ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Εργασία ΤΑ ΕΣΟΔΑ ΚΑΙ ΤΑ ΕΞΟΔΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΕΤΗ 2010, 2011,2012. GRADUATED ASSIGNMENT THE REVENUES AND EXPENDITURESOF THE MUNICIPALITY OF PIRAEUS OVER THE PERIOD TIME OF THREE YEARS 2010, 2011, 2012. ΦΟΙΤΗΤΡΙΕΣ: ΜΑΝΙΑΤΗ ΑΜΑΛΙΑ: 14470 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΓΚΟΥΜΑΣ ΣΠΥΡΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΙΡΗΝΗ: 13214
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η φοιτήτριες αυτής της εργασίας νιώθουν την ανάγκη να ευχαριστήσουν τους παρακάτω ανθρώπους για την πολύτιμη βοήθεια και συμπαράσταση που τις πρόσφεραν: Τους γονείς μας, τους συζύγους και τα παιδιά μας που μας στήριξαν ηθικά και μας παρότρυναν να φέρουμε εις πέρας την προσπάθειά μας, τόσο κατά την διάρκεια της φοίτησης μας, όσο και κατά την διεκπεραίωση αυτής της εργασίας. Τον καθηγητή μας κο Γκούμα Σπυρίδωνα για την πολύτιμη βοήθεια, επισήμανση και καθοδήγησή του. 1
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα εργασία στοχεύει στη παρουσίαση των Εσόδων Εξόδων του Δήμου Πειραιά καθώς και πως αυξομειώθηκαν κατά την διάρκεια τριών ετών 2010, 2011 και 2012. Θα εξετάσουμε μερικές από τις βασικότερες διακρίσεις των Εσόδων-Εξόδων που διαχειρίζεται ο Δήμος Πειραιά αλλά και αναλυτική και συγκεντρωτική παρουσίαση τους. Γίνεται αναλυτική παρουσίαση σε πίνακες και γραφήματα όπου αναγράφονται και απεικονίζονται αντίστοιχα τα μεγαλύτερα ποσοστά των Εσόδων-Εξόδων του Δήμου, καθώς και συγκεντρωτικούς πίνακες και γραφήματα όπου αναγράφονται τα μεγαλύτερα ποσοστά και των δύο, διαχρονικά και για τα τρία έτη, και διεξάγεται σύγκριση μεταξύ τους. Τέλος, θα θέλαμε να συμπληρώσουμε ότι όπου κρίθηκε σκόπιμο συμπεριλήφθηκαν ορισμένες λεπτομέρειες. Για να δοθεί μια πληρέστερη εικόνα κάποιου θέματος, οι γενικότητες συμπληρώθηκαν, έτσι ώστε να επιτευχθεί σωστότερα η εργασία αυτή. INTRODUCTION This project aims at presenting the Revenues and Expenses of the Municipality of Piraeus but also and how they fluctuated during the years 2010, 2011 and 2012. We will examine some of the essential distinctions of income and expenditure managed by the Municipality of Piraeus as well as a detailed and an aggregated presentation of them. Here is a comprehensive description in tables and charts indicating and representing respectively the highest rates of the Revenues and Expenditure of the Municipality, together with total tables and graphs where the comparison of their higher rates is done over the period of time and for three years. Finally we would like to add that, where appropriate, some details were included. In order a more complete picture of an issue to be given, the generalities were completed, so as to this task to be achieved more accurately. 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 1.2 Ιστορική Αναδρομή... 3 1.3 Καλλικράτης... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Τα έσοδα των Δήμων 2.1 Η έννοια των εσόδων στη λογιστική... 5 2.2 Βασικές διακρίσεις των εσόδων. 2.2.1 Διάκριση των εσόδων. 2.3 Λογιστκή λειτουργία εσόδων... 2.4 Διαδικασίες λογιστικοποίησης των εσόδων....6 2.5 Τα κυριότερα έσοδα του Δήμου...7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΣΟΔΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ 3.1 Έσοδα νεκροταφείων..... 7 3.2 Κεντρικοί αυτοτελείς πόροι της Αυτοδιοίκησης......8 3.3 Τέλος διαμονής παρεπιδημούντων....9 3.4 Τέλος επί των ακαθάριστων εσόδων των λογαριασμών κέντρων εστιατορίων κ.λπ....10 3.5 Πρόστιμα του Κ.Ο.Κ... 11 3.6 Ανταποδοτικά τέλη.. 3.6.1 Φόροι, τέλη, δικαιώματα, εισφορές.. 3
3.6.2 Επιχορηγήσεις 3.6.3 Τέλος καθαριότητας και φωτισμού.. 3.6.4 Επιβολή του τέλους 3.6.5 Φόρος ηλεκτροδοτούμενων χώρων. 3.6.6 Τέλος ακίνητης περιουσίας 3.6.7 Απαλλαγές από τον Τ.Α.Π. 3.6.8 Τέλη διαφήμισης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Γραφήματα και πίνακες με ποσοστά των μεγαλύτερων Εσόδων του Δήμου.. 14 4.1 Αναλυτική σύγκριση των μεγαλύτερων εσόδων με πίνακες 4.1.1 Γραφήματα των αναλυτικών εσόδων.. 4.2 Συγκεντρωτική σύγκριση των εσόδων με πίνακες 4.2.1 Γραφήματα των συγκεντρωτικών εσόδων.. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΞΟΔΑ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ 5.1 Η έννοια των εξόδων στη λογιστική 5.1.1 Η έννοια των εξόδων στο Δημόσιο.. 5.2 Διάκριση των εξόδων των Δήμων.. 5.3 Λογιστική λειτουργία λογαριασμών εξόδων. 5.4 Διαδικασίες λογιστικοποίησης εξόδων.. 5.5 Τα κυριότερα έξοδα.. 4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΕΞΟΔΩΝ 6.1 Χρεολύσια και τόκοι δανείων εσωτερικού. 6.2 Ενίσχυση ατόμων με ανάγκες βαριάς αναπηρίας 6.3 Δημοτική αστυνομία. 6.3.1 Αρμοδιότητες δημοτικής αστυνομίας.. 6.3.2 Κατάργηση δημοτικής αστυνομίας.. 6.4 Απόδοση σε παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς. 6.5 Συντήρηση λογισμικού. 6.6 Ασκούμενοι σπουδαστές ΤΕΙ.. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Γραφήματα και πίνακες με ποσοστά των μεγαλύτερων Εξόδων του Δήμου.... 7.1 Συγκεντρωτική σύγκριση των εξόδων με πίνακες 7.1.1 Γραφήματα των συγκεντρωτικών εξόδων.. 7.2 Αναλυτική σύγκριση των μεγαλύτερων εξόδων με πίνακες 7.2.1 Γραφήματα των αναλυτικών εξόδων.. Συμπεράσματα....15 Βιβλιογραφία....16 5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ. 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται σημαντικές μεταβολές στην οικονομική διοίκηση και διαχείριση των Δήμων. Με το ΠΔ 315/1999 καθιερώθηκε η εφαρμογή της διπλογραφικής λογιστικής μεθόδου στους Ο.Τ.Α. α βαθμού, με την ΚΥΑ 7028/2004 καθιερώθηκε νέος τύπος προϋπολογισμού και με τον Ν. 3852/2010 θεσμοθετήθηκε η νέα αρχιτεκτονική της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Τ.Α.) και του κράτους (πρόγραμμα ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ). Οι αλλαγές αυτές, σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η χώρα μας, κάνουν επιτακτική την απαίτηση για αλλαγές στη δομή και τη λειτουργία του Δήμου δίνοντας παράλληλα δυνατότητα για το πέρασμα σε ανώτερα επίπεδα οικονομικής διαχείρησης. Το βασικό στοιχείο των αλλαγών στην οικονομική διοίκηση είναι η απαίτηση για αναδιοργάνωση της οικονομικής λειτουργίας. Οι δήμοι, σύμφωνα με τις συνταγματικές επιταγές, διευθύνουν και ρυθμίζουν όλες τις τοπικές υποθέσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας, με στόχο την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Η αναζήτηση επαρκών πόρων για την εκπλήρωση των σκοπών του κάθε Δήμου και η χρηστή διαχείρισή τους είναι απαραίτητος όρος για την εκπλήρωση αυτών των στόχων. Η αναζήτηση αυτών των πόρων γίνεται είτε στα πλαίσια της κρατικής επιχορήγησης, είτε μέσω της αναζήτησης τοπικών πόρων. Πολλές φορές στην πράξη υπάρχει και αιωρείται το δίλημμα «κρατική οικονομική ενίσχυση ή τοπική φορολογία», ή διαφορετικά «απαίτηση οικονομικών πόρων από την κεντρική διοίκηση ή επέκταση της τοπικής φορολογίας». Ανεξάρτητα πάντως από το πώς αντιμετωπίζεται το ζήτημα, το κράτος ως κεντρική διοίκηση έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει την οικονομική αυτοδυναμία των δήμων. Στα πλαίσια αυτά και με δεδομένη την τάση να μεταφέρονται συνεχώς νέες αρμοδιότητες στους Δήμους, χωρίς να συνοδεύονται πάντα από τους 6
απαραίτητους πόρους, η σωστή οικονομική διαχείριση των πόρων των δήμων αποτελεί σημαντικό στοιχείο στην εκπλήρωση των στόχων τους. Η διαχείριση ενός προϋπολογισμού-εργαλείου προγραμματισμού και ανάπτυξης, η συναφής διαμόρφωση ταμειακού προγραμματισμού που θα στηρίζεται σε ένα προϋπολογισμό ουσιαστικό και επιστημονικό που με τη σειρά του θα στηρίζει τον γενικότερο οικονομικό σχεδιασμό του Δήμου, είναι συντελεστές που πρέπει άμεσα να διαμορφώνουν το νέο ρόλο των οικονομικών στελεχών των Δήμων. Ο μέχρι σήμερα ρόλος τους, ως «θεματοφύλακες» των νόμων και των εγκυκλίων, όσο κι αν αυτό δεν πρέπει να υποτιμηθεί, πρέπει να αναβαθμιστεί. Η οικονομική υπηρεσία πρέπει να έχει και ρόλο συμβούλου στον οικονομικό σχεδιασμό και υλοποίηση του κοινωνικού έργου του Δήμου, παρακολουθώντας τα οικονομικά στοιχεία, επεξεργαζόμενη τα δεδομένα, διαμορφώνοντας προτάσεις που θα στηρίζονται σε μία λογιστική μέθοδο που μπορεί να ανταποκριθεί στην παροχή ολοκληρωμένης πληροφορίας. Στο σχεδιασμό του δημοτικού έργου είναι αναγκαίο να προγραμματίσουμε τις πηγές χρηματοδότησης. Στις σημερινές συνθήκες πρέπει να εξεταστούν οι εναλλακτικές δυνατότητες χρηματοδότησης, όπως η χρησιμοποίηση ίδιων πόρων ή η αξιοποίηση της περιουσίας ή η δανειοδότηση κλπ. Η επιλογή της κατάλληλης πηγής απαιτεί την δυνατότητα επεξεργασίας στοιχείων που θα πρέπει να δώσει το οικονομικό διαχειριστικό σύστημα του Δήμου στηριζόμενο σε μία σύγχρονη λογιστική μέθοδο. Όμως η ύπαρξη των στοιχείων δεν αρκεί, χρειάζονται και οι άνθρωποι που θα το διαχειριστούν. Τα οικονομικά στελέχη του Δήμου πρέπει να έχουν την δυνατότητα να τα επεξεργάζονται. Μέχρι σήμερα, παρά την σταδιακή πρόοδο της τελευταίας δεκαετίας, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε πως το δυναμικό των Δήμων έχει την υποδομή να ανταποκριθεί σε τέτοιες απαιτήσεις. Τέλος θα θέλαμε να σας αναφέρουμε το σκοπό της εργασίας αυτής, ο οποίος είναι να παρουσιάσει τα έσοδα και τα έξοδα του Δήμου Πειραιά διαχρονικά για τα έτη 2010, 2011 και 2012. Το περιεχόμενο της αποτελείται από επτά κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια σύντομη ιστορική αναφορά του Δήμου και του σχεδίου Καλλικράτη. Το δεύτερο ασχολείται με τα 7
έσοδα του Δήμου, στο τρίτο γίνεται αναλυτική παρουσίαση των εσόδων του. Το τέταρτο περιλαμβάνει τις γραφικές απεικονίσεις, καθώς και τους αναλυτικούς και συγκριτικούς πίνακες των εσόδων. Το πέμπτο κεφάλαιο ασχολείται με τα έξοδα του Δήμου, στο έκτο γίνεται αναλυτική παρουσίαση των εξόδων. Το έβδομο και τελευταίο κεφάλαιο ασχολείται με τις γραφικές απεικονίσεις, τους αναλυτικούς και συγκεντρωτικούς πίνακες των εξόδων. ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ 1.2 Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ Ο Δήμος Πειραιώς είναι ο τρίτος μεγάλος Δήμος της Ελλάδας ιδρύθηκε το 1835 και αποτέλεσε έναν από τους δήμους στους οποίους διαιρέθηκε αρχικά η Αττική. Τα αρχικά όρια του δήμου διατηρήθηκαν σχεδόν αμετάβλητα για περίπου έναν αιώνα. Το 1925 αποσπάστηκε από τον δήμο ο οικισμός Νέο Φάληρο και ορίστηκε έδρα της Κοινότητας Νέου Φαλήρου. Από το 1931 ο οικισμός Κουτσικάρι από τον Δήμο Αθηναίων που ανήκε ως τότε εντάχθηκε στον Δήμο Πειραιώς. Τα Επόμενα χρόνια πραγματοποιήθηκαν αποσπάσεις οικισμών από τον Δήμο Πειραιώς και σύσταση νέων δήμων. Το Νέο Φάληρο επανήλθε στον δήμο Πειραιά το 1968 καθώς ο δήμος Νέου Φαλήρου καταργήθηκε. Τα επόμενα χρόνια ο δήμος Πειραιά έμεινε αμετάβλητος και διατηρήθηκε αμετάβλητος και μετά την εφαρμογή του σχεδίου Καλλικράτης το 2010.[ Καλλιαντάσης Γ., 2011]. 1.3 ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ Η νέα αρχιτεκτονική της Τ.Α. και του κράτους δεν αποσκοπεί μόνο στην εξοικονόμηση πόρων μέσω του περιορισμού του αριθμού των (Οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης) Ο.Τ.Α και των νομικών τους προσώπων ή αξιοποίησης οικονομιών κλίμακας. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα της νέας αρχιτεκτονικής είναι η δημιουργία ισχυρών αναπτυξιακών θεσμών σε 8
πρωτοβάθμιο και δευτεροβάθμιο επίπεδο, τέτοιων που να μπορούν να δημιουργήσουν προστιθέμενη αξία. Η συγκρότηση και λειτουργική αυτοδυναμία των νέων δήμων και περιφερειών θα τους καταστήσει ικανούς να λαμβάνουν τοπικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, και να μοχλεύσουν κεφάλαια. Ακόμη τους οδηγεί στην επιτυχή προσέλκυση των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, τέλος, συμβάλλει στο να καταστούν ο βασικός συντελεστής της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης. Μία ακόμη καινοτομία του παρόντος σχεδίου νόμου και του Προγράμματος «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ» είναι η δημιουργία ενός τοπικού Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης (Π.Σ.Α.). Η Τ.Α., οι δήμοι και οι περιφέρειες δε μπορούν να μην ενταχθούν στη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλει η χώρα μας. Το τοπικό Π.Σ.Α. περιλαμβάνει: α) το Πρόγραμμα Εξυγίανσης Ο.Τ.Α. με οικονομική δυσπραγία, β) τη δημιουργία Λογαριασμού Εξυγίανσης και Αλληλεγγύης της Αυτοδιοίκησης, γ) τη θέσπιση κανόνων και πλαισίου πιστοληπτικής πολιτικής των ΟΤΑ, δ) την αποτελεσματικότερη και σύγχρονη οικονομική διαχείριση με αναβάθμιση του ρόλου του δημοτικού προϋπολογισμού και δημιουργία εργαλείων λήψης αποφάσεων, όπως βάσεις δεδομένων με έγκυρα και έγκαιρα στατιστικά στοιχεία, ε) τον έλεγχο και τη διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα, διπλογραφικό με αναλυτική λογιστική και έλεγχος από το Ελεγκτικό Συνέδριο σε όλους τους δήμους, περιφέρειες και τα Νομικά Πρόσωπα αυτών και τέλος στ) τη δημιουργία του αναπτυξιακού προγράμματος «ΕΛΛΑΔΑ.» που θα υποστηρίξει το σχέδιο «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ», αλλά πάνω από όλα θα εξοπλίσει τους νέους δήμους και περιφέρειες και θα αποτελέσει το αναπτυξιακό τους καύσιμο για την πρώτη περίοδο. (Η νέα αρχιτεκτονική. Για την πρώτη περίοδο.) [Καλλιαντάσης Γ., 2011]. 9
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2. ΤΑ ΕΣΟΔΑ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ 2.1 Η έννοια των εσόδων στην λογιστική Σύμφωνα με την γενική λογιστική: << Έσοδο είναι κάθε αγαθό ή δικαίωμα που αποκτάται από κάποια απόδοση, εκμετάλλευση ή παροχή υπηρεσίας έναντι κάποιας αντιπαροχής (εξόδου)>>. (Καλλιαντάσης Γ. 2011) Το έξοδο επαναφέρει το δαπανηθέν και κάτι επιπλέον (κέρδος, θετικό αποτέλεσμα) ή μέρος του δαπανηθέντος (έλλειμμα, ζημιά, αποτέλεσμα αρνητικό). 2.2 Βασικές διακρίσεις των εσόδων Τα έσοδα διακρίνονται: Με βάση την προέλευσή τους: σε οργανικά και ανόργανα έσοδα. -- Οργανικά καλούνται τα έσοδα που προκύπτουν από την κύρια δραστηριότητα ή από τον κύριο σκοπό της επιχείρησης, π.χ πωλήσεις εμπορευμάτων, έσοδα από παροχή υπηρεσιών κ.α. -- Ανόργανα καλούνται τα έσοδα που προέρχονται από άλλες πηγές, δηλαδή από παρεπόμενες ή δευτερεύουσες δραστηριότητες της οικονομικής μονάδας, π.χ έσοδα από μη κανονική δραστηριότητα, από λαχεία, από εκποίηση ενσώματων ή ασώματων πάγιων στοιχείων κ.α. Με βάση το βαθμό ομαλότητας: σε ομαλά ή φυσιολογικά και μη ομαλά ή έκτακτα έσοδα. -- Ομαλά καλούνται τα έσοδα που πραγματοποιούνται κάτω από συνθήκες που ανταποκρίνονται στη συνηθισμένη ή φυσιολογική πορεία της επιχείρησης, δηλαδή έσοδα από πώληση κ.α. -- Μη ομαλά: καλούνται τα έσοδα που η πραγματοποίησή τους οφείλεται σε έκτακτα περιστατικά, δηλαδή σε γεγονότα που δεν οφείλονται ούτε προέρχονται από την κανονική δραστηριότητα της οικονομικής μονάδας, δεν αναμένονται, και η χρονική τους διάρκεια είναι περιορισμένη, π.χ. έσοδα που προέρχονται από διακυμάνσεις των τιμών από συγκυριακά οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά ή 10
φυσικά γεγονότα που επηρεάζουν ή δημιουργούν πρόσκαιρη στενότητα στα μεγέθη προσφοράς και ζήτησης. Τα έσοδα αυτά χαρακτηρίζονται και ως έκτακτα. Με βάση τον τρόπο εκδήλωσης: σε εμφανή και υπολογιστικά έσοδα. -- Εμφανή καλούνται τα έσοδα τα οποία γίνονται άμεσα αντιληπτά, επειδή η δημιουργία τους αντιστοιχεί σε εμφανή κίνηση αξιών ή δημιουργία απαιτήσεων, π.χ. έσοδα από πωλήσεις τοις μετρητοίς, έσοδα από τόκους δανείων κ.α. -- Υπολογιστικά καλούνται τα έσοδα που δε δημιουργούν κίνηση αξιών ή απαιτήσεων, π.χ. οι τόκοι ιδίων κεφαλαίων, η αμοιβή του επιχειρηματία κ.α. Με βάση τον τρόπο υπολογισμού και χειρισμού: σε ακαθάριστα και καθαρά έσοδα. -- Ακαθάριστα καλούνται τα έσοδα πριν την αφαίρεση των αντίθετων ποσών που τα μειώνουν, π.χ. έσοδα (ακαθάριστα) από πωλήσεις εμπορευμάτων κ.α. -- Καθαρά καλούνται τα έσοδα που προκύπτουν μετά την αφαίρεση των αντίθετων ποσών, π.χ. καθαρές πωλήσεις = έσοδα από πωλήσεις (επιστροφές + εκπτώσεις πωλήσεων). Ανάλογα με το αν αφορούν ή όχι τη διαχειριστική χρήση, σε έσοδα: Δουλευμένα, που έχουν πραγματοποιηθεί για χάρη της χρήσης, άσχετα αν εισπραχθούν ή όχι. Μη δουλευμένα, που δεν αφορούν τη συγκεκριμένη διαχειριστική χρήση, παρά το ότι εισπράχθηκαν μέσα σ' αυτή. Παράδειγμα Ιδιωτικό σχολείο εισέπραξε 10.000 Ευρώ στις 2/9/2002, για δίδακτρα από 1/9/2002 έως 30/6/2003. Από το ποσό αυτό τα 4.000 (4x1.000) Ευρώ αφορούν τη χρήση 2002 και είναι γι' αυτή δουλευμένο έσοδο, ενώ τα 6.000 (6x1.000) Ευρώ αφορούν την επόμενη χρήση, είναι για τη χρήση 2002 μη δουλευμένο, θα εμφανιστούν στον ισολογισμό ως υποχρέωση και θα γίνουν έσοδο στη χρήση 2003. (2005-2006). 11
2.2.1 Διάκριση των εσόδων των δήμων Ο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας (Ν. 3463/2006) στο άρθρο 155 ορίζει ότι στον προϋπολογισμό γράφονται όλα τα έσοδα και οι δαπάνες των δήμων και κοινοτήτων. Επίσης στο άρθρο 157 διακρίνει τα έσοδα των δήμων και κοινοτήτων σε τακτικά και έκτακτα. Τα τακτικά έσοδα προέρχονται α) από Θεσμοθετημένους υπέρ αυτών πόρους, β) τα εισοδήματα της κινητής και ακίνητης περιουσίας, γ) ανταποδοτικά τέλη και δικαιώματα, δ) φόρους, τέλη, δικαιώματα και εισφορές και ε) τοπικά δυνητικά τέλη και εισφορές. Τα έκτακτα έσοδα προέρχονται: α) από δάνεια, δωρεές, κληροδοτήματα και κληρονομιές, β) διάθεση, εκποίηση και εν γένει εκμετάλλευση περιουσιακών στοιχείων, γ) συμμετοχή σε επιχειρηματική δραστηριότητα κατά τις ειδικότερες διατάξεις του παρόντος, δ) τα κάθε είδους πρόστιμα ή άλλες διοικητικές κυρώσεις ε) κάθε άλλη πηγή. Τα έσοδα δήμων και κοινοτήτων εκτός από την διάκριση τους σε τακτικά και έκτακτα, κατατάσσονται με κριτήριο την προέλευσή τους και τις δαπάνες που επιτρέπεται από τον νόμο να καλύψουν. Κεφάλαια Δήμων και Κοινοτήτων-Τακτικά Έσοδα: Από τα έσοδα αυτά θα πληρώνονται κάθε είδους νόμιμες δαπάνες (διοίκησης, εκτέλεσης έργων και προμηθειών, ανταποδοτικών τελών κλπ) Κεφάλαια Δήμων και Κοινοτήτων - Έκτακτα Έσοδα: Τα έκτακτα έσοδα τηρούνται σε δυο στήλες. Όσον αφορά στην πρώτη στήλη, εκεί εγγράφονται τα έσοδα που είναι γενικά, δηλαδή ανειδίκευτα. Από τα έσοδα αυτά πληρώνεται οποιαδήποτε νόμιμη δαπάνη. Στην δεύτερη στήλη, εγγράφονται τα έσοδα που είναι ειδικευμένα, δηλαδή αυτά που προορίζονται για συγκεκριμένο σκοπό. (Ο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας. που προορίζονται για συγκεκριμένο σκοπό.) [Καλλιαντάσης Γ. 2011]. 12
Έσοδα προηγούμενων χρήσεων Είναι έσοδα που αφορούν προηγούμενες χρήσεις αλλά η είσπραξή τους γίνεται μέσα στη παρούσα χρήση. Τα έσοδα αυτά δεν αυξάνουν το λειτουργικό αποτέλεσμα χρήσης, αλλά τα αποτέλεσμα χρήσης. Συνήθως είναι εισπράξεις αποσβεσμένων απαιτήσεων, επιχορηγήσεις πωλήσεων, επιστροφές αχρεωστήτως καταβεβλημένων φόρων κ.λ.π. π.χ. η επιχείρηση Κ εισέπραξε τον Μάρτιο του 2009 από την εφορία για τα τέλη κυκλοφορίας φορτηγού αυτοκινήτου που είχε σε ακινησία, ποσό 300 ευρώ που αντιπροσωπεύει τα τέλη κυκλοφορίας της χρήσης 2007 και είχε πληρωθεί κατά λάθος. Το ποσό αυτό για την χρήση του 2009 είναι έσοδο προηγούμενων χρήσεων. 2.3 Λογιστική λειτουργία λογαριασμών εσόδων Οι λογαριασμοί των εσόδων πιστώνονται όταν πραγματοποιείται το έσοδο, ανεξάρτητα αν εισπράχθηκε ή οφείλεται. Όταν αυξάνονται πιστώνονται και έχουν υπόλοιπο πιστωτικό ή μηδέν. Δεν χρεώνονται εκτός εάν θέλουμε: Να διορθώσουμε κάποιο λάθος. Ο τρόπος αυτός δεν προτείνεται γιατί αλλοιώνει το ύψος των εσόδων που σε κάποιες περιπτώσεις είναι δεσμευτικό για ορισμένες φορολογικές υποχρεώσεις. Να τακτοποιήσουμε το λογαριασμό, όπως για τα μη δεδουλευμένα έσοδα. Να κλείσουμε το λογαριασμό στο τέλος της χρήσης και να τον μεταφέρουμε στη γενική εκμετάλλευση ή στα αποτελέσματα χρήσης. (Οι λογαριασμοί των εσόδων πιστώνονται ή στα αποτελέσματα χρήσης.) [Παπαηλίας Θ.2011] 2.4 Διαδικασίες λογιστικοποίησης εσόδων Τα έσοδα του Δήμου παρακολουθούνται αναλυτικά στους σχετικούς λογαριασμούς της ομάδας 7. Λογιστικοποιούνται μόλις καταστούν βέβαια και 13
εκκαθαρισμένα, ανεξάρτητα από το χρόνο είσπραξης τους. Το βέβαιο της είσπραξης του εσόδου πρέπει να προκύπτει από σχετικό βεβαιωτικό τίτλο είτε αυτός αφορά τη βεβαίωση της είσπραξης του εσόδου (π.χ. ειδοποίηση ή extrait λογαριασμού τραπέζης) ή τη βεβαίωση της δημιουργίας της απαίτησης που απορρέει από το έσοδο, με βάση το έγγραφο του Δήμου. Μπορεί να αναφέρεται ακόμη και στο έγγραφο του οφειλέτη που αποδέχεται την οφειλή του και κοινοποιεί στο Δήμο την οφειλή του. Επίσης, το βέβαιο της ύπαρξης του εσόδου μπορεί να προκύπτει από το στάδιο ολοκλήρωσης των υπηρεσιών που έχουν παρασχεθεί σε μια χρήση, όπως για παράδειγμα κατά την έξοδο ενός ασθενούς από μια μονάδα υγείας. Σε όλες τις περιπτώσεις διενεργούνται συμψηφιστικές εγγραφές, με χρέωση του οφειλέτη και πίστωση του εσόδου, ανεξάρτητα αν συγχρόνως με τη βεβαίωση γίνεται και η εξόφληση της οφειλής, όταν πραγματοποιηθεί η εξόφληση της οφειλής, διενεργείται και δεύτερη εγγραφή με πίστωση του οφειλέτη και χρέωση των χρηματικών διαθέσιμων. ( Τα έσοδα του Δήμου.. των χρηματικών διαθέσιμων.) [Καλλιαντάσης Γ., 2011] 2.5 ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΕΣΟΔΑ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ Τέλος καθαριότητας και φωτισμού Φόρος ηλεκτροδοτούμενων χώρων Τέλος Ακίνητης Περιουσίας Τέλος χρήσης κοινοχρήστων χώρων Τέλη διαφήμισης Τέλος διαμονής παρεπιδημούντων Τέλος επι των ακαθαρίστων εσόδων των λογαριασμών κέντρων, εστιατορίων κλπ. Τέλη και δικαιώματα χρήσεως κτημάτων, έργων και υπηρεσιών Δυνητικά ανταποδοτικά τέλη και εισφορές Πρόστιμα του Κ.Ο.Κ 14
Τέλος στάθμευσης Τέλος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος 15
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ 3.1 ΕΣΟΔΑ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΩΝ Η ίδρυση και λειτουργία νεκροταφείων αποτελεί αρμοδιότητα των Ο.Τ.Α., εκτός αυτών που λειτουργούν σε μοναστήρια ή αν πρόκειται για μεμονωμένους τάφους. Τα δημοτικά συμβούλια ψηφίζουν κανονισμούς στους οποίους καθορίζονται όλα τα θέματα που έχουν σχέση με τη διοίκηση και διαχείριση των νεκροταφείων, την καταβολή τελών και δικαιωμάτων. Τα έσοδα από τα νεκροταφεία είναι συνήθως το δικαίωμα σύστασης οικογενειακού τάφου, το οποίο πηγαίνει βάση χάρτη δηλαδή εξαρτάται από το σημείο που θα επιλέξει ο ενδιαφερόμενος να φτιάξει τον οικογενειακό του τάφο. Πιο συγκεκριμένα υπάρχουν οι τάφοι πολυτελείας που κοστίζουν 4.500 ευρώ το τ.μ. για την αγορά και 30 ευρώ το χρόνο συμμετοχή, η Α θέση με κόστος 3.500 ευρώ το τ.μ. η αγορά και 25 ευρώ το χρόνο, Β θέση 2.500 ευρώ το τ.μ. και 25 ευρώ το χρόνο και η Γ θέση 1.500 ευρώ το τμ. και 25 ευρώ το χρόνο. Δικαίωμα ενταφιασμού Το δικαίωμα ενταφιασμού. Πάει βάση χάρτη, εξαρτάται από το σημείο ταφής. Η θέση πολυτελείας κοστίζει 600 ευρώ, Α θέση 450-560 ευρώ, Β θέση 210 270 ευρώ, και η Γ θέση με κόστος 120 150 ευρώ. Παράταση ταφής Το νεκροταφείο του ΠΕΙΡΑΙΑ αποτελείται από 8 τμήματα. Το κόστος προσδιορίζεται από το τμήμα που έχει γίνει η ταφή. Στο Α, Β, Γ,Δ τμήμα το κόστος είναι 90 ευρώ το πρώτο τρίμηνο και για κάθε επόμενο 150 ευρώ. Στο Ε, Ζ, Η, Θ κοστίζει 60 ευρώ το πρώτο τρίμηνο και για κάθε επόμενο 90 ευρώ. 16
Δικαίωμα ανακομιδής και τέλος φύλαξης οστών. Εδώ κάποιος έχει δύο επιλογές: φύλαξη στη θυρίδα ή στο οστεοφυλάκιο. Η φύλαξη στο οστεοφυλάκιο κοστίζει 18 ευρώ τον χρόνο, ενώ η φύλαξη στην θυρίδα, κοστίζει 500 ευρώ η αγορά της θυρίδας και 9 ευρώ το χρόνο. Δικαιώματα ιεροπραξιών Γίνονται τριών ειδών ιεροπραξίες, η Αρχιερατική ιεροπραξία στην οποία τελείται ένα μνημόσυνο το κόστος του οποίου είναι 70 ευρώ, το Α ομαδικό στο οποίο τελούνται έως τέσσερα μνημόσυνα με κόστος 30 ευρώ το ένα και το Β ομαδικό, στο οποίο μνημονεύονται πάνω από τέσσερα μνημόσυνα με κόστος 25 ευρώ το κάθε ένα. 3.2 Οι κεντρικοί Αυτοτελείς πόροι της Αυτοδιοίκησης Αυτοτελείς Πόροι (Κ.Α.Π.) των Δήμων προέρχονται από τις παρακάτω πηγές εσόδων του Κρατικού Προϋπολογισμού: Το 20% των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Εισοδήματος Φυσικών και Νομικών Προσώπων (Φ.Ε.Φ.Ν.Π.). Το 12% των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας (Φ.Π.Α.). Το 50% των συνολικών εσόδων των ετήσιων εισπράξεων από το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας. Το κριτήριο, η διαδικασία και ο τρόπος κατανομής γίνεται από το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και από το υπουργείο οικονομικών αφού έχει διατυπώσει τη γνώμη της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (Κ.Ε.Δ.Κ.Ε) τόσο στο σκέλος του τακτικού Προϋπολογισμού όσο και του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων. Κριτήρια αποτελούν σειρά δημογραφικών, γεωμορφολογικών, διοικητικών, οικονομικών, κοινωνικών, περιβαλλοντικών, πολιτιστικών στοιχείων των Δήμων. 3.3 Τέλος διαμονής παρεπιδημούντων Το τέλος επιβάλλουν υποχρεωτικά οι Ο.Τ.Α. με ιαματικές πηγές. Οι Ο.Τ.Α. που χαρακτηρίζονται ως λουτροπόλεις, οργανωμένοι αρχαιολογικοί ή τουριστικοί τόποι, περιοχές θερινής διαμονής, αλλά και όλοι οι υπόλοιποι 17
Ο.Τ.Α. μπορούν να το επιβάλλουν με απόφαση του συμβουλίου τους, εφόσον τεκμηριώνουν ότι λόγω της τουριστικής κίνησης προκαλούνται αυξημένες δαπάνες. Στο τέλος υπόκεινται τα ξενοδοχεία όλων των τύπων, οι χώροι κατασκήνωσης, οι ξενώνες, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και τα διαμερίσματα. Υπολογίζεται ως ποσοστό 0,5% επί του καταβαλλόμενου μισθώματος κλίνης, δωματίου ή θέσης (δεν υπολογίζονται οι πρόσθετες επιβαρύνσεις για διατροφή, τηλέφωνα κλπ). Το τέλος βαραίνει τον πελάτη και εισπράττεται από τον εκμισθωτή. Αποδίδεται μέσα στις προθεσμίες απόδοσης του ΦΠΑ, στο δημοτικό ταμείο ή στη ΔΟΥ, η οποία στη συνέχεια το αποδίδει στους Ο.Τ.Α. Συγχρόνως με την καταβολή του τέλους οι υπόχρεοι υποβάλλουν στον δήμο δήλωση και αντίγραφο του εκκαθαριστικού σημειώματος του ΦΠΑ. Ξενοδοχειακές επιχειρήσεις κάθε λειτουργικής μορφής, που απαλλάσσονται από την υποχρέωση καταβολής δήλωσης ΦΠΑ, καταβάλλουν το τέλος, κάθε ημερολογιακό τρίμηνο και μέχρι την 20 η ημέρα του μήνα που ακολουθεί το τρίμηνο. Η Δ.Ο.Υ. υποχρεούται να αποδίδει στο δικαιούχο δήμο το εισπραττόμενο ποσό μέσα στο πρώτο 10ήμερο του επόμενου από την είσπραξη μήνα. 3.4 Τέλος επί των ακαθαρίστων εσόδων των λογαριασμών κέντρων, εστιατορίων και λοιπά. Από το 1998 σε όλους τους Ο.Τ.Α., στην περιφέρεια των οποίων εφαρμόζεται το σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων. Επιβάλλεται υποχρεωτικά τέλος σε ποσοστό 0,5% στα ακαθάριστα έσοδα των καταστημάτων, στα οποία πωλούνται για κατανάλωση φαγητά, ποτά καφές, αναψυκτικά, γαλακτοκομικά και γλυκίσματα. Για την επιβολή του απαιτείται στην άδεια λειτουργίας να διαθέτουν πάγκους ή τραπεζοκαθίσματα, επιβάλλεται στα ζυθοπωλεία, μπαρ, καντίνες, στα αντίστοιχα καταστήματα που λειτουργούν σε ξενοδοχεία και στα SUPER MARKETS στα οποία πωλούνται έτοιμα φαγητά. Στα νυκτερινά, χορευτικά κέντρα, στα κέντρα διασκέδασης, καφωδεία κ.α. επιβάλλεται τέλος 5% στα ακαθάριστα έσοδα. Εξαιρούνται από την ρύθμιση οι επιχειρήσεις που λειτουργούν εντός καζίνο. 18
Στους Ο.Τ.Α. στην περιοχή των οποίων δεν ισχύει το αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού της αξίας των ακινήτων, το τέλος μπορεί να επιβληθεί με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Επίσης με απόφαση του συμβουλίου, το τέλος αυτό μπορεί να επιβάλλεται σε άλλες κατηγορίες καταστημάτων που έχουν σχέση με τον τουρισμό. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αιτιολογείται η επιβολή του. Το τέλος βαρύνει τον πελάτη και εισπράττεται από τον επιτηδευματία, ο οποίος στην συνέχεια το αποδίδει στον δήμο. Οι υπαγόμενες επιχειρήσεις πρέπει να αποδίδουν το τέλος, ανεξάρτητα αν το έχουν εισπράξει από τους πελάτες. Το τέλος επί των ακαθαρίστων εσόδων των κέντρων διασκέδασης, εστιατορίων αποδίδεται μέσα στις ίδιες προθεσμίες και με την ίδια διαδικασία που αποδίδεται το τέλος διαμονής παρεπιδημούντων. 3.5 Πρόστιμα του Κ.Ο.Κ. Η παράβαση βεβαιώνεται με τη συμπλήρωση «πράξης βεβαίωσης», ο τύπος και το περιεχόμενο της οποίας καθορίζονται από την απόφαση ΚΥΑ (άρθ. 187 παρ. 6 Ν.7016/2004) Ο παραβάτης έχει το δικαίωμα να προβάλλει τις αντιρρήσεις του, μέσα σε 3 ημέρες από την επίδοση της βεβαίωσης (άρθ. 104 Ν. 2696/99, τροπ. άρθ. 93 Ν. 3542/2007) Αν οι αντιρρήσεις κριθούν βάσιμες, ο προϊστάμενος της υπηρεσίας ακυρώνει την έκθεση με την έκδοση αιτιολογημένης απόφασης «Παραβάτης» λογίζεται ο οδηγός του οχήματος, που καταλαμβάνεται επ αυτοφώρω και σε περίπτωση απουσίας αυτού ο κάτοχος του οχήματος. Σε περίπτωση μισθωμένου οχήματος, ως παραβάτης λογίζεται ο μισθωτής που προκύπτει από το μισθωτήριο συμβόλαιο (άρθ. 15 παρ. 2 Ν. 3534/2007) Το ύψος των προστίμων προσδιορίζονται από τον Κ.Ο.Κ. και αναπροσαρμόζονται με ΚΥΑ (άρθ. 104 παρ. 8 Ν. 2696/99). 3.6 ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΑ ΤΕΛΗ 3.6.1 Φόροι, τέλη, δικαιώματα, εισφορές 19
Τα έσοδα αυτά συμβάλλουν σημαντικά στην οικονομική αυτοδυναμία των Ο.Τ.Α., επειδή το ύψος τους εξαρτάται από την αποφασιστικότητα των αιρετών οργάνων να τα επιβάλουν και από την ικανότητα των οικονομικών υπηρεσιών να τα βεβαιώσουν και να τα εισπράξουν. Σε όσους δήμους τα έσοδα αυτά υπερβαίνουν το 50% των συνολικών τους εσόδων, παρατηρείται υψηλό ποσοστό αυτοχρηματοδότησης κυρίως των λειτουργικών δαπανών, αλλά και υπολογίσιμου τμήματος των επενδύσεων τους. 3.6.2 Επιχορηγήσεις Οι επιχορηγήσεις διακρίνονται σε : τακτικές ή έκτακτες, με βάση την περιοδικότητα και την θεσμική τους κατοχύρωση γενικές ή ειδικές, ανάλογα με τον προορισμό των σχετικών εσόδων (δαπάνες κάθε είδους ή συγκεκριμένες δαπάνες) Οι τακτικές επιχορηγήσεις διευκολύνουν τον οικονομικό προγραμματισμό των Ο.Τ.Α. και οι γενικές δεν θίγουν την οικονομική και διοικητική τους αυτοτέλεια. Αποτελούν το κυριότερο μέσο που έχει στην διάθεση της η κεντρική διοίκηση για να χρηματοδοτεί γενικά τους Ο.Τ.Α., να ενισχύει τους οικονομικά αδύναμους Ο.Τ.Α. και να προωθεί την οικονομική της πολιτική. Οι έκτακτες επιχορηγήσεις θα έπρεπε να καλύπτουν μόνο απρόβλεπτες, επείγουσες κλπ ανάγκες. Η χρησιμοποίηση τους σε μόνιμη βάση εντείνει την εξάρτηση των Ο.Τ.Α. από το κράτος και τις περισσότερες φορές είτε δεν επιτυγχάνουν τους στόχους τους είτε ή αποτελεσματικότητά τους είναι περιορισμένη. Οι ειδικές επιχορηγήσεις χρησιμοποιούνται για να προωθηθούν κρατικές πολιτικές στην τοπική αυτοδιοίκηση ή για να ενισχυθεί η παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών από τους Ο.Τ.Α.. Ο συνδυασμός εκτάκτων και ειδικών επιχορηγήσεων και η ευρεία χρησιμοποίησή τους αποτελούν κλασσικό παράδειγμα συγκεντρωτικής δημοσιονομικής διαχείρισης. 20
3.6.3 Τέλος καθαριότητας και φωτισμού Με την παρ. 12 του άρθρου 25 του Ν. 1828/89 τα τέλη καθαριότητας και φωτισμού ενοποιήθηκαν σε ενιαίο ανταποδοτικό τέλος. Το τέλος αυτό επιβάλλεται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, για την κάλυψη των δαπανών παροχής υπηρεσιών καθαριότητας και φωτισμού, καθώς και κάθε άλλης δαπάνης από παγίως παρεχόμενες δημοτικές υπηρεσίες ανταποδοτικού χαρακτήρα. Υπάρχει η νομική αναγκαιότητα αλλά και η προφανής οικονομική σκοπιμότητα να διερευνηθεί και να προσδιορισθεί ο χαρακτήρας των κάθε είδους παγίως παρεχομένων στους πολίτες υπηρεσιών, να εκτιμηθεί η ανταποδοτικότητα και τα αντίστοιχα οικονομικά μεγέθη κάθε μίας και να διαμορφωθεί το τελικά πληρωτέο από τους πολίτες ποσό, ώστε να προσδιοριστεί το τέλος στο κατάλληλο ύψος. Το τέλος καθαριότητας και φωτισμού καταβάλλεται υποχρεωτικά από όλους τους κατοίκους και επαγγελματίες του δήμου, ανεξάρτητα αν κάνουν πράγματι χρήση της σχετικής υπηρεσίας, (Ακίνητα που δεν χρησιμοποιούνται, σύμφωνα με υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη ή του νόμιμου εκπροσώπου του και δεν ηλεκτροδοτούνται, ύστερα από βεβαίωση της Δ.Ε.Η., απαλλάσσονται από την καταβολή δημοτικών τελών καθαριότητας για όσο χρόνο παραμένουν κλειστά). Η διαφοροποίηση των συντελεστών του τέλους με κριτήρια που δεν έχουν σχέση με την έκταση της παρεχόμενης υπηρεσίας δεν είναι νόμιμη. Οι αποφάσεις των δημοτικών και κοινοτικών συμβουλίων περί επιβολής του τέλους και καθορισμού του συντελεστή πρέπει να μην υπερβαίνουν τα ακραία όρια της εξουσίας και να μην ρυθμίζουν αδικαιολόγητες ρυθμίσεις που αντιβαίνουν στο κοινό περί δικαίου αίσθημα. 3.6.4 Επιβολή του τέλους Το τέλος πρέπει να καλύπτει υποχρεωτικά όλες τις δαπάνες διεξαγωγής, λειτουργίας και βελτίωσης της αντίστοιχης υπηρεσίας (αποδοχές, 21