικά ζήτησε βοήθεια από τον Μπερνίνι, αλλά τα σχέδιά του απορρίφθηκαν. Το τελικό σχέδιο που επέλεξε ο Λουδοβίκος Ι επεξεργάστηκαν από κοινού οι Λεµπρέν, Λε Βω και Κλωντ Περώ. Η πρόσοψη του Λούβρου γίνεται πιο κλασική από οποιοδήποτε άλλο κτίριο της περιόδου στη Γαλλία. Κύρια χαρακτηριστικά της πρόσοψης είναι η ρωµαϊκή ακρίβεια των λεπτοµερειών, η σαφήνεια στη διάταξη των όγκων και η αυστηρή κοµψότητα. Βέβαια υπάρχουν και στοιχεία µοντερνισµού, όπως τα µνηµειακά ζεύγη κιόνων. ( Ιστορία της Τέχνης, σελ. 526) 2. Οι Βερσαλλίες, το πολυτελές ανάκτορο του Λουδοβίκου Ι ', αλλά και των επόµενων Γάλλων βασιλιάδων έγινε επίσηµα το 1682 η έδρα του βασιλιά και της βασιλικής αυλής. Είναι το πιο µεγάλο και το πιο πολυτελές παλάτι στην Ευρώπη, ένα αριστούργηµα της αρχιτεκτονικής που χτίστηκε αποκλειστικά από τον Λουδοβίκο Ι '. Το µέγεθος του ανακτόρου παρά οι λεπτοµέρειές του κάνει τις Βερσαλίες µπαρόκ. Στην προσπάθειά τους να µειώσουν τον όγκο του ανακτόρου, οι αρχιτέκτονες των Βερσαλιών, δηµιούργησαν τελείως χωριστές πτέρυγες, στις οποίες έδωσαν αρχοντιά και µεγαλείο. Το κέντρο του κτιρίου τονίζεται µε µια σειρά ιωνικών κιόνων, πάνω στους οποίους στηρίζεται ένας θριγκός, στολισµένος στο πάνω µέρος µε αγάλµατα. Στις Βερσαλλίες τα πάντα είναι από χρυσό, µάρµαρο και κρύσταλλο ενώ δεσπόζουν εξαίσιες τοιχογραφίες και πίνακες ζωγραφικής. Ο πλούτος και η δύναµη προσωποποιούνται στις Βερσαλλίες, το κέντρο της βασιλείας και της απολυταρχίας. Εκτιµάται πως κόστισε 2 τρισεκατοµµύρια ευρώ. Ο Λουδοβίκος είχε στη διάθεσή του 4000 υπηρέτες, η συνολική επιφάνεια αυτού του ανακτόρου φτάνει τα 70,000 τετραγωνικά µέτρα, µε 700 δωµάτια, 2513 παράθυρα, 67 εσωτερικές σκάλες από πρώτης διαλογής µάρµαρο, και 483 καθρέφτες. Τεράστιοι κήποι απλώνονται έξω από τις Βερσαλλίες µε έκταση 800 εκταρίων, σιντριβάνια, κανάλια, πάρκα, η Βασιλική Όπερα και η Βασιλική Εκκλησία. Οι αρχιτέκτονες των Βερσαλιών ήταν ο Λε Βω και ο Ζυλ Αρντουέν- Μανσάρ. Το τεράστιο πάρκο του σχεδιάστηκε από τον Αντρέ Λε Νοτρ. Αν και γενικότερα ασχολήθηκαν αρκετοί καλλιτέχνες για
4 την ολοκλήρωση του ανακτόρου, χωρίς µάλιστα να υπάρχει σαφές σχέδιο, το ανάκτορο διακρίνεται για τη συνέπεια στη σύλληψή του και για τη συνοχή του. Η καθηµερινή ζωή στην αυλή των Βερσαλλιών αποτελούνταν από φαντασµαγορικές δεξιώσεις, χορούς, γιορτές και πολυτελή γεύµατα. 5000 ευγενείς έµεναν γύρω από τις Βερσαλίες.Το κέντρο των Βερσαλλιών ήταν η Αίθουσα των Καθρεφτών (Galerie des Glaces), ένας διάδροµος µήκους 75 µέτρων µε χιλιάδες κρύσταλλα και εκατοντάδες χρυσά κεριά που φώτιζαν τις πανάκριβες δεξιώσεις, καθώς και τοιχογραφίες στις οποίες ο Λεµπρέν αποτύπωσε τους νικηφόρους πολέµους του «Βασιλιά Ήλιου». Ο ένας τοίχος καλύπτεται µε καθρέπτες που φωτίζονται από το πάρκο. ( Internet, Χρονικό της Τέχνης, σελ. 447-449 και Ιστορία της Τέχνης, σελ. 525-528) ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ 1. Η τέχνη υπό την προστασία του Βασιλιά: ο Λουδοβίκος Ι επισκέπτεται το Βασιλικό Εργοστάσιο Γκοµπλέν το 1667. τοιχοτάπητας, Μουσείο των Βερσαλιών. (Χρονικό της Τέχνης, σελ. 455) 2. Ρέµπραντ. «Η παραβολή του άσπλαχνου δούλου» 1655. πενάκι από καλάµι και καστανό µελάνι πάνω σε χαρτί, 17,3x21,8εκ. βρίσκεται στο Λούβρο, Παρίσι. Βιογραφικά του Ρέµπραντ υπάρχουν στο Χρονικό της Τέχνης σελ. 420 και στον τόµο Α σελ. 179-180. Το σχέδιο εξηγείται από µόνο του. Παρουσιάζεται ο κύριος την ηµέρα που γίνονται οι λογαριασµοί, µε τον επιστάτη να ελέγχει τα χρέη του δούλου. Από τη στάση του δούλου αντιλαµβανόµαστε ότι αδυνατεί να πληρώσει τα χρέη του. (Χρονικό της Τέχνης, σελ. 423-424, εικ. 275) ΓΛΥΠΤΙΚΗ Η έγκριση του βασιλιά ήταν απαραίτητη ακόµα και για τις πιο µικρές λεπτοµέρειες που αφορούσαν στη διακόσµηση του ανακτόρου των Βερσαλιών. Μετά το 1678, όταν οι πόλεµοι κατά της Ισπανίας, της Ολλανδίας και της Αγίας Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας τελείωσαν µε σηµαντικά εδάφη κέρδη για τη Γαλλία, άρχισαν να κατασκευάζονται µια σειρά από αίθουσες που προορίζονταν για τις δηµόσιες εµφανίσεις και δραστηριότητες του βασιλιά. Στην αίθουσα των κατόπτρων ο Λεµπρέν απαθανάτισε τους νικηφόρους πολέµους του βασιλιά, χρησιµοποιώντας την εικαστική γλώσσα της ελληνικής µυθολογίας. Στην αµέσως προηγούµενη Αίθουσα του Πολέµου υπάρχει ένα τεράστιο ανάγλυφο του Αντουάν Κουαζεβόξ (1640-1720), µε τον Λουδοβίκο Ι έφιππο πλαισιώνεται από χρωµατιστά µάρµαρα, επιχρυσωµένα ορειχάλκινα ανάγλυφα και νωπογραφίες του Λεµπρέν στην οροφή. (Ιστορία της Τέχνης, σελ. 527, εικ. 13,46) ΜΟΥΣΙΚΗ Μετά το θάνατο του Λουδοβίκου ΙΓ, ο Μαζαρέν θέλησε να επιβάλει την ιταλική όπερα στη Γαλλία, η ανάπτυξη της οποίας στηρίχθηκε τόσο στο αυλικό µπαλέτο, όσο και στην παρουσία ενός τραγικού θεάτρου υψηλής ποιότητας. Η γέννηση της όπερα στη Γαλλία σχετίζεται άµεσα µε την πολιτική που άσκησε εκείνη την περίοδο ο Λουδοβίκος Ι µέσα σ ένα συγκεντρωτικό πνεύµα εξουσίας. Η Αυλή πλέον αποτελεί το κέντρο µιας πολυδάπανης και έντονης ζωής µε την παρουσία πάντα του βασιλιά, ο οποίος απέβλεπε στην πολιτική και ιδεολογική εξάρτηση των υποτελών του µε επίσηµη επικάλυψη τις εορταστικές εκδηλώσεις του παλατιού. Βασικά
5 στοιχεία και χαρακτηριστικά της γαλλικής όπερας είναι: ο διάκοσµος, η απόλυτη τάξη, η µεγαλοπρέπεια, η αναπαράσταση της Αρχαιότητας, σε αντίθεση µε τη µεγαλοποίηση των συναισθηµάτων και τη φωνητική δεξιοτεχνία που χαρακτήριζε την ιταλική όπερα της εποχής. Με την ίδρυση της Βασιλικής Ακαδηµίας της Μουσικής γράφονται πολλά έργα. Τα έργα της όπερας της Αυλής, εκτός από κάποια που προορίζονταν ή αναφέρονταν στους ευγενείς, συγκέντρωναν ένα κοινό πιο ετερογενές. Οι θεατές για παράδειγµα µπορούσαν να ήταν αστοί, έµποροι, δικηγόροι αλλά και απλός λαός που γέµιζε την πλατεία, των παριζιάνικων θεάτρων. ( Τόµος Γ, σελ. 65-66) ΛΟΥ ΟΒΙΚΟΣ ΙΕ Γεννήθηκε το 1710 στις Βερσαλίες και πέθανε επίσης στις Βερσαλίες το 1774. έγινε βασιλιάς σε ηλικία πέντε ετών µετά το θάνατο του προπάππου του Λουδοβίκου Ι. Ήταν άνθρωπος της περιόδου του ιαφωτισµού, µε έντονο ενδιαφέρον για τις θετικές επιστήµες και την τέχνη και ευνόησε τη δηµιουργία των εδρών της φυσικής και της µηχανικής στο Κολλέγιο της Γαλλίας. Κατά τη διάρκεια της ανηλικότητας του βασιλιά, ασκούσε την αντιβασιλεία ο Φίλιππος, ανιψιός του Λουδοβίκου Ι, ο οποίος διέθετε απόλυτες εξουσίες, που του είχε παραχωρήσει το Παρλαµέντο. Ο αντιβασιλιάς αναζητώντας στηρίγµατα, ευνόησε τους ευγενείς, εφαρµόζοντας τη διεύθυνση των κρατικών υποθέσεων µέσω πολύπλοκου συστήµατος συµβουλίων και υπογράφοντας την αγγλογαλλική συµµαχία, που εµπόδιζε την πραγµατοποίηση των απαιτήσεων του Ισπανού βασιλιά Φιλίππου Ε επί του γαλλικού στέµµατος. Μπροστά στην πολιτική ανικανότητα των ευγενών, ο βασιλιάς επανήλθε στην παραδοσιακή µοναρχική διοίκηση και εµπιστεύθηκε το αξίωµα του πρώτου υπουργού στον καρδινάλιο Ντυµπουά(1722). Ο Λουδοβίκος ΙΕ στέφθηκε στη Ρενς το 1722 και ανακηρύχθηκε ενήλικος το 1723, άφησε όµως τη διακυβέρνηση στο Φίλιππο. Ο βασιλιάς δεν µετείχε παρά ελάχιστα στην λήψη κυβερνητικών αποφάσεων, που υφίσταντο παρασκηνιακές επιδράσεις. ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ 1. Ζάν-Μπατίστ-Σιµεόν Σαρντέν «Προσευχή πριν από το φαγητό» (1740) Λάδι πάνω σε µουσαµά, 49,5x38,5εκ. βρίσκεται στο Λούβρο, Παρίσι. Ο καλλιτέχνης είναι από του σηµαντικότερους καλλιτέχνες του νέου είδους για την εποχή, ροκοκό. Πλέον οι καλλιτέχνες µελετούν την καθηµερινή ζωή των κοινών ανθρώπων της εποχής τους, ζωγραφίζουν συγκινητικά ή διασκεδαστικά επεισόδια. Η συγκεκριµένη εικόνα απεικονίζει ένα απλό δωµάτιο, όπου µια γυναίκα τοποθετεί το φαγητό στο τραπέζι και ζητά από τα παιδιά να κάνουν την προσευχή τους πριν γευµατίσουν. (Χρονικό της Τέχνης, σελ. 470-472, εικ. 308) 2. Ζάν Ρεστού «Ο θάνατος της Αγίας Σχολαστικής» (1730). Λάδι σε µουσαµά, 3,38x1,90µ. βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών, Τούρ. Η Αγία Σχολαστική ήταν η ιδρύτρια του γυναικείου Τάγµατος των Βενεδικτίνων. ιακρίνεται το έργο για την ένταση του θρησκευτικού συναισθήµατος. ( Ιστορία της Τέχνης, σελ. 530, εικ. 14.1) 3. Ζάν-Φρανσουά Ντε Τρουά «ιαβάζοντας Μολιέρο» (1728). Λάδι σε µουσαµά, 72,4x90,8εκ. Συλλογή Μαρκησίας του Cholmondeley. Πρόκειται για µια άλλη εκδοχή του γαλλικού ιδεώδους για την πολιτισµένη ζωή στις αρχές του 18 ου αιώνα. ( Ιστορία της Τέχνης, σελ. 533, εικ.14,3)
6 4. Φραγκονάρ «Η έκπληξη» (1771-2). Λάδι σε µουσαµά, 3,17x2,44µ. Συλλογή Φρικ, Νέα Υόρκη. ( Ιστορία της Τέχνης, σελ. 535-536, εικ. 14,7) ΜΟΥΣΙΚΗ Από τις πρώτες κιόλας δεκαετίες του 18 ου αιώνα κι επί βασιλείας του Λουδοβίκου 15 ου αρχίζουν να διαµορφώνονται κάποιες εξελίξεις στη µουσική. Ξέσπασαν πολεµικές έριδες µεταξύ µουσικών και φιλοσόφων, όπως του Ραµώ µε τον Ρουσσώ, από τους οποίους ο µεν πρώτος είναι υπέρµαχος της αρµονίας, ο δε δεύτερος είναι υπέρµαχος της µελωδίας. Άρχισαν επίσης να εκδίδονται διδακτικά βιβλία. Ο Μάτεζον, ισχυρίζεται ότι η µουσική υπάγεται περισσότερο στον τοµέα των συγκινήσεων. Σύµφωνα µε τη θεωρία του Ραµώ, κάθε ήχος αναλύεται σε έναν ήχο θεµελιώδους συχνότητας και σε πολλές άλλες συνιστώσες, που καλούνται αρµονικές, η κάθε µια σε καθορισµένες αποστάσεις από τον θεµελιώδη (Tόµος Γ, σελ. 95-96). Ο µαθηµατικός L. Euler υποστήριξε ότι η µουσική έχει ως στόχο τη σύνδεση διαφορετικών φθόγγων µε τρόπο ώστε να δηµιουργείται αρµονία ευχάριστη στην ακοή. ( Τόµος Γ, σελ. 81-83) Οι νέες τάσεις διαφαίνονται το 1730 µε το γαλλικό ύφος galant, που εµφανίστηκε παράλληλα µε τις όπερες καθώς και µε τη διεύρυνση των ορχηστρών της βασιλικής Αυλής και των παρεκκλησίων. Το ύφος galant αποσκοπεί στην ανάδειξη γοητείας και λεπτότητας, και εκδηλώνεται µε µικρές ενόργανες φόρµες. Προορίζεται περισσότερο για το κλειδοκύµβαλο και για το βιολί. Κύριος εκπρόσωπος αυτού του ύφους είναι ο Φρανσουά Κουπερέν. Πάνω σε αυτή την ποιητική στηρίχθηκε η µουσική και ξεκίνησε µια νέα ενόργανη µουσική, που θα ανοίξει το δρόµο για τη µουσική του 19 ου αιώνα. Η µελωδία σχεδιάζεται µε ποικίλµατα, όπως σύντοµες τρίλιες. Οι Γάλλοι συνθέτες γράφουν κοµµάτια που αποτελούσαν συνδυασµούς από αποσπασµατικές φράσεις και ήταν κατάλληλα για χορευτική µουσική. Το όργανο της εποχής ήταν το αρπσικόρδιο και πολλές σουίτες γράφτηκαν γι αυτό. (Τόµος Γ, σελ. 84-85) ΛΟΥ ΟΒΊΚΟΣ ΙΣΤ Γεννήθηκε στις Βερσαλίες το 1754 και καρατοµήθηκε στο Παρίσι το 1793.στις 10 Μαΐου 1774 ο Λουδοβίκος ΙΣΤ διαδέχθηκε τον Λουδοβίκο ΙΕ, ο οποίος πέθανε αιφνίδια. Αντίθετος µε τις προοδευτικές αντιλήψεις και τον κύκλο των «φιλοσόφων», ο Λουδοβίκος ΙΣΤ αποκαλύφθηκε πολύ σύντοµα ότι ήταν αναποφάσιστος, υποταγµένος στις επιρροές του περιβάλλοντός του και ιδιαίτερα της βασίλισσας Μαρίας-Αντουανέτας. Γενικότερα η βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΣΤ χαρακτηρίζεται ως δεκαπενταετία εθνικών συµφορών, που δεν ήταν ανεξάρτητες από τη γενικότερη ευρωπαϊκή και αµερικανική κρίση. ΜΟΥΣΙΚΗ Μετά το 1750 τα ιδεώδη του ιαφωτισµού αρχίζουν να είναι εµφανή και στην καλλιτεχνική δηµιουργία. Το β µισό του 18 ου χαρακτηρίζεται από τις κοινωνικοπολιτικές ανακατατάξεις της Γαλλικής Επανάστασης: τη διακήρυξη των ανθρώπινων δικαιωµάτων και την ανατροπή της παλαιάς κοινωνικής τάξης. Σκοπός πλέον των καλλιτεχνών και των πολιτών γενικότερα είναι η αναζήτηση της απλότητας και της φυσικότητας. Το πνεύµα του 18 ου αιώνα αποτυπώνεται καθαρά
7 στην Εγκυκλοπαίδεια που εκδόθηκε υπό την εποπτεία του Ντιντερό. Επιθυµείται η παλαιά κατάσταση της ανθρωπότητας, όπου κυριαρχούσαν η αρετή, η ελευθερία και η επιστροφή στη φύση. Βασικό, επίσης χαρακτηριστικό της εποχής που επηρέασε τη µουσική ως ένα σηµείο, είναι η άνοδος και η εδραίωση της αστικής τάξης. Πριν ακόµη αρχίσουν να γίνονται δηµόσιες συναυλίες στη Γαλλία, τα αριστοκρατικά σαλόνια των Λουδοβίκων προσκαλούσαν µεγάλους µουσικούς, όπως τον Μότσαρτ.( Τόµος Γ, σελ. 98) Στη Γαλλία πλέον η ενόργανη παραγωγή είναι ελάχιστη και κυριαρχείται από εισαγόµενους συνθέτες, όπως τον Ιταλό Τζ. Καµπίνι. Αυτή την περίοδο το Παρίσι, όπου τελούνται τα Πνευµατικά Κοντσέρτα, γίνεται επίκεντρο ανταλλαγής και διάδοσης νέων ιδεών. Αυτοί που ξεχωρίζουν είναι ο ιταλός Τζιαρντίνι και οι Γερµανοί Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ και Κ.Φ. Άµπελ. ( Τόµος Γ, σελ. 106-112)