ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ- Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΤΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑΣ ΧΑΨΑ ΣΟΦΙΑΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΑΡΓΥΡΙΑΔΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Γ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΑΘΗΝΑ 2010

Περίληψη Η παρούσα εργασία παρουσιάζει το θεσμικό πλαίσιο των Δημοτικών Επιχειρήσεων σύμφωνα με το Ν. 3463/2006. Περιγράφει τους κανόνες λειτουργίας και σύστασης των επιχειρήσεων, το εργασιακό καθεστώς του προσωπικού τους, τις νέες αλλαγές που δρομολογούνται αλλά και την ευρωπαϊκή εμπειρία της επιχειρηματικής δράσης των ΟΤΑ. Αναφορά γίνεται επίσης και στην επίπτωση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου στην τοπική ανάπτυξη μέσω της ανάλυσης PEST. Επιπλέον δίνεται έμφαση στο θεσμικό πλαίσιο των Ανωνύμων Εταιριών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και παρουσιάζονται μερικά παραδείγματα καλής εφαρμογής του πλαισίου που τις διέπει. Τέλος, στο παράρτημα υπάρχουν οι νόμοι που συνιστούν το θεσμικό πλαίσιο της εργασίας. Abstract The present thesis presents the legal frame of municipal enterprises according to law 3463/2006. It describes the rules of operation and constitution of enterprises, the labour status of their personnel, the new changes that are undertaken but also the European experience of enterprising activities of local authorities. It also estimates the effect of law frame in the local development via analysis PEST. Moreover this thesis stresses the legal frame of joint stock companies of Local Government and describes certain examples of good application of legal framework that governs them. Finally, in the sppendix, one can find the laws that recommend the legal frame. 2

Περιεχόμενα Συντομογραφίες...4 1 ο Κεφάλαιο...5 Εισαγωγή...5 2 ο Κεφάλαιο...9 2.1 Συνταγματική κατοχύρωση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης...9 2.2 Η πρώτη περίοδος επιχειρηματικής δράσης (ΚΔΚ Π.Δ 323/1989)...12 2.3 Η δεύτερη περίοδος επιχειρηματικής δράσης (ΚΔΚ Π.Δ. 410/1995)...15 2.4 Η τρίτη περίοδος επιχειρηματικής δράσης (ΚΔΚ Ν. 3463/2006)...18 2.5 Συμπεράσματα...25 3 ο Κεφάλαιο...26 3.1 Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της επιχειρηματικής δράσης των ΟΤΑ...26 3.1.1 Κανόνες σύστασης των επιχειρήσεων των ΟΤΑ...31 3.1.2 Εργασιακό καθεστώς των επιχειρήσεων των ΟΤΑ...38 3.2 Αξιολόγηση του θεσμικού πλαισίου των επιχειρήσεων των ΟΤΑ μέσω του μεθοδολογικού εργαλείου της ανάλυσης PEST για την προώθηση του ρόλου της Τ.Α στο σύγχρονο κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον...42 3.3 Η ευρωπαϊκή άποψη για την επιχειρηματική δράση της Τ.Α...48 3.4 Το «Πρόγραμμα Καλλικράτης» και η επιχειρηματική δράση των ΟΤΑ...51 4ο Κεφάλαιο...53 4.1 Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τις Α.Ε των ΟΤΑ...53 4.1.1 Μορφές και λειτουργίες των Α.Ε της Τ.Α βάσει του Ν. 3463/ 2006...55 4.1.2 Καλά παραδείγματα Α.Ε της Τ.Α...59 4.2 Παρουσίαση της ΔΑΕΜ Α.Ε και προοπτικές της επιχειρηματικής της δράσης...61 5ο Κεφάλαιο...64 Συμπεράσματα...64 Βιβλιογραφία...68 Παράρτημα...72 Ν. 3463/2006 (Φ.Ε.Κ. 114/Α /8-6-06)... 72 «Κύρωση του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων»... 72 Ν 2190/1920/Α-37 ΘΕΣΜΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΠΕΡΙ Α.Ε... 88 Πρόγραμμα Καλλικράτης- Προσχέδιο Νόμου για τη νέα αρχιτεκτινική της Αυτοδιοίκησης και της αποκεντρωμένης Διοίκησης... 215 Οργανόγραμμα ΔΑΕΜ Α.Ε και ΦΕΚ Τ.Α.Ε- Ε.Π.Ε 12393/03.11.2008 &4268/03.06.2009... 221 3

Συντομογραφίες Α.Ν Α.Ε ΑΣΕΠ ΔΑ ΔΑΕΜ Α.Ε ΔΕ ΔΕΥΑ ΔΟΥ ΕΕ ΕΕΤΑΑ Α.Ε ΕΝΑΕ ΕΥΑΘ ΕΥΔΑΠ Ε.Π Ε.Π.Ε ΙΔΑΧ ΙΚΑ ΙΤΑ ΚΔΚ Κ.Ε.Κ ΚΕΔΚΕ Κ.Ν ΚΥΑ Ν ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ ΟΑΕΔ ΟΕΕΚ Ο.Ε.Υ ΟΤΑ Π.Δ ΠΕ ΠΕΤΑ Α.Ε Π.Ε.Π Σ.Σ.Ε Τ.Α ΤΕ ΤΕΑΜ ΤΕΔΚΕ ΤΠΕ Υ.Α ΥΕ ΥΠΕΣΑΗΔ ΦΕ ΦΕΚ ΦΠΑ Αναγκαστικός Νόμος Ανώνυμη Εταιρεία Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού Διοικητική Απόφαση Δήμος Αθηναίων Ανώνυμη Αναπτυξιακή Εταιρεία Μηχανογράφησης και Επιχειρησιακών Μονάδων ΟΤΑ Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία Ευρωπαϊκή Ένωση Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης ΑΕ Ένωση Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων Ελλάδας Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Θεσσαλονίκης Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Αττικής Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδος Καταναγκαστικός Νόμος Κοινή Υπουργική Απόφαση Νόμος Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού Οργανισμός Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης Οργανισμός Εσωτερικών Υπηρεσιών Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης Προεδρικό Διάταγμα Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση Πληροφορική Επιμόρφωση Τοπική Ανάπτυξη Α.Ε Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας Τοπική Αυτοδιοίκηση Τεχνολογική Εκπαίδευση Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Μισθωτών Τοπικές Ενώσεις Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών Υπουργική Απόφαση Υποχρεωτική Εκπαίδευση Υπουργείο Εσωτερικών Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Φόρος Επιχειρήσεων Φύλλο Εφημερίδας της Κυβέρνησης Φόρος Προστιθέμενης Αξίας 4

1 ο Κεφάλαιο Εισαγωγή Οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ αποτελούν έναν ιδιαίτερο θεσμό ο οποίος εμφανίζεται στην Τ.Α. και αποτελεί ένα ενδιαφέρον αντικείμενο για μελέτη. Στην ουσία αποτελούν ένα εργαλείο άσκησης πολιτικής των ΟΤΑ, εκτός της συνηθισμένης διοικητικής τους δομής. Μέσω των επιχειρήσεων της Τ.Α εφαρμόζονται προγράμματα και πολιτικές, οι οποίες στοχεύουν στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη. Οι θεσμοί αυτοί είναι περισσότερο ευέλικτοι από τους ΟΤΑ και απαλλαγμένοι από τυχόν γραφειοκρατικές αγκυλώσεις που παρατηρούνται στους τελευταίους. Μάλιστα πολλές από τις επιχειρήσεις των ΟΤΑ λειτουργούν με κριτήρια και προϋποθέσεις που συναντά κανείς μόνο στην ιδιωτική οικονομία. Ήταν επομένως σημαντικοί οι λόγοι να παρουσιασθεί το θεσμικό πλαίσιο που υπαγορεύει τη λειτουργία αυτού του θεσμού, το αντίκτυπό του στην τοπική κοινωνία και ανάπτυξη και τις προοπτικές εξέλιξης μιας ειδικότερης μορφής των επιχειρήσεων των ΟΤΑ, εκείνης των Α.Ε. Σκοπός Η παρούσα εργασία έχει ως σκοπό την παρουσίαση του θεσμικού πλαισίου των επιχειρήσεων των ΟΤΑ, σύμφωνα με το Ν. 3463/ 2006, παρουσιάζοντας παράλληλα και τις επιπτώσεις που έχει το ισχύον πλαίσιο στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας. Επιπλέον, παρουσιάζεται ειδικότερα το θεσμικό πλαίσιο των Α.Ε των επιχειρήσεων των ΟΤΑ, καθώς και καλά παραδείγματα επιχειρήσεων από την εφαρμογή του, προκείμενου να αποτελέσει έναν οδηγό και για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις της Τ.Α. Στόχος Οι στόχοι από την εκπόνηση της παρούσας εργασίας είναι οι ακόλουθοι: Α. Η παρουσίαση της διαχρονικής εξέλιξης του θεσμικού πλαισίου των επιχειρήσεων των ΟΤΑ, με έμφαση στις καινοτομίες που εισήγαγάν και στους στόχους που έθεσαν προς επίτευξη, 5

Β. Η παρουσίαση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, οι κανόνες σύστασης, οργάνωσης και λειτουργίας και το εργασιακό καθεστώς του προσωπικού όλων των μορφών των επιχειρήσεων των ΟΤΑ, παρουσιάζοντας παράλληλα και τον αντίκτυπο αυτού του πλαισίου στο ευρύτερο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό περιβάλλον, και τέλος, Γ. Η παρουσίαση ειδικότερα του θεσμικού πλαισίου των Α.Ε, ως φορέων ιδιωτικοοικονομικών κριτηρίων, και η σημασία τους για τον μοναδικό τους πελάτη, τους ΟΤΑ. Μέσα Για την συγγραφή της παρούσας εργασίας χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές ο ισχύον ΚΔΚ (Ν. 3463/ 2006), οι προϊσχύοντες ΚΔΚ, Π.Δ 323/ 1989 και Π.Δ 410/ 1995, ο Ν 2190/ 1920 και η τροποποίηση του με τον Ν. 3604/ 2007, βιβλία, επιστημονικά άρθρα και στοιχεία που συλλέχθηκαν από το διαδίκτυο σχετικά με το αντικείμενο της εργασίας καθώς και απόψεις από προσωπικές συνεντεύξεις με μονίμους υπαλλήλους της Τ.Α και με υπαλλήλους των επιχειρήσεων της Τ.Α. Μεθοδολογία Η φύση της εργασίας απαιτούσε την διεξοδική μελέτη του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, νόμων, προεδρικών διαταγμάτων και εγκυκλίων. Επιπλέον απαιτούσε την πείρα υπαλλήλων που είχαν εργαστεί ή εργάζονται σε αυτούς τους θεσμούς, ώστε να κατευθύνουν την μελέτη σε σημεία καίρια για την εκπόνηση της εργασίας. Η εμπειρία αυτή αποκτήθηκε μόνο μέσα από προσωπικές συνεντεύξεις με υπαλλήλους του Δήμου Αθηναίων, του Δήμου Ιλίου και του Δήμου Ζαγοράς, καθώς και με υπαλλήλους επιχειρήσεων των παραπάνω ΟΤΑ. Αρχική σκέψη ήταν η σύνταξη ερωτηματολογίου που θα διανεμόταν σε υπαλλήλους επιχειρήσεων και ΟΤΑ, όμως το χρονικό διάστημα εκπόνησης της μελέτης δεν κρίθηκε επαρκές για αυτό. Η επιλογή της μεθόδου των προσωπικών συνεντεύξεων κρίθηκε επαρκέστερη για τους εξής λόγους: η συνέντευξη είναι επιστημονικά συστηματοποιημένη, προετοιμάζεται με κάθε λεπτομέρεια και προβλέπει τη διατύπωση των θεμάτων υπό μορφή ερωτήσεων, επιλέγεται για την ευκολία προσαρμογής των θεμάτων στο πνευματικό επίπεδο των ατόμων που απευθύνεται και απαιτεί λιγότερο χρόνο από την κατασκευή και την επεξεργασία των ερωτηματολογίων. Χρησιμοποιήθηκε αρχικά η μορφή της δομημένης συνέντευξης, όμως εξαιτίας των διαφορετικών ρόλων των συνεντευξιαζόμενων ακολουθήθηκε η μέθοδος της ελεύθερης συνέντευξης, ώστε ο καθένας τους να εκφράζει 6

ελεύθερα τις προσωπικές του απόψεις, από τη δική του οπτική για το θεσμικό πλαίσιο και το θεσμό των επιχειρήσεων της Τ.Α. Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν με τα παρακάτω πρόσωπα: - Τον κ. Βασιλείου Αριστοτέλη, λογιστή της αναπτυξιακής ανώνυμης εταιρείας του Δήμου Αθηναίων με την επωνυμία «Δήμος Αθηναίων Αναπτυξιακή Εταιρεία Μηχανογράφησης και Επιχειρησιακών Μονάδων ΟΤΑ» με το διακριτικό τίτλο ΔΑΕΜ Α.Ε., - Τον κ. Ντόβα Θεοχάρη, υπάλληλο του Δήμου Ζαγοράς, υπεύθυνο για τη Δημοτική Επιχείρηση Αθλητισμού του οικείου Δήμου, - Την κα. Κουτελάκη Αργυρή, Διευθύντρια Επικοινωνίας και Προστασίας του Πολίτη του Δήμου Ιλίου, η οποία για πολλά χρόνια εργάστηκε εθελοντικά στις επιχειρήσεις του Δήμου Ιλίου, - Τον κ. Πατερέλη Ιωάννη, Διευθυντή της Δημοτικής Επιχείρησης Άθλησης και Πολιτισμού (ΔΑΕΠ) του Δήμου Ιλίου, και - Τον κ. Χαμακιώτη Σπύρο, Διευθυντή της Ταμειακής Υπηρεσίας του Δήμου Αθηναίων. Σημαντική ήταν και η συμβολή του επιβλέποντος καθηγητή κ. Αργυριάδη Αθανάσιο. Η καθοδήγησή του, η εμπειρία του στο αντικείμενο της παρούσας μελέτης, η ενθάρρυνση και η εποπτεία του καθ όλη τη διάρκεια της συγγραφής της παρούσας εργασίας, ήταν σημαντική για να ξεπεραστούν κάποια προβλήματα που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής της εργασίας. Υποθέσεις Εργασίας Οι υποθέσεις της παρούσας μελέτης είναι : εάν το ισχύον θεσμικό καθεστώς καλύπτει επαρκώς την επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ, ο θετικός αντίκτυπος του στο κοινωνικό- οικονομικό περιβάλλον, και οι επιπτώσεις του θεσμικού καθεστώτος των Α.Ε των ΟΤΑ στην θετική δράση της Τ.Α και υλοποίηση των στόχων της. Προκειμένου να τεκμηριωθούν επαρκώς οι υποθέσεις ακολουθήθηκε η χρήση της μεθόδου PEST, για την οποία χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από τις συνεντεύξεις. Με το εργαλείο της ανάλυσης PEST οι υποθέσεις της παρούσας μελέτης έγιναν περισσότερο εφικτές σε πραγματικά δεδομένα και καταστάσεις. 7

Διάρθρωση Κεφαλαίων Η παρούσα εργασία αποτελείται από πέντε κεφάλαιο. Το πρώτο κεφάλαιο καλύπτει την εισαγωγή της εργασίας, η οποία αποτυπώνει τον σκοπό, τον στόχο, τα μέσα, τη μεθοδολογία, τις υποθέσεις εργασίας και τη διάρθρωση των κεφαλαίων. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι προϊσχύοντες ΚΔΚ που αφορούν την επιχειρηματική δράση των ΟΤΑ, μέσω των επιχειρήσεών τους. Περιγράφονται οι νομικές μορφές, οι κανόνες σύστασης και λειτουργίας τους και το εργασιακό καθεστώς του προσωπικού τους. Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζεται αναλυτικά το ισχύον θεσμικό πλαίσιο που διέπει τις επιχειρήσεις των ΟΤΑ, θέματα για το εργασιακό καθεστώς του προσωπικού τους, την ευρωπαϊκή οπτική της επιχειρηματικής δράσης της Τ.Α και τις αλλαγές που θα φέρει το Πρόγραμμα Καλλικράτης στην Τ.Α. Επιπλέον μέσω του μεθοδολογικού εργαλείου της ανάλυσης PEST επιχειρείται μια παρουσίαση των επιπτώσεων του ισχύοντος πλαισίου στην ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας της Τ.Α στο σύγχρονο κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζεται ειδικότερα το θεσμικό πλαίσιο των Α.Ε των ΟΤΑ, οι μορφές τους, οι κανόνες σύστασής τους και το εργασιακό καθεστώς των υπαλλήλων. Παρουσιάζονται επίσης και μερικά καλά παραδείγματα από την εφαρμογή του ισχύοντος πλαισίου και αναλυτική παρουσίαση ενός από αυτά, της ΔΑΕΜ Α.Ε. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρατίθενται τα συμπεράσματα της παρούσας μελέτης κάνοντας μια σύντομη αναφορά σε σημαντικά σημεία της εργασίας, τα οποία ενισχύονται και από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τις συνεντεύξεις. Στο κεφάλαιο αυτό δίνεται η δυνατότητα στον αναγνώστη να συνοψίσει τις θέσεις της εργασίας πάνω στο θέμα. Στο έκτο και τελευταίο κεφάλαιο προς μελλοντική διερεύνηση παρατίθεται η βιβλιογραφία, καθώς και η αρθρογραφία και οι δικτυακοί τόποι που χρησιμοποιήθηκαν για την συγγραφή της εργασίας. 8

2 ο Κεφάλαιο 2.1 Συνταγματική κατοχύρωση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Η Τ.Α αποτελεί έναν σημαντικό θεσμό της διοίκησης και της πολιτικής. Με το ρόλο της αυτό προγραμματίζει δράσεις, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, με στόχο την ικανοποίηση των τοπικών υποθέσεων και των τοπικών συμφερόντων. Οι δύο παραπάνω έννοιες αποτελούν και τον ακρογωνιαίο λίθο της επιχειρηματικής δράσης της τοπικής αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ Α.Ε, 2000). Στην ουσία την προσδιορίζουν και της δίνουν τη δυνατότητα να αναπτύξει ή όχι επιχειρηματική δράση. Προτού όμως αναφερθούμε στο θεσμικό πλαίσιο αυτής της δράσης, καλό θα ήταν να προσδιορίσουμε τις δύο αυτές έννοιες. Η βιβλιογραφία εμμένει στην κοινή χρήση των εννοιών αυτών, ειδικότερα όμως θα λέγαμε ότι ως τοπική υπόθεση ορίζεται η εξυπηρέτηση του τοπικού συμφέροντος, δηλαδή η ικανοποίηση των συλλογικών αναγκών μιας περιοχής. Η έννοια του τοπικού συμφέροντος για πολλούς είναι μια ειδικότερη μορφή της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος Επιπλέον πρέπει να σημειώσουμε ότι η τοπική υπόθεση, αποτελεί το κριτήριο της αρμοδιότητας των ΟΤΑ, μια έννοια που το Σύνταγμα ενώ δεν ορίζει με συνάφεια, παρόλα αυτά την αναφέρει και αποτελεί την ειδοποιό αναφορά σχετικά με τις αρμοδιότητες που καλείται να εκπληρώσει η κεντρική διοίκηση (Μπεσίλα- Βήκα, 1995). Το κείμενο του Συντάγματος προσδιορίζει τη νομική προσωπικότητα της Τ.Α. Η νομική της προσωπικότητά είναι κατοχυρωμένη στο άρθρο 102 του Συντάγματος σύμφωνα με το οποίο η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους ΟΤΑ πρώτου (ΟΤΑ α βαθμού- Δήμοι και Κοινότητες) και δευτέρου βαθμού (ΟΤΑ β βαθμού- Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις). Η αρχή αυτή δίνει τη δυνατότητα σε αιρετά πρόσωπα και τοπικά όργανα να διαχειρίζονται τις τοπικές υποθέσεις. Τα τοπικά αυτά όργανα συστήνουν ξεχωριστά νομικά πρόσωπα, με δική τους διοίκηση, προσωπικό και περιουσία που διοικούνται από αιρετούς εκπροσώπους των τοπικών κοινωνιών και ομάδων, ασκώντας την εξουσία τους στο πλαίσιο της δράσης και της αποστολής που τους ανατίθεται με νόμο από την κεντρική διοίκηση και 9

της γεωγραφικής τους υπόστασης, με σκοπό πάντα την εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος (Μακρυδημήτρης, 2007). Οι ΟΤΑ σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο αποτελούν διακριτή νομική προσωπικότητα από αυτή της κεντρικής διοίκησης. Επιπλέον συνθέτουν και διακριτή οικονομική αυτοτέλεια, που σχετίζεται με την οργάνωση, το προσωπικό που τους στελεχώνει και τους πόρους για την εκτέλεση των σχεδιαζόμενων δράσεων τους. Η νομική προσωπικότητα των ΟΤΑ σύμφωνα με το παραπάνω συνταγματικό άρθρο είναι κατ αρχήν απεριόριστη και αντιμετωπίζει όλες τις έννομες σχέσεις του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα. Συνεπώς η νομοθεσία δεν δύναται να περιορίσει ούτε βέβαια να καταργήσει τη νομική προσωπικότητα των ΟΤΑ σχετικά με τις σχέσεις των τελευταίων με το δημόσιο ή ακόμα και με το ιδιωτικό δίκαιο. Συνεχίζοντας την ανάγνωση του συνταγματικού άρθρου επισημαίνεται ότι η κεντρική διοίκηση εκχωρεί στους ΟΤΑ αρμοδιότητες που συνιστούν αποστολή της, με αντίστοιχη μεταφορά πόρων για την υλοποίησή τους. Ο ρόλος της κεντρικής διοίκησης στην διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ έγκειται στην εποπτεία των τελευταίων. Η εποπτεία αυτή αναλογεί στον έλεγχο νομιμότητας, χωρίς να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους. Επιπρόσθετα η κεντρική διοίκηση λαμβάνει κανονιστικά, νομοθετικά και δημοσιονομικά μέτρα που απαιτούνται για την εξασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας και των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και της άσκησης των αρμοδιοτήτων των ΟΤΑ, με ταυτόχρονη διασφάλιση της διαφάνειας κατά τη διαχείριση των πόρων. Το παραπάνω άρθρο των άλλων μεταξύ κατοχυρώνει και το δικαίωμα των ΟΤΑ για την ανάπτυξη οποιασδήποτε επιχειρηματικής δραστηριότητας που αποβλέπει στην πραγματοποίηση του σκοπού τους και όχι στην παραγωγή κέρδους. Υπάρχει δηλαδή άρρηκτη σύνδεση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των ΟΤΑ με την εξυπηρέτηση των τοπικών υποθέσεων, άρα και συμφερόντων και όχι με την κερδοσκοπική δράση τους. Το άρθρο 102 παρ. 1 αναθέτει στους ΟΤΑ τη διαχείριση των τοπικών υποθέσεων χωρίς όμως να περιλαμβάνει τον κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Επιπρόσθετα το άρθρο τους δίνει το δικαίωμα η επιχειρηματική τους δραστηριότητα να καλύπτει την παροχή τοπικής δημόσιας υπηρεσίας. Μάλιστα υπαγορεύει την παράλληλη μεταβίβαση οικονομικών πόρων. Αξίζει να υπογραμμισθεί ότι αυτή η μεταβίβαση κρίνεται αναγκαία προκειμένου να καλυφθούν οι δαπάνες των ΟΤΑ, μέσω της επιβολής δημόσιων βαρών και φόρων, όπως ακριβώς επιβάλει το Σύνταγμα, το οποίο κατοχυρώνει το σύστημα της ελεύθερης οικονομίας και όχι την άσκηση κερδοσκοπικής δραστηριότητας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει επισημανθεί ότι αν και το Σύνταγμα καθορίζει την αντίστοιχη μεταβίβαση πόρων στους ΟΤΑ για την άσκηση των 10

δράσεων τους, οι επιχειρήσεις τους από την άλλη πλευρά, καθώς κινούνται και δραστηριοποιούνται σύμφωνα με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας, δέχονται κι εκείνες μεν την κρατική επιχορήγηση, όμως με τρόπο που να μην διακυβεύεται ο ελεύθερος ανταγωνισμός υπέρ των τελευταίων. Μάλιστα προς αυτή την κατεύθυνση τάσσεται και η ΕΕ, η οποία απαγορεύει την υιοθέτηση μέτρων και πρακτικών που υπονομεύουν τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ δηλαδή θα πρέπει να παρέχουν τοπικά δημόσιες υπηρεσίες. Ανήκουν δε στην ευρύτερη κατηγορία των ΝΠΙΔ, αν και οι ΟΤΑ είναι ΝΠΔΔ. Η νομική φύση των τελευταίων δεν δικαιολογεί κερδοσκοπική δραστηριότητα, όμως οι επιχειρήσεις τους μιας και αποτελούνται και συστήνονται τόσο από τους ίδιους τους ΟΤΑ, όσο και από ιδιώτες, υποκείμενα δηλαδή της οικονομικής ελευθερίας, θα δικαιολογούσαν την κερδοσκοπική επιχειρηματική τους δράση. Εξάλλου η κερδοσκοπική οικονομική πρωτοβουλία είναι συνταγματικά επιτρεπτή, μόνο όμως όταν την επιβάλει το γενικότερο συμφέρον των πολιτών άρθρα 5 και 106 του Συντάγματος. Όμως αυτό το συνταγματικό δικαίωμα δεν δικαιολογεί πιθανών κερδοσκοπική πρωτοβουλία των ΟΤΑ. Οι διατάξεις του άρθρου 102 του Συντάγματος προσδιορίζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ ως μέσο για την πραγματοποίηση του σκοπού τους, τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων και την εξυπηρέτηση του τοπικού συμφέροντος. Η παράβλεψη αυτής της κατεύθυνσης συνταγματικά επιτρέπεται μόνο στην περίπτωση που επιβάλλεται από το γενικότερο συμφέρον των πολιτών. Ενεργοποιείται με άλλα λόγια όπως η ευρωπαϊκή αρχή της Επικουρικότητας. Στις περιπτώσεις δηλαδή που ο ιδιωτικός τομέας δεν είναι δυνατό να εκπληρώσει κάποιες από τις δραστηριότητες της, τότε επεμβαίνουν οι ΟΤΑ και υπό το πρίσμα της κερδοσκοπικής τους ιδιότητας προωθούν μέσω της δράσης τους το «γενικότερο καλό όλων»,μέσω της εκπλήρωσης του γενικού συμφέροντος. Η αρχή αυτή όμως περιορίζει ουσιαστικά τους τομείς δράσεις την ΤΑ και τελικά την ίδια την ουσία της. Επομένως η ουσία της επιχειρηματικής δράσης των επιχειρήσεων των ΟΤΑ είναι η σύνθεση των άρθρων 5 και 106 και βέβαια το άρθρο 102 του Συντάγματος. Βάσει αυτών των άρθρων συνυπάρχουν η προώθηση των τοπικών συμφερόντων και υποθέσεων με την παρέμβαση του Κράτους, όταν το επιβάλλουν λόγοι προστασίας του «γενικού συμφέροντος», και με τη θεσμική εγγύηση της ιδιωτικής οικονομικής πρωτοβουλίας (Μπεσίλα- Βήκα, 1998). 11

2.2 Η πρώτη περίοδος επιχειρηματικής δράσης (ΚΔΚ Π.Δ 323/1989) Η επιχειρηματική δράση των ΟΤΑ καθορίζεται από το νομοθέτη με τις ακόλουθες διατάξεις Ν. 27/12/1833-10/1/1834. Με τις παραπάνω διατάξεις καθορίζονται οι γενικές κατευθύνσεις των αρμοδιοτήτων των ΟΤΑ α βαθμού, δηλαδή των Δήμων και των πολυάριθμων Κοινοτήτων εκείνης της περιόδου. Σε αυτά τα νομοθετήματα δεν γίνεται λόγος για την επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ (ΕΕΤΑΑ Α.Ε, 1987). Ο νομοθέτης θεώρησε αναγκαίο να συμπεριλάβει την επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ σε ειδικά νομοθετήματα, τα οποία είχαν κοινή βάση με εκείνα που αναφερόταν στην επιχειρηματική δραστηριότητα των ΝΠΠΔ, αξίζει να σημειωθεί επιπλέον ότι τη δυνατότητα να μετέχουν σε επιχειρηματικές δραστηριότητες, σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις, την είχαν συγκεκριμένοι ΟΤΑ, σε περιορισμένο αριθμό, χωρίς να δίνεται σε όλους η δυνατότητα να ξεκινήσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες. Παρά τον περιορισμό όμως αυτό εξαρχής είχαν δημιουργηθεί οι φόρμουλες ή καλύτερα τα θεσμικά και νομικά μοντέλα, βάσει των οποίων θα λειτουργούσε η επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ. Σύμφωνα με ορισμένους νομικούς της εποχής η ειδική ρύθμιση του νομοθέτη για την επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ έγινε ακριβώς για να προσεχθούν όλες οι λεπτομέρειες μιας τόσο σημαντικής δραστηριότητας της Τ.Α και να μην αφεθούν στην διακριτική ευχέρεια των υπαλλήλων του κάθε ΟΤΑ που είχε δικαίωμα δημιουργίας θεσμών που θα ασκούσαν την επιχειρηματική δραστηριότητα (Καλλιαντζίδης, 1989). Από το Δημοτικό Νόμο 1833/ 1834 μέχρι το 1954 η νομική μορφή των οργανισμών που αναλάμβαναν την εκπλήρωση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των ΟΤΑ, δηλαδή των επιχειρήσεων αναπτυσσόταν στις εξής κατηγορίες: - Μικτές Οικονομικές Επιχειρήσεις: με κύρια ενασχόλησή του τη διαχείριση υπηρεσιών διοικητικού χαρακτήρα, - Συνεταιρισμός Δήμου και Καταναλωτών: συνήθως λειτουργούσαν υπό το καθεστώς των Ανωνύμων Εταιρειών (Α.Ε) με κύρια δραστηριότητα την εκτέλεση έργων ύδρευσης και ηλεκτροφωτισμού, 12

- Δημοτικές και Κοινοτικές επιχειρήσεις: συνήθως ήταν νομικά πρόσωπα με ίδια οργάνωση, προσωπικό και προϋπολογισμό, που στοχεύουν στην ανάληψη δραστηριοτήτων βιομηχανικών ή εμπορικών εκμεταλλεύσεων καθώς και την παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Η περίοδος 1954 έως και το 1983 ενίσχυσε περαιτέρω την επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ με την εισαγωγή σε αυτό το νέο πεδίο δράσης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης νέων μορφών επιχειρήσεων. Πλέον οι ΟΤΑ συστήνουν επιχειρήσεις και συμμετέχουν σε αυτές με άλλα νομικά ή φυσικά πρόσωπα κυρίως για την εκτέλεση έργων που στόχο έχουν την εξυπηρέτηση της τοπικής κοινωνίας (ΕΕΤΑΑ Α.Ε 1987). Σε αυτές τις επιχειρήσεις, οι οποίες εξακολουθούσαν να ιδρύονται υπό τις παραπάνω μορφές, ο έλεγχος τους γίνεται από το Δημοτικό ή το Κοινοτικό Συμβούλιο. Ο έλεγχος αυτός αποτελεί και τον μοναδικό τρόπο με τον οποίο ο ΟΤΑ καθορίζει και ελέγχει τον τομέα της ιδιωτικής οικονομίας, ο οποίος στόχο έχει την εξυπηρέτηση του μοναδικού του πελάτη, δηλαδή του ΟΤΑ ώστε να εκπληρωθεί ο γενικότερος στόχος, η εκπλήρωση των αναγκών της τοπικής κοινωνίας. Σύμφωνα λοιπόν με τις νομοθετικές διατάξεις το Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο ψηφίζει τον προϋπολογισμό τους και τον απολογισμό τους. Στη συνέχεια το Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει, εγκρίνοντας ή απορρίπτοντας, τα οικονομικά στοιχεία που του αποστέλλουν μετά τον έλεγχο από το Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο. Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την παραπάνω χρονική περίοδο η ίδρυση των επιχειρήσεων με τις προαναφερθείσες νομικές μορφές γινόταν με έκδοση Βασιλικού Διατάγματος, ενώ στο καταστατικό τους αναφερόταν με αιτιολογία η αναγκαιότητα της ίδρυσης και λειτουργία τους (Τριανταφυλλοπούλου, 2004). Σε αυτή τη χρονική περίοδο εντάσσεται και η εμφάνιση μιας νέου τύπου επιχείρησης για τους ΟΤΑ, αυτός των Μικτών Επιχειρήσεων. Η κατηγορία αυτή των επιχειρήσεων ήταν η μοναδική καινοτομία στον τομέα της επιχειρηματικής δραστηριότητας των ΟΤΑ. Είναι η πρώτη φορά που αναφέρεται ο όρος «επιχείρηση» για την ανάπτυξη των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων των ΟΤΑ είτε με συμμετοχή σε ήδη υφιστάμενες είτε με δημιουργία ίδιων επιχειρήσεων. Ο σκοπός της σύστασής τους ήταν η εκτέλεση έργων για την εξυπηρέτηση του κοινού ή για την ανάπτυξη επιχειρηματικής 13

δράσης με σκοπό την πραγματοποίηση εσόδων. Η επιχειρηματική τους δράση αφορούσε κυρίως την παροχή υπηρεσιών. Οι Μικτές Επιχειρήσεις ουσιαστικά έχουν τις αρμοδιότητες των υπηρεσιών των ΟΤΑ α βαθμού, λειτουργώντας όμως εκτός των υπηρεσιών των ΟΤΑ. Οι παραπάνω επιχειρήσεις διοικούνται από το Δημοτικό ή Κοινοτικό Συμβούλιο. Τα έσοδα καθώς και τα έξοδά που προκύπτουν από τον κύκλο των εργασιών τους εγγράφονται σε ιδιαίτερο λογαριασμό στον προϋπολογισμό των αντίστοιχων ΟΤΑ α βαθμού. Αξίζει επιπλέον να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τις διατάξεις του τότε ισχύοντος ΚΔΚ το 1954 συστάθηκαν οργανισμοί και επιχειρήσεις με αντικείμενο την συγκοινωνία, την ύδρευση, την αποχέτευση, τις υπηρεσίες ραδιοφωνίας καθώς και όσες δραστηριότητες αφορούσαν την προώθηση παραγωγικών δραστηριοτήτων σε εμπορικές και εμπορικές μονάδες του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα της οικονομίας (Καλλιαντζίδης, 1989). Κλείνοντας αυτή την περίοδο πρέπει να σημειώσουμε ότι στην δεδομένη χρονική στιγμή εμφανίστηκε και μια νέου τύπου μορφή δημοτικών επιχειρήσεων. Ο νέος αυτός τύπος, ο οποίος θεσμοθετήθηκε με το Ν. 1069/ 1980, ήταν οι ΔΕΥΑ. Οι νέου τύπου επιχειρήσεις, οι οποίες είχαν και την γεωγραφική ονομασία στην περιοχή που δραστηριοποιούνταν με εξαίρεση τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της Αθήνας (ΕΥΔΑΠ) και της Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ) που ενώ διαχειρίζονται ο,τι και οι υπόλοιπες επιχειρήσεις ΔΕΥΑ το νομικό καθεστώς που τις διέπει δεν είναι το ίδιο, όπως για παράδειγμα η αντίστοιχη επιχείρηση της Λάρισας ΔΕΥΑΛ, Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Λάρισας. Οι κατά τόπους ΔΕΥΑ ήταν νομικά πρόσωπα κοινωφελούς χαρακτήρα εξαιτίας της παροχής στο κοινό δημόσιου αγαθού. 14

2.3 Η δεύτερη περίοδος επιχειρηματικής δράσης (ΚΔΚ Π.Δ. 410/1995) Η δεύτερη περίοδος της επιχειρηματικής δραστηριότητας των ΟΤΑ συνεχίζει στο ίδιο κλίμα με την πρώτη περίοδο και την εφαρμογή του προηγούμενου ΚΔΚ, το Π.Δ 323/ 1989. Ακόμη και με το νέο ΚΔΚ, το Π.Δ 410/ 1995, ενδυναμώνεται η επιδιωκόμενη επιχειρηματική δραστηριότητα των ΟΤΑ, ενώ παράλληλα ανοίγει ένα καινούργιο κεφάλαιο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας. Η μειωμένη εφαρμογή της επιχειρηματικότητας των ΟΤΑ από την προηγούμενη περίοδο δεν μπορούσε να αποτελέσει κριτήριο απαγορευτικό ή αποθαρρυντικό για την ανάληψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών, διότι συνδέεται κατά κύριο λόγο με τον περιθωριακό ρόλο που είχε ουσιαστικά ανατεθεί στους ΟΤΑ και τις συνδεδεμένες με αυτό αδυναμίες στη λειτουργία και ανάπτυξη των ΟΤΑ, όπως η έλλειψη επαρκούς στελέχωσης, οικονομικοί περιορισμοί και πολύμορφες και πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες με πλήρη εξάρτηση από την κεντρική διοίκηση. Παρόλο αυτό το περιβάλλον ο νέος ΚΔΚ στοχεύει στην άρση όλων των οικονομικών εμποδίων και στην δημιουργία ενός θεσμικού πλαισίου σημαντικού και ουσιαστικού, ώστε η επιχειρηματικότητα της Τ.Α μέσω των επιχειρήσεων της, να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις αλλά και υποδομές υποστήριξης όλων των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ώστε να εκπληρωθεί τελικά ένας από τους απώτερους στόχους της Τ.Α, η ενίσχυση του ρόλου της Τ.Α στην κοινωνική και οικονομική ζωή της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας (ΕΕΤΑ Α.Ε, 1987). Σε αυτό το κλίμα της κοινωνικής και οικονομικής ενίσχυσης του ρόλου της Τ.Α στην εκάστοτε τοπική κοινωνία ο ΚΔΚ 410/ 1995 ενίσχυσε τον ρόλο των επιχειρήσεων της Τ.Α δημιουργώντας τις ακόλουθες μορφές επιχειρήσεων: o Αμιγείς Δημοτικές ή Κοινοτικές Επιχειρήσεις (πρέπει να επισημανθεί ότι με την εφαρμογή του νέου κώδικα υπήρξε η αντικατάσταση των προηγούμενων προσωπικών εταιρειών του εμπορικού νόμου με τις αμιγείς Δημοτικές ή Κοινοτικές Επιχειρήσεις), o Διαδημοτικές ή Διακοινοτικές Επιχειρήσεις, 15

o o o o o o Επιχειρήσεις Συνεταιριστικού χαρακτήρα, Ανώνυμες Επιχειρήσεις με Συνεταιρισμούς, Κοινές Α.Ε, Αμιγείς Νομαρχιακές Επιχειρήσεις, Διανομαρχιακές Επιχειρήσεις, Μη αμιγείς Νομαρχιακές Επιχειρήσεις: i. υπό την μορφή των Α.Ε, ii. υπό την μορφή των Αστικών Εταιρειών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Στο νέο κώδικα επιπλέον προβλέπεται και μια ειδική κατηγορία επιχειρήσεων της Τ.Α. Σε αυτή την κατηγορία συμπεριλαμβάνονται οι ακόλουθες μορφές επιχειρήσεων: o Επιχειρήσεις ραδιοφωνίας, συνδρομητικών, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών, o o o o o Εταιρείες Διανομής Αερίου, Εταιρείες Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών, Ποδοσφαιρικές Α.Ε, Αστικές μη κερδοσκοπικές Εταιρείες κοινωνικού χαρακτήρα, Συμμετοχή στον Ευρωπαϊκό Όμιλο Οικονομικού Σκοπού, σύμφωνα με τους όρους που αναφέρονται στο νόμο. Στη συνέχεια θα παρατεθούν κάποια συμπερασματικά στοιχεία από έρευνα που διεξήχθη από την ΠΕΤΑ Α.Ε για λογαριασμό φορέων της δημόσιας διοίκησης, τα οποία αποτυπώνονται ακολούθως στην έκθεση που κυκλοφόρησε η πρώτη: «Η ΠΕΤΑ αρχικά είχε διεξάγει καταγραφή των επιχειρήσεων το 1997 όπου είχε συγκεντρωθεί ο αριθμός των δημοτικών επιχειρήσεων που συστάθηκαν μέχρι εκείνη τη χρονική περίοδο. Το μητρώο των επιχειρήσεων ενημερώθηκε και επεκτάθηκε στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη 16

κερδοσκοπικού χαρακτήρα της αυτοδιοίκησης το 2001. Στη συνέχεια με τη συνεργασία πολλών φορέων του δημόσιου τομέα, τον έλεγχο διαφόρων αρχείων και τη συνεχή διασταύρωση των δεδομένων και στοιχείων της τελευταίας έρευνας, ο εκτιμώμενος συνολικός αριθμός των επιχειρήσεων της Αυτοδιοίκησης προσεγγίζεται στις 1880. Οι αμιγείς δημοτικές επιχειρήσεις αποτελούν την πλέον πρόσφορη μορφή και συγκεντρώνει το 61% του πλήθους των επιχειρήσεων. Οι διοικήσεις των ΟΤΑ προτιμούν να ιδρύουν επιχειρήσεις τέτοιας μορφής διότι υπάρχει ευχέρεια σύστασης από τις διατάξεις του ΚΔΚ καθώς επίσης και διαρκής έλεγχος από αυτούς. Επιπλέον οι επιχειρήσεις αυτές έχουν μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων και μέσω αυτών οι ΟΤΑ ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι ανώνυμες εταιρείες της αυτοδιοίκησης κατέχουν το 11% επί του συνόλου, αποτελούν το βασικό εταιρικό σχήμα μέσω του οποίου οι ΟΤΑ συνεργάζονται επιχειρηματικά με άλλα νομικά, φυσικά πρόσωπα ή και μεταξύ τους. Οι μονάδες που συμμετέχουν σε ανώνυμες εταιρείες έχουν τα ίδια δικαιώματα και υποχρεώσεις με αυτά των υπολοίπων μετόχων και ο βαθμός ελέγχου και επιρροής τους εξαρτάται άμεσα από το ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου που κατέχουν. Οι αστικές εταιρείες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα αποτελούν το 8% των επιχειρήσεων και είναι το μοναδικό εταιρικό σχήμα που δεν έχει το κέρδος ως σκοπό αλλά το κοινωνικό όφελος. Αυτή η νομική μορφή παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα καθώς δεν έχει θεσμοθετηθεί ρητά ως δημοτική επιχείρηση κατά τα οριζόμενα του ΚΔΚ.» (www.info-peta.gr/peta_2006 τελευταία επίσκεψη 28/04/2010). Συμπερασματικά από την ανάγνωση του κώδικα και συγκεκριμένα τα άρθρα που αναφέρονται στην επιχειρηματική δραστηριότητα, διαπιστώνεται ότι οι ΟΤΑ παρεμβαίνουν στην τοπική οικονομία δυναμικότερα μέσω του θεσμού των δημοτικών ή κοινοτικών επιχειρήσεων. Η παρέμβαση αυτή νομικά αποτυπώνεται με την αποκλειστική συμμετοχή των ΟΤΑ, ως το μοναδικό μέτοχο σε αυτές τις επιχειρήσεις. Όμως η μονομετοχική του δράση δεν εξαντλείται μόνο σε έναν ΟΤΑ, αντίθετα προβλέπεται και η συνεργασία των ΟΤΑ με λοιπούς κοινωνικούς φορείς, κοινωνικούς τοπικούς κλάδους και διάφορα οικονομικά σχήματα, τα οποία όμως δεν είναι αποδέκτες των τυχόν «επιχειρηματικών κινδύνων» σε περίπτωση που η δράση των επιχειρήσεων καταλήξει σε αρνητικά κέρδη. Ο νέος κώδικας ενίσχυσε για μια ακόμη φορά την επιχειρηματική δράση της Τ.Α. Συμπεριέλαβε νέες μορφές επιχειρήσεων προσπαθώντας να ενσωματώσει όλες τις ιδιομορφίες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ΟΤΑ, τα οποία αποτέλεσαν και προσδιοριστικά στοιχεία του είδους και του μεγέθους των επιχειρήσεων, καθώς σε πολλές περιπτώσεις ένας κακός σχεδιασμός θα δημιουργήσει αρνητικές εξωτερικές επιβαρύνσεις ή οικονομίες. 17