ΚΑΥΣΑΛΓΙΑ, ΣΙΑΛΟΡΡΟΙΑ ΚΑΚΟΣΜΙΑ, ΔΥΣΓΕΥΣΙΑ. Πιπέρη Ευαγγελία Λέκτορας Στοματολογίας Οδοντιατρική Σχολή ΕΚΠΑ
ΚΑΥΣΑΛΓΙΑ ΣΤΟΜΑΤΟΣ 1986, International Αssociation for the Study of Pain (IASP) Burning mouth syndrome (BMS) Stomatopyrosis; Stomatodynia Glossopyrosis; Glossodynia Oral Dysesthesia
ΚΑΥΣΑΛΓΙΑ ΣΤΟΜΑΤΟΣ Χρόνια επώδυνη υποκειμενική αίσθηση που συνήθως περιγράφεται ως «καύσος», χωρίς εμφανή κλινικά παθολογικά ευρήματα Μπορεί να αφορά όλο το βλεννογόνο ή τμήματά του Συχνότερη εντόπιση στη γλώσσα (glossopyrosis) Πόνος βλεννογόνου (stomatodynia, glossodynia) Προσβολή ουροποιογεννητικού συστήματος (vulvodynia) και γαστρεντερικού βλεννογόνου
ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΥΣΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΜΑΤΟΣ 0,7-15% ενηλίκων Γ > 30 έτη, Α > 40 έτη Γ:A, 2:1 έως 16:1 18-33% γυναικών στην εμμηνόπαυση, 3-12 έτη μετά Αύξηση επιπολασμού με αύξηση ηλικίας
ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΥΣΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΜΑΤΟΣ Ιδιοπαθές ή πρωτοπαθές άγνωστης αιτιολογίας Νευροπαθητικός πόνος, στον οποίο εμπλέκονται το περιφερικό και/ή το κεντρικό νευρικό σύστημα Δευτεροπαθές τοπικά, συστηματικά ή ψυχογενή αίτια
ΑΙΤΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΟΥΣ ΚΑΥΣΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΤΟΠΙΚΑ Ξηροστομία, Στοματική αναπνοή, Κακή εφαρμογή προσθετικών αποκαταστάσεων, Γαλβανισμός, Αλλεργία, Χρόνιο μηχανικό τραύμα Καντιντίαση, Διαταραχές ΚΓΔ, Παραλειτουργικές έξεις ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΑ ΨΥΧΟΓΕΝΗ Μεταβολικές διαταραχές (ΣΔ, εμμηνόπαυση) Στερητικές καταστάσεις (έλλειψη Fe, Zn, αναιμία ) Υποβιταμινώσεις (έλλειψη Β1, Β2, Β12, φυλλικού οξέος) σ. Sjӧgren, Χρόνια γαστρίτιδα, ΓΟΠ Φάρμακα (αναστολείς αντλίας πρωτονίων) Άγχος, Κατάθλιψη Έμμονες ιδέες (π.χ. καρκινοφοβία)
ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΚΑΥΣΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΜΑΤΟΣ Συχνά αιφνίδια έναρξη Συνήθως 2 πρόσθια τριτημόρια γλώσσας (κορυφή, πλάγια χείλη) Πρόσθια σκληρή υπερώα, χείλη Αύξηση ενόχλησης με την πάροδο της ημέρας Διαλείπον συναίσθημα, υφέσεις εξάρσεις Ανακούφιση με τη λήψη τροφής ή υγρών Συχνά συνοδεύεται από άγχος, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα
ΚΥΡΙΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΥΣΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΠΟΝΟΣ ΞΗΡΟΣΤΟΜΙΑ ΔΥΣΓΕΥΣΙΑ ΣΥΝΟΔΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΥΠΟΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΣ Καύσος Αιμωδία Νυγμός Αίσθημα τάσης των ιστών Κνησμός Πικρή, αλμυρή, μεταλλική γεύση Κεφαλαλγία Αίσθημα δίψας Πόνος στην ΚΓΔ
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΥΣΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΙΔΙΟΠΑΘΗΣ: Αμφοτερόπλευρος συνεχής πόνος, διάρκειας τουλάχιστον 4-6 μηνών Συνεχής κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν επηρεάζει τον ύπνο Υγιής κλινικά βλεννογόνος Συνύπαρξη ξηροστομίας/δυσγευσίας Απουσία τοπικών ή συστηματικών αιτίων ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΗΣ : εντοπισμός υποκείμενου τοπικού, συστηματικού ή ψυχογενούς αιτίου
ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΥΣΑΛΓΙΑΣ ΣΤΟΜΑΤΟΣ Ιδιοπαθής: Καθησυχασμός ασθενούς, ενημέρωση Τοπικά φάρμακα: κλοναζεπάμη, αναλγητικά Συστηματικά φάρμακα: σύμπλεγμα βιταμινών Β, Α-λιποϊκό οξύ (ALA), καψαϊκίνη, SSRI s Ψυχαναλυτική θεραπεία Δευτεροπαθής: αντιμετώπιση υποκείμενου αιτίου
ΣΙΑΛΟΡΡΟΙΑ - ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΣΙΑΛΟΥ Σιαλόρροια (sialorrhoea, hypersalivation, ptyalism): εξεσημασμένη παραγωγή σιάλου Ακράτεια σιάλου (salivary incontinence, drooling): ακούσια διαρροή σιάλου εκτός της στοματικής κοιλότητας που μπορεί να οφείλεται : είτε σε σιαλόρροια ή συνηθέστερα σε έκπτωση της λειτουργίας της κατάποσης
Φάρμακα Νευρολογικές νόσοι ΑΙΤΙΑ ΣΙΑΛΟΡΡΟΙΑΣ Νόσοι βλεννογόνου στόματος (λοιμώξεις, ελκώσεις, τραύμα) Ο/Ο με κακή εφαρμογή Στοματοφαρυγγικές λοιμώξεις Ρινική απόφραξη Εκκριτικός κύκλος εμμήνου ρύσεως Εγκυμοσύνη Γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΙΑΛΟΡΡΟΙΑΣ ΑΝΤΙΨΥΧΩΣΙΚΑ ΧΟΛΗΝΕΡΓΙΚΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ (άνοια, ν. Αlzheimer, Myasthenia gravis) ΒΑΡΕΑ ΜΕΤΑΛΛΑ ΜΗ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΟΙ ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΧΟΛΗΝΕΣΤΕΡΑΣΗΣ ΑΛΛΑ κλοναζεπάμη, ρισπεριδόνη, χλωροπρομαζίνη, αλλοπεριδόλη, τακρίνη, ριβαστιγμίνη, νεοστιγμίνη Αντιμόνιο, αρσενικό, θάλιο, υδράργυρος, χαλκός φυτοφάρμακα αμιοδαρόνη, βουσπιρόνη, γουανεθιδίνη, διγοξίνη, ιωδίδιο, θεοφυλίνη
ΑΚΡΑΤΕΙΑ ΣΙΑΛΟΥ Φυσιολογικό φαινόμενο στα υγιή νεογνά, λόγω της ανεπαρκούς ανάπτυξης του μηχανισμού της κατάποσης Συνήθως υποστρέφει έως τους 18 μήνες > 4 έτη μη φυσιολογική
ΑΝΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Μακρογλωσσία Ορθοδοντικά προβλήματα Χειρουργικά ελλείμματα Αγκύλωση ΚΓΔ ΑΙΤΙΑ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΣΙΑΛΟΥ κεφαλής- τραχήλου ν. Parkinson s ΝΕΥΡΟΜΫΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Εγκεφαλική παράλυση Νοητική υστέρηση Σύνδρομα: Down, Moebius κ.α. Νόσος Wilson
ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ-ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΣΙΑΛΟΥ Ερύθημα, απολέπιση Δευτεροπαθείς λοιμώξεις δέρματος περιστοματικής περιοχής Συνεχής διαβροχή των ρούχων Δυσαρθρία, χαλίτωση, δυσκαταποσία Αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης πνευμονίας από εισρόφηση Κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις Αίσθημα απόρριψης και κοινωνική απομόνωση
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΣΙΑΛΟΥ ΚΑΤΑ THOMAS-STONELL KAI GREENBERG. 1 Ποτέ. ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΑ 2 Ήπια. Διαβροχή μόνο των χειλέων. 3 Μέτρια. Διαβροχή των χειλέων και του πώγωνα 4 Σοβαρή. Διαβροχή ρουχισμού. 5 Άφθονη. Βρεγμένα ρούχα, χέρια, αντικείμενα. 1 Ποτέ. 2 Σποραδικά 3 Συχνά 4 Συνεχώς ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΚΡΑΤΕΙΑΣ ΣΙΑΛΟΥ Κινησιοθεραπεία (oral motor training) Τροποποίηση συμπεριφοράς (συμπεριφορική θεραπεία) Χορήγηση φαρμάκων Ακτινοβόληση σιαλογόνων αδένων Χειρουργική θεραπεία: o μείωση παραγόμενου σιάλου (χειρουργική εξαίρεση σιαλ. αδένων, απολίνωση εκφορητικών αδένων, εκτομή χορδής του τυμπάνου), o ανακατεύθυνση ροής σιάλου με χειρουργική μετάθεση των εκφορητικών πόρων (duct re-routing), o συνδυασμός των παραπάνω
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΦΑΡΜΑΚΟΕΠΑΓΩΜΕΝΗΣ ΣΙΑΛΟΡΡΟΙΑΣ Φαρμακευτική 1. Μείωση χοληνεργικού τόνου - συστηματική χορήγηση ατροπίνης per os - τοπική εφαρμογή ipratropium spray ή οφθαλμικών σταγόνων ατροπίνης υπογλώσσια 2. Αύξηση αδρενεργικού τόνου - α 2 αδρενεργικοί αγωνιστές per os - επίθεμα σκοπολαμίνης 3. Έγχυση Βοτουλινικής τοξίνης Α στις παρωτίδες
ΚΑΚΟΣΜΙΑ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ή ΧΑΛΙΤΩΣΗ (Oral malodour-halitosis) «Οποιαδήποτε δυσάρεστη οσμή της αναπνοής» Προσβάλλει περίπου 25% του πληθυσμού 3 η αιτία επίσκεψης στον οδοντίατρο μετά την τερηδόνα και τις νόσους του περιοδοντίου Α > Γ, 3:1 3 φορές πιο συχνή > 20 ετών Επηρεάζει τις διαπροσωπικές κοινωνικές σχέσεις Μπορεί να αποτελεί ένδειξη υποκείμενης νόσου
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΚΑΚΟΣΜΙΑΣ ΧΑΛΙΤΩΣΗ ΨΕΥΔΟΧΑΛΙΤΩΣΗ ΑΛΗΘΗΣ ΧΑΛΙΤΩΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΧΑΛΙΤΩΣΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΧΑΛΙΤΩΣΗ 1. ΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ 2. ΕΞΩΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Εφήμερη ΑΛΗΘΗΣ ΧΑΛΙΤΩΣΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΚΟΣΜΙΑ 1. Πρωϊνή αναπνοή (μείωση ροής σιάλου κατά τις νυχτερινές ώρες) 2. Έμμηνος ρύση 3. Πείνα Υποστρέφει με τη στοματική υγιεινή και τη λήψη τροφής 4. Υπερβολικό κάπνισμα, αλκοόλ 5. Διατροφικές συνήθειες (λήψη οσμηγόνων τροφών) Αποφυγή συνηθειών
ΚΑΚΟΣΜΙΑ ΑΠΟ ΕΝΔΟΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ (Foetor oris) 85% των περιπτώσεων Βακτηριακή δραστηριότητα (αναερόβια Gram-): VC s o o o o Οσμηγόνες πτητικές θειούχες χημικές ενώσεις (VSC s): π.χ. H 2 S, CH 3 SH Βραχείες αλύσους λιπαρών οξέων Πολυαμίνες Ινδόλες
ΚΑΚΟΣΜΙΑ ΑΠΟ ΕΝΔΟΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ (Foetor oris) Κυρίως ραχιαία επιφάνεια της γλώσσας και Νόσοι βλεννογόνου /οδοντικής αιτιολογίας που προδιαθέτουν στη συγκέντρωση τροφών και μικροβιακής πλάκας και την ανάπτυξη αναεόβιων βακτηριακών οικοσυστημάτων o κακή στοματική υγιεινή o περιοδοντίτιδα o ξηροστομία o προσθετικές εργασίες
ΚΥΡΙΑ ΕΝΔΟΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΚΟΣΜΙΑΣ Βιοϋμένιο (επίχρισμα) γλώσσας Οδοντική μικροβιακή πλάκα Προσθετικές εργασίες Κακή στοματική υγιεινή, μαλακή διαίτα, κάπνισμα Ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα, ελκονεκρωτική ουλίτιδα, περιστεφανίτιδα, απόστημα Πτωχή υγιεινή, καντιντίαση Οδοντικά προβλήματα Ελκώσεις Ξηροστομία Βλάβες οστών Τερηδόνες, συσσώρευση τροφών, απόστημα Τοπικά και συστηματικά αίτια Φάρμακα, σύνδρομο Sjögren Ξηρό φατνίο, οστεομυελίτιδα, οστεονέκρωση
ΚΑΚΟΣΜΙΑ ΑΠΟ ΕΞΩΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ (Foetor ex oris) 15% των περιπτώσεων ΕΞΩΣΤΟΜΑΤΙΚΑ ΑΙΤΙΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΚΟΣΜΙΑΣ Αναπνευστικά νοσήματα (10%) Γαστρεντερικές διαταραχές Μεταβολικές διαταραχές Φάρμακα Ψυχογενή αίτια Αμυγδαλόλιθοι, ιγμορείτιδα, νεοπλάσματα και λοιμώξεις πνευμόνων, σχιστίες Hp- γαστρίτιδα, κιρσοί Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση Σακχ. Διαβήτης, νεφρική / ηπατική ανεπάρκεια, ΤΜΤ Αμφεταμίνες, χημειοθεραπεία, διφωσφονικά Κατάθλιψη, υποχονδρίαση, ΙΨΔ
ΨΕΥΔΟΧΑΛΙΤΩΣΗ-ΧΑΛΙΤΟΦΟΒΙΑ Απουσία αντικειμενικών ευρημάτων κακοσμίας ΨΕΥΔΟΧΑΛΙΤΩΣΗ: ο ασθενής αποδέχεται την απουσία κακοσμίας. ΧΑΛΙΤΟΦΟΒΙΑ: ο ασθενής δεν αποδέχεται την απουσία κακοσμίας (μονοσυμπτωματική υποχονδρίαση). Olfactory reference syndrome (ORS): σωματοδυσμορφική διαταραχή
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Αντικειμενικές μέθοδοι (π.χ. αέρια χρωματογραφία) Υποκειμενική (Οργανοληπτική) μέθοδος ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ ΟΡΓΑΝΟΛΗΠΤΙΚΗΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ (Rosenberg & McCulloch scale) 0 Απουσία κακοσμίας 1 Αμυδρή κακοσμία 2 Ήπια κακοσμία 3 Μέτρια κακοσμία 4 Έντονη κακοσμία 5 Πολύ έντονη κακοσμία
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΚΟΣΜΙΑΣ Μείωση του μικροβιακού φορτίου του στόματος Σχολαστική στοματική υγιεινή o Συστηματικό βούρτσισμα και καθαρισμός της ράχης της γλώσσας με ειδικά ξέστρα (tongue cleaner) Εξάλειψη όλων των τοπικών αιτιολογικών παραγόντων o Θεραπεία των νοσημάτων των ούλων o Αποκατάσταση οδοντικών προβλημάτων
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΚΟΣΜΙΑΣ Τοπική εφαρμογή σκευασμάτων: o που απελευθερώνουν οξυγόνο και περιορίζουν τον αριθμό των gram- μικροβίων o Chlorexidine, 0,12% Συστηματική χορήγηση αντιβιοτικών που δρούν στα gram- βακτήρια Παραπομπή σε ειδικό σε υποψία συστηματικής νόσου
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΓΕΥΣΗΣ Η γεύση και η όσφρηση ανήκουν στις χημικές αισθήσεις, οι οποίες ανιχνεύουν χημειοαισθητήριες πληροφορίες από το περιβάλλον και τις κωδικοποιούν σε νευρικά μηνύματα Επιλογή τροφής θρέψη - μεταβολισμός Συμβολή στη φυσιολογική πέψη Προειδοποίηση έναντι επικίνδυνων περιβαλλοντικών παραγόντων
ΓΕΥΣΤΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ-ΝΕΥΡΩΣΗ ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΥΚΕΣ ΕΝΤΟΠΙΣΗ: θηλές γλώσσας, μαλακή υπερώα, σταφυλή, επιγλωττίδα, λάρυγγας, φάρυγγας, άνω τριτημόριο οισοφάγου. Χορδή του τυμπάνου: πρόσθια 2/3 γλώσσας, μαλθακή υπερώα Γλωσσοφαρυγγικό ν. : οπίσθιο 1/3 γλώσσας (περικεχαρακωμένες και φυλλοειδείς θηλές) Πνευμονογαστρικό ν. : γευστικές θηλές σταφυλής, επιγλωττίδας, λάρυγγα, φάρυγγα Τρίδυμο ν. : αίσθηση θερμοκρασίας, σύστασης και καυστικότητας των τροφών
ΘΗΛΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Φυλλοειδείς θηλές Περικεχαρακωμένες θηλές Μυκητοειδείς θηλές
ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΕΣ Κύριες γεύσεις αλμυρό γλυκό ξινό πικρό o Δευτερεύουσες γεύσεις umami (MSG) λιπαρά προιόντα φλεγμονής? φάρμακα?
ΠΑΘΟΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΓΕΥΣΗΣ 1. Διαταραχές κατά τη μεταφορά και αλληλεπίδραση των ερεθισμάτων με τους γευστικούς υποδοχείς (π.χ. ξηροστομία, κακή στοματική υγιεινή) 2. Διαταραχές του περιφερικού συστήματος των γευστικών υποδοχέων ( π.χ. απευθείας βλάβη σε θερμικό έγκαυμα, διαταραχή του ρυθμού αναγέννησης σε υποσιτισμό, ακτινοβολία) 3. Διαταραχή περιφερικών ή κεντρικών νεύρων (π.χ. όγκοι, τραύμα κ.α.)
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΗΣ ΓΕΥΣΗΣ ΑΓΕΥΣΙΑ ΥΠΟΓΕΥΣΙΑ ΔΥΣΓΕΥΣΙΑ (ΠΑΡΑΓΕΥΣΙΑ) ΥΠΕΡΓΕΥΣΙΑ ΓΕΥΣΤΙΚΗ ΑΓΝΩΣΙΑ πλήρης απουσία γεύσης μειωμένη γευστική οξύτητα αλλοίωση γεύσης παρουσία ή όχι εξωγενών γευστικών ερεθισμάτων αυξημένη γευστική οξύτητα αδυναμία ταυτοποίησης των γευστικών ερεθισμάτων γενικευμένη ή εντοπισμένη πλήρης ή μερική παροδική ή μόνιμη
ΑΙΤΙΑ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΓΕΥΣΗΣ Λοιμώξεις ανώτερου αναπνευστικού συστήματος Φάρμακα Ηλικία Νοσήματα στοματικής κοιλότητας Χειρουργικές επεμβάσεις (π.χ. εξαγωγή σωφρονιστήρα) Συστηματικά νοσήματα Ακτινοβολία κεφαλής-τραχήλου Έκθεση σε τοξικές ουσίες (π.χ. χρώμιο, αμμωνία, μόλυβδος, φορμαλδεϋδη, βενζόλιο, εντομοκτόνα κ.α.) Ιδιοπαθή
ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Άνοια Μείζον κατάθλιψη, νευρογενής ανορεξία, ημικρανία Νεοπλάσματα Τραύμα βάσης κρανίου Χειρουργικές επεμβάσεις (π.χ. εξαγωγή σωφρονιστήρα) Παράλυση προσωπικού ν.
ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ Υποθυρεοειδισμός Σύνδρομο Cushing Φλοιεπινεφριδιακή ανεπάρκεια Σακχ. Διαβήτης (νευροπάθεια, ξηροστομία)
ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ Σιδηροπενική αναιμία Αβιταμινώσεις (B12, B3) Έλλειψη ιχνοστοιχείων (Zn, Cu) ατροφία γευστικών κυττάρων
ΞΗΡΟΣΤΟΜΙΑ 1. Διαλυτικό μέσο ΣΙΑΛΟΣ 2. Μεταφορά γευστικών ερεθισμάτων 3. Προστασία γευστικών καλύκων 4. Προσαρμογή συγκέντρωσης χημικών μορίων ΞΗΡΟΣΤΟΜΙΑ Φάρμακα (π.χ. διουρητικά) Σύνδρομο Sjögren Σακχ. Διαβήτης Ακτινοβολία κεφαλής-τραχήλου
ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΕΦΑΛΗΣ -ΤΡΑΧΗΛΟΥ Ξηροστομία Διαταραχές στη σύνθεση του σιάλου Μείωση ρυθμού ανανέωσης κυττάρων 1. ατροφία γευστικών κυττάρων-υποδοχέων και 2. αύξηση της αντίληψης της καυστικότητας των τροφών
ΦΑΡΜΑΚΑ > 200 φάρμακα εμφανίζουν ως παρενέργεια διαταραχή της γεύσης per os, ενέσιμα ή τοπική εφαρμογή ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ 1. Μείωση ρυθμού ανανέωσης γευστικών κυττάρων (π.χ. αντινεοπλασματικά) 2. Βλάβη νεύρων 3. Ξηροστομία (π.χ. διουρητικά) 4. Έκκριση μεταβολιτών στο σίαλο δυσάρεστη γεύση (δευτερεύουσα?) π.χ. θειούχες ρίζες
ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΓΕΥΣΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΑΡΜΑΚΟ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ Αντιυπερτασικά Αντιβακτηριακά καπτοπρίλη, διλτιαζέμη, αμιλορίδη μετρονιδαζόλη, τετρακυκλίνη υπογευσία, μεταλλική γεύση μεταλλική γεύση Αντιφλεγμονώδη ακετυλοσαλικυλικό οξύ υπογευσία, δυσγευσία Τοπικά αναισθητικά λιδοκαίνη, βενζοκαίνη αγευσία, δυσγευσία Αντιμυκητιασικά αμφοτερικίνη Β δυσγευσία Ανοσοκατασταλτικά/ αντινεοπλασματικά μεθοτρεξάτη, αζαθειοπρίνη μεταλλική γεύση, γλυκού Προϊόντα στοματικής υγιεινής χλωρεξιδίνη, εξετιδίνη απώλεια αίσθησης γλυκού, αλμυρού
ΗΛΙΚΙΑ Μείωση αριθμού γευστικών θηλών και γευστικών καλύκων ανά θηλή Αύξηση ουδού γευστικών ερεθισμάτων Ολικές οδοντοστοιχίες Φάρμακα Συστηματικά νοσήματα ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΓΕΥΣΗΣ (ΠΡΕΣΒΥΓΕΥΣΙΑ)
ΚΑΚΗ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ Αποκλεισμός γευστικού πόρου από βακτήρια, υπολείμματα τροφών κ.α. αδυναμία πρόσβασης γευστικών ερεθισμάτων
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΑΡΟΥΣΑ ΝΟΣΟΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ - πότε? - διαλείπουσα απώλεια? - βαθμιαία ή αιφνίδια? ΕΝΤΟΠΙΣΗ ΠΟΡΕΙΑ ΝΟΣΟΥ - έναρξη - επιδείνωση συμπτωμάτων - βελτίωση ΑΤΟΜΙΚΟ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΟ o πρόσφατο τραύμα, o χειρουργική επέμβαση, o λοίμωξη αναπνευστικού o χρόνια τοπικά νοσήματα o λήψη φαρμάκων o συστηματικά νοσήματα ΣΥΝΟΔΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Φλεγμονή (π.χ. περιστεφανίτιδα) Λοίμωξη (π.χ. ερπητική) Προκαρκινικές βλάβες (λευκοπλακία) Νεόπλασμα Έγκαυμα Παράλυση προσωπικού νεύρου Ξηρότητα βλεννογόνων Λεία ατροφική γλώσσα Στοματική υγιεινή
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ (α/α, CT, MRI) (κάταγμα, νεόπλασμα) ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Ht, Hb, Fe, B12, Β3 σάκχαρο ορού, HbA1c, WBC s, TKE, γgt, ALP, ουρία, κρεατινίνη ΟΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΕΥΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ anti-ro, anti-la, T3, T4, TSH Ηλεκτρογευσιμετρία, Μέτρηση ουδού γεύσεων, Σωματοαισθητήριος έλεγχος
ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΕΥΣΤΙΚΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΥΡΩΝ (Spatial taste test) Γλυκό (ζάχαρη), Αλμυρό (αλάτι), Ξινό (λεμόνι), Πικρό (καφές)
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Τροποποίηση στην παρασκευή και παρουσία των τροφών (βελτίωση αρώματος, χρώματος τροφής) Αργή μάσηση Εναλλαγή τροφών κατά τη διάρκεια του γεύματος Χορήγηση σκευασμάτων ψευδαργύρου
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΓΕΥΣΗΣ Επιδείνωση νοσημάτων (π.χ. υπέρταση, σακχ. διαβήτης) Απώλεια βάρους Διατροφικές διαταραχές Πτώση άμυνας οργανισμού Διαταραχές πέψης Δηλητηρίαση από αλλοιωμένη τροφή Επαγγελματικές επιπτώσεις Ανορεξία, stress, κατάθλιψη ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΖΩΗΣ