ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΣΙΓΑΛΟΓΛΟΥ ΣΤΕΦΑΝΙΑ 421/2007181 ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: Ο Μικρός Πρίγκιπας του Antoine de Saint- Exupery ως Διακείμενο σε Βιβλία της Λογοτεχνίας για Νέους Η ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ο ΕΠΟΠΤΕΥΩΝ Παπαδάτος Ιωάννης Λέκτορας του Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. ΤΑ ΜΕΛΗ Αναγνωστοπούλου Διαμάντη Καθηγήτρια του Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Παπαδόπουλος Ιωάννης Καθηγητής του Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Ρόδος 2011 1

Περιεχόμενα Εισαγωγή Η Παιδική Λογοτεχνία.. 3 Λίγα λόγια για τον Antoine de Saint Exupery.. 6 Κεφάλαιο Πρώτο 1.1 Το έργο Ο Μικρός Πρίγκιπας.. 9 1.2 Οι ανθρώπινες αξίες στο Μικρό Πρίγκιπα... 14 Κεφάλαιο Δεύτερο 2.1 Περί Διακειμενικότητας...... 16 2.1.1 Ο Μικρός Πρίγκιπας ως διακείμενο παιδικών και νεανικών λογοτεχνημάτων... 19 2.1.1.1 Ο Αλχημιστής, Paulo Coelho.. 19 2.1.1.2 O Εέ από τα άστρα, Μάνος Κοντολέων. 20 2.1.1.3 Ο Μικρός Πρίγκιπας επιστρέφει, Jean- Pierre Davidts... 22 2.1.1.4 H Λία ζωγραφίζει, Μαρία Μπλαζεγιόφσκι. 24 2.1.1.5 Πετάει, πετάει ο σκύλος, Χρήστος Μπουλώτης.. 25 2.1.1.6 Το μακρύ ταξίδι του Αιμίλιου, Κώστας Μάγος.. 25 2.1.1.7 Μια μητέρα για τον Κόκο, Keiko Kasza.. 28 Συμπεράσματα... 31 Επίλογος... 32 Παράρτημα... 33 Βιβλιογραφία... 36 2

Εισαγωγή Η Παιδική Λογοτεχνία Η λογοτεχνία ελκύει, παρακινεί, καλλιεργεί τον άνθρωπο και του ανοίγει τις πύλες της γνώσης προσφέροντας ατελείωτες ώρες περιπέτειας και ευχαρίστησης 1. Τα βιβλία είναι ο κυρίαρχος τρόπος μετάδοσης της λογοτεχνικής μας κληρονομιάς από τη μια γενιά στην άλλη, βοηθώντας μας, παράλληλα, να την κατανοήσουμε και να την εκτιμήσουμε. Επίσης, χάρη στα βιβλία τα παιδιά μαθαίνουν πώς να αντιμετωπίζουν τα προβλήματά τους. Ακόμα, τα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία συμβάλλουν μακροπρόθεσμα στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού και στην ανάπτυξη της συναισθηματικής τους νοημοσύνης 2, πράγμα που τους δίνει περισσότερα εφόδια για την υπόλοιπη ζωή τους. Συνεπώς, η διαδικασία ωρίμανσης των παιδιών μπορεί να καθοριστεί από τα λογοτεχνικά βιβλία. Οι ενήλικες, λοιπόν, (είτε είναι γονείς, είτε εκπαιδευτικοί) έχουν την υποχρέωση να παρακινούν τα μικρά παιδιά να ασχολούνται με τη λογοτεχνία, γεγονός που μπορεί να επιτευχθεί με πολλούς τρόπους. Ο πιο διαδεδομένος από αυτούς είναι η ανάγνωση ή αφήγηση ιστοριών. Τα παιδιά ακούν προσεκτικά και με τη δύναμη της φαντασίας τους ταξιδεύουν σε άλλους τόπους, όντας έτοιμα για τη στιγμή που θα διαβάζουν μόνα τους. Ένα από τα πιο γνωστά παιδικά βιβλία σε παγκόσμια κλίμακα είναι Ο Μικρός Πρίγκιπας. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα φιλοσοφικού περιεχομένου, το οποίο μπορεί να διαβαστεί από άτομα οποιασδήποτε ηλικίας. Η ιδιαιτερότητά του είναι ότι ανάλογα με την ηλικία στην οποία διαβάζεται, μεταλαμπαδεύει και κάποιο άλλο μήνυμα. Για παράδειγμα, ένα νήπιο θα ακούσει την ιστορία και θα εκτιμήσει το δεσμό της φιλίας, ενώ ένας ενήλικος, θα μπορέσει πιο εύκολα να αντιληφθεί τα καλά κρυμμένα μηνύματα, που προσπαθεί να αναδείξει ο συγγραφέας. Ο Antoine de Saint- Exupery δεν έγραφε απλά μυθιστορήματα. Στην ουσία το έργο του αυτό έχει βαθιά φιλοσοφικό περιεχόμενο, ενώ παράλληλα- ασχολείται με πολιτικά θέματα και με τις σημαντικότερες αξίες στη ζωή του ανθρώπου. Με μία πρώτη ανάγνωση το έργο αυτό 1 Norton, D., (2007). Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Εισαγωγή στην παιδική λογοτεχνία. Αθήνα: Επίκεντρο. 2 Ζερβού, Αλεξάνδρα, (1997). Στη χώρα των θαυμάτων- το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης. 3

φαντάζει σαν ένα απλό διήγημα φαντασίας, αλλά υπάρχει μία διττή σημασία για οτιδήποτε αναλύεται και περιγράφεται σε αυτό. Ιδιαίτερη σημασία για την αρχή της ανάλυσης του έργου έχει η διαδικασία κατά την οποία παρουσιάζεται ο ήρωας. Η θέση αυτή δεν αφορά μόνο στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, αλλά και σε όλα τα λογοτεχνικά έργα, παρ όλο που μόνο τα τελευταία χρόνια δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ψυχογραφία των χαρακτήρων 3. Η Maria Nikolajeva 4 διαχωρίζει τους ήρωες από τον πρωταγωνιστή και εντοπίζει τον πρωταγωνιστή στον τίτλο, τη σειρά εμφάνισης, στη συχνότητα μας σταθερής παρουσίας, στην πρωτοπρόσωπη οπτική, στην εστίαση, ή θέτει άλλα κριτήρια, ανάλογα με τον προσανατολισμό του κειμένου, ενώ κάνει λόγο και για συλλογικό ήρωα. Στο εν λόγω μυθιστόρημα είναι, λοιπόν, προφανές ότι ο κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Μικρός Πρίγκιπας. Παρ όλα αυτά, δίνονται πολλά στοιχεία και για το συγγραφέα, από την παιδική του ηλικία μέχρι και την ενηλικίωσή του. Αυτό συμβαίνει για να μπορέσει ο αναγνώστης ευκολότερα να μπει στη θέση του και να καταλάβει τις ενέργειές του. Αυτό δεν μπορεί να γίνει το ίδιο εύκολα με τον πρωταγωνιστή, μιας και πρόκειται για πολυσύνθετη προσωπικότητα, όπως θα αναλύσουμε παρακάτω. Στην παρούσα εργασία, θα προσπαθήσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τα μηνύματα που κρύβονται μέσα στις γραμμές της νουβέλας του Antoine de Saint- Exupery, Ο Μικρός Πρίγκιπας. Θα βασιστούμε στο χρονικό πλαίσιο της περιόδου συγγραφής του βιβλίου, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις επιρροές που δέχτηκε ο συγγραφέας, όπως επίσης θα στηριχθούμε στη βιογραφία του, για να κατανοήσουμε τις πηγές έμπνευσής του. Στη συνέχεια, θα συγκρίνουμε το έργο αυτό με άλλα παιδικά και νεανικά λογοτεχνήματα, των οποίων οι συγγραφείς έχουν φανερά- επηρεαστεί από τον Exupery. Από τη σύγκριση αυτή, θα προκύψουν και τα συμπεράσματα αυτής της μελέτης, τα οποία θα μπορέσουν να αποδείξουν τη σπουδαιότητα του μυθιστορήματος αυτού, μέσα από το ποσοστό επιρροής που προκάλεσε σε μεταγενέστερους συγγραφείς. Για την παρούσα εργασία πρέπει να πούμε ότι παρ όλο που, κατά καιρούς, έχουν γίνει πολλά αφιερώματα για το βιβλίο Ο Μικρός Πρίγκιπας και για τον ίδιο το 3 Παπαντωνάκης, Γ., (2007). Ευγένιος Τριβιζάς: Παραμύθια από τη χώρα των χαμένων χαρταετών. Εργαστήριο Λόγου και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: http://keimena.ece.uth.gr. 4 Nikolajeva, M.. (2002). The rhetoric of character in children's literature. Lanham, Scarecrow. 4

συγγραφέα του, δε βρήκαμε κάποια παρόμοια μελέτη, η οποία να παρουσιάζει συγκεντρωτικά τα μηνύματά του και να το συγκρίνει με άλλα παιδικά βιβλία. Επίσης αναφέρουμε ότι για τους προαναφερόμενους λόγους οι απαραίτητες πληροφορίες θα συλλεχθούν πιο δύσκολα και θα συνδεθούν μεταξύ τους αφ ενός μέσα από ένα χωρο- χρονικό θεωρητικό πλαίσιο και αφ ετέρου, μέσα από τις υπάρχουσες πληροφορίες για τη ζωή και τη δράση του συγγραφέα. Ο τρόπος που επέλεξα να εργαστώ, για να καταφέρω να εκπονήσω την εργασία αυτή, βασίστηκε πολύ στη συλλογή δεδομένων και πληροφοριών που σχετίζονται με το θέμα μου. Το διαδίκτυο και τα έντυπα μέσα ενημέρωσης ήταν μία πολύ καλή πηγή πληροφοριών καθώς μέσα από κριτικές του βιβλίου και αφιερώματα προς τιμήν του συγγραφέα κατάφερα να αποκτήσω μία πρώτη ιδέα ως προς το έργο αυτό. Έπειτα προχώρησα στη μελέτη των ιστορικών γεγονότων εκείνης της περιόδου, για να μπορέσω να κατανοήσω το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Antoine de Saint Exupery έγραψε το Μικρό Πρίγκιπα. Από τη μελέτη αυτή, προέκυψαν πολλά στοιχεία, τα οποία ο συγγραφέας είχε κρύψει καλά στο κείμενό του και είναι βασικά για την πλήρη κατανόηση του νοήματος του έργου. Ένα ακόμη βασικό κομμάτι της έρευνάς μου, ήταν η συλλογή πληροφοριών για τη ζωή του συγγραφέα, μιας και μέσα στο βιβλίο δε μας δίνονται αρκετές πληροφορίες σχετικά με την αφόρμηση του Exupery για τη συγγραφή του έργου. Από την έρευνα αυτή, προέκυψαν οι πηγές έμπνευσής του, καθώς και η αντιστοιχία των ηρώων του βιβλίου με πραγματικά πρόσωπα του κοινωνικού του κύκλου. Με τους παραπάνω τρόπους, ολοκληρώθηκε η συγγραφή του θεωρητικού πλαισίου στο οποίο βασίστηκα, δίνοντάς μου την ευκαιρία να περάσω στο κυρίως σώμα, όπου θα αναλύσω εν συντομία το έργο και θα το συγκρίνω με άλλα έργα παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας. 5

Λίγα Λόγια για τον Antoine de Saint Exupery O Antoine de Saint Exupery γεννήθηκε το 1900 στη Λυών της Γαλλίας και μέχρι σήμερα θεωρείται ως ένας από τους πιο σημαντικούς Γάλλους συγγραφείς. Ορισμένα από τα στοιχεία που τον ενέπνευσαν και στιγμάτισαν τη ζωή του και τα έργα του ήταν ο έρωτας, η φιλία και τα αεροπλάνα. Τα παιδικά του χρόνια ήταν ξέγνοιαστα και ευτυχισμένα. Ο μικρός τότε- Antoine, ζούσε στο κάστρο της οικογένειάς του. Όταν ήταν τεσσάρων ετών βίωσε την απώλεια, καθώς έχασε τον πατέρα του. Μεγαλώνοντας σε ένα εύπορο περιβάλλον, μπορούσε να ασχοληθεί με ό, τι κι αν τον ενδιέφερε. Ειδικά μετά από την εφεύρεση του αεροπλάνου (γεγονός που σφράγισε την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα 5 ) η αγάπη του Antoine de Saint- Exupery για τις μηχανές ενισχύθηκε. Χαρακτηριστική είναι η ενέργειά του να προσθέσει φτερά από χαρτόνι στο ποδήλατό του, για να καταφέρει να απογειωθεί. Σε ηλικία 12 ετών, απογειώθηκε στην πραγματικότητα, καθώς πραγματοποίησε το πρώτο του ταξίδι με αεροπλάνο. Μετά από αυτή την πτήση, το πάθος του για τα αεροπλάνα μεγάλωσε και άρχισε να διαφαίνεται η μελλοντική επαγγελματική του πορεία 6. Στο σχολείο, ως μαθητής, είχε αρκετές αποτυχίες, αλλά ποτέ δε σταμάτησε να προσπαθεί. Το 1912, ο μικρός, που μόλις είχε αρχίσει να μελετάει λατινικά, προσπαθούσε στα κρυφά- να μεταφράσει Ιούλιο Καίσαρα, για να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσαν οι μηχανές των Ρωμαίων. Άλλα μαθήματα που έδειχναν να τον ενδιαφέρουν πολύ ήταν η λογοτεχνία και η αστρονομία 7. Μετά την αποφοίτησή του από το σχολείο, έρχεται πάλι αντιμέτωπος με το θάνατο συγγενικού του προσώπου. Αυτή τη φορά, επρόκειτο για τον αδερφό του, το Francois de Saint- Exupery. Ο χαμός του σημάδεψε τον νεαρό Antoine, δημιουργώντας του μία απείθαρχη συμπεριφορά και οδηγώντας τον στο να αποτύχει στις εξετάσεις που έδινε για την εισαγωγή του στη Ναυτική Σχολή. Δύο χρόνια αργότερα, τελειώνει τη στρατιωτική του θητεία στο 2 ο Σύνταγμα της Αεροπορίας, στο Στρασβούργο και πληρώνει για να πάρει μαθήματα πιλότου. Το 1922, παίρνει δίπλωμα πιλότου στρατιωτικής αεροπορίας και προάγεται, σχεδόν αμέσως, σε έφεδρο 5 Ερωτοκρίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 6 Ερωτοκρίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 7 «Χρονολόγιο Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ (1900-1944)». Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ. Αριθμός Τεύχους 330, 2 Μαρτίου 1994. Αθήνα. Σ. σ. 44. 6

ανθυπολοχαγό. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδικό του όνειρο έγινε πραγματικότητα. Τα αεροπλάνα και οι πτήσεις που τον ενθουσίαζαν από μικρό παιδί, από εκεί και έπειτα αποτέλεσαν τον τρόπο ζωής του. Ως πιλότος, έκανε με τα ταξίδια του πιο ενδιαφέρουσα και πλούσια σε περιπέτειες τη ζωή του. Όλες αυτές οι εμπειρίες του, έγιναν αργότερα το έναυσμα για να ξεκινήσει το συγγραφικό του έργο. Σε ηλικία 26 ετών εργάστηκε σε ταχυδρομική αεροπορική εταιρεία, εκτελώντας την αεροπορική γραμμή Τουλούζη- Καζαμπλάνκα- Ντακάρ 8. Λόγω των μεγάλων ικανοτήτων του τοποθετήθηκε στην έρημο, στο ακρωτήριο Juby, στο Μαρόκο, έχοντας ως αποστολή την καλή οργάνωση των ταχυδρομικών αεροπορικών πτήσεων, αλλά και να διασώζει τους πιλότους που είχαν ατυχήματα στην έρημο. Η ζωή του εκεί ήταν πολύ δύσκολη, εξαιτίας των συνθηκών διαβίωσης, αλλά και της αφιλόξενης περιοχής, όπου ζούσε. Στην έρημο, όμως έμαθε τη σημασία της σιωπής και την απέραντη ομορφιά του κόσμου 9. Στα 29 του χρόνια, μετατέθηκε στη Νότιο Αμερική, για να οργανώνει τις υπερατλαντικές ταχυδρομικές πτήσεις με την Αργεντινή, τη Χιλή, τη Βραζιλία και την Παραγουάη. Ο Antoine de Saint Exupery ήταν αρκετά ριψοκίνδυνος. Αυτό επιβεβαιώνεται από την αγορά ενός ιδιωτικού αεροπλάνου, με σκοπό να κάνει τη διαδρομή από το Παρίσι στη Σαϊγκόν. Το μεγάλο αυτό ταξίδι, που πραγματοποίησε το 1935 μαζί με το μηχανικό αεροπλάνων Andre Prevot, σημαδεύτηκε από μία αναγκαστική προσγείωση στην έρημο της Λιβύης. Είχαν προμήθειες μόνο για μία ημέρα, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν από αφυδάτωση. Σώθηκαν μετά από τέσσερις ημέρες, όταν τους περισυνέλεξε ένα κοπάδι βεδουίνων 10. Ο Exupery ασχολήθηκε, επίσης, με τη δημοσιογραφία και με την έναρξη του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία, ανέλαβε να καλύψει δημοσιογραφικά τις εμφύλιες διαμάχες στη Βαρκελώνη. Εκεί έγινε μάρτυρας σκληρών εικόνων του εμφυλίου που τον συγκλόνισαν και τον στιγμάτισαν, συμβάλλοντας, ωστόσο, στον ενστερνισμό ιδεολογιών που προωθούσαν την ειρηνική συμβίωση. Το 1938 ένα σοβαρό ατύχημα σε μια από τις πτήσεις του, του προκάλεσε σοβαρά τραύματα, τα οποία έγιναν η αιτία να νοσηλευτεί σε κρίσιμη κατάσταση στο νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Την επόμενη χρονιά η ανακοίνωση για την έναρξη του 8 Ερωτοκρίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 9 Παπασπυρίδου, Ε., «Ο Σαιντ- Εξυπερύ είναι πιλότος και στο χώρο της φιλοσοφίας». Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ. Αριθμός τεύχους 330, 2 Μαρτίου 1994. Αθήνα. Σ. σ. 53. 10 Ερωτοκρίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 7

Β Παγκοσμίου Πολέμου θα τον βρει μακριά από την Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, προσέφερε τις υπηρεσίες του στη γαλλική πολεμική αεροπορία και με την πτώση της Γαλλίας κατέφυγε στις ΗΠΑ. Το 1943 κατατάχθηκε στις αεροπορικές δυνάμεις των συμμάχων παρά την κακή του υγεία και τη μεγάλη του ηλικία. Κατά την ταραγμένη αυτή περίοδο του Β Παγκοσμίου Πολέμου, καταγγέλλει μέσα από τα βιβλία του την κατάσταση που δημιουργήθηκε. Αυτήν την περίοδο είναι που γράφει τα βιβλία Πιλότος Πολέμου, Γράμμα σε έναν Όμηρο και το κλασικό βιβλίο Ο Μικρός Πρίγκιπας. Ο Antoine de Saint Exupery εξαφανίστηκε 11 με το αεροπλάνο του στα ανοικτά της Κορσικής στις 31 Ιουλίου 1944, παραμονή της απελευθέρωσης της Γαλλίας. Βρισκόταν στην ένατη και τελευταία του πολεμική αποστολή. Τα αίτια της πτώσης του αεροπλάνου ήταν άγνωστα μέχρι που βρέθηκαν τα συντρίμμια του αεροπλάνου το 2003, στο βυθό της θάλασσας 12. Τότε αποδείχτηκε ότι το αεροπλάνου του συγγραφέα είχε καταρριφθεί από γερμανικά πυρά. Τα έργα του Antoine de Saint Exupery είναι τα εξής: Ο αεροπόρος (1926), Ποστάλι του Νότου (1929), Νυχτερινή Πτήση (1913, βραβείο Φεμίνα, τον ίδιο χρόνο), Γη των Ανθρώπων (1938, έκδοση στην Αμερική με τον τίτλο Άνεμος, Άμμος και Αστέρια), Πιλότος Πολέμου (1942), Γράμμα σε έναν όμηρο (1943), Ο Μικρός Πρίγκιπας (1943), Citadelle (1948, δημοσίευση μετά θάνατον) 13. Το έργο που άφησε πίσω του ο Antoine de Saint Exupery έχει αναγνωριστεί, καταξιώνοντάς τον σε έναν από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες της Γαλλίας, όπως έχουμε αναφέρει και παραπάνω. Το όνομά του, έχει δοθεί στον αστεροειδή 2578, ο οποίος εθεάθη για πρώτη φορά στο διάστημα το 1975. Ένας ακόμα αστεροειδής, που ανακαλύφθηκε το 1998, ονομάστηκε «Μικρός Πρίγκιπας», από το ομότιτλο έργο του. Η Γαλλία, για να τον τιμήσει, είχε τυπώσει στο τραπεζογραμμάτιο των 50 φράγκων τη μορφή του, την πορεία των πτήσεών του καθώς και τη μορφή του Μικρού Πρίγκιπα. Επίσης, στο αεροδρόμιο της Λυών, της πόλης όπου γεννήθηκε, έχει δοθεί το όνομα του συγγραφέα- πιλότου 14. 11 Άρθρο: «Η επιστροφή του Μικρού Πρίγκιπα», εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ. http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=104661&ct=34&dt=08/11/1998 12 Άρθρο: «Ανακοίνωση εντοπισμού του αεροπλάνου». http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3606903.stm 13 Άρθρο: «Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερί- Βιβλία». http://el.wikipedia.org/wiki/αντουάν_ντε_σαιντ-εξυπερύ. 14 Ερωτοκρίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 8

Το έργο του Saint Exupery, Ο Μικρός Πρίγκιπας, αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τη συγγραφή πολλών άλλων βιβλίων, άρθρων και μελετών. Η ιστορία του έχει μεταφερθεί τόσο στη μικρή όσο και στη μεγάλη οθόνη, σε παγκόσμια κλίμακα. Επίσης, το έργο αυτό έχει ανέβει στο θέατρο, ενώ με αφετηρία την πλοκή του έχουν γραφτεί πολλά τραγούδια σε πολλές γλώσσες. Κεφάλαιο Πρώτο 1.1 Το έργο Ο Μικρός Πρίγκιπας 15 Το έργο αυτό αποτελείται από 27 κεφάλαια και έναν επίλογο. Κάθε κεφάλαιο είναι σύντομο και αναφέρεται σε περιστατικά που αφορούν είτε στο Μικρό Πρίγκιπα και το ταξίδι του είτε στις εμπειρίες του συγγραφέα- αφηγητή. Η ιστορία ξεκινάει με μία εισαγωγή, η οποία εμπεριέχει το βασικό μήνυμα της νουβέλας, το οποίο αναλύεται εκτενώς καθώς η ιστορία ξετυλίγεται. Αρχικά, ο Antoine de Saint- Exupery θίγει την αδυναμία των ενηλίκων να καταλάβουν τις παιδικές ζωγραφιές τους, καθώς βλέπουν μόνο την επιφάνεια και έχουν ξεχάσει να κοιτάζουν με την καρδιά τους. Κατά συνέπεια, λοιπόν, αγνοούν το πραγματικό νόημα της ύπαρξής τους. Το παραπάνω συμπέρασμα αποτελεί και το έναυσμα του συγγραφέα- αφηγητή για τη συγγραφή του βιβλίου. Η πλοκή του βιβλίου ξεκινάει από το δεύτερο κεφάλαιο, όταν το αεροπλάνο του αφηγητή παθαίνει βλάβη, με αποτέλεσμα να συντριβεί στην έρημο. Στη μέση της ερήμου θα συναντήσει το Μικρό Πρίγκιπα για πρώτη φορά. Τη στιγμή που ο αφηγητής συναντά το Μικρό Πρίγκιπα, ο δεύτερος του ζητάει να του ζωγραφίσει ένα αρνί. Ο αφηγητής παραξενεύεται και δείχνει στο μικρό παιδί τα παλιά σχέδιά του. Τότε συνειδητοποιεί πως είναι ο μοναδικός που καταλαβαίνει τι απεικονίζουν και ξεκινάει η εξιστόρηση των περιπετειών του Μικρού Πρίγκιπα. Ο Μικρός Πρίγκιπας είναι ένας σφαιρικό χαρακτήρας, καθώς ψυχογραφείται σε βάθος από το συγγραφέα- αφηγητή. Επίσης, πολλά στοιχεία του χαρακτήρα του δίνονται μέσα από τις πράξεις του και τα λόγια του, δίνοντας στον αναγνώστη την ευκαιρία να τον γνωρίσει καλύτερα. Επιπροσθέτως, τα παιδιά αρέσκονται στο να 15 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. 9

παρατηρούν την εξέλιξη του χαρακτήρα μέσα στην ιστορία. Οι στατικοί ήρωες δεν τους παρέχουν αυτή τη δυνατότητα 16. Ο Μικρός Πρίγκιπας, όμως, δεν ανήκει σε αυτή την κατηγορία ηρώων. Οι εμπειρίες του από το ταξίδι του στους πλανήτες και στη γη τον βοηθούν να ολοκληρωθεί σαν άτομο και να αναθεωρήσει τις αρχικές του απόψεις. Πρόκειται, λοιπόν, για έναν ολοκληρωμένο χαρακτήρα, ο οποίος γίνεται φορέας σημαντικών μηνυμάτων, όπως θα αποδειχθεί στη συνέχεια. Η ιστορία ολοκληρώνεται με την απόφαση του Μικρού Πρίγκιπα επιστρέψει στον πλανήτη του, καθώς έχει κατανοήσει πλέον ότι το τριαντάφυλλό του είναι αυτό που έχει σημασία. Την ίδια στιγμή, ο αφηγητής καταφέρνει να επισκευάσει το αεροπλάνο του. Για τη φυγή του ο ήρωας δε χρησιμοποιεί ένα αποδημητικό κοπάδι πουλιών, αλλά το δάγκωμα ενός φιδιού, το οποίο είχε συναντήσει ξανά μέσα στην έρημο. Η ιστορία τελειώνει με έναν επίλογο, στον οποίο ο αφηγητής εκφράζει τη θλίψη του για τη φυγή του μικρού του φίλου, αλλά και την ελπίδα του ότι κάποια μέρα μπορεί να επιστρέψει στη γη. Η αφήγηση του συγγραφέα ακολουθεί χρονολογική εξέλιξη, όπως συμβαίνει τις περισσότερες φορές στην παιδική λογοτεχνία 17. Αρχίζει την πρώτη μέρα της συνάντησης με το Μικρό Πρίγκιπα και τελειώνει την όγδοη μέρα, όταν μετά την αναζήτηση του νερού μέσα στην έρημο, ο πρωταγωνιστής φεύγει για πάντα. Στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου, η χρονολογική αυτή δομή διακόπτεται από αφήγηση ιστοριών του παρελθόντος, οι οποίες αφορούν στις περιπέτειες του Μικρού Πρίγκιπα, από τη στιγμή που εγκατέλειψε τον πλανήτη του. Αυτή η επιστροφή στο παρελθόν περιέχει όλες συνάντησή του με τον αφηγητή. τις συναντήσεις του Πρίγκιπα με τις διάφορες μορφές, μέχρι τη Μέσα από τις διάφορες συναντήσεις του Μικρού Πρίγκιπα, οι οποίες αφορούν στο ταξίδι του μέχρι να συναντήσει το συγγραφέα- αφηγητή, προκύπτουν πολύ σημαντικά μηνύματα, τα οποία ο συγγραφέας έχει κρύψει αριστοτεχνικά. Ο βασιλιάς (Παράρτημα, εικόνα 1), ο ματαιόδοξος (Παράρτημα, εικόνα 2), ο μπεκρής (Παράρτημα, εικόνα 3), ο μεγαλοεπιχειρηματίας (Παράρτημα, εικόνα 4), ο φανοκόρος (Παράρτημα, εικόνα 5), ο γεωγράφος (Παράρτημα, εικόνα 6) και ο κλειδούχος τρένων είναι οι άνθρωποι που συναντά ο ήρωάς μας. Τα κοινά σημεία όλων αυτών των χαρακτήρων είναι πως κανένας τους δεν έχει έναν απώτερο σκοπό 16 Ζερβού, Αλεξάνδρα, (1997). Στη χώρα των θαυμάτων- το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης. 17 Norton, D., (2007). Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Εισαγωγή στην παιδική λογοτεχνία. Αθήνα: Επίκεντρο. να 10

στη ζωή εκτός από το να ζει, αλλά και πως όλοι έχουν μια ασχολία που πιστεύουν πως είναι πολύ σημαντική όμως στην πραγματικότητα είναι τόσο πολύ ασήμαντη. Ουσιαστικά, πρόκειται για άτομα που δεν έχουν όνειρα ή που τα έχουν χάσει μέσα στην ανούσια καθημερινότητά τους. Ο συγγραφέας, επιλέγοντας αυτούς τους τραγικούς χαρακτήρες, θέλει να ειρωνευτεί τους μεγάλους και να τους επισημάνει ότι έχουν χάσει το νόημα της ζωής. Τα μικρά παιδιά από την άλλη, προσπαθούν να ακολουθήσουν τα όνειρά τους. Χρειάζονται, όμως την υποστήριξη των μεγάλων. Αυτή η πεποίθηση του συγγραφέα φαίνεται από το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου ο συγγραφέας- παιδί, αποφασίζει να γίνει ζωγράφος. Οι μεγάλοι, δυστυχώς, τον αποδοκιμάζουν, οπότε απογοητεύεται και παρατάει τις προσπάθειές του. Οι παραπάνω χαρακτήρες δεν περιγράφηκαν σε βάθος από το συγγραφέα, σε αντίθεση με το Μικρό Πρίγκιπα. Η θέση που κατέχουν είναι συμβολική 18. Εκτός, όμως, από αυτούς τους ανθρώπους, ο πρωταγωνιστής συνάντησε και μερικά άλλα όντα, τα οποία μετέφεραν με τη σειρά τους τα μηνύματα και τους συμβολισμούς που τους είχε προσδώσει ο Antoine de Saint- Exupery. Ένα από αυτά είναι η αλεπού (Παράρτημα, εικόνα 7). Στην αρχή, φαινόταν σαν μία αλεπού όπως όλες οι άλλες: ένα άγριο ζώο, που δεν μπορεί να συναναστραφεί με τον άνθρωπο. Παρ όλα αυτά ο Μικρός Πρίγκιπας την εξημερώνει και η αλεπού γίνεται φίλη του, αποκτώντας έτσι μία μοναδική ιδιότητα σε σύγκριση με όλες τις υπόλοιπες αλεπούδες. Ο συγγραφέας, επιλέγει αυτό το ζώο, για να τονίσει τη δύναμη της φιλίας ανάμεσα σε διαφορετικά άτομα. Μέσα από το κεφάλαιο αυτό περιγράφεται το κτίσιμο μιας φιλίας και η δημιουργία δυνατών δεσμών, που κατά το συγγραφέα αποτελούν πράγματα που έχουν ξεχαστεί. Αρχικά, ο Μικρός Πρίγκιπας παρατηρεί την αλεπού και της προτείνει να παίξουν. Εκείνη, όμως, αρνείται γιατί δεν είναι εξημερωμένη. Στη συνέχεια, η αλεπού ζητάει από το Μικρό Πρίγκιπα να την εξημερώσει. Αυτός, δέχεται και υπομονετικά ακολουθεί τις οδηγίες της μέχρι που τα κατάφερε. Κατά τη διάρκεια του αποχωρισμού τους, η αλεπού μοιράζεται με το Μικρό Πρίγκιπα ένα μυστικό, το ότι «την ουσία τα μάτια δεν τη βλέπουν» 19. Εκτός, όμως, από τη διαδικασία κτισίματος μιας φιλίας, το κεφάλαιο της συνάντησης του Μικρού Πρίγκιπα με την αλεπού, οδηγεί στο να εκτιμήσει ο Πρίγκιπας το τριαντάφυλλό του (Παράρτημα, εικόνα 8), καταλαβαίνοντας ότι ακόμα 18 Ερωτοκρίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 19 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. Σ.σ. 76. 11

κι αν δεν είναι το μοναδικό στο είδος του (όπως νόμιζε στην αρχή), είναι μοναδικό γι αυτόν, αφού τους συνδέει μια δυνατή σχέση αγάπης και εμπιστοσύνης. Στη συνέχεια, ο Μικρός Πρίγκιπας συναντά το φίδι (Παράρτημα, εικόνα 9), το οποίο επιλέγει ο Antoine de Saint Exupery επιλέγει να είναι ο λυτρωτής στην ιστορία του Μικρού Πρίγκιπα, τη στιγμή που καταλαβαίνει ότι το λουλούδι του είχε σημασία όλον αυτόν τον καιρό και πρέπει να γυρίσει σε αυτό. Ένα αρκετά ύπουλο όν, που συμβολίζει το θάνατο, δίνει τη λύση στο πρόβλημα του ήρωα και τον βοηθά να επιστρέψει στον πλανήτη του. Η θέση που κατέχει η θεματική του θανάτου στη λογοτεχνία θεωρείται αδιαμφισβήτητη. Εξάλλου, η λογοτεχνική αναπαράσταση του θανάτου συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ανθρώπινης θνησιμότητας και, παρά τον επίμονο αγώνα του ανθρώπου για άρνηση του θανάτου, η λογοτεχνία εκφράζει ποικιλοτρόπως την ανθρώπινη αγωνία για την κατανόηση του θανάτου και των επιπτώσεών του. Και όπως πολύ εύστοχα υποστηρίζει ο Stewart Garret 20, κάθε αναπαράσταση του θανάτου, μολονότι φαίνεται πως είναι αδύνατη, ταυτόχρονα αποδεικνύεται απολύτως αναγκαία. Ο συγγραφέας δεν ήθελε να δώσει τη λύση με ένα συνηθισμένο τρόπο, μιας και δεν επρόκειτο για ένα συνηθισμένο ήρωα. Ο Μικρός Πρίγκιπας είναι ένα σύμβολο και τα σύμβολα ποτέ δεν πεθαίνουν. Επιπροσθέτως, πρέπει να αναφέρουμε ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο μέσα στο εν λόγω λογοτέχνημα. Ο Exupery δημιούργησε το Μικρό Πρίγκιπα όντας επηρεασμένος από διάφορα στοιχεία. Τα ξανθά μαλλιά του Πρίγκιπα είναι παρμένα από τα δικά του εξωτερικά χαρακτηριστικά. Οι φίλοι του συγγραφέα τον χαρακτήριζαν ως Βασιλιά Ήλιο 21 εξαιτίας των ολόξανθων μαλλιών του. Αυτό το στοιχείο έχει και ο πρωταγωνιστής του έργου, με τη διαφορά ότι δεν ονομάζεται Βασιλιάς, αλλά Πρίγκιπας. Η γενική εξωτερική εμφάνιση του ήρωα αποτελεί συνονθύλευμα πολλών στοιχείων. Η μεγάλη του κάπα, όπως φαίνεται στα σχέδια του συγγραφέα, έχει σχέση με τη στολή των αξιωματικών που συναντούσε στην Ντακάρ, πόλη της Σενεγάλης στην Αφρική, όπου ταξίδευε με το αεροπλάνο του. Οι αξιωματικοί αυτοί φορούσαν μπότες και μακριά μπλε κάπα με χρυσά κουμπιά. Έτσι, εμφανίζεται και ο Μικρός Πρίγκιπας, όταν ο Antoine de Saint Exupery δημιουργεί το πορτρέτο του στις 20 Garrett, Stewart (1993). A Valediction for Bidding Mourning: Death and the Narratee in Bronte's Villette, Baltimore. MD: Johns Hopkins University Press. 21 Simon, Pierre- Henri. «Συναντώντας το Μικρό Πρίγκιπα». Μετάφραση: Ύπατία Βασιλάκου. Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ. Αριθμός τεύχους 330, 2 Μαρτίου 1994. Αθήνα. Σ. σ. 65. 12

ακουαρέλες του (Παράρτημα, εικόνα 10). Ακόμα και η ονομασία του πλανήτη του (Β 612) αποτελεί συνέχεια του κωδικού πτήσης του συγγραφέα (Α 612) 22. Επίσης, τα ηλιοβασιλέματα που βλέπει ο ήρωας στον πλανήτη του είναι 43 στον αριθμό. Για ακόμη μία φορά, τονίζουμε ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο, καθώς ο αριθμός 43 αντιστοιχεί στις 43 ημέρες (10 Μαΐου- 22 Ιουνίου) 23 προσπάθειας κατάληψης της Γαλλίας από τους Ναζί, το 1940. Ίσως γι αυτό ο Μικρός Πρίγκιπας, ο οποίος αντιπροσωπεύει το συγγραφέα, να είναι λυπημένος στο 44 ο ηλιοβασίλεμα, καθώς η χώρα του δεν είναι, πλέον, ελεύθερη 24. Ένα τελευταίο σημαντικό στοιχείο, το οποίο- δυστυχώς- περνάει απαρατήρητο από τους αναγνώστες τις περισσότερες φορές, είναι η αφιέρωση του βιβλίου από το συγγραφέα στον Leon Werth. Το βιβλίο αυτό έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως ένα ελπιδοφόρο έργο, του οποίου σκοπός ήταν να αναπτερώσει το ηθικό του απογοητευμένου λαού του 20 ού αιώνα και παράλληλα- να τον ξεσηκώσει υπενθυμίζοντάς του την ξεχασμένη γεύση του θαύματος 25. Γι αυτό το λόγο, άλλωστε, ο Μικρός Πρίγκιπας αφιερώθηκε στον προαναφερθέντα. Επρόκειτο για ένα στενό φίλο του Exupery, ο οποίος βίωσε τη σκληρότερη πλευρά του πολέμου, εξαιτίας των ρατσιστικών διωγμών κατά των Εβραίων. Η ιδιαιτερότητα της αφιέρωσης, όμως, είναι ότι δε γίνεται στον ενήλικο Leon Werth, αλλά στο παιδί που ήταν κάποτε 26. Με αυτόν τον τρόπο, ο συγγραφέας διαχωρίζει τον κόσμο των ενηλίκων από τον κόσμο των παιδιών, προσπαθώντας να θυμίσει στους πρώτους την αγνότητα της ψυχής των δευτέρων. Τα παιδιά, άλλωστε, δε σταματούν ποτέ να ελπίζουν και η ελπίδα αποτελούσε σημαντική προδιαγραφή για την επιβίωση των ανθρώπων εκείνη τη χρονική περίοδο. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι ο Μικρός Πρίγκιπας εξακολουθεί να μεταφέρει την παιδικότητα και την αγνότητα μέσα στις γραμμές του, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι το καλύτερο παιδικό βιβλίο είναι εκείνο που μπορεί να διαβαστεί και από τους μεγάλους. Μπορούμε να πούμε ότι με το πέρασμα των χρόνων, το έργο 22 Ερωτορκίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 23 «Αντίσταση Γαλλίας»: http://en.wikipedia.org/wiki/french_resistance 24 Ερωτορκίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 25 Παπασπυρίδου, Ε., «Ο Σαιντ- Εξυπερύ είναι πιλότος και στο χώρο της φιλοσοφίας». Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ. Αριθμός τεύχους 330, 2 Μαρτίου 1994. Αθήνα. Σ. σ. 53. 26 Ερωτοκρίτου, Α.. Ο Μικρός Πρίγκιπας, Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ. Βιβλίο Εκπαιδευτικού Α Γυμνασίου. Λευκωσία: Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. 13

αυτό έχει αναχθεί σε λογοτεχνικό κανόνα, καθώς σύμφωνα με αυτό έχουν γραφτεί μεταγενέστερα- πολλά λογοτεχνικά έργα, τα οποία μεταφέρουν παρόμοια μηνύματα προς τους αναγνώστες τους. 1.2 Οι ανθρώπινες αξίες στο Μικρό Πρίγκιπα «Η λογοτεχνία αγοράζει τις αξίες της από τη ζωή» είχε πει ο λογοτέχνης Εφταλιώτης 27, τονίζοντας την αλληλεπιδραστική σχέση της καθημερινότητας και της λογοτεχνίας. Ο άνθρωπος είναι ένα όν που δεν μπορεί να εξελιχθεί δίχως την επικοινωνία και τη συναναστροφή του με ομοίους του. Η συνύπαρξη είναι, λοιπόν, το φυσικό μέσο για να μάθουμε και να θέσουμε σε εφαρμογή τις βασικές αξίες οι οποίες πρέπει να ορίζουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Ο σεβασμός απέναντι στους άλλους, η υπομονή, η υπευθυνότητα και η σταθερότητα, η διαλογική ικανότητα, είναι αξίες που οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να διδάξουν στα παιδιά, για να μπορέσουν να γίνουν ελεύθεροι και ευτυχισμένοι άνθρωποι. Τα παιδιά πρέπει να αρχίσουν να μαθαίνουν τις αξίες από πολύ μικρή ηλικία και στο κατάλληλο περιβάλλον. Παρ όλα αυτά, η διαδικασία αυτή της μάθησης των αξιών ζωής, για να είναι ουσιαστική, δεν πρέπει να είναι μία παθητική κατάσταση παραδοσιακής διδασκαλίας. Τα μικρά παιδιά πρέπει μόνα τους να ανακαλύπτουν και να διαχωρίζουν τις αξίες αυτές. Σε αυτή τη διαδικασία, πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν τα παιδικά λογοτεχνικά βιβλία, τα οποία στοχεύουν στο να περάσουν τα μηνύματα αυτά με τρόπο διασκεδαστικό, χωρίς να πέφτουν στην παγίδα του στείρου διδακτισμού 28. Η φιλία, ο σεβασμός, η υπευθυνότητα είναι μερικές από τις πιο συχνά αναφερόμενες αξίες σε λογοτεχνικά κείμενα. Στην περίπτωση του Μικρού Πρίγκιπα οι αξίες ζωής που αναφέρονται είναι πολυάριθμες αλλά, κατά κύριο λόγο, πολύ καλά κρυμμένες, έτσι ώστε να βγαίνουν μόνο όταν ο αναγνώστης στοχαστεί προσεχτικά τα όσα έχει διαβάσει. Τα μηνύματα που εμπεριέχονται στα παιδικά βιβλία προκαλούν το ενδιαφέρον των μελετητών της Παιδικής Λογοτεχνίας, κάποτε όμως προκαλούν το διχασμό τους ως προς τον τρόπο προσέγγισης της εκάστοτε θεματικής. Εντελώς σχηματικά, οι 27 Αποφθέγματα σχετικά με τη λογοτεχνία: http://el.wikiquote.7val.com/wiki/%ce%9b%ce%bf%ce%b3%ce%bf%cf%84%ce%b5%cf% 87%CE%BD%CE%AF%CE%B1 28 Αποστολίδου, Β.,- Χοντολίδου, Ε., (2002). Λογοτεχνία και Εκπαίδευση. Αθήνα: Τυπωθήτω. 14

κριτικοί των παιδικών βιβλίων μπορούν να διαχωριστούν σε δύο κατηγορίες, σ' αυτές που κυρίως ενδιαφέρονται για το βιβλίο (book people) και σ' αυτούς που ενδιαφέρονται για το παιδί (child people) 29. Βλέποντας τις δύο αυτές απόψεις στην ακραία τους μορφή, θα λέγαμε ότι οι πρώτοι δίνουν κυρίως σημασία στις λογοτεχνικές αξίες των παιδικών λογοτεχνημάτων αδιαφορώντας για την ιδεολογία τους, ενώ οι δεύτεροι στις κοινωνικές, επιμένοντας στην ανάγκη προβολής δια της λογοτεχνίας συγκεκριμένων ιδεολογικών σχημάτων και μηνυμάτων, έστω και αν αυτό δεν συνεπάγεται την ποιότητα του λογοτεχνήματος. Όπως συμβαίνει συνήθως, αρκετοί από τους μεν και από τους δε οδηγήθηκαν, κατά την υποστήριξη των θέσεών τους, σε ακρότητες που μόνο το διάλογο για το παιδικό βιβλίο δεν προώθησαν και δεν προωθούν. Εξαιτίας αυτών, τις περισσότερες φορές η λογοτεχνία χάνεται μέσα στο διδακτισμό, ή το αντίθετο 30. Ο Antoine de Saint-Exupery, όμως, βρήκε τη χρυσή τομή, η οποία φαίνεται ξεκάθαρα στο Μικρό Πρίγκιπα, καθώς το λογοτέχνημά του θεωρείται ποιοτικό και ταυτόχρονα- μεταλαμπαδεύει την ιδεολογία του στον αναγνώστη. Η διαχρονική πολιτική απόφανση και παραίνεση του Περικλή «Το δ εύψυχον το ελεύθερον, το δ ελεύθερον το εύψυχον» 31, ισχύει και επιβεβαιώνει και επαυξάνει τις παραπάνω ανθρώπινες αξίες, τονίζοντας παράλληλα- την κοινή τους συνιστώσα, την αγάπη, την οποία ο συγγραφέας φαίνεται να βάζει πάνω από όλα τα υλικά αγαθά. Η αξία του συγκεκριμένου έργου μπορεί να μην είναι προφανής όταν διαβαστεί από ένα μικρό σε ηλικία αναγνώστη. Παρ όλα αυτά, με το πέρασμα των χρόνων και την ωρίμανσή του, μπορεί να κατανοήσει ευκολότερα τα κρυμμένα του μηνύματα, περνώντας από το στάδιο της ασύνειδης στο στάδιο της συνειδητής παρατήρησης, το οποίο οδηγεί στο να αποκομίσει και να κατανοήσει το πραγματικό νόημα του Μικρού Πρίγκιπα. 29 Κανατσούλη, Μ., (2002). Εισαγωγή στη Θεωρία και Κριτική της Παιδικής Λογοτεχνίας. Θεσσαλονίκη: University Studio Press 30 Ζερβού, Αλεξάνδρα, (1997). Στη χώρα των θαυμάτων- το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης. 31 Καλοκαιρινός, Κ., (1981). Επιτάφιος του Περικλή. Ερμηνευτική Έκδοση. Αθήνα: εκδόσεις Γρηγόρη. 15

Κεφάλαιο Δεύτερο 2.1 Περί Διακειμενικότητας Ως διακειμενικότητα μπορούμε να θεωρήσουμε, σε γενικές γραμμές, την ύπαρξη κοινών στοιχείων μεταξύ διαφορετικών έργων, παιδικής λογοτεχνίας στη δική μας περίπτωση. Κατά τη Ζερβού, η διακειμενικότητα προσδιορίζει το υπαρκτό πλέγμα των σχέσεων που αναπτύσσουν διάφορα κείμενα μεταξύ τους, είτε είναι του ίδιου συγγραφέα είτε απέχουν μεταξύ τους χώρο- χρονικά. 32 Στο χώρο της σύγχρονης παιδικής λογοτεχνίας η διακειμενικότητα είναι μία στρατηγική που χρησιμοποιείται πολύ συχνά. Αυτό, ίσως, να συμβαίνει λόγω της περιορισμένης ελευθερίας των συγγραφέων ως προς τη σύνταξη, το λεξιλόγιο και τις καταστάσεις που πλαισιώνουν τέτοιου είδους κείμενα. Οι περιορισμοί αυτοί οφείλονται στο ειδικό κοινό για το οποίο περιορίζονται τα έργα τους. Είναι,λοιπόν, φυσικό και επόμενο να πρέπει να ενταχθούν σε μία νόρμα, η οποία επιβάλλει κανόνες και στερεί δικαιώματα 33. Έτσι, λοιπόν, στηριζόμενοι πάνω σε ήδη υπάρχοντα κείμενα, τα οποία είναι αφετηριακά, τα ανασυντάσσουν, γεννώντας κάτι καινούριο. Άλλωστε, κάθε καινούριο έργο επιβεβαιώνει και μεταβάλλει το νόημα των παλιότερων έργων 34. Οι εκφάνσεις της διακειμενικότητας κατά τη Ζερβού κωδικοποιούνται από πλευρά μεθοδολογίας σε τέσσερις βασικές μορφές: (α) την ύπαρξη ενός κειμένου μέσα σε ένα άλλο με τη μορφή αποσπασμάτων ή αναφορών, (β) τη διασκευή ενός κειμένου, (γ) τη μεταγραφή ενός κειμένου, το οποίο μπορεί να αντικρουστεί ή να αντιστραφεί εντελώς και (δ) την πλήρη μετουσίωση ενός κειμένου σε κάποια άλλη μορφή (π.χ. κινηματογραφική ταινία, διαφήμιση κλπ.). Ανάλογα, λοιπόν, με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιείται κάθε φορά, ένα κείμενο μπορεί να στηρίζεται σε πολλά άλλα κείμενα, τα οποία είναι και διακείμενά του. Η διακειμενικότητα, άλλωστε δε στηρίζεται μόνο στην ύπαρξη στοιχείων όπως τα παραπάνω. Με την ευρύτερή της έννοια, συμπεριλαμβάνει όλα τα έργα που 32 Ζερβού, Αλεξάνδρα, (1997). Στη χώρα των θαυμάτων- το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης. 33 Ζερβού, Αλεξάνδρα, (1997). Στη χώρα των θαυμάτων- το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης. 34 Σεφέρης, Γ., (1974). Διάλογος πάνω στην ποίηση. Δοκιμές. Αθήνα: Ίκαρος, Α, σσ. 90, 91. 16

πραγματεύονται το ίδιο θέμα, προσεγγίζοντάς το από κοινή οπτική γωνία και με παρόμοια μέσα. Όπως γράφουν ο Tony Thwaites και οι συνεργάτες του, «τα κείμενα είναι ελαστικά, και τα πλαίσια ή τα όριά τους μπορούν πάντα να ανασχεδιαστούν από τους αναγνώστες». Μια χρήσιμη σημειωτική τεχνική για την εξερεύνηση της διακειμενικότητας αποτελεί η σύγκριση κι η αντιπαράθεση των διαφορετικών τρόπων χειρισμού παρόμοιων θεμάτων (ή όμοιων χειρισμών διαφόρων θεμάτων) μέσα στο ίδιο ή μεταξύ διαφόρων ειδών ή μέσων. Ο Gerard Genette 35 πρότεινε τον όρο μετακειμενικότητα ως πιο περιεκτικό όρο σε σχέση με τον όρο διακειμενικότητα 36. Ανέφερε πέντε υποτύπους: διακειμενικότητα: παραπομπή, λογοκλοπή, νύξη (οι Stam et al. προσθέτουν εδώ και την ενδοκειμενικότητα, όρο με τον οποίον εννοούν την αναφορά ενός κειμένου στον ίδιο του τον εαυτό), παρακειμενικότητα: η σχέση μεταξύ ενός κειμένου και του 'παρακειμένου' του αυτού που περιβάλλει το κύριο τμήμα του κειμένου όπως είναι οι τίτλοι, οι επικεφαλίδες, οι πρόλογοι, τα επιμύθια, οι αφιερώσεις, οι αναγνωρίσεις, οι υποσημειώσεις, η εικονογράφηση, τα εξώφυλλα, κ.λπ. Αρχικειμενικότητα: ορισμός ενός κειμένου ως τμήματος ενός ή περισσοτέρων ειδών (ο Genette αναφέρεται στο αυτοχαρακτηρισμό του από το ίδιο το κείμενο, αλλά αυτό θα μπορούσε επίσης να εφαρμοσθεί στην οριοθέτησή του από τους αναγνώστες). Μετακειμενικότητα: ρητός ή υπονοούμενος κριτικός σχολιασμός ενός κειμένου σε άλλο κείμενο (η μετακειμενικότητα μπορεί να είναι δύσκολο να διακριθεί από την επόμενη κατηγορία), υποκειμενικότητα (ο όρος του Genette ήταν υπερκειμενικότητα): η σχέση μεταξύ ενός κειμένου και του προηγουμένου 'υποκειμένου' - ένα κείμενο ή ένα είδος επί του οποίου στηρίζεται, αλλά το οποίο μεταβάλλει, μετατρέπει, επεξεργάζεται ή επεκτείνει (περιλαμβανομένης της παρωδίας, του λογοπαιγνίου, της σειράς) 37. Η παιδική λογοτεχνία ως τομέας και κομμάτι της γενικότερης λογοτεχνίας, δημιουργεί κείμενα, τα οποία ανάγονται πολλές φορές σε προγενέστερες λογοτεχνικές δημιουργίες. Αρκετά έργα, τα οποία απευθύνονται σε παιδιά, αντλούν τα θέματά τους από την αρχαία ελληνική γραμματεία, τους μύθους, τα παραμύθια αλλά και από τα λογοτεχνικά έργα των ενηλίκων. Δημιουργείται, έτσι μία σχέση των 35 Genette, G., (1982). Palimpsestes: La littérature au second degree. Paris. 36 Stam, R., et al. (1992). Reflexivity in film and literature: From Don Quixote to Jean- Luc Godard. New York: Columbia University Press. 37 Daniel, C., (1994). Σημειωτική για αρχαρίους: http://www.mcm.aueb.gr/ment/semiotics/sem0a.html. 17

παιδικών έργων με αυτά τα, λογοτεχνικά και όχι μόνο, κείμενα. Ανάμεσα στο παιδικό κείμενο και στα διακείμενα, υπάρχει μία συγχρονική και διαχρονική σχέση συνύπαρξης και διαρκούς επικοινωνίας, που διέπει τόσο τη δημιουργία του κειμένου ως «μήτρα παραγωγής» του 38, όσο και την ανάγνωσή του ως δημιουργικότητα που καλλιεργεί ο μικρός αναγνώστης. Τα διακείμενα μπορούν να είναι, επίσης, λέξεις που θυμίζουν άλλα κείμενα, στερεότυπες εκφράσεις, διάφορα τεχνάσματα και συμβάσεις, μύθοι, παραθέματα, απλές λεκτικές αναφορές σε έργα και καταστάσεις που εντοπίζονται στο παιδικό έργο. Άλλοτε, πάλι, η επέμβαση του συγγραφέα παιδικών βιβλίων στο προγενέστερο κείμενο γίνεται σταδιακά κι εκτείνεται από την οργάνωση του πλαισίου και της δομής της αφήγησης μέχρι την άρθρωση της εκφραστικής του γλώσσας. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για διασκευή του πρωτοτύπου σε ένα κατάλληλο ανάγνωσμα για μικρά παιδιά. Συμπερασματικά, μπορούμε να καταλήξουμε στο ότι κάθε κείμενο υπάρχει σε σχέση με άλλα. Στην πραγματικότητα, τα κείμενα χρωστούν περισσότερα σε άλλα κείμενα παρά στους κατασκευαστές τους. Τα κείμενα μορφοποιούνται από άλλους κατά πολλούς τρόπους. Γι αυτό το λόγο, τα βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, που στόχο έχουν να ενεργοποιήσουν τη φαντασία των παιδιών, ομοιάζουν το ένα με το άλλο είτε ως προς το ύφος είτε ως προς το περιεχόμενο που πραγματεύονται, για να μπορεί ο μικρός αναγνώστης, όντας σε θέση να αναγνωρίζει γνωστούς χαρακτήρες και γνώριμες καταστάσεις, να αποκωδικοποιεί ευκολότερα τα μηνύματα που μεταφέρει το λογοτεχνικό αυτό κείμενο. Η Παιδική Λογοτεχνία συνδυάζει δύο βασικά χαρακτηριστικά. Το πρώτο είναι η συντήρηση, καθώς μεταφέρουν την πολιτισμική κληρονομιά και τις διαχρονικές κοινωνικές αξίες. Το δεύτερο είναι η ανανέωση, καθώς χρησιμοποιούνται συνεχώς πρωτοποριακές μέθοδοι για την παρουσίαση της θεματικής της 39. 38 Σαμαρά, Z., (1987). Προοπτικές του Κειμένου. Θεσσαλονίκη: Κώδικας. 39 Ζερβού, Αλεξάνδρα, (1997). Στη χώρα των θαυμάτων- το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων. Αθήνα: Πατάκης. 18

2.1.1 Ο Μικρός Πρίγκιπας ως διακείμενο παιδικών και νεανικών λογοτεχνημάτων Ο Μικρός Πρίγκιπας εκδόθηκε το 1943 και από τότε μέχρι σήμερα επηρεάζει και άλλους συγγραφείς είτε ως προς την πλοκή είτε ως προς τα μηνύματα που περιέχει είτε ως προς τους χαρακτήρες. 2.1.1.1 Ο Αλχημιστής, Paulo Coelho Ο Αλχημιστής του Paulo Coelho (ένα μυθιστόρημα που διαβάστηκε πολύ από τους εφήβους και γενικά τους νέους), εκδόθηκε το 1988 και συχνά συγκρίνεται με το Μικρό Πρίγκιπα, όντας μία απόπειρα να περαστούν τα ίδια μηνύματα στον αναγνώστη, με τη μεταμφίεση ενός φανταστικού παραμυθιού και με παρόμοια πλοκή. Ως προς την πλοκή έχουμε τα εξής κοινά στοιχεία: Αρχικά παρουσιάζεται η συνηθισμένη καθημερινότητα του ήρωα (Σαντιάγο), όπως έγινε και στο Μικρό Πρίγκιπα, τη στιγμή που εξηγούσε τις καθημερινές ασχολίες του στον πιλότο. Ο Σαντιάγο φεύγει από το σπίτι του για να γυρίσει τον κόσμο, να δει τι υπάρχει πέρα από το χωριό του. Το ίδιο ήθελε να κάνει και ο Μικρός Πρίγκιπας, που δεν είχε αφήσει ποτέ τον πλανήτη του. Ο Μικρός Πρίγκιπας επέλεξε να αφήσει το τριαντάφυλλό του και ο Σαντιάγο τα πρόβατά του. Στις δύσκολες στιγμές που περιγράφονται και στα δύο μυθιστορήματα, οι ήρωες νοσταλγούν την καθημερινότητά τους, αλλά δε σταματούν να αναζητούν τον προσωπικό τους μύθο (αυτό για το οποίο είναι προορισμένοι). Και οι δύο ήρωες σε κάποιο σημείο της ιστορίας τους κάνουν υπομονή περιμένοντας κάτι. Από τη μία ο Σαντιάγο, που περιμένει να μαζέψει τα λεφτά που χρειαζόταν για να πάει στις πυραμίδες, και από την άλλη, ο Μικρός Πρίγκιπας μέχρι να εξημερώσει την αλεπού. Στην πορεία, αλλάζουν οι προτεραιότητες των ηρώων: ο Σαντιάγο αποφασίζει να μη συνεχίσει το ταξίδι του και ο Μικρός Πρίγκιπας καταλαβαίνει ότι το λουλούδι του είναι αυτό που έχει σημασία. Στο τέλος, οι δύο πρωταγωνιστές καταλαβαίνουν το νόημα όσων έμαθαν και εκπληρώνουν τον Προσωπικό τους Μύθο 40. 40 Coelho, P., (1988). Ο Αλχημιστής. Μετάφραση: Μαρία Φερρέιρα- Χιδίρογλου. Αθήνα: Λιβάνη. 19

Όλες αυτές οι ομοιότητες αποδεικνύουν ξεκάθαρα το γιατί συγκρίνονται τόσο πολύ αυτά τα δύο έργα. Παρ όλα αυτά, η σύγκρισή τους δε σταματάει στην πλοκή, αλλά και στα μηνύματα που περνούν από τα κείμενα αυτά στον αναγνώστη. Ένα από αυτά είναι το ότι δεν έχει σημασία ο προορισμός, αλλά το ταξίδι. Τα δύο μυθιστορήματα, περιγράφουν το ταξίδι του ήρωα τους, με προορισμό την κατανόηση της ύπαρξής του. Μοιάζουν με την ελληνική Οδύσσεια, μιας και δε δίνεται τόση βάση στο σημείο που ανακαλύπτουν το θησαυρό τους, αλλά στις καταστάσεις που περνούν και τους βοηθούν να διαμορφώσουν το χαρακτήρα τους. Επίσης, το κεντρικό νόημα του Μικρού Πρίγκιπα φαίνεται να υπάρχει και να παίζει καθοριστικό ρόλο και στον Αλχημιστή. «Την ουσία τα μάτια δεν τη βλέπουν» 41, λέει η αλεπού, την ίδια στιγμή που ο Σαντιάγο μαθαίνει να μιλάει τη «γλώσσα του κόσμου» 42. Πρόκειται για το ίδιο πράγμα, δοσμένο με διαφορετική αίσθηση. Από τη μία, με την όραση και από την άλλη, με την ομιλία. Το νόημα, όμως, δεν αλλάζει, καθώς οι δύο συγγραφείς παροτρύνουν έμμεσα το κοινό τους να εμβαθύνει και να βλέπει το ουσιαστικό νόημα των πραγμάτων που συμβαίνουν και υπάρχουν γύρω τους. 2.1.1.2 Ο Εε από τα άστρα, Μάνος Κοντολέων Ο Μάνος Κοντολέων στο νεανικό μυθιστόρημά του, «ο ΕΕ από τ άστρα», χρησιμοποιεί έναν μικρό εξωγήινο, τον ΕΕ, για να περάσει στο νεαρό αναγνωστικό κοινό του μηνύματα περιβαλλοντικής ηθικής. Το παρουσιαστικό του χαρακτήρα είναι σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό του Μικρού Πρίγκιπα. Οι δύο ήρωες προέρχονται από άλλον πλανήτη και όταν καταφτάνουν στη γη, δημιουργούν δεσμούς φιλίας. Ο Μ. Κοντολέων, προσδίδει ίδια χαρακτηριστικά στον ΕΕ, περιγράφοντάς τον ως «ένα μικρό ξανθόμαλλο παιδί, με δύο γκριζοπράσινα μάτια σαν μικρά κυπαρισσόμηλα» 43, τη στιγμή που ο Μικρός Πρίγκιπας απεικονίζεται από τον Antoine de Saint Exupery ως ένα μικρό παιδί με ξανθά μαλλιά. Η επιλογή αυτή της παρουσίασης των ηρώων ως όμορφα και μικρά παιδιά, προδιαθέτει τον αναγνώστη να τους συμπαθήσει και να τους εμπιστευτεί. Η εμπιστοσύνη αυτή μεταξύ πρωταγωνιστών και αναγνώστη, οδηγεί το δεύτερο σε μια διαδικασία αναζήτησης, διευκολύνοντας με αυτόν τον τρόπο τους συγγραφείς να περάσουν τα μηνύματά τους μέσα από το κείμενο. 41 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. Σ.σ. 76. 42 Coelho, P., (1988). Ο Αλχημιστής. Μετάφραση: Μαρία Φερρέιρα- Χιδίρογλου. Αθήνα: Λιβάνη. 43 Κοντολέων, Μ., (1981). Ο Εέ από τα άστρα. Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη. Σ.σ. 17. 20

Άλλη μία ομοιότητα των δύο ηρώων, είναι η απλότητα του χαρακτήρα τους και η ειλικρίνεια που τους διέπει. Τα δύο αυτά παιδιά δε φοβούνται να ρωτήσουν, διψούν για μάθηση και απαντούν με αφοπλιστική ειλικρίνεια και απλότητα στις ερωτήσεις που δέχονται. Επιπροσθέτως, δεν πρέπει να ξεχνάμε την εξωγήινη καταγωγή των δύο μικρών πρωταγωνιστών. Ο ΕΕ λέει στα παιδιά που γνωρίζει στη γη ότι το αστέρι που έχει για πατρίδα το λένε «Το Άστρο των Παιδιών» 44. Μόνο τα παιδιά το βλέπουν και μόνο τα παιδιά μπορούν να δουν και να μιλήσουν με αυτούς που ζουν πάνω του. Ο Μικρός Πρίγκιπας, από την άλλη, κατάγεται από τον πλανήτη Β 612, έναν πλανήτη με δύο κατοίκους, αυτόν και το λουλούδι του 45. Εκτός, όμως, από την ομοιότητα μεταξύ των πρωταγωνιστών, έχουμε ακόμα μία ομοιότητα ανάμεσα σε αυτά τα δύο λογοτεχνήματα: το χάσμα μεταξύ του κόσμου των ενηλίκων και του κόσμου των παιδιών. Στο μυθιστόρημα του Μ. Κοντολέων, ο ΕΕ δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός από τους μεγάλους, γεγονός το οποίο αποδεικνύει την αντίθεση μεταξύ των δύο ηλικιακών κόσμων. Στο Μικρό Πρίγκιπα, ο Antoine de Saint Exupery δίνει έμφαση σε αυτή την αντίθεση πριν αρχίσει καν το μυθιστόρημα, από την αφιέρωση («Στον Leon Werth, όταν ήταν ακόμα μικρό αγόρι» 46 ). Συνεχίζει, όμως, κατά τη διάρκεια της ιστορίας να διαφοροποιεί τα παιδιά από τους μεγάλους. Για παράδειγμα, στο πρώτο κεφάλαιο που μιλάει για το βόα που κατάπιε έναν ελέφαντα, λέει ξεκάθαρα «Οι μεγάλοι δεν καταλαβαίνουν ποτέ τίποτα από μόνοι τους, και είναι κουραστικό για τα παιδιά να τους εξηγούν ξανά και ξανά» 47. Τέλος, η αποχώρηση του ΕΕ από τη γη, με προορισμό των πλανήτη του είναι μία σκηνή σχεδόν πανομοιότυπη με την αντίστοιχη στο Μικρό Πρίγκιπα. Η σκηνή αυτή περιγράφεται ως εξής: «Αυτά τα λόγια είπε και άρχισε να μεταμορφώνεται στο μεγάλο πουλί με τα τεράστια φτερά, τα γαλάζια. Και μετά πέταξε μέσα στη νύχτα. Προς το αστέρι του. Ένα γαλάζιο πουλί να σκίζει μία κρύα, δεκεμβριάτικη νύχτα» 48. Στο Μικρό Πρίγκιπα ο ήρωας αφήνει τον πλανήτη του με τη βοήθεια ενός κοπαδιού από πουλιά: «Νομίζω πως για την απόδρασή του εκμεταλλεύτηκε την αποδημία κάποιων 44 Κοντολέων, Μ., (1981). Ο Εέ από τα άστρα. Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη. 45 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. 46 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. 47 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. Σ. σ. 14. 48 Κοντολέων, Μ., (1981). Ο Εέ από τα άστρα. Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη. Σ. σ. 146. 21

άγριων πουλιών» 49. Έχουμε, επίσης, και μία εικόνα του ήρωα, που αποθανατίζει τη στιγμή αυτή. Φαίνεται, λοιπόν, πως ακόμα και η εικονογράφηση του βιβλίου αυτού έχει επηρεάσει τον Μάνο Κοντολέων, δίνοντάς του ιδέες για να γράφει ένα οικολογικού περιεχομένου μυθιστόρημα. 2.1.1.3 Ο Μικρός Πρίγκιπας Επιστρέφει, Jean- Pierre Davidts Ο Μικρός Πρίγκιπας τελειώνει με την παράκληση του Antoine de Saint Exupery να του γράψει κάποιος αν τύχει και συναντήσει πουθενά το Μικρό Πρίγκιπα («Αν κάποιο παιδί, λοιπόν, σας πλησιάσει, αν γελάει, αν έχει χρυσαφένια μαλλιά, αν δεν απαντάει στις ερωτήσεις σας, θα καταλάβετε αμέσως ποιος είναι. Τότε κάντε μου σας παρακαλώ τη χάρη! Μη μ αφήσετε τόσο λυπημένο: Γράψτε μου γρήγορα πως ξαναγύρισε» 50 ). Μισό αιώνα αργότερα, τη θέση του λυτρωτή του συγγραφέα, θα πάρει ο Jean- Pierre Davidts, ο οποίος του στέλνει ένα γράμμα με τις νέες περιπέτειες του Μικρού Πρίγκιπα. Ακολουθεί το ίδιο μοτίβο πλοκής και σκιαγραφεί το μικρό ήρωα σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα του δημιουργού του. Ο Μικρός Πρίγκιπας αποφάσισε να ταξιδέψει για ακόμη μία φορά, έτσι ώστε να βρει έναν κυνηγό τίγρεων, μιας και στον πλανήτη του κατοικεί μια τίγρης, που ξέφυγε από το τσίρκο. Συναντά τον αφηγητή, ο οποίος βρίσκεται μόνος του σε ένα νησί, καθώς το πλοίο, με το οποίο ταξίδευε, ναυάγησε. Αυτή τη φορά, ο ήρωας, στους πρώτο πλανήτες που επισκέπτεται, συναντιέται με έναν οικολόγο, ένα διαφημιστή, ένα στατιστικολόγο και ένα διαχειριστή. Ο Davidts χρησιμοποιεί τις φιγούρες αυτές με τον ίδιο τρόπο που τις χρησιμοποίησε και ο Exupery. Θέλει να τονίσει τις άσκοπες ασχολίες των ενηλίκων, οι οποίες καταλαμβάνουν όλο το χρόνο τους, χωρίς να τους αφήνουν να δουν την ουσία της ζωής. Στη συνέχεια, ο συγγραφέας, κάνει λόγο για έναν πλανήτη, του οποίου οι κάτοικοι ήταν χωρισμένοι στα δύο. Οι δύο φυλές αυτές ήταν οι Πράσινοι και οι Κόκκινοι και μεταξύ τους επικρατούσε μία παράλογη έχθρα. Μπορούμε να καταλάβουμε, λοιπόν, ξεκάθαρα, το μήνυμα που προσπαθεί να μεταδώσει ο συγγραφέας, προσπαθώντας να κοροϊδέψει τη σύγχρονη μάστιγα της κοινωνίας μας, το ρατσισμό. 49 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. Σ.σ. 38. 50 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. Σ.σ. 99. 22

Στο Μικρό Πρίγκιπα, ο ήρωας αναπτύσσει δεσμό φιλίας με μια αλεπού της ερήμου. Ο Jean- Pierre Davidts, στη θέση της αλεπούς, βάζει ένα μικρό κοριτσάκι, που κατοικεί σε έναν πλανήτη καταπράσινο, γεμάτο λουλούδια. Για ακόμα μία φορά, ο πρωταγωνιστής δυσκολεύτηκε να αποχωριστεί τη φίλη του, αλλά δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς, όντας γεμάτος νοσταλγία για το λουλούδι του («Εσύ, όμως δε χρειάζεσαι κάποιον για να σε προστατέψει. Το τριαντάφυλλό μου χρειάζεται. Εγώ είμαι υπεύθυνος γι αυτό». 51 ). Στο σημείο αυτό, παρατηρούμε ότι επαναλαμβάνεται η συμβουλή της αλεπούς («Θα είσαι υπεύθυνος για πάντα για ό, τι έχεις εξημερώσει. Είσαι υπεύθυνος για το τριαντάφυλλό σου». 52 ), από το αντίστοιχο κεφάλαιο του έργου του Exupery. Μία ακόμη σημαντική συνάντηση του Μικρού Πρίγκιπα, ήταν αυτή με τα ζώα της ζούγκλας. Ο Davidts χρησιμοποιεί το φίδι, όπως είχε κάνει πολλά χρόνια νωρίτερα και ο Exupery. Αυτή τη φορά, όμως, το φίδι δεν είναι σύμβολο θανάτου. Αποκτά τις ιδιότητες που είχαν τα πρώτα σχεδιάσματα του Antoine de Saint Exupery. Ο Jean- Pierre Davidts αποφάσισε να τους δώσει ζωή, παρουσιάζοντάς μας το βόα, ο οποίος «έμοιαζε με καπέλο» 53. Τη συνάντησή του αυτή, ακολούθησε η συνάντηση με το βασιλιά της ζούγκλας, το λιοντάρι. Αυτή η συνάντηση θέτει στο προσκήνιο ένα μήνυμα οικολογικής φύσης, επίκαιρο όσο ποτέ («Οι άνθρωποι ισχυρίζονται πως μας προστατεύουν, και πως το κάνουν για το καλό μας» 54 ). Οι ομοιότητες, όμως, των δύο έργων δε σταματούν εδώ. Τη στιγμή που ο συγγραφέας- αφηγητής ναυαγεί σε ένα νησί, θυμόμαστε τη βλάβη του αεροσκάφους του Antoine de Saint Exupery και τη συντριβή του στην έρημο. Αλλάζει μόνο το μέσο μεταφοράς και η περιοχή. Το αποτέλεσμα, παρ όλα αυτά, είναι το ίδιο: η συνάντηση των αφηγητών με το Μικρό Πρίγκιπα, σε ώρα έκτακτης ανάγκης. 51 Davidts, J., P., (2009). Ο Μικρός Πρίγκιπας επιστρέφει. Αθήνα: Γνώση. Σ.σ 74. 52 de Saint Exupery, A., (2010). Ο Μικρός Πρίγκιπας. Μετάφραση: Μελίνα Καρακώστα. Αθήνα: Πατάκης. Σ. σ. 76. 53 Davidts, J., P., (2009). Ο Μικρός Πρίγκιπας επιστρέφει. Αθήνα: Γνώση. Σ. σ. 79 54 Davidts, J., P., (2009). Ο Μικρός Πρίγκιπας επιστρέφει. Αθήνα: Γνώση. Σ.σ. 81. 23