ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ. Προσοχή στη λήψη βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΕΥΧΟΣ 8 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 ΔΙΑΝΕΜΕΤΑΙ ΔΩΡΕΑΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ Σελ. 2 Η σημασία της πολυθεματικής αντιμετώπισης του καρκίνου Ημερίδα από το ΟΚΤΚ σε συνεργασία με την Χειρουργική και την Ογκολογική Εταιρεία Κύπρου ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Σελ. 3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΣ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ Το δεξί χέρι του Ακτινοδιαγνώστη ιατρού Δημήτρης Δημητρίου Προσοχή στη λήψη βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής Μπορεί να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΑΣΘΕΝΩΝ Άντρη Δημητρίου Σελ. 6 Στο Ογκολογικό ανακάλυψα ξανά την ανθρωπιά Η χρήση συµπληρωµάτων διατροφής και βιταμινών από τους ασθενείς µε καρκίνο κρύβει κινδύνους, αφού δεν είναι ξεκάθαρο µέσα από τις µελέτες που έχουν γίνει, κατά πόσο ωφελούν ή βλάπτουν, καθώς και σε ποιες περιπτώσεις η χρήση τους ενδείκνυται και σε ποιες αντενδείκνυται. Σε κάθε περίπτωση η λήψη βιταµινών και συµπληρωµάτων διατροφής στον καρκίνο πρέπει να γίνεται µε µεγάλη προσοχή και σίγουρα μετά από ιατρική συμβουλή, αφού σε πολλές περιπτώσεις επηρεάζει την αποτελεσµατικότητα της θεραπείας ή παρουσιάζει βλαπτικές επιδράσεις στην εξέλιξη της νόσου. Άρθρο του Γιώργου Πολυκάρπου, Σελ. 8 ΤΟ ΘΕΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Εξετάσεις μοριακής βιολογίας σε ασθενείς µε πρώιµο καρκίνο του µαστού Άρθρο της Δρ. Γιόλας Μάρκου, Σελ. 4 Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ογκολογίας Άρθρο του Δρ. Χάρη Χαραλάμπους, Σελ. 5 ANΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟ-ΙΑΤΡΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Άντρη Περατικού Σελ. 7 Δύο αφανείς και ακούραστοι συνεργάτες μας www.bococ.org.cy

EΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΗΜΕΡΙΔΑ ΑΠΟ ΤΟ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΥΠΡΟΥ Η σημασία της πολυθεματικής αντιμετώπισης του καρκίνου Με μεγάλη επιτυχία και ευρεία συμμετοχή από ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό πραγματοποιήθηκε ημερίδα Ογκολογίας στις 21 Σεπτεμβρίου στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η ημερίδα διοργανώθηκε από το Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου, σε συνεργασία με την Χειρουργική και την Ογκολογική Εταιρεία Κύπρου και τελούσε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας. Προσκλήθηκαν και συμμετείχαν ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων (τόσο από την Κύπρο όσο και από το εξωτερικό) που εμπλέκονται στη θεραπεία του καρκίνου. Ενδεικτικά να αναφέρουμε τη συμμετοχή των καθηγητών Άντη Αδάμ από το St. Thomas Hospital, Iain Lyburn από το Cheltenham General Hospital, Gloucestershire, Dr. Liz Kenny από το Royal Brisbane & Women s Hospital Queensland καθώς επίσης Κυπρίων Ογκολόγων, Χειρουργών, Πλαστικών Χειρουργών, Ιστοπαθολόγων και παραϊατρικού προσωπικού. Στα πλαίσια της ημερίδας καλύφθηκε ένα ευρύ φάσμα θεματολογίας συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού, νεφρού και παχέος εντέρου. Στα πλαίσια της συνάντησης τονίστηκε η σημασία της πολυθεματικής αντιμετώπισης του καρκίνου μέσα από σχετικές παρουσιάσεις. Πρώτο Συνέδριο Ιστοπαθολογίας στη Λεμεσό Ο Δρ. Πέτρος Κίτσιος Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στη Λεμεσό στις 25-27 Οκτωβρίου το 1ο Συνέδριο Ιστοπαθολογίας με συμμετοχές σημαντικών επιστημόνων από την Κύπρο, την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Παρουσιάστηκαν οι τελευταίες εξελίξεις στη διάγνωση αρκετών νεοπλασιών. Το Ογκολογικό Κέντρο εκπροσώπησαν σαν ομιλητές οι Δρ. Μάριος Δεκατρής, Δρ. Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Δρ. Πέτρος Κίτσιος, Δρ. Γιόλα Μάρκου και Δρ. Πέτρος Πολυβίου, οι οποίοι παρουσίασαν θέματα της ειδικότητάς τους. Ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο Υπενθυμίζονται οι ασθενείς, οι συνοδοί τους και οι επισκέπτες του Κέντρου ότι έχουν τη δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης στο διαδίκτυο, χάρη στο ασύρματο δίκτυο (Wi-Fi) που λειτουργεί από τις αρχές Ιανουαρίου. Ως αποτέλεσμα ο χρόνος της παραμονής στους χώρους του νοσοκομείου είναι περισσότερο ευχάριστος και δημιουργικός. Το έργο υλοποιήθηκε από το προσωπικό του τμήματος πληροφορικής του Κέντρου με εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας. Ευχαριστούμε ξανά τη CYTA και την A.C. Nielsen για τη χορηγία τους. Zητείστε τους κωδικούς πρόσβασης από την υποδοχή. Ενημερωτικό Δελτίο Ογκολογικού Κέντρου Τράπεζας Κύπρου ISSN 1986-4728 (print) ISSN 1986-4736 (online) Λεωφόρος Ακροπόλεως 32, 2006 Στρόβολος, Λευκωσία Tηλ.: 22841302, Φαξ: 22511870, email: oncology@bococ.org.cy Συντακτική Επιτροπή Δρ. Πέτρος Κίτσιος, Δρ. Πέτρος Πολυβίου, Δρ. Γιόλα Μάρκου, Δρ. Χριστόδουλος Κωνσταντίνου, Nίκη Βασιλείου, Γιώργος Πολυκάρπου, Μιχάλης Σταυρινού. Επιμέλεια-παραγωγή: Άλφα Δημιουργική, info@alfa.com.cy Εκτύπωση: Τυπογραφεία Κ. Γιαλλούρης & Υιοί Λτδ. 2

YΠΗΡΕΣΙΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΟΣ ΑΚΤΙΝΟΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗΣ To δεξί χέρι του Ακτινοδιαγνώστη ιατρού Συνεχής πρόκληση η καλύτερη δυνατή χρήση της απεικονιστικής τεχνολογίας Ο ρόλος του Τεχνολόγου Ακτινοδιαγνωστικής είναι πολύ σημαντικός αφού είναι ο βασικός συνεργάτης του Ακτινοδιαγνώστη ιατρού. Οι Τεχνολόγοι Ακτινολόγοι είναι οι χειριστές εξειδικευμένων ακτινολογικών μηχανημάτων όπως το κλασικό ακτινογραφικό μηχάνημα, ο μαστογράφος, ο αξονικός τομογράφος (CT), ο μαγνητικός τομογράφος (MRI), ο τομογράφος εκπομπής ποζιτρονίων (PET Scan) και ο τομογράφος εκπομπής απλού φωτονίου (SPECT Scan). Όταν ο ασθενής παραπεμφθεί από τον ιατρό για απεικονιστική εξέταση ο Τεχνολόγος Ακτινολόγος τον υποδέχεται και του εξηγεί τη διαδικασία της εξέτασης. Κατά τη διαδικασία της εξέτασης ο Τεχνολόγος είναι υπεύθυνος για τη σωστή και άριστη λήψη της ιατρικής εικόνας και τη λήψη όλων των μέτρων ακτινοπροστασίας του ασθενή. Η απεικόνιση αποστέλλεται ηλεκτρονικά στον Ακτινοδιαγνώστη ιατρό για γνωμάτευση. Η διαδικασία που ακολουθείται στον αξονικό τομογράφο είναι πιο σύνθετη όπως και ο ρόλος του Τεχνολόγου. Οι ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβεί ο Τεχνολόγος είναι: 1. Έλεγχος και προετοιμασία του μηχανήματος. 2. Έλεγχος και προετοιμασία του εγκχυτή σκιαγραφικού για την ενδοφλέβια χορήγηση σκιαγραφικού. 3. Προετοιμασία δοχείων με σκιαγραφικό διάλυμα. 4. Εφοδιασμός των ασθενών με ρόμπες και σκιαγραφικά φάρμακα. 5. Πληροφόρηση και καθοδήγηση για τη διαδικασία της εξέτασης και ενημέρωση για τυχόν παρενέργειες που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση του σκιαγραφικού διαλύματος. 6. Αξιολόγηση και διενέργεια ποιοτικού ελέγχου του αποτελέσματος. 7. Ανασύνθεση εικόνων βάσει των οδηγιών του Ακτινοδιαγνώστη Ιατρού. 8. Αποστολή των εικόνων στο ηλεκτρονικό αρχείο του ασθενή (PACS). Λόγω της συνεχούς εξέλιξης της τεχνολογίας οι Τεχνολόγοι Ακτινολόγοι εκπαιδεύονται και συμμετέχουν σε συνέδρια, σεμινάρια και διαλέξεις ώστε να είναι συνεχώς ενήμεροι για την πρόοδο στο χώρο του επαγγέλματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι σύντομα το Ογκολογικό Κέντρο θα αποκτήσει νέο κλασικό ψηφιακό ακτινογραφικό μηχάνημα, ψηφιακό μαστογράφο με δυνατότητα τομοσύνθεσης καθώς και ακόμα πιο εξελιγμένο αξονικό τομογράφο που θα προσφέρει πιο εξειδικευμένες απεικονιστικές εξετάσεις. Η σύγχρονη τεχνολογία απαιτεί καλά εκπαιδευμένο και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Η καλύτερη δυνατή χρήση της απεικονιστικής τεχνολογίας προς όφελος του ασθενή αποτελεί μια συνεχή πρόκληση στην οποία ο Τεχνολόγος Ακτινοδιαγνωστικής του Ογκολογικού Κέντρου Τράπεζας Κύπρου προσπαθεί συνεχώς να ανταποκριθεί. demetris.demetriou@bococ.org.cy Δημήτρης Δημητρίου Τεχνολόγος Ακτινοδιαγνωστικής Από αριστερά: Λοΐ ζος Κουντούρης, Ανδριανή Κωστή, Νίκη Βασιλείου, Σταύρος Κασκίρης, Δημήτρης Δημητρίου, Ανδρέας Δημοκράτους. Κατά τη διαδικασία της εξέτασης ο Τεχνολόγος είναι υπεύθυνος για τη σωστή και άριστη λήψη της ιατρικής εικόνας και τη λήψη όλων των µέτρων ακτινοπροστασίας του ασθενή. 3

ΤΟ ΘΕΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΝΕΑ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ONCOTYPE DX Εξετάσεις μοριακής βιολογίας στον καρκίνο του μαστού Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο διαδεδομένος καρκίνος στις γυναίκες και η συχνότερη αιτία θανάτου σε γυναίκες κάτω των 50 ετών. Στην Κύπρο με βάση τα στοιχεία του αρχείου καρκίνου παρατηρούνται γύρω στα 550 νέα περιστατικά ετησίως. Η επιβίωση των γυναικών με καρκίνο του μαστού έχει σημειώσει σημαντική βελτίωση με αποτέλεσμα μόνο ένας μικρός αριθμός γυναικών να πεθαίνουν από τη νόσο. Η αύξηση της επιβίωσης οφείλεται στην εγκαιρότερη διάγνωση, καθώς και στη χρήση καλύτερων συστηματικών θεραπειών, όπως χημειοθεραπειών, ορμονοθεραπειών και νέων στοχευμένων θεραπειών. Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα στον καρκίνο του μαστού είναι η κατανόηση της βιολογικής ετερογένειας του νοήματος και η ταυτοποίηση τουλάχιστον 4 διαφορετικών υποτύπων (Luminal A, Luminal B, her-2, TNBC). Η γυναικών με στάδιο Ι υπερθεραπεύονται με αντικειμενικά καθόλου ή πολύ λίγο όφελος. Οι εξετάσεις μοριακής βιολογίας (Oncotype DX, Mammaprint) μελετούν βιολογικές συμπεριφορές του καρκίνου αναλύοντας περαιτέρω το μοριακό προφίλ του. Είναι ενδεδειγμένες ΜΟΝΟ για ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους πρώιμου σταδίου. Η κατάταξη γυναικών σε ομάδα χαμηλού κινδύνου (low RS score) απομονώνει εκείνες τις ασθενείς που δεν πρέπει να πάρουν θεραπεία. Οι εξετάσεις αυτές είναι καλύτερες από τους παραδοσιακούς τρόπους επιλογής, π.χ. ανοσοϊστοχημική αξιολόγηση, χρήση του Adjuvant On line, Nottingham Prognostic index, κ.ά. Από μελέτες φαίνεται ότι η χρήση των γενετικών αυτών εξετάσεων άλλαξε την επιλογή σε μη χρήση χημειοθεραπείας σε ποσοστό πέραν του 25% που είναι πολύ yiola.marcou@bococ.org.cy Δρ. Γιόλα Μάρκου Παθολόγος Ογκολόγος Οι γυναίκες που υποβάλλονται στη θεραπεία αυτή μπορούν να συνεχίσουν τη φυσιολογική τους ζωή και δεν χρειάζεται να παίρνουν οποιεσδήποτε προφυλάξεις. σωστή χρήση των θεραπειών με βάση πλέον τη βιολογική συμπεριφορά είναι διεθνώς αποδεκτή και ογκολογικά κέντρα που ασχολούνται και θεραπεύουν καρκίνο του μαστού πρέπει να ακολουθούν διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές θεραπείας, στα πλαίσια πάντα της πολυθεματικής αντιμετώπισης. Μία από τις πιο δύσκολες αποφάσεις για ένα κλινικό ιατρό είναι η σωστή χρήση της χημειοθεραπείας, μιας θεραπείας που μπορεί να έχει σοβαρές και μακροχρόνιες επιπλοκές στη ζωή του ασθενή. Σε πολλές περιπτώσεις η επιλογή της χημειοθεραπείας είναι ξεκάθαρη, όπως σε γυναίκες με τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού ή υπερέκφραση του her-2. Σε γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενο πρώιμο καρκίνο του μαστού και ειδικά γυναίκες με κλινικό στάδιο Ι και ΙΙΑ, η πρόγνωση είναι πολύ καλή, με τη μεγάλη πλειοψηφία να μην χρειάζεται χημειοθεραπεία. Μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού αυτού θα υποτροπιάσει, αλλά δυστυχώς ακόμα και σήμερα δεν καταφέραμε να απομονώσουμε το ποσοστό αυτό και να αποφύγουμε τη χρήση της χημειοθεραπείας. Ως αποτέλεσμα, μεγάλος αριθμός σημαντικό. Το Oncotype DX γίνεται πάνω σε μικρό κομμάτι από την ήδη υπάρχουσα βιοψία, σε εξειδικευμένο κέντρο των ΗΠΑ. Η μελέτη οφέλους κόστους είναι πλέον υπέρ της χρήσης των εξετάσεων αυτών, παρόλο που είναι αρκετά δαπανηρές. Προφανώς όμως, μέσω της μείωσης της χρήσης χημειοθεραπείας εξοικονομούνται χρήματα (π.χ. κόστος 6 κύκλων χημειοθεραπείας, χρήση αυξητικών παραγόντων, άδεια αναπαύσεως από την εργασία, επιπλοκές των θεραπειών κ.α.). Οι εξετάσεις μοριακής βιολογίας έχουν εισαχθεί πλέον στις κατευθυντήριες γραμμές θεραπείας καρκίνου του μαστού και σε ένα αριθμό ευρωπαϊκών χωρών παρέχονται δωρεάν από τα συστήματα υγείας, με απώτερο στόχο στη μη χρήση χημειοθεραπείας εκεί που δεν ενδείκνυται. Τονίζεται ότι η εξέταση Oncotype DX αφορά μόνο ασθενείς με αρνητικούς λεμφαδένες, ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους και Her-2 αρνητικό καρκίνο. Η κατανόηση του καρκίνου του μαστού σε μοριακό επίπεδο θα βοηθήσει στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου. 4

Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ογκολογίας ΣΤΟΧΟΣ Η ΕΝΕΡΓΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Το Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Ογκολογίας (European Cancer Congress) διοργανώθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Καρκίνου (ECCO European Cancer Organization) στο Άμστερνταμ μεταξύ 27ης Σεπτεμβρίου και 1ης Οκτωβρίου 2013. Συμμετείχαν 18.000 επαγγελματίες υγείας από το χώρο της ογκολογίας από 120 χώρες, ενώ παρουσιάστηκαν 3.306 ανακοινώσεις. Το συνέδριο είχε τον τίτλο «Ενισχύοντας την Πολυθεματική Αντιμετώπιση του Καρκίνου» (Endorsing Μultidisciplinarity) με στόχο την ενεργή συμμετοχή και συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων στη διάγνωση και Ενισχύοντας την πολυθεματική αντιμετώπιση του καρκίνου Χάρης Χαραλάμπους Παθολόγος Ογκολόγος haris.charalambous@bococ.org.cy European Cancer Congress, Άμστερνταμ, 27/9-1/10 2013 θεραπεία του καρκίνου. Επίσης παρουσιάστηκε το πρόγραμμα EURECA (European Registration of Cancer Care) που είχε στόχο να εξασφαλίσει την ποιότητα της παρεχόμενης θεραπείας του καρκίνου (quality assurance) συλλέγοντας στοιχεία σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Πέραν της πολυθεματικής αντιμετώπισης και εξασφάλισης της ποιότητας της παρεχόμενης θεραπείας, βασικό θέμα του συνεδρίου ήταν η ενσωμάτωση της μοριακής βιολογίας στην καθημερινή κλινική πράξη. Η συσχέτιση με την παθογένεση του καρκίνου καθώς και η ανεύρεση πιθανών μοριακών στόχων επιτρέπει την ανακάλυψη νέων στοχευτικών φαρμάκων. Ελπιδοφόρα αποτελέσματα στον καρκίνο του πνεύμονα έδειξαν αρχικές μελέτες με anti- PDL1 αντισώματα που αποσκοπούν να επαναφέρουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος ενάντια στα καρκινικά κύτταρα, καθώς και μελέτες για ασθενείς με μεταλλάξεις στα γονίδια του EGFR και ALK με τη χρήση δεύτερης και τρίτης γενιάς EGFR και ALK αναστολέων. Στον κολοορθικό καρκίνο ενδιαφέρουσα ήταν η περαιτέρω ανάλυση της μελέτης FIRE-3 που ανέδειξε την ανάγκη ελέγχου όλων των γονιδίων της οικογένειας Ras σε σχέση με τη χρήση του μονοκλονικού αντισώματος Cetuximab. Επίσης στον κολοορθικό καρκίνο μια μεγάλη Ολλανδική μελέτη με συμμετοχή πέραν των 3.000 ασθενών έδειξε ότι ο πιο συχνός έλεγχος του CEA οδηγεί στην έγκαιρη ανακάλυψη των υποτροπών οι οποίες θα μπορούσαν να θεραπευθούν πλήρως. Επιπρόσθετα στον καρκίνο του μαστού θετικές μελέτες παρουσιάστηκαν με νέες στοχευτικές θεραπείες ενάντια στο HER2 όπως το TDM1, ενώ μελέτη του EORTC έδειξε ότι για ασθενείς με θετικούς λεμφαδένες στη μασχάλη υπήρχαν παρόμοια αποτελέσματα μεταξύ χειρουργείου και ακτινοθεραπείας. Τέλος, ειδικά συμπόσια αφιερώθηκαν στην ανακουφιστική φροντίδα και την ενσωμάτωσή της στην καθημερινή ογκολογική κλινική πράξη, στην καλύτερη επικοινωνία με τους ασθενείς, όπως και στη συνεχιζόμενη φροντίδα των αποθεραπευμένων ασθενών με καρκίνο (Survivor s care). 5

ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ «Ανακάλυψα ξανά την ανθρωπιά» Οι εμπειρίες από την παραμονή για τρεις μέρες στο Ογκολογικό Κέντρο Για δέκα χρόνια παρακολουθούσα ένα πρόβλημα όζων (όγκων) στο θυρεοειδή αδένα μέχρι που κρίθηκε αναγκαία η εγχείρηση. Έγινε ολική θυρεοειδεκτομή και η βιοψία έδειξε ότι υπήρχε θηλώδες καρκίνωμα. Ο καρκίνος αυτός θεωρείται ο καλοηθέστερος καρκίνος. Κατά τη θεραπεία ο ασθενής πρέπει να απομονωθεί για δύο ή τρεις μέρες σε ειδικά διαμορφωμένο δωμάτιο. Αφού λάβει το ραδιενεργό χάπι, δεν έρχεται σε επαφή με κανένα ώστε να μη διαφύγει η ραδιενέργεια. Η επικοινωνία με το ιατρικό προσωπικό γίνεται μέσω τηλεφώνου και το φαγητό τοποθετείται σε ένα τραπεζάκι που είναι μόνιμα στημένο έξω από την πόρτα του δωματίου. Στην περίπτωσή μου έμεινα κλεισμένη στο δωμάτιο για τρεις μέρες. Από όλες αυτές τις μέρες έμαθα τα εξής: Ανακάλυψα ότι υπάρχει πολύς πόνος εκεί έξω: Από την αρχή ήξερα ότι ο δικός μου καρκίνος ήταν ο καλοηθέστερος. Όταν μπήκα την πρώτη μέρα στο Ογκολογικό συνειδητοποίησα ότι υπάρχουν και άνθρωποι με σοβαρότερο πρόβλημα από το δικό μου, όταν είδα φθαρμένους φακέλους άλλων ασθενών, απόδειξη ότι δίνουν τον δικό τους αγώνα εδώ και καιρό. Κατά τις ημέρες της παραμονής μου στο Ογκολογικό ανακάλυψα ξανά την ανθρωπιά. Για μένα το απαύγασμα της ανθρωπιάς ήταν ο ιατρός που με το διαχυτικό του χαρακτήρα έκανε την κατάσταση πιο υποφερτή. Ήξερε ότι πάνω από όλα ο ασθενής του για να νιώσει καλά στο σώμα, έπρεπε πρώτα να νιώσει καλά στη ψυχή. Κατά την περίοδο εκείνη βρισκόμουν σε τηλεφωνική επικοινωνία με μια συνάδελφο, η οποία πέρασε από την ίδια θεραπεία. Οι συμβουλές που μου έδωσε τόσο πριν εισαχθώ στο νοσοκομείο αλλά και η ψυχολογική στήριξη που μου παρείχε κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής μου όπως και μετά, με βοήθησαν πολύ. Διαπίστωσα επίσης ότι τα απλά πράγματα στη ζωή είναι και τα πιο ωραία. Οι μέρες που ήμουν μέσα ήταν βροχερές και η βροχή Άντρη Δημητρίου Για µένα το απαύγασµα της ανθρωπιάς ήταν ο ιατρός που µε το διαχυτικό του χαρακτήρα έκανε την κατάσταση πιο υποφερτή. δεν ξέπλενε μόνο τις σκόνες από το παράθυρο Είχα καιρό να παρακολουθήσω τις σταγόνες της βροχής να κτυπούν το τζάμι. Ανοιξα λίγο το παράθυρο και μπόρεσα να μυρίσω τη μυρωδιά του μουσκεμένου χώματος που αφήνει πίσω της η βροχή, αλλά και τη μυρωδιά του καμένου ξύλου που έβγαινε από τα τζάκια των γύρω σπιτιών. Πολλές φορές σκεφτόμουν πόσο τυχερή είμαι και πως ο Θεός μου έδωσε πιο πολλά και από αυτά που θα μπορούσα να ζητήσω. Αναγνώριζα όμως ταυτόχρονα πως όλη αυτή η ευτυχία θα μπορούσε να είναι και εύθραυστη. Η τελευταία εμπειρία απέδειξε τους φόβους μου. Πέραν από κάθε αστόχαστη εμμονή του «καλού» χριστιανού στο πρωτόκολλο νηστεία, εξομολόγηση, θεία κοινωνία και εκκλησιασμός κάθε Κυριακή, η προσωπική μου άποψη για το Θείο και το χριστιανισμό ξεκινά και τελειώνει στο «αγαπάτε αλλήλους». Ερχόμαστε στον κόσμο για να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε και τον παράδεισό μας τον ζούμε από αυτή τη ζωή. Ο χρόνος, άκουσα κάποτε, είναι όπως όταν κάθεσαι σε ένα ρυάκι έχοντας την πλάτη γυρισμένη προς το τρεχούμενο νερό. Το νερό που βλέπεις να ρέει μπροστά σου είναι το παρελθόν, το νερό που μόλις προλαβαίνεις να δεις με την άκρη του ματιού σου στο πλάι είναι το παρόν, ενώ το νερό που είναι πίσω από την πλάτη σου είναι το μέλλον. Συνεπώς, κάθε στιγμή του παρόντος γίνεται αυτόματα παρελθόν. Είναι σημαντικό επομένως, να ζούμε όσο το δυνατό καλύτερα. Η δική μου εμπειρία, μου έδωσε τη σοφία που θα είχα ίσως στα σαράντα πέντε ή στα πενήντα μου. Νιώθω ότι με όλα αυτά που πέρασα κέρδισα χρόνο και πως από δώ και πέρα θα απολαμβάνω μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Αυτό ήθελα να μοιραστώ μαζί σας και γι αυτό γράφω αυτό το κείμενο. Το κείμενο αυτό γράφτηκε τις μέρες που ακολούθησαν την παραμονή μου στο Ογκολογικό, ενόσο ακόμη τα επίπεδα της θυροξίνης στο σώμα μου ήταν πολύ χαμηλότερα του φυσιολογικού. Ωστόσο, το κείμενο δεν αποτελεί προϊόν συναισθηματικής σύγχυσης λόγω έλλειψης θυροξίνης αλλά απόλυτη αποτύπωση της πραγματικότητας. Μιας πραγματικότητας που λίγο ως πολύ είναι και δική σας. Απλώς καμιά φορά η αλήθεια μας προσπερνά και δεν το καταλαβαίνουμε μέχρι που είναι πολύ αργά. Όλα συμβαίνουν για κάποιο λόγο. Και ίσως ο λόγος στη δική μου περίπτωση, είναι αυτό το κείμενο που τελειώνει τώρα. Και η ζωή συνεχίζεται Ζωή σε ευχαριστώ. 6

ANΘΡΩΠΟΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟ-ΙΑΤΡΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Δυο αφανείς και ακούραστοι συνεργάτες μας Οφειλόμενες ευχαριστίες στους Χάρη Χαραλάμπους και Γιώργο Ξενοφώντος Παρασκευή, 15 Νοεμβρίου 2013, 9:30 το βράδυ. Το πλείστο προσωπικό του Κέντρου έχει ήδη σχολάσει. Στο δωμάτιο όμως που βρίσκεται ο γραμμικός επιταχυντής 3 υπάρχει ακόμη κίνηση. Δύο νεαρά παιδιά, που υπό κανονικές συνθήκες θα ήταν έξω με τους φίλους τους να διασκεδάζουν, είναι ακόμη στο Κέντρο και προσπαθούν να επιδιορθώσουν μια βλάβη στο κρεβάτι του μηχανήματος. Είναι οι Χάρης Χαραλάμπους και Γιώργος Ξενοφώντος, εξωτερικοί συνεργάτες, βίο-ιατρικοί μηχανικοί της εταιρείας CPO, υπεύθυνοι (με όλη τη σημασία της λέξεως) για την καλή λειτουργία των γραμμικών επιταχυντών. Παιδιά, που όποτε κι αν τους χρειαστείς, από τις 6:30 το πρωί μέχρι και αργά το βράδυ, είναι πάντα εκεί με το χαμόγελο στα χείλη, χωρίς να παραπονεθούν για το ακατάλληλο της ώρας. Ίσως επειδή δεν το βλέπουν σαν ενόχληση, αλλά το έχουν αποδεχτεί σαν μέρος της δουλειάς τους, την οποία θεωρούν λειτούργημα. Αντιλαμβάνονται, πόσο σημαντική είναι η καθημερινή χορήγηση ακτινοθεραπείας στους ασθενείς και πόσο σημαντική είναι η σωστή και συχνή συντήρηση αυτών των σύγχρονων αλλά συνάμα ευαίσθητων μηχανημάτων. Παιδιά που αξιοποιούν κάθε ώρα, πέραν των συμβατικών υποχρεώσεων της antri.peraticou@bococ.org.cy Άντρη Περατικού Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Τμήματος Ιατροφυσικής εταιρείας τους, για την επιδιόρθωση βλαβών. Όταν μου ανατέθηκε η ευθύνη να καθορίσω κάποιον να γράψει αυτό το σύντομο άρθρο για το Χάρη και το Γιώργο, ένιωσα πως έπρεπε να το γράψω εγώ, αφού είμαι η κύρια υπεύθυνη για τις αμέτρητες υπερωρίες που δουλεύουν στο Κέντρο. Είτε είναι πρωινό Σαββατοκύριακου που ο κόσμος συνήθως ξεκουράζεται, είτε είναι Παρασκευή βράδυ και είναι στο σινεμά, είτε καθημερινή στις 6:30 το πρωί, αν τους χρειαστείς θα ανταποκριθούν χωρίς παράπονα και αν πρέπει, θα αφήσουν ό,τι κάνουν και θα έρθουν στο Κέντρο να επιλύσουν τυχόν προβλήματα. Αναρωτήθηκα πολλές φορές γιατί αντιμετωπίζουν κάθε κλήση με τόση προθυμία και γιατί ενώ άλλοι θα έφευγαν μετά το πέρας της εργάσιμης μέρας και θα επέστρεφαν την επομένη για να φτιάξουν το πρόβλημα, αυτοί οι δύο μένουν μέχρι να λυθεί. Η απάντηση που παίρνω κάθε φορά είναι η ίδια, Για να μην ταλαιπωρούνται οι ασθενείς. Εξωτερικοί συνεργάτες, μεν, αλλά πλήρως ταυτισμένοι με την αποστολή του Κέντρου. Το Ογκολογικό Κέντρο Τράπεζας Κύπρου είναι πολύ τυχερό που έχει αυτά τα δύο παιδιά σαν συνεργάτες και με αυτό το σύντομο άρθρο θα θέλαμε να πούμε: «Χάρη και Γιώργο σας ευχαριστούμε». Eπί τω έργω Χάρης Χαραλάμπους και Γιώργος Ξενοφώντος ελέγχουν τον γραμμικό επιταχυντή 7

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ Η ΑΝΕΞΕΛΕΓΚΤΗ ΛΗΨΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΠΡΟΚΑΛΕΣΕΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής και βιταμινών από καρκινοπαθείς περισσότεροι ασθενείς θεωρούν τη χρήση τους ευεργετική και μη βλαπτική. Γενικά η λήψη των συμπληρωμάτων διατροφής αποσκοπεί στην αύξηση του σωματικού βάρους, στην εξασφάλιση ενός ισορροπημένου διαιτολογίου, στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, στην καταπολέμηση του άγχους και στην αντιμετώπιση των τοξικών επιδράσεων των διαφόρων θεραπειών. Παρόλα αυτά η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής από τους ασθενείς κρύβει κινδύνους, αφού δεν είναι ξεκάθαρο μέσα από τις μελέτες που έχουν γίνει, κατά πόσο ωφελούν ή george.polykarpou@bococ.org.cy Γιώργος Πολυκάρπου Κλινικός Φαρμακοποιός Σε πολλές περιπτώσεις η λήψη βιταµινών και συµπληρωµάτων διατροφής επηρεάζει την αποτελεσµατικότητα της θεραπείας Τα συμπληρώματα διατροφής είναι προϊόντα που περιέχουν ένα ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά τα οποία προορίζονται να συμπληρώνουν το ημερήσιο διαιτολόγιο του ανθρώπου, όταν η διατροφή του δεν είναι ισορροπημένη. Στα συμπληρώματα διατροφής περιλαμβάνονται οι βιταμίνες, τα μέταλλα, τα ιχνοστοιχεία, οι πρωτεΐνες και οι υδατάνθρακες. Στον καρκίνο επηρεάζονται τόσο οι διατροφικές ανάγκες των ασθενών, όσο και ο τρόπος με τον οποίο το σώμα αποθηκεύει τα θρεπτικά συστατικά που προσλαμβάνει. Συγκεκριμένα τόσο η χειρουργική αφαίρεση του όγκου, όσο και οι διάφορες μορφές θεραπείας του καρκίνου, μπορεί να προκαλέσουν διατροφικά προβλήματα τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια βάρους και σε έλλειψη βιταμινών ή ιχνοστοιχείων. Πάντως σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, η χρήση βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής γίνεται από το 64-81% των ασθενών με καρκίνο και στις περισσότερες περιπτώσεις γίνεται χωρίς να ενημερώνεται ο ιατρός. Η αυξημένη κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής στον καρκίνο οφείλεται στο ότι οι βλάπτουν, καθώς και σε ποιες περιπτώσεις η χρήση τους ενδείκνυται και σε ποιες αντενδείκνυται. Στην πραγματικότητα η λήψη βιταμινών και συμπληρωμάτων διατροφής στον καρκίνο πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, αφού σε πολλές περιπτώσεις επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας ή παρουσιάζει βλαπτικές επιδράσεις στην εξέλιξη της νόσου. Για παράδειγμα το φυτικό σκεύασμα St John s Wort, αλληλεπιδρά με πολλά φάρμακα θεραπείας του καρκίνου που μεταβολίζονται από το κυτόχρωμα P450, ενώ τα αντιοξειδωτικά (βιταμίνη C, βιταμίνη Ε και το συνένζυμο Q10) μειώνουν την αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας, της ακτινοθεραπείας και της ορμονοθεραπείας. Επίσης, σύμφωνα με μελέτες, η λήψη φολικού οξέος πιθανόν να συμβάλλει στην επιδείνωση του καρκίνου του παχέως εντέρου, ενώ η χρήση βιταμίνης Ε συσχετίστηκε με την αυξημένη πιθανότητα υποτροπής του καρκίνου κεφαλής-τραχήλου σε ασθενείς που υποβάλλονταν σε ακτινοθεραπεία. Με βάση τα πιο πάνω, η άποψη ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν βλάπτουν στον καρκίνο, δεν είναι γενικά αποδεκτή. Επομένως, για να γίνεται ορθολογική χρήση τους, οι ασθενείς με καρκίνο θα πρέπει πάντα να ενημερώνουν τον θεράποντα ιατρό σε περίπτωση που παίρνουν κάποιο συμπλήρωμα διατροφής. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια της περιόδου που οι ασθενείς υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία, η χρήση των συμπληρωμάτων διατροφής θα πρέπει να αποφεύγεται και να περιορίζεται μόνο στις περιπτώσεις που προτείνεται από τον θεράποντα ιατρό, μετά από τεκμηριωμένη έλλειψη βιταμινών ή ιχνοστοιχείων. 8