Μετανάστευση και υγεία-πρόνοια.

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ EΚΘΕΣΗ Μετανάστευση και υγεία-πρόνοια. Αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης - Προκλήσεις και προοπτικές βελτίωσης ρ Λάουρα Μαράτου-Αλιπράντη ρ Ερίκ Γκαζόν Συνεργάστηκαν: Ολγα Παπαλιού Έβελυν Τσανίρα Εύη Φαγαδάκη ΑΘΗΝΑ 2005 1

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ Εισαγωγή και πλαίσιο της µελέτης...5 Κεφάλαιο 1. Υγεία Πρόνοια: Θεσµικό πλαίσιο και βασικές κατευθύνσεις της προνοιακής πολιτικής...9 1. Nοµικό καθεστώς για τους αλλοδαπούς...9 2. Προγράµµατα νοµιµοποιήσεων αλλοδαπών µεταναστών...11 3. Ζητήµατα ασφάλισης και υγείας των αλλοδαπών οικονοµικών µεταναστών...14 Α. Αλλοδαποί οικονοµικοί µετανάστες ( νόµιµοι)...14 Β. Παλιννοστούντες οµογενείς...16 Γ. Οι αναγνωρισµένοι πολιτικοί πρόσφυγες...16. Οι µη νόµιµοι αλλοδαποί οικονοµικοί µετανάστες...17 4. Βασικοί Ασφαλιστικοί Οργανισµοί: Προϋποθέσεις ασφάλισης και παροχές στους αλλοδαπούς...18 Α. ΙΚΑ ( Ίδρυµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων)...19 Β. Ταµείο Επαγγελµατιών & Βιοτεχνών Ελλάδος (ΤΕΒΕ-ΟΑΕΕ)...21 Γ. Οργανισµός Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ)...25 5. Χρήση υπηρεσιών υγείας από τους αλλοδαπούς: Πιλοτική διερεύνηση σε Νοσηλευτικό Ιδρυµα Περιοχής της Αθήνας...32 6. Μέτρα για τον έλεγχο της παράνοµης χρήσης των υπηρεσιών υγείας από τους αλλοδαπούς...35 7. Προβλήµατα από την εφαρµογή του Νόµου 2910/2001-Προτάσεις βελτίωσης.37 8. Συµπέρασµα...38 Κεφάλαιο 2. Το οικονοµικό και κοινωνικό προφίλ...40 οικονοµικών των µεταναστών...40 1. Μεθοδολογία: Η αναζήτηση στοιχείων...40 2. Πληθυσµός των αλλοδαπών...41 3. Ηλικία...41 4. Λόγοι εγκατάστασης και οικογενειακή κατάσταση...43 2

5. Χρόνος παραµονής...46 6. Γεωγραφική διάσταση...47 7. Επίπεδο εκπαίδευσης του πληθυσµού και των απασχολουµένων...48 8. Απασχόληση...51 9. Μερική απασχόληση...53 10. Ανεργία και ποσοστό ανεργίας...53 11. Θέση στο επάγγελµα...54 12. ραστηριότητα ανά οικονοµικό κλάδο...55 13. Επάγγελµα...57 14. Συµπέρασµα...60 Κεφάλαιο 3. Οι ασφαλισµένοι µετανάστες...62 1. Μεθοδολογία και αναζήτηση στοιχείων...62 2. Συνθετική παρουσίαση...63 Α. εδοµένα από ΙΚΑ...63 Β. εδοµένα από ΤΕΒΕ...65 Γ. εδοµένα από ΟΓΑ...65 3. Ασφαλιστικές εισφορές, ήµερες εργασίας και αποδοχές των αλλοδαπών....68 Α. Οι ασφαλιστικές εισφορές....68 Β. Αριθµός ηµερών εργασίας...71 Γ. Αποδοχές ανά ηµέρες εργασίας...73 4. Πιθανές επιπτώσεις στο σύστηµα υγείας-πρόνοιας...74 Α. Συνταξιούχοι και η δοµή της πυραµίδας των ηλικιών...75 Β. Οικογένεια, παιδιά και σχολείο...77 Γ. Συνθήκες εργασίας και ατυχήµατα εργασίας...79 5. Συµπεράσµατα...80 Κεφάλαιο 4. Συµπεράσµατα και Προτάσεις πολιτικής...82 Βιβλιογραφία...93 3

Συντοµογραφίες Παραρτήµατα Παράρτηµα 1. Βασικοί Νόµοι-Εγκύκλιοι Εγκύκλιοι ΙΚΑ σχετικά µε ασφάλιση αλλοδαπών Παράρτηµα 2. Αναζήτηση εδοµένων Επιστολές προς ΙΚΑ, ΤΕΒΕ και ΟΓΑ Παράρτηµα 3. Βασικοί Πίνακες 4

Μετανάστευση και υγεία-πρόνοια. Αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης - Προκλήσεις και προοπτικές βελτίωσης Εισαγωγή και πλαίσιο της µελέτης Οι πληθυσµιακές µετακινήσεις προς τα οικονοµικά κέντρα της ύσης οφείλονται σε συγκεκριµένες ιστορικές και κοινωνικο-πολιτικές καταστάσεις και πραγµατοποιούνται σε διάφορες χρονικές περιόδους. Κατά τη σύγχρονη περίοδο, από τη λήξη του Β Παγκόσµιου Πολέµου και µέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, οι επείγουσες ανάγκες για την ταχύρρυθµη ανάπτυξη των δυτικοευρωπαϊκών χωρών και πιο συγκεκριµένα για την επέκταση των βιοµηχανικών τους δραστηριοτήτων συντελούν στην εντυπωσιακή εργατική µετανάστευση και στην αναζήτηση φτηνής εργατικής δύναµης. Παρατηρείται λοιπόν µαζική µετανάστευση τόσο σε χώρες υπερατλαντικές (ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία) όσο και σε ευρωπαϊκές χώρες (ιδίως Γερµανία, Βέλγιο, Ελβετία, Ολλανδία, Σουηδία, Γαλλία). Με τη µετανάστευση προς τη ύση, στις δεκαετίες 60-70 φτωχές χώρες, όπως η Ελλάδα, βρίσκουν διέξοδο στα δικά τους οικονοµικά και κοινωνικά µεταπολεµικά προβλήµατα. Η µετανάστευση της περιόδου αυτής σφράγισε την Ελλάδα και συνέβαλε αποφασιστικά στη διαµόρφωση της σύγχρονης κοινωνικής, δηµογραφικής, οικονοµικής και πολιτισµικής πραγµατικότητας 1. Από τη δεκαετία του 90, η Ελλάδα όµως, από χώρα εξαγωγής µεταναστών µετατρέπεται σε χώρα εισαγωγής µεταναστών, γεγονός που συνδέεται µε τις ανάγκες και εξελίξεις της ελληνικής αγοράς εργασίας, την αναζήτηση φτηνών εργατικών χεριών, τη γειτνίαση της χώρας µας µε τις χώρες της Βαλκανικής και γενικότερα µε τη γεωπολιτική της θέση 2. 1.Ναξάκης Χ., Χλέτσος, Μ. 2002. Μετανάστες και Μετανάστευση. Αθήνα: Πατάκης. 2 Βλέπε: Μαρβάκης, Αθ., Παρασάνογλου,. Παύλου, Μ. (2001). Μετανάστες στην Ελλάδα. Αθήνα: Ελληνικά Γράµµατα. Καβουνίδη Τζ. (2002). Χαρακτηριστικά µεταναστών: το Ελληνικό Πρόγραµµα νοµιµοποίησης του 1998. Αθήνα: Σάκκουλας. 5

Οι οικονοµικοί µετανάστες ξεπερνούν πλέον σήµερα το εκατοµµύριο, και αποτελούν µια πρόκληση για την πολιτεία που αφενός καλείται να διαφυλάξει τη συνοχή της και αφετέρου να σχεδιάσει µια αποτελεσµατική πολιτική για τη µετανάστευση. Ωστόσο, η απότοµη και ξαφνική µετατροπή της Ελλάδας σε χώρα υποδοχής οικονοµικών µεταναστών βρήκε απροετοίµαστους κράτος και πολίτες. Η µαζική είσοδος στην Ελλάδα οικονοµικών µεταναστών στις αρχές της δεκαετίας του 90 χτύπησε «ως κεραυνός εν αιθρία» την ελληνική κοινωνία, η οποία ως τότε είχε ενιαίο και οµοιογενή στην πλειοψηφία του πληθυσµό και αποτελούσε ταµπού κάθε δηµόσια συζήτηση για µειονότητες 3. Οι συνήθεις µετανάστες, οι λεγόµενοι οικονοµικοί, προβάλλουν οικονοµικούς παράγοντες για να αιτιολογήσουν τη µετακίνησή τους. Ωστόσο, και άλλοι λόγοι, όπως καταστροφές, πόλεµοι, συνένωση οικογένειας, εκπαιδευτικές ανάγκες κλπ. συνδέονται µε την προσωρινή ή τη µακροχρόνια µετανάστευση 4. Η παρούσα µελέτη διερευνά τα ζητήµατα σχετικά µε την υγεία, πρόνοια και κοινωνική ασφάλιση και την πολιτική που εφαρµόζεται στους τοµείς αυτούς για τους αλλοδαπούς οικονοµικούς µετανάστες νόµιµους και παράνοµους- στη χώρα µας. Oι στόχοι της µελέτης είναι: - Η καταγραφή και αποτύπωση της υπάρχουσας κατάστασης, όσον αφορά την ασφάλιση των αλλοδαπών οικονοµικών µεταναστών και η συγκέντρωση δεδοµένων από ασφαλιστικούς φορείς. -Η παρουσίαση του γενικού προφίλ των µεταναστών και η διερεύνηση των δεδοµένων εκείνων που σχετίζονται άµεσα και έµµεσα και έχουν επιπτώσεις στο σύστηµα υγείας και πρόνοιας. -Η συνθετική ανάλυση των δεδοµένων που µας παραχώρησαν οι τρεις πιο σηµαντικοί ασφαλιστικοί οργανισµοί, τα οποία αναφέρονται ως προς το βαθµό ασφάλισης ανά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας των εργαζόµενων αλλοδαπών και υποδεικνύουν τις ιδιαιτερότητες του πληθυσµού-στόχου σε σχέση µε το ελληνικό σύστηµα υγείας και πρόνοιας. 3 Λαµπριανίδης, Λ. και Λυµπεράκη, Α. (2001). Αλβανοί µετανάστες στη Θεσσαλονίκη. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, σελ. 109-136. 4 Βλ. Καβουνίδη, Τζ. (2003). Ερευνα για την οικονοµική και κοινωνική ένταξη των µεταναστών. Αθήνα: ΠΑΕΠ. Κασιµάτη, Κ. (επιµέλεια) (2003). Πολιτικές µετανάστευσης και στρατηγικές ένταξης. Αθήνα: Gutenberg. 6

- Η παρουσίαση προβληµατισµών και ερωτηµάτων όσον αφορά το µέλλον της απασχόλησης και της υγείας-πρόνοιας των µεταναστών ασφαλισµένων µε βάση τα σηµερινά δεδοµένα, τα οποία µας επιτρέπουν να προβλέψουµε µερικές πιθανές µελλοντικές εξελίξεις. - Η διατύπωση προτάσεων πολιτικής που στοχεύουν στη βελτίωση της υφιστάµενης κατάστασης και αναµένεται να οδηγήσουν στην καλύτερη διαχείριση των θεµάτων σχετικά µε την υγεία και την πρόνοια των αλλοδαπών οικονοµικών µεταναστών. Η Μεθοδολογία που χρησιµοποιείται είναι αυτή της δευτερογενούς ανάλυσης στατιστικών δεδοµένων από διάφορες πηγές, της επεξεργασίας και της συνθετικής ανάλυσης των επεξεργασµένων δεδοµένων. Στο πρώτο Κεφάλαιο παρουσιάζεται η προνοιακή πολιτική που εφαρµόζεται στη χώρα µας για τους µετανάστες. Αναλύονται το νοµικό καθεστώς και παρατίθενται οι ρυθµίσεις που αφορούν τα προγράµµατα νοµιµοποίησης και τα ζητήµατα υγείας-πρόνοιας των νόµιµων και παράνοµων (χωρίς άδεια) εγκατεστηµένων αλλοδαπών µεταναστών. Επίσης γίνεται αναφορά στις διατάξεις που ρυθµίζουν τα ασφαλιστικά δικαιώµατα των αλλοδαπών στους ασφαλιστικούς φορείς, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ) και ΟΓΑ, που ασφαλίζουν µεγάλο αριθµό αλλοδαπών, νόµιµα εγκατεστηµένων στη χώρα µας. Στο δεύτερο Κεφάλαιο παρουσιάζεται το γενικό προφίλ των οικονοµικών µεταναστών, δηλαδή τα βασικά κοινωνικά και οικονοµικά χαρακτηριστικά τους, η ηλικία τους, τα χαρακτηριστικά απασχόλησής τους, το επίπεδο εκπαίδευσής τους, η οικογενειακή τους κατάσταση, η χωρική κατανοµή όσον αφορά τον τόπο διαµονής τους κλπ. Τα δεδοµένα, που αναλύονται, προέρχονται από την ΕΣΥΕ (Απογραφή Πληθυσµού 2001 και Έρευνα Εργατικού υναµικού 2003) και το ΙΚΑ. Τα στοιχεία αυτά είναι χρήσιµα προκειµένου να κατανοήσουµε τη σηµερινή κατάσταση αλλά και τις µελλοντικές προοπτικές όσον αφορά την κοινωνική ασφάλιση των οικονοµικών µεταναστών καθώς και την χρήση-επιβάρυνση του συστήµατος υγείας πρόνοιας στη χώρα µας. Το τρίτο Κεφάλαιο, µε βάση τα πολύ περιορισµένα δεδοµένα που µας παραχώρησαν οι δυο ασφαλιστικοί φορείς ΙΚΑ, ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ) και ΟΓΑ για τους 7

αλλοδαπούς ασφαλισµένους, περιλαµβάνει µια ποσοτική-συνθετική παρουσίαση των δεδοµένων σχετικά µε την ασφαλιστική κάλυψη των αλλοδαπών. Επίσης, στα πλαίσια του ίδιου Κεφαλαίου πραγµατοποιείται µια ανάλυση των εισφορών των εγγεγραµµένων στο ΙΚΑ, προκειµένου να καταγραφούν οι πιθανές επιπτώσεις στη βιωσιµότητα των ασφαλιστικών ταµείων. Στο τέταρτο Κεφάλαιο, µε βάση τα δεδοµένα των προηγούµενων Κεφαλαίων, διατυπώνονται συµπεράσµατα καθώς και προτάσεις πολιτικής που αναµένεται να οδηγήσουν στην καλύτερη διαχείριση των θεµάτων σχετικά µε την υγεία και την κοινωνική προστασία των αλλοδαπών οικονοµικών µεταναστών. Ευχαριστίες Στο σηµείο αυτό η ερευνητική οµάδα θα ήθελε να ευχαριστήσει τους/τις κκ. Ντζίωρα, Κούλιου και Χρήστο Σκιαδά για την συνεργασία τους και τον χρόνο που διέθεσαν για την προετοιµασία των δεδοµένων από τις στατιστικές υπηρεσίες των ασφαλιστικών φορέων (ΟΓΑ, ΤΕΒΕ και ΙΚΑ) που παρουσιάζονται και αναλύονται στα πλαίσια της µελέτης αυτής. 8

Κεφάλαιο 1. Υγεία Πρόνοια: Θεσµικό πλαίσιο και βασικές κατευθύνσεις της προνοιακής πολιτικής 1. Nοµικό καθεστώς για τους αλλοδαπούς Για τη µελέτη του θέµατος σχετικά µε τη µετανάστευση και την υγεία και πρόνοια είναι απαραίτητο να αναφερθούµε αρχικά στο νοµοθετικό πλαίσιο και να καταγράψουµε τις νοµοθετικές παρεµβάσεις και προσπάθειες που έχουν συντελεστεί για την αντιµετώπιση και ρύθµιση των προβληµάτων, που προέρχονται από τη µετανάστευση και εγκατάσταση αλλοδαπών οικονοµικών µεταναστών στη χώρα µας. Ο κύριος νόµος για την µεταναστευτική πολιτική είναι ο νόµος 1975/1991 «Είσοδος-έξοδος, παραµονή, εργασία, απέλαση αλλοδαπών, διαδικασία αναγνώρισης αλλοδαπών προσφύγων και άλλες διατάξεις». Όπως έχει υποστηριχτεί, πολλά σηµεία του νόµου αυτού αποτελούν αντιγραφή του παλαιότερου (ν. 4310/1929) και γενικά τον διακρίνει η αστυνοµική λογική. Βασικές αρχές αποτελούν η απαγόρευση εργασίας, όταν δεν υπάρχει άδεια εργασίας, η απέλαση ως τιµωρία για τους αλλοδαπούς και ο περιορισµός των κινήσεων ακόµη και των νόµιµων αλλοδαπών για «λόγους ασφαλείας του κράτους» (άρθρο 14 του ν. 4310 και άρθρο 26 του ν. 1975) Η έµφαση που δίδεται στην κατασταλτική πολιτική και στον κοινωνικό έλεγχο αντανακλά τη στάση της πολιτείας απέναντι στη µετανάστευση και αναδεικνύει τη βασική φιλοσοφία που είναι «η προσωρινότητα της παραµονής του αλλοδαπού στη χώρα µας», πράγµα που 9

καθιστά δυσµενή τη θέση του αλλοδαπού και την εξαρτά τόσο από την εργασία του όσο και από τον εργοδότη του (Γεωργούλας, 2001, Λαµπριανίδης, 2001). Το νοµικό καθεστώς για τους αλλοδαπούς σήµερα διέπεται από τον πιο πρόσφατο Νόµο 2910/2001 µε τίτλο «Είσοδος και παραµονή αλλοδαπών στην Ελληνική Επικράτεια. Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας µε πολιτογράφηση και άλλες διατάξεις», που αντικατέστησε τον προηγούµενο Νόµο 1975/1991. Ο νέος νόµος 2910/2001 αν και κινείται στα ίδια πλαίσια µε τον προγενέστερο, επιχειρεί την αντιµετώπιση της παράνοµης µετανάστευσης. Συγκεκριµένα περιλαµβάνει διατάξεις σχετικά µε: α) τις γενικές προϋποθέσεις εισόδου κα παραµονής αλλοδαπών, β) την είσοδο αλλοδαπών για λόγους σπουδών, γ) την είσοδο και παραµονή αλλοδαπών για την παροχή εξαρτηµένης εργασίας καθώς και διατάξεις που ρυθµίζουν το ζήτηµα της άσκησης ανεξάρτητης οικονοµικής δραστηριότητας. Προβλέπεται επίσης η οικογενειακή συνένωση αλλοδαπών που είναι νόµιµα εγκατεστηµένοι στη χώρα µας. Άλλες διατάξεις του πιο πάνω νόµου αφορούν τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των αλλοδαπών, τη δυνατότητα πρόσβασης των ανήλικων αλλοδαπών στην εκπαίδευση καθώς και τις διαδικασίες κτήσης της ελληνικής ιθαγένειας µε πολιτογράφηση. Όπως και στον προηγούµενο νόµο, σηµαντικό µέρος του πρόσφατου νόµου αναφέρεται στους περιορισµούς-ανάκληση άδειας και παραµονής και στις απελάσεις των ανεπιθύµητων αλλοδαπών. Σχετικά µε τους «µη νόµιµα εισερχόµενους αλλοδαπούς» στη χώρα µας προβλέπονται και πάλι αυστηρές πειθαρχικές κυρώσεις, ποινές, απελάσεις κλπ.. Ο νέος νόµος, 2910/2001 εισήγαγε µικρές αλλαγές και νεωτερισµούς στα θέµατα της µεταναστευτικής πολιτικής. Με το νόµο αυτό θεσµοθετήθηκε η µεταβίβαση των αρµοδιοτήτων στο Υπουργείο Εσωτερικών από το Υπουργείο ηµόσιας Τάξης, ενώ παραχωρείται στους ήµους η εξουσία για την έκδοση αδειών εργασίας και διαµονής. Επίσης, περιλαµβάνει µια δεύτερη ευκαιρία νοµιµοποίησης των παράνοµα εγκατεστηµένων, γεγονός που αποσκοπεί στον περιορισµό της παράνοµης µετανάστευσης και τη µείωση των εισροών, ενώ προβλέπει την ενίσχυση της αστυνόµευσης των συνόρων και τον αυστηρότερο εσωτερικό έλεγχο. Λόγω της ύπαρξης διαφορετικών κατηγοριών µεταναστών (νόµιµοι και παράνοµοι οικονοµικοί µετανάστες, παλιννοστούντες οµογενείς και πρόσφυγες), θα 10

πρέπει να επισηµανθεί ότι δεν µπορεί να εφαρµοστεί ένας ενιαίος τρόπος ρύθµισης των ζητηµάτων σχετικά µε τους αλλοδαπούς. Αναφορικά µε τους παλιννοστούντες οµογενείς Ποντίους και τους Βορειοηπειρώτες, ισχύει πιο ευνοϊκό καθεστώς και αποκτούν άδεια παραµονής και εργασίας καθώς και την ελληνική ιθαγένεια χωρίς ιδιαίτερες διατυπώσεις, αν αποδείξουν ότι έχουν ελληνική καταγωγή 5. Ας σηµειωθεί επίσης ότι υπάρχει σαφής διαχωρισµός µεταξύ προσφύγων και οικονοµικών µεταναστών. Το πλαίσιο της µεταναστευτικής πολιτικής για τους πρόσφυγες ορίζεται από τα άρθρα 24, 25 του Ν. 1975/1991, όπως αυτά συµπληρώθηκαν από τα άρθρα 1 και 2 του Ν. 2452/1996 σε συµφωνία µε τις διεθνείς συµβάσεις για το καθεστώς των προσφύγων. Έτσι, οι χαρακτηρισµένοι ως πρόσφυγες απολαµβάνουν αυξηµένα προνόµια σε σχέση µε τους λοιπούς αλλοδαπούς (παροχή άµεσων µέτρων βοήθειας και προστασίας, έκδοση ταξιδιωτικού εγγράφου, εθελοντικός επαναπατρισµός, δικαίωµα επανασύνδεσης µε τις οικογένειές τους µετά τον χαρακτηρισµό, προτεραιότητα στο δικαίωµα εργασίας κλπ) 6. 2. Προγράµµατα νοµιµοποιήσεων αλλοδαπών µεταναστών Από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης που δέχτηκαν µεταναστευτικές εισροές και παράλληλη διόγκωση ενός παράνοµου πληθυσµού µεταναστών, η Ελλάδα ήταν η τελευταία που ανταποκρίθηκε στη νέα πρόκληση µε την πολιτική της νοµιµοποίησης των αλλοδαπών µεταναστών. Παρά τη ψήφιση του νόµου 1975/1991, η διαπίστωση ότι ο αριθµός των παράνοµων µεταναστών αυξανόταν και ο φόβος ότι αυτό θα δηµιουργούσε δυσµενείς επιπτώσεις, τόσο στην αγορά εργασίας όσο και στην κοινωνία γενικότερα, καθώς και η αναζήτηση αντιµετώπισης της νέας πραγµατικότητας, οδήγησαν στη µεγάλη πρόκληση της ρύθµισης του σχετικού θέµατος και της νοµιµοποίησης των αλλοδαπών, που ξεκίνησε από το 1998. 5 Βλ. Κασιµάτη Κ. (2003). «Ιστορικές αναφορές των µεταναστευτικών ροών» στο Κ. Κασιµάτη (επιµ.) Πολιτικές Μετανάστευσης και Στρατηγικές Ενταξης. Αθήνα: Gutenberg, σελ.23-44. Γεωργούλας Στρ. (2003). «Το νοµικό πλαίσιο της µεταναστευτικής πολιτικής» στο Κ. Κασιµάτη (επιµ.) Πολιτικές Μετανάστευσης και Στρατηγικές Ενταξης. Αθήνα: Gutenberg, σελ. 91-122. 6 Βλ. Γεωργούλας Στρ. (2003), όπ. παρ. 11

Τα δυο προεδρικά διατάγµατα (358/97 και 359/97) και ο πρόσφατος Νόµος 2910/2001, ρυθµίζουν ζητήµατα σχετικά µε την καταγραφή και νοµιµοποίηση όλων των παράνοµων µεταναστών. Τα δυο προγράµµατα νοµιµοποίησης που υλοποιήθηκαν αποτελούνταν από δυο φάσεις. Η πρώτη φάση αφορούσε τη διαδικασία απόκτησης της «Προσωρινής Κάρτας Παραµονής» (Λευκή Κάρτα) και η δεύτερη φάση, τη διαδικασία απόκτησης της «Κάρτας Παραµονής Περιορισµένης Χρονικής ιάρκειας» (Πράσινης Κάρτας). Βασική προϋπόθεση συµµετοχής στα προγράµµατα αυτά ήταν ο αλλοδαπός να βρίσκεται στην Ελλάδα κατά τη δηµοσίευση των σχετικών προεδρικών διαταγµάτων. Η µετανάστευση στην Ελλάδα είναι σχετικά πρόσφατο φαινόµενο και για το λόγο αυτό υπάρχει έλλειψη δεδοµένων και οι σχετικές έρευνες είναι λιγοστές. Ως εκ τούτου, τα δεδοµένα που προέκυψαν από την καταγραφή των αλλοδαπών που υπέβαλαν αίτηση στα προγράµµατα νοµιµοποίησης είναι πολύτιµα. Η επεξεργασία των δεδοµένων αυτών επιτρέπει την παρουσίαση του προφίλ των οικονοµικών µεταναστών ανάλογα την υπηκοότητα, το φύλο, την ηλικία, την οικογενειακή κατάσταση, το εκπαιδευτικό επίπεδο και την γεωγραφική κατανοµή τους καθώς και την ανάδειξη µιας σειράς αξιόλογων διαφορών µεταξύ των Ελλήνων και των αλλοδαπών, που συµβάλλει στην γνώση µας για τη µετανάστευση και στην αντιµετώπιση των προβληµάτων που προκύπτουν καθώς και στο σχεδιασµό πολιτικών για την οικονοµική και κοινωνική ένταξη των νοµιµοποιηµένων µεταναστών 7. Η παράθεση των επεξεργασµένων δεδοµένων µας δείχνει ότι ως προς την υπηκοότητα των αιτούντων, το 91% των µεταναστών προέρχεται από 10 συγκεκριµένες χώρες, ενώ δεσπόζει η Αλβανία, καθώς το 62% του συνόλου των αιτούντων είναι υπήκοοι της Αλβανίας. Άλλες χώρες που συµπληρώνουν τη δεκάδα είναι η Βουλγαρία, το Πακιστάν, η Ουκρανία, η Ρωσία, η Ρουµανία, η Πολωνία, η Γεωργία, οι Φιλιππίνες και η Μολδαβία (Πίνακας 1). Τα δεδοµένα αυτά µας δείχνουν ότι οι ροές προς την Ελλάδα τροφοδοτούνται κυρίως από τις πρώην κοµουνιστικές χώρες της κεντρικής και 7 Τζ. Καβουνίδη, 2002. Χαρακτηριστικά µεταναστών: το ελληνικό πρόγραµµα νοµιµοποίησης του 1998. Αθήνα-Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα. 12

ανατολικής Ευρώπης, ενώ η πλειοψηφία των µεταναστών προέρχονται από χώρες µε τις οποίες η Ελλάδα έχει κοινά σύνορα. Ως προς το φύλο, η µεγάλη πλειοψηφία είναι άνδρες (77%) αλλά χαρακτηριστικό είναι ότι τα ποσοστά των γυναικών σε ορισµένες υπηκοότητες είναι πολύ υψηλά και οι γυναίκες κυριαρχούν, όπως στην Ουκρανική, Ρωσική, Γεωργιανή και Μολδαβική υπηκοότητα, ενώ σε άλλες λείπουν παντελώς, όπως στις υπηκοότητες της ινδοπακιστανικής χερσονήσου (Πίνακας 1). Πίνακας 1. Αλλοδαποί που υπέβαλαν αίτηση για απόκτηση «Λευκής Κάρτας» ανά χώρα προέλευσης και φύλο, 1998. Χώρες Σύνολο % στο σύνολο Γυναίκες % Αλβανία Βουλγαρία Ρουµανία Ουκρανία Γεωργία Ρωσία Πολωνία Πακιστάν Ινδία Αίγυπτος Φιλιππίνες Μολδαβία Συρία Άλλες χώρες Σύνολο 241,561 25,168 1 6,954 9,821 7,548 3,139 8,631 10,933 6,405 6,225 5,383 4,396 3,434 24,190 371,641 65.0 6.8 4.6 2.6 2.0 0,8 2.3 2.9 1.7 1.7 1.4 1.2 0.9 6.1 100.0 41,025 14,108 5,137 7,721 4,655 2,301 3,718 51 103 347 4,361 3,160 158 6,986 93,831 43.7 15.0 5..5 8.2. 5.0 2.5 4.0 0.1 0.1 0.4 4.6 3.4 0.2 -- 100.0 Πηγή: Καβουνίδη, 2002, σελ.107-114. Η συµµετοχή 371,641 αλλοδαπών κατά το πρώτο στάδιο της διαδικασίας, κατέστησε το Ελληνικό Πρόγραµµα νοµιµοποίησης το µεγαλύτερο απ όσα είχαν διεξαχθεί µέχρι εκείνη τη στιγµή στην Ευρώπη. Παρόλες τις καλές προθέσεις, η διαδικασία αυτή δηµιούργησε πολλά προβλήµατα, τα κυριότερα των οποίων είναι: τα γραφειοκρατικά κωλύµατα, η ελλιπής πληροφόρηση, η διαδικασία των δυο φάσεων κλπ. Έτσι, οι µετανάστες που υπέβαλαν στη συνέχεια αίτηση για πράσινη κάρτα, περιορίστηκαν σηµαντικά και αριθµούν µόνο 212,860 άτοµα. 8 8 Βλέπε Καβουνίδη, Τζ. 2002. όπ.π. και Καβουνίδη, Τζ. 2003, Ερευνα για την Οικονοµική και Κοινωνική Ενταξη των Μεταναστών. Αθήνα: ΠΑΕΠ. 13

Ο αριθµός των αλλοδαπών που υπέβαλαν αίτηση στο δεύτερο αυτό πρόγραµµα ανέρχεται στους 351,000 άτοµα, αριθµός που σχεδόν συµπίπτει µε τα δεδοµένα της απογραφής και τους 360,000 περίπου απασχολούµενους αλλοδαπούς στη χώρα µας, που απογράφηκαν κατά την Απογραφή Πληθυσµού του 2001. 3. Ζητήµατα ασφάλισης και υγείας των αλλοδαπών οικονοµικών µεταναστών Μετά τη σύντοµη αυτή επισκόπηση του νοµοθετικού πλαισίου αναφορικά µε τους οικονοµικούς µετανάστες εγκατεστηµένους στη χώρα µας καθώς και την συνοπτική αναφορά των προγραµµάτων νοµιµοποιήσεων, θα αναφερθούµε στο ειδικότερο θέµα που αφορά τη µελέτη µας, δηλαδή τα ζητήµατα υγείας- πρόνοιας και κοινωνικής ασφάλισης αυτών. Θα πρέπει να επισηµανθεί εξαρχής ότι και στα ζητήµατα κοινωνικής πρόνοιας και ασφάλισης λόγω της ύπαρξης διαφορετικών κατηγοριών µεταναστών (νόµιµοι και παράνοµοι οικονοµικοί µετανάστες, παλιννοστούντες οµογενείς και πρόσφυγες), όπως ήδη αναφέραµε, δεν υπάρχει ένας ενιαίος τρόπος ρύθµισης. Στην ενότητα αυτή, θα γίνει προσπάθεια να παρουσιαστεί το ισχύον θεσµικό πλαίσιο όσον αφορά τις παροχές υγειονοµικής περίθαλψης καθώς και κοινωνικής φροντίδας για τις τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες. Α. Αλλοδαποί οικονοµικοί µετανάστες ( νόµιµοι) Στον ισχύοντα νόµο 2910/2001, και συγκεκριµένα στο άρθρο 39 παρ.1 του κεφαλαίου για τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των αλλοδαπών, αναφέρεται ότι «οι αλλοδαποί που διαµένουν νόµιµα στην Ελλάδα ασφαλίζονται στους οικείους ασφαλιστικούς οργανισµούς και απολαµβάνουν των ιδίων ασφαλιστικών δικαιωµάτων µε τους ηµεδαπούς». Εποµένως, οι αλλοδαποί εκείνοι που έχουν εισέλθει στη χώρα και παραµένουν νόµιµα, εφόσον απασχολούνται µε σχέση εξαρτηµένης εργασίας ή ασκούν ανεξάρτητη οικονοµική δραστηριότητα, έχουν το δικαίωµα και την υποχρέωση να ασφαλίζονται στους διάφορους ασφαλιστικούς 14

οργανισµούς, όπως ακριβώς και οι Έλληνες πολίτες και δικαιούνται τις ίδιες παροχές. Προκειµένου όµως να τους χορηγηθεί η άδεια παραµονής πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά κάποιες προϋποθέσεις, µεταξύ των οποίων, να είναι ασφαλισµένοι για την κάλυψη εξόδων νοσηλείας, ιατρικής και φαρµακευτικής περίθαλψης και για την κάλυψη εργατικού ατυχήµατος ή να έχουν ήδη υποβάλει σχετική αίτηση. Επίσης, απαιτείται να είναι υγιείς, γεγονός που αποδεικνύεται µε το πιστοποιητικό υγείας, που εκδίδεται από ηµεδαπά κρατικά νοσηλευτικά ιδρύµατα ή κέντρα υγείας ή θεραπευτήρια και ιατρεία του ΙΚΑ. Σε αυτό, πρέπει να πιστοποιείται ότι ο αλλοδαπός δεν πάσχει από νόσηµα, το οποίο σύµφωνα µε τα διεθνή δεδοµένα και την Παγκόσµια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), µπορεί να αποτελέσει κίνδυνο για τη δηµόσια υγεία. Τα έξοδα για τις εξετάσεις που απαιτούνται για την έκδοση του πιστοποιητικού βαρύνουν τον ενδιαφερόµενο αλλοδαπό (άρθρ.21 και 26 Ν. 2910/2001). Πρέπει να σηµειωθεί επίσης ότι οι αλλοδαποί που κατοικούν νόµιµα στην Ελλάδα, για δυο τουλάχιστον χρόνια, έχουν τη δυνατότητα, στο πλαίσιο της οικογενειακής συνένωσης, να ζητήσουν την είσοδο και εγκατάσταση των µελών της οικογένειάς τους στη χώρα (σύζυγος, άγαµα τέκνα κάτω των 18 ετών). Στην περίπτωση αυτή, τα µέλη της οικογένειάς του, που συντηρούνται από αυτόν έχουν το δικαίωµα να ασφαλιστούν έµµεσα στον ασφαλιστικό φορέα του αλλοδαπού (άρθρ. 28 Ν. 2910/2001). Για την παροχή νοσοκοµειακής και ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης σ αυτή την κατηγορία αλλοδαπών, απαιτείται η προσκόµιση βιβλιαρίου υγείας ασφαλιστικού φορέα για να καλυφθεί η δαπάνη από αυτόν. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει βιβλιάριο υγείας ασφαλιστικού φορέα, υποχρεούνται να πληρώσουν τη δαπάνη της νοσηλείας τους. Κατ εξαίρεση γίνονται δεκτά για νοσηλεία µόνο επείγοντα περιστατικά και πάντοτε µέχρι την σταθεροποίηση της υγείας τους. Για εισαγωγή στο νοσοκοµεία τακτικού περιστατικού προκαταβάλλεται υποχρεωτικά το 50% του εκτιµώµενου κόστους νοσηλείας. 15

Β. Παλιννοστούντες οµογενείς Αναφορικά µε τους παλιννοστούντες οµογενείς Ποντίους και τους Βορειοηπειρώτες, ισχύει ευνοϊκότερο καθεστώς. Η έµφαση στην προστασία αυτής της οµάδας φαίνεται και από τη δηµιουργία ειδικών θεσµών όπως το Εθνικό Ίδρυµα Υποδοχής και Αποκατάστασης Αποδήµων και Παλιννοστούντων Οµογενών Ελλήνων, (ΕΙΥΑΠΟΕ), την ίδρυση και λειτουργία κέντρων φιλοξενίας και τη δηµιουργία κέντρου Συµπαράστασης Παλιννοστούντων Μεταναστών από την Εκκλησία της Ελλάδος. Η προστατευτική πολιτική σε σχέση µε τα ζητήµατα υγείας επικεντρώνεται στα εξής : - στη δυνατότητα κοινωνικής ασφάλισης στον ΟΓΑ (για ανασφάλιστους υπερήλικες, άρθρο 48, Ν. 2084/1992) και ειδικός λογαριασµός αυτασφάλισης στο ΙΚΑ (άρθρο 36, Ν. 1902/1990). - ικαίωµα δωρεάν ιατροφαρµακευτικής-νοσοκοµειακής περίθαλψης (Υ.Α. Α3β/Φ15/720/7/2/1990, Υπουργείο Υγείας) - Χορήγηση έκτακτης οικονοµικής ενίσχυσης από το Υπ. Εργασίας (Υ.Α. 33155/3012/1985) και βοηθήµατα επαναπατρισµού από το Υπ. Υγείας (Υ.Α. ΦΕΚ 242, τ. Β, 26/41988). Οι παλιννοστούντες οµογενείς αποκτούν την ελληνική ιθαγένεια χωρίς ιδιαίτερες διατυπώσεις, αν αποδείξουν ότι έχουν ελληνική καταγωγή. Μετά την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας τα άτοµα αυτά έχουν τα ίδια δικαιώµατα και υποχρεώσεις µε τους Έλληνες πολίτες. Στην περίπτωση που δεν µπορούν να αποδείξουν την ελληνική καταγωγή τους, εξοµοιώνονται µε τους παράνοµους αλλοδαπούς. Και στην περίπτωση των οµογενών, για παροχή νοσοκοµειακής και ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης απαιτείται η ύπαρξη βιβλιαρίου υγείας ασφαλιστικού φορέα. Γ. Οι αναγνωρισµένοι πολιτικοί πρόσφυγες Οι αναγνωρισµένοι αλλοδαποί πολιτικοί πρόσφυγες απολαµβάνουν όλων των παροχών που απολαµβάνουν και οι Έλληνες πολίτες µε τους οποίους εξοµοιώνονται ως προς τα δικαιώµατα σε παροχές κοινωνικής ασφάλισης. Συνεπώς έχουν 16

δικαιώµατα πρόσβασης στις παροχές υγείας, ίδια µε αυτά των Ελλήνων πολιτών. Επίσης δικαιούνται δωρεάν ιατροφαρµακευτική και νοσοκοµειακή περίθαλψη, εφόσον τους έχει δοθεί το δελτίο ταυτότητας πρόσφυγα ή το δελτίο αιτήσαντος άσυλο αλλοδαπού ή το ειδικό δελτίο παραµονής για ανθρωπιστικούς λόγους.. Οι µη νόµιµοι αλλοδαποί οικονοµικοί µετανάστες Παρά τη νοµιµοποίηση µεγάλου αριθµού οικονοµικών µεταναστών, εντούτοις εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί παράνοµα διαµένοντες αλλοδαποί και οικονοµικοί µετανάστες. Σχετικά µε την κοινωνική ασφάλιση των αλλοδαπών οικονοµικών µεταναστών µη νόµιµων τόσο στον προηγούµενο νόµο (1975/91, άρθρου 31, παρ. 2) όσο και στον νεότερο (2910/2001, άρθρο 51, παρ. 1) υπάρχει διάταξη σύµφωνα µε την οποία «τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου ή ιδιωτικού δικαίου υποχρεούνται να µη δέχονται για εξέταση αίτηµα αλλοδαπού που βρίσκεται στο ελληνικό έδαφος αν δεν είναι κάτοχος άδειας παραµονής ή δεν έχει θεώρηση εισόδου ή γενικά δεν αποδεικνύει ότι παραµένει νόµιµα στην Ελλάδα. Εξαιρούνται τα νοσοκοµεία, τα θεραπευτήρια και οι κλινικές στις περιπτώσεις που οι αλλοδαποί εισάγονται εκτάκτως για νοσηλεία». Ο νεότερος νόµος συµπληρώνει την παραπάνω διάταξη προβλέποντας ότι εξαιρούνται και τα ανήλικα παιδιά. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα να µην υπάρχει δυνατότητα παροχής ιατροφαρµακευτικής στήριξης καθώς και µη ικανοποίηση οποιουδήποτε θέµατος µετανάστη αλλοδαπού, που δεν διαµένει νόµιµα στη χώρα µας 9. Όπως γίνεται φανερό, οι αλλοδαποί που ευρίσκονται παράνοµα στη χώρα µας, στερούνται ασφαλιστικών δικαιωµάτων και δεν γίνονται δεκτοί στα νοσοκοµεία, θεραπευτήρια και κλινικές. Επιπλέον, προβλέπεται ότι οι διευθυντές των κλινικών και θεραπευτηρίων υποχρεούνται να ενηµερώνουν την αστυνοµική υπηρεσία ή την υπηρεσία αλλοδαπών και µετανάστευσης για την άφιξη και αναχώρηση αλλοδαπών, που νοσηλεύονται στα ιδρύµατα αυτά (Ν. 2910 άρθρο 54). 9 Βλέπε: Παπασιώπη-Πασιά Ζ. (1995). Τα δικαιώµατα των αλλοδαπών όπως πηγάζουν από τον Ν. 1975/1991. Αθήνα-Κοµοτηνή, Α.-Ν. Σάκκουλας. Λ. Μαράτου-Αλιπράντη. 1996. «Ξένο εργατικό δυναµικό και το πρόβληµα της κοινωνικής ενσωµάτωσης» στο ιαστάσεις του κοινωνικού αποκλεισµού στην Ελλάδα, Τόµος Α Αθήνα: ΕΚΚΕ σελ. 275-306. 17

Οι υπάλληλοι των παραπάνω υπηρεσιών, που παραβαίνουν τις διατάξεις αυτές, διώκονται πειθαρχικά και τιµωρούνται σύµφωνα µε τον Ποινικό Κώδικα για παράβαση καθήκοντος. Στο σηµείο αυτό θεωρείται σηµαντικό να αναφερθούν κάποια νοµοθετικά κενά, που αφορούν τους αλλοδαπούς χωρίς άδεια παραµονής, που έχουν όµως καταθέσει αίτηση για ανανέωση άδειας καθώς και τους κατόχους άδειας παραµονής για ανθρωπιστικούς λόγους. Α. Στην πρώτη περίπτωση, οι αλλοδαποί χωρίς άδεια παραµονής, µεταξύ άλλων, δεν µπορούν να εκδώσουν ή να ανανεώσουν βιβλιάρια υγείας για τους ίδιους ή τα προστατευόµενα µέλη τους και να λάβουν τις παροχές ή τα επιδόµατα που δικαιούνται µέχρι την έκδοση της νέας άδειας. Λόγω των σηµαντικών καθυστερήσεων που σηµειώνονται στην έκδοση αδειών παραµονής, προτείνεται να παραµένουν γι αυτό το διάστηµα νόµιµα στη χώρα και να καλύπτονται από τη «βεβαίωση κατάθεσης δικαιολογητικών έκδοσης άδειας παραµονής», µε την οποία θα µπορούν να κάνουν χρήση όλων αυτών των δικαιωµάτων. Β. Στη δεύτερη περίπτωση, ενώ η άδεια παραµονής για ανθρωπιστικούς λόγους (άρθρ. 37 παρ. 4 α του Ν.2910/2001) χορηγείται κυρίως όταν υπάρχουν σοβαροί λόγοι υγείας του αιτούντος, δεν προβλέπεται δωρεάν νοσοκοµειακή και ιατροφαρµακευτική περίθαλψη για την αντιµετώπιση του προβλήµατος αυτού. Η πρόβλεψη αυτή επιβάλλεται και για λόγους ίσης µεταχείρισης µε τους κατόχους άδειας παραµονής για ανθρωπιστικούς λόγους (άρθρ.8 παρ.3 του Π.. 61/1999),που χορηγείται στους αλλοδαπούς, των οποίων η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί. (Προτάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη επί της τροποποίησης του Ν.2910/2001). 4. Βασικοί Ασφαλιστικοί Οργανισµοί: Προϋποθέσεις ασφάλισης και παροχές στους αλλοδαπούς Στην ενότητα αυτή θα αναφερθούµε στους τρεις βασικούς ασφαλιστικούς Οργανισµούς (ΙΚΑ, ΟΑΕΕ-ΤΕΒΕ, ΟΓΑ) που έχουν πλέον σηµαντικό αριθµό αλλοδαπών ασφαλισµένων. Η ανάλυσή µας θα επικεντρωθεί στις προϋποθέσεις και διαδικασίες εγγραφής στα Μητρώα των ταµείων των αλλοδαπών µεταναστών, στις ιδιαιτερότητες στην κάλυψη 18

και στις παροχές καθώς και στις ρυθµίσεις που προβλέπονται για την ένταξη του αλλοδαπού πληθυσµού στο ασφαλιστικό σύστηµα. Α. ΙΚΑ ( Ίδρυµα Κοινωνικών Ασφαλίσεων) Σύµφωνα µε τον κανονισµό του ΙΚΑ «ασφαλισµένος στο ΙΚΑ είναι οποιοδήποτε πρόσωπο παρέχει εξαρτηµένη εργασία, ανεξάρτητα από την υπηκοότητα του ή την ιθαγένεια του». Συνεπώς, όποιος έχει τις προϋποθέσεις εγγράφεται στο ΙΚΑ µε αριθµό µητρώου αυτόν που προκύπτει την στιγµή της εγγραφής του στο γενικό µητρώο του ΙΚΑ, εφόσον δεν τηρείται ειδικό µητρώο για τους αλλοδαπούς. Η µοναδική αναφορά σε υπηκοότητα γίνεται σε περίπτωση Έλληνα εργαζόµενου στο εξωτερικό για επιχείρηση µε έδρα εντός Ελλάδος. Οι αλλοδαποί οικονοµικοί µετανάστες που έχουν άδεια παραµονής και εργασίας και οι οποίοι προσφέρουν εξαρτηµένη εργασία, ανεξάρτητα από την ιδιότητα του εργοδότη και τη σύµβαση που έχουν ασφαλίζονται στο ΙΚΑ. Με γνώµονα την εξυπηρέτηση των ασφαλισµένων, το ΙΚΑ κατάργησε την υποχρεωτική θεώρηση του οικογενειακού βιβλιάριου υγείας εφόσον έχουν δηλωθεί ως προστατευόµενα µέλη σύζυγος και παιδιά που δεν έχουν συµπληρώσει τα δεκαοχτώ τους χρόνια µέχρι τη λήξη της ασφαλιστικής ικανότητας των άµεσων ασφαλισµένων. Οπως αναφέρεται, στις σχετικές εγκυκλίους: α) εγκ.78/02 Β) εγκ. 54/03 η διάρκεια της ασφαλιστικής ικανότητας για όλους τους ασφαλισµένους του Ιδρύµατος - διαρκεί πλέον από 1 η Μαρτίου κάθε έτους µέχρι το τέλος Φεβρουαρίου του επόµενου εφόσον συντρέχουν οι απαραίτητες χρονικές προϋποθέσεις δηλαδή 50 ηµέρες ασφάλισης κατά το προηγούµενο ηµερολογιακό έτος (1/1-31-12) ή βάσει 15µήνου αφιερωµένων στη περίπτωση αυτή των 3 τελευταίων µηνών (δηλαδή το µήνα προσέλευσης και δύο ακόµη). Κατόπιν τούτου η ασφαλιστική ικανότητα για το έτος 2003, ισχύει µέχρι το 2/2004 εάν συντρέχουν οι παραπάνω αναφερόµενες σχετικές προϋποθέσεις. Εποµένως, όλοι οι ασφαλισµένοι µε τη θεώρηση του 19

βιβλιάριου ασθενείας τους για το έτος 2003 είναι καλυµµένοι µέχρι τον 2/04. Αντίστοιχα, για το έτος 2004 η θεώρηση γίνεται µέχρι το Φεβρουάριο του 2005. Οικιακοί βοηθοί Σύµφωνα µε τις κοινοποιούµενες διατάξεις τα πρόσωπα που απασχολούνται κατ οίκον του εργοδότη διακρίνονται ως προς την ασφάλιση τους σε δύο κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία περιλαµβάνει τους έµµισθους οικιακούς βοηθούς δηλαδή: 1 ον. Τα πρόσωπα που παρέχουν συνήθεις οικιακές υπηρεσίες στην οικία του εργοδότη και 2 ον Η δεύτερη κατηγορία περιλαµβάνει τα λοιπά κατ οίκον του εργοδότη απασχολούµενα πρόσωπα που παρέχουν εξειδικευµένες υπηρεσίες σ ένα εργοδότη (νοσοκόµοι, παραδουλεύτρες, Baby sitters, κηπουροί κλπ.). Το κριτήριο εποµένως, για την ένταξη κάποιου πρόσωπου, που απασχολείται στο σπίτι του εργοδότη, στη κατηγορία αυτή είναι να παρέχει τις υπηρεσίες του σε ένα µόνο εργοδότη. Εξαγορά ηµερών ασφάλισης Για την ανανέωση της άδειας παραµονής οι αλλοδαποί που δεν έχουν τις ηµέρες ασφάλισης διευκρινίζεται µε βάσει το άρθρο 10 του Ν.3169/2003 (ΦΕΚ 189 Α ) ότι: οι αλλοδαποί ασφαλισµένοι, των οποίων οι άδειες διαµονής είχαν παραταθεί µε το άρθρο 23 του ν.3103/2003 και οι άδειες εργασίας τους έληγαν µέχρι 30/06/2003, δίδεται η δυνατότητα να ανανεώσουν την άδεια παραµονής τους αν είχαν τουλάχιστον 150 ηµέρες ασφάλισης για κάθε έτος της προηγούµενης άδειας εργασίας ή, αν δεν πληρούσαν την ανωτέρω προϋπόθεση, µπορούν να εξαγοράσουν και να αναγνωρίσουν τόσες µέρες ασφάλισης όσες χρειαζόταν για την συµπλήρωση των απαιτούµενων για την ανανέωση 150 ηµερών. Σύµφωνα µε τον νόµο ν.3169/2003, δίδεται στους αλλοδαπούς δικαίωµα να εξαγοράσουν 150 ένσηµα. Με τον τρόπο αυτό µπορούν να ζητήσουν και να τους χορηγηθεί «Άδεια παραµονής» µε σκοπό την νόµιµη παραµονή τους στην χώρα και 20