ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ»

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ» Αν προσπαθήσουμε να δώσουμε έναν περιεκτικό και ευσύνοπτο ορισμό του όρου «πολιτισμός» θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας μίας κοινωνίας/ μίας εποχής. Με τον όρο «δημιουργία» εννοούμε όλα εκείνα τα επιτεύγματα και την πρόοδο που συντελέσθη στο χώρο των επιστημών, των τεχνών, των ιδεών, των θεσμών κτλ. Ο όρος «πολιτισμός» έχει θετική σημασία αλλά εφόσον γίνεται λόγος για την ιστορία του πολιτισμού ενός λαού δεν συνεπάγεται ότι όλες οι ιστορικές φάσεις του είναι αντιληπτές με έναν τρόπο αμιγώς θετικό. ΠΕΡΙΟΔΟΙ του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 1.Μινωική (2000-1600) 2.Μυκηναϊκή (1600-1200) 3.Σκοτεινοί Χρόνοι/Γεωμετρική (1200-700) 4.Αρχαϊκή (700-550) 5.Κλασική (550-350) 6.Ελληνιστική/Αλεξανδρινή και επίγονοι (350-200) 7. Ρωμαϊκή ( 200π.Χ.-300 μ.χ.) 8. Βυζαντινή (330-1453) 9. Οθωμανική (1453-1821) 10. Σύγχρονη (1831-...σήμερα) ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ο χρονικός ορισμός των ιστορικών εποχών είναι ενδεικτικός και κατά προσέγγιση. Σε πολλά έγκυρα εγχειρίδια αυτός ο διαχωρισμός ποικίλει. Συνεπώς, δεν αποτελεί ζητούμενο η απομνημόνευση χρονολογιών. 1

Προϊστορία ονομάζουμε την εποχή πού δεν έχουμε γραπτές πηγές. Πρώτη μορφή γραφής χρησιμοποιήθηκε στη μινωική Κρήτη αλλά και στην Ευρώπη με την ιερογλυφική. Μία άλλη γραφή της μινωικής Κρήτης είναι η συλλαβική Γραμμική Α, η οποία δεν έχει διαβαστεί ακομα. Συνεπώς, τα αρχαιότερα γραπτά μνημεία του ελληνικού πολιτισμού είναι από την εποχή των Μυκηναίων- ο μυκηναϊκός πολιτισμός αναπτύχθηκε κυρίως στην Πελοπόννησο και την κεντρική Ελλάδα περίπου από το 1600 έως 1200 π.χ.- με την Γραμμικη Β που χρησίμευε κυρίως για τη διοίκηση των ανακτόρων. Δηλαδή οι Μυκηναίοι έγραφαν διοικητικά έγγραφα ή κατάλογους προϊόντων που ήταν προς αποθήκευση. Το 1952 οι Βέντρις και Τσάντγουικ κατάφεραν να τη διαβάσουν.. Η Γραμμική Β εξαφανίζεται γύρω στο 1200 π.χ. Στον μινωικό και μυκηναϊκό πολιτισμό η γραφή χρησίμευε για να κρατούν οι άνθρωποί κρατικά αρχεία και δεν την γνώριζαν πολλοί. Τον 9 ο αιώνα όμως μία νέα γραφή εμφανίζεται στον ελληνικό πολιτισμό. Οι Έλληνες παίρνουν το αλφάβητο από τους Φοίνικες-λαός της νοτιοανατολικής Μεσογείου με έντονη εμπορική δράση- και το προσαρμόζουν, το εξελίσσουν στις ανάγκες της γλώσσας τους. Βασική καινοτομία των Ελλήνων στο φοινικικό αλφάβητο ήταν η ενσώματωση των φωνηέντων. Το νέο αλφάβητο είναι πιο απλό και επιτρέπει σε περισσότερους ανθρώπους να το χρησιμοποιούν για να επικοινωνούν. Περί το τέλος του 13 ου και τις αρχές του 12 ου αιώνα προκαλούνται εκτεταμένες καταστροφές σε πολλά κέντρα της μυκηναϊκής Ελλάδας. Η ιστορική επιστήμη δεν 2

μπορεί να εξηγήσει με βεβαιότητα το γεγονός αυτό και περιορίζεται σε πιθανές ερμηνείες, που συνοψίζονται στα εξής: εισβολές πληθυσμών (κάθοδος των Δωριέων) που είναι και η πιο πιθανή, επιδρομές γειτονικών λαών ενώ δεν πρέπει να υποτιμώνται οι αναστατώσεις από τις βίαιες κλιματικές αλλαγές και στα φυσικά φαινόμενα. Ως αποτέλεσμα αυτών των καταστροφών επέρχεται στον ελλαδικό χώρο μάι μακρά περίοδο οικονομικής παρακμής, κοινωνικής αποσύνθεσης και γενικότερης στασιμότητας. Αυτη η περίοδος αποκαλείται «Σκοτεινοί αιώνες»( όρος παρμένος από τον κλάδο της Αρχαιολογίας) -περίπου από από το 1100 έως το 700 π.χ.- διότι οι μαρτυρίες και τα ευρύματα από τη συγκεκριμένη περίοδο είναι εξαιρετικά περιορισμένες. ΠΟΛΗ-ΚΡΑΤΟΣ Από τον 8 ο αιώνα και εντεύθεν οι περισσότεροι Έλληνες κατοικούν σε πόλεις-κράτη, οι οποίες συνενώθηκαν σταδιακά από τη συνένωση διαφόρων οικισμών. Για τους αρχαίους η λέξη πόλις έχει διττή σημασία: εννοείται τόσο ο χώρος που καταλαμβάνει ένας οικισμός αλλά και την ιδέα της οργανωμένης κοινότητας των ανθρώπων. Από γεωγραφική άποψη η πόλη-κράτος συνήθως περιέκλειε ένα χώρο-κέντρο εξουσίας, την πόλη ή το άστυ, τις περισσότερες φορές τειχισμένο και άμεσα συνδεδεμένο με την ακρόπολη-όπου χτίζονταν οι ναοί και άλλα δημόσια κτίρια- και από την ύπαιθρο χώρα, μία ευρύτερη έκταση, κυρίως καλλιεργήσιμη, γύρω από αυτόν, με διάσπαρτους μικρότερους οικισμούς, τις κώμες (χωριά). Κάθε πόλη κράτος είχε τους δικούς της νόμους, έκοβε τα δικά της νομίσματα και διέθετε ανεξάρτητα στρατιωτικά τμήματα. Οι κάτοικοι μίας πόλης-κράτους, οι πολίτες, είτε έμεναν στο άστυ έιτε ήταν αγρότες συνέβαλαν στην αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων και λάμβαναν μέρος στη λήψη των αποφάσεων. Αυτός ο τρόπος άσκησης της εξουσίας και η συμμετοχή ή μη συμμετοχή των πολιτών σε αυτήν καθόριζε το πολίτευμα της πόλης-κράτους. Το ποιος ήταν πολίτης σε κάθε πόλη κράτος διέφερε ανάλογα με το πολίτευμα που είχε. Μόνο οι πολίτες είχαν διακαίωμα να διοικούν και να παίρνουν αποφάσεις για την πόλη. Γενικά στην αρχαιότητα όλες οι κοινωνίες ήταν ανδροκρατούμενες καθώς οι γυναίκες, οι ξένοι (μέτοικοι) και οι δούλοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα. Σε αυτό το κανόνα εξαίρεση αποτελούσε η Σπάρτη διότι ως στρατοκρατικό κράτος που επιθυμούσε να διατηρεί το αξιόμαχο της πόλης σε ικανοποιητικό επίπεδο όλο τον χρόνο προσέφερε στις Σπαρτιάτισες αξιόλογη στρατιωτική εκπαίδευση. Στις υπόλοιπες πόλεις έναν πιο αυτόνομο ρόλο φαίνεται να είχαν οι εταίρες-οι εκδιδόμενες γυναίκες-με την πιο γνωστη περίπτωση να αποτελεί η σύντροφος του Περικλή, Ασπασία. Φημισμένη για τις εταίρες της ήταν η πόλη της Κορίνθου. ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ Όπως σημειώθηκε προηγουμένως στον ελληνικό χώρο από τον 8 ο αιώνα η κυρίαρχη μορφή οργάνωσης αποτέλεσε η πόλη-κράτος η οποία διατηρούσε την ανεξαρτησία της ή κήρυσε πολέμους όποτε το έκρινε αναγκαίο. Παρόλα αυτά, οι κάτοικοι του ελλαδικού χώρου είχαν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, τα οποία διαδραμάτιζαν έναν συνεκτικό ρόλο με αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις να καθορίζουν την εξέλιξη των πραγμάτων. Γλώσσα, θρησκεία, παραδόσεις έκαναν τους κατοίκους των πόλεωνκρατών να αισθάνονται ότι έχουν μία κοινή ταυτότητα, το αίσθημα του «συν- 3

ανήκειν» ενδυναμωνόταν αποφασιστικά. Η πίστη, λοιπόν, στο δωδεκάθεο και στο υπόλοιπο σύμπλεγμα χθόνιων και θαλάσσιων θεών και θεοτήτων αποτελούσε ένα βασικό κοινό γνώρισμα. Έπειτα η γλώσσα, επίσημη και ανεπίσημη, ήταν κοινή όχι μόνο στον ελληνικό χώρο αλλά και έξω από αυτόν. Διάλεκτοι και τοπικά ιδιώματα φυσικά υπήρχαν αλλά οι διακρατικές επαφές πάσης φύσεως ήταν στην ελληνική. Σημαντικό ρόλο ακόμη είχαν και τα μαντεία και ειδικά το μαντείο των Δελφών του οποίου οι χρησμοί είχαν πανελλήνια αναγνώριση και αποδοχή. Στενή σχέση με τα μαντεία είχαν και οι αμφικτυονίες οι οποίες ήταν ενώσεις πόλεων-κρατών γυρω από το χώρο του ναού. Όφειλαν το όνομά τους στον Αμφικτύονα, τον μυθικό γιο του Δευκαλίωνα. Η Δελφική αμφικτυονία συνερχόταν δύο φορές το χρόνο,την άνοιξη στους Δελφούς και το φθινόπωρο στις Θερμοπύλες. Τα θέματα που απασχολόυσαν την ένωση ήταν αρχικά θρησκευτικά, στη συνέχεια όμως διευρύνθηκαν και συμπεριέλαβαν ζητήματα πολιτικού χαρακτήρα. Το κύρος της Αμφικτυονίας ήταν μεγάλο στον ελληνικό κόσμο και αποτέλεσε κέντρο άσκηση πολιτικής επιρροής στο πανελλήνιο. Αμφικτυονίες ιδρύθηκαν ακόμη στη Δήλο, στη Βοιωτία, στην Κνίδο της Μ.Ασίας κ.α. Επιπλέον, ένας θεσμός που σαφώς τόνωνε το πανελλήνιο αίσθημα ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες προς τιμή του Δία, του οποίου το άγαλμα δέσποζε στο χώρο.αποτέλεσμα αυτού του κοινού αισθήματος μεταξύ των ελληνικών-πόλεων κρατών ήταν η σύμπηξη στην πρώτη πραγματικά κρίσιμη στιγμή εξωτερικού κινδύνου μίας πανελλήνιας ένωσης. Η πρώτη πανελλήνια ένωση σχηματίστηκε με υποκίνηση της Αθήνας και της Σπάρτης ενώπιον του Περσικού κινδύνου. ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ: Με χώρο τέλεσης την Ολυμπία κάθε 4 χρόνια αποτελούσε αιτία και αφορμή να κηρυχθεί η «ολυμπιακή εκεχειρία» και να παύσουν οι όποιες εχθροπραξίες την περίοδο των αγώνων ενώ οι ολυμπιονίκες με έπαθλο μόνο ένα κλαδί ιερής ελίας, «τον κότινο», απολάμβαναν πανελλήνια αναγνώριση και τιμή. Οι κριτές ονομάζονταν ελλανοδίκες ενώ οι αγώνες διαρκούσαν πέντε ημέρες. Η παρακολούθηση των αγώνων επιτρεπόταν σε όλους, ελεύθερους και δούλους, ακόμα και βάρβαρους. Μονάχα απαγορευόταν αυστηρά στις γυναίκες. Για όποια μάλιστα τολμούσε να παραβεί τη διαταγή αυτή, υπήρχε η ποινή του θανάτου. Ωστόσο, μία γυναίκα που ανήκε σε σπουδαία αθλητική οικογένεια και λαχταρούσε να καμαρώσει νικητές μέσα στο στάδιο τους δικούς της, δε δίστασε να ντυθεί άντρας και να περάσει μέσα στους θεατές των αγώνων. Ήταν η Καλλιπάτειρα, κόρη του περίφημου Ρόδιου Ολυμπιονίκη Διαγόρα, αδελφή και μητέρα επίσης νικητών στις Ολυμπιάδες. Οι πρώτοι καταγεγραμμένοι Ολυμπιακοί Αγώνες χρονολογούνται το 776π.Χ. και συνεχίστηκαν αδιάλειπτα έως την κατάργησή τους από τον Μέγα Θεοδόσιο το 394 μ.χ. Αναβίωση των αγώνων είχαμε το 1896 με τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες να τελούνται στην Αθήνα. Ο πρώτος σύγχρονος Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του Μαραθωνίου υπήρξε ο Μαρουσιώτης κουβαλητής νερού Σπύρος Λούης. Ο αγώνας ονομάζεται έτσι από την ιστορική διαδρομή του Έλληνα στρατιώτη ημεροδρόμου Φειδιππίδη που μετά τη μάχη του Μαραθώνα (490 π.x) έτρεξε από το πεδίο της μάχης στην Αθήνα για να μεταφέρει τα νικητήρια νέα με τη λέξη "νενικήκαμεν". Σημειώνεται ότι στην αρχαιότητα δεν υπήρχε ως άθλημα "μαραθώνιος δρόμος", αλλά και ούτε είχε θεσμοθετηθεί κάτι παρόμοιο. Η ιδέα της γέννησης αυτού του αθλήματος και η ένταξή του στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες οφείλεται στον Γάλλο γλωσσολόγο και ελληνιστή Michel Breal φίλο του Πιέρ ντε Κουμπερτέν που πρότεινε κατά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα «την επανάληψη του διάσημου εκείνου δρόμου που εξετέλεσε ο στρατιώτης του Μαραθώνος» 4

Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Αναμφισβήτητη κυρίαρχη δυναμη στον ελλαδικό χώρο μετά την απόκρουση του περσικού κινδύνου(490-479) αναδείχθηκε η Αθήνα και δίκαια καθώς είχε παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στις νικηφόρες ένοπλες συγκρούσεις. Οι Αθηναίοι αισθάνονταν με ιδιαίτερη αυτοπέποίθηση ότι η επιλογή της δημοκρατίας ως τρόπο οργάνωσης του κράτους τους είχε δικαιωθεί απόλυτα. Γιατί όμως; Με την απομάκρυνση του περσικού κινδύνου τα ελληνικά, και κυρίως τα αθηναϊκά πλοία πλέουν ελέυθερα σε όλη την ανατολική λεκάνη της Μεσογείου με αποτέλεσμα την κατακόρυφη άνθηση του εμπορίου και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου όλων των ελληνικών πόλεων κρατών. Καθοριστικής σημασίας υπήρξε η μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από τη Δήλο στην Αθήνα και η ακόλουθη διάθεση πόρων από αυτό, με πρωτοβουλία του Περικλή, για την ανέγερση ιερών οικοδομημάτυων. Έτσι ο 5 ος αιώνας π.χ. αποτέλεσε για την Αθήνα ένα «παγκόσμιο σχολείο» για όλους τους λαούς καθώς οι τέχνες, η φιλοσοφία, η ποίηση, η ρητορική, η αρχιτεκτονική βρήκαν τις ιδανικές συνθήκες ώστε αναπτυχθούν στον υπέρτατο βαθμό. Κομβική μορφή σε αυτή την περίοδο αναδεικνύεται ο Περικλής, ο οποίος πρωταγωνίστησε στην αθηναϊκή πολιτική ζωή για μία τριακονταετία. Κτίρια του δωρικού ρυθμού ήταν προσφιλή κατά τον 5 ο αιώνα π.χ. στην ηπειρωτική Ελλάδα όπως ο Παρθενώνας, ο ναός του Ηφαίστου στο Θησείο, ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο κ.α. ΙΣΤΟΡΙΑ 5 ΑΚΡΟΠΟΛΗ Ο Ιερός Βράχος της Ακρόπολης πήρε τη μορφή που είναι γνωστή έως σήμερα από το 447π.Χ. έως και το τέλος του 5 ου αιώνα π.χ. Πάντως το μεγαλύτερο μέρος των αρχιτεκτονημάτων της Ακρόπολης ολοκλήρωθηκαν λίγο πριν την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου. Έτσι, λοιπόν, τα κτίσματα της Ακρόπολης ήταν αποτέλεσμα του οράματος του Περικλή και των οδηγιών του Φειδία. Ο ναός της Αθηνάς Παρθένου, ο Παρθενώνας, έγιναν σύμφωνα με τα σχέδια του Ικτίνου και του Καλλικράτη. Ο γλυπτός διάκοσμος έγινε από τον Φειδία και το πολυάριθμο επιτελείο του. Η διακόσμηση του Παρθενώνα ολοκληρώθηκε το 432π.Χ., έναν χρόνο ακριβώς πριν έναρξη του πολυετούς και ιδιαίτερα αιματηρού Πελοποννησιακού πολέμου (431-404π. Χ.). ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ Έχει μήκος γύρω στα 70μ., ύψος 13,5μ. και πλάτος περίπου 30μ. Διαθέτει 17 κίονες σε κάθεμια από τις μακρές πλευρές και 8 σε κάθεμιά από τις στενές. Είναι κατασκευασμένος από πεντελικό μάρμαρο και οι λίθοι από τους οποίους αποτελείται έχουν υπολογιστεί σε 13.500 περίπου κομμάτια όλων των μεγεθών. Ο κάθε κίονας έχει 20 ραβδώσεις και στηρίζεται στη βάση του ναού. Σε μικρή απόσταση από τη βάση οι κίονες αρχίζουν να «φουσκώνουν» μέχρι κάποιο ύψος ενώ λεπταίνουν όσο πλησιάζουν προς το κιονόκρανο. Επίσης, οι κίονες δε στέκονται κάθετα στο στυλοβάτη, αλλά κλίνουν ελαφρά προς τα μέσα. Στον Παρθενώνα, λοιπόν, δεν υπάρχουν ευθείες γραμμές. Όλα αυτά έχουν γίνει, κυρίως, για αισθητικούς λόγους. Αυτό που επιτυγχάνεται είναι να μην έχουμε ένα απρόσωπο και ψυχρό χτίσμα αλλά

μία κατασκευή που σφύζει από ζωή, κίνηση και η οποία καταφέρνει να γεννάει στον επισκέπτη αισθήματα δέους αλλά και θαυμασμού. Ταυτόχρονα, όμως, ο τρόπος αυτός δόμησης έχει προσδώσει στον Παρθενώνα μεγάλη σταθερότητα και αντοχή στους σεισμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι αν προεκτείνουμε τους κίονες προς τα επάνω οι γραμμές του τέμνονται σε ύψος 1700 μέτρων. Στο εσωτερικό του Παρθενώνα, στο σηκό, ήταν τοποθετημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς. Είχε ξύλινο σκελετό, τα γυμνά μέρη του σώματος ήταν από ελεφαντόδοντο και τα ντυμένα από φύλλο χρυσού. Στη θέση των ματιών ήταν τοποθετημένοι πολύτιμοι λίθοι. Το συνολικό του ύψος έφτανε περίπου τα 12 μέτρα.. Ο Παρθενώνας είναι ο μόνος ναός που έφερε γλυπτές παραστάσεις σε όλες του τις μετόπες (92) και που ο σηκός του περιβαλλόταν από μία ιωνική ζωφόρο μήκους 160 μέτρων. Για πρώτη φορά συνδυάζεται ο δωρικός με τον ιωνικό ρυθμό. Στη ζωφόρο απεικονιζόταν η πομπή των Παναθηναίων, απεικόνιζε δηλαδή μορφές θεών, ζώων και ανθρώπων. Στο ανατολικό αέτωμα ενφανίζονταν σκηνές από τη γέννηση της Αθηνάς ενώ στο δυτικό σκηνές από τη διαμάχη Αθηνάς-Ποσειδώνα. Έτσι, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι ο Παρθενώνας είναι ναός δωρικού ρυθμού αλλά με πολλά ιωνικά στοιχεία. 6

ΜΝΗΜΕΙΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ Δίπλα στην Ακρόπολη σήμερα στέκονται τα εξής κτίσματα: Τα 1.Προπύλαια που σχεδιάσθηκαν απο τον Μνησικλή και έχει 6 κίονες ιωνικού ρυθμού.να σημειωθεί ότι τα Προπύλαια δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. Διακόπηκαν από τον Πελοποννησιακό πόλεμο.τον ναό της 2.Αθηνάς Νίκης, ιωνικού ρυθμού, με αρχιτέκτονα τον Καλλικράτη και το 3.Ερέχθειο. Κατά τη μυθολογία στο σημείο αυτό έγινε η φιλονικία της Αθηνάς και του Ποσειδώνα για την κυριαρχία της πόλης. Ο θεός της θάλασσας Ποσειδώνας χτύπησε το βράχο με την τρίαινα και ξεπήδησε θαλασσινό νερό. Με τη σειρά της η Αθηνά χτύπησε με το δόρυ της και φύτρωσε η ελιά. Οι θεοί που ήταν κριτές έδωσαν τη νίκη στην Αθηνά. Οι Αθηναίοι όμως θέλοντας να συμβιβάσουν τους δύο αντίπαλους θεούς τους αφιέρωσαν από ένα ιερό κάτω από την ίδια στέγη. Έτσι χτίστηκε το πιο ιδιόμορφο από τα οικοδομήματα της Ακρόπολης από άποψη αρχιτεκτονικού σχεδίου. Στο σημείο αυτό κατά τη μυθολογία είχε την κατοικία του ο βασιλιάς Ερεχθέας, που αργότερα ταυτίστηκε με τον Ποσειδώνα. Γι αυτό και ο ναός πήρε το όνομά του από το μυθολογικό αυτό βασιλιά της Αθήνας. Το πιο γνωστό όμως μέρος του Ερεχθείου είναι η «Πρόστασις των Κορών», οι περίφημες δηλαδή Καρυάτιδες (η λέξη καρυάτις στα αρχ.ελληνικά σημαίνει η κόρη από τις Καρυές της Λακωνίας και πιθανόν να θύμιζαν την ομορφιά των ιερειών της τοπικής θεάς Άρτεμης). Πρόκειται για ένα σκεπαστό μπαλκόνι, του οποίου η στέγη στηρίζεται όχι σε κίονες, αλλά στα έξι αγάλματα κοριτσιών εξαιρετικής τέχνης. Στο κεφάλι τους έχουν καλάθι στολισμένο με ιωνικά σχέδια επάνω στο οποίο στηρίζεται η οροφή. Μοιάζουν ίδιες, αλλά δεν είναι. Μία έχει τρυπημένα τα αυτιά της και όλες διαφέρουν στην κόμμωση. Ο ναός χτίστηκε μεταξύ 425 και 406 π.χ. με σχέδια του αρχιτέκτονα Καλλίμαχου και είναι ένα από τα αριστουργήματα του ιωνικού ρυθμού. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ Ο Παρθενώνας διατηρήθηκε σχεδόν άθικτος μέχρι και τους Βυζαντινούς χρόνους. Επί Ιστουνιανού εγκαινιάσθηκε ως χριστιανικός ναός της Αγίας Σοφίας. Επί Τουρκοκρατίας η Ακρόπολη έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1458, οπότε και την επισκέφθηκε ο Μωάμεθ Β ο Πορθητής. Ο ιερός βράχος έμεινε πλέον γνωστός με το όνομα Ατίνα Καλεσί, δηλαδή φρούριο των Αθηνών. Κατά την εκστρατεία του Φραγκίσκου Μοροζίνη, του επικεφαλής των στρατιωτικών δυνάμεων της Βενετίας, κατά των Αθηνών το 1687, ο Παρθενώνας υπέστη και το μεγαλύτερο πλήγμα το βράδυ της 16ης Σεπτεμβρίου, όταν οβίδα τίναξε την πυριτιδαποθήκη που είχε εγκαταστήσει ο Αλή αγάς, διοικητής του φρουρίου στον ναό. Το μεγαλύτερο τμήμα του ναού προς την ανατολική του πλευρά κατέρρευσε. Τέλος, το 1803 και το 1812 ο πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας στην Κωνσταντινούπολη λόρδος Έλγιν κατάφερε να αποσπάσει, με τη συναίνεση της οθωμανικής αρχής, πολυάριθμα γλυπτά και αγάλματα από τον Παρθενώνα αλλά και από το Ερέχθειο, τα Προπύλαια και την Αθηνά Νίκη, τα οποία σήμερα εκθέτονται στο Βρετανικό Μουσείο. Στο εν λόγω μουσείο σήμερα βρίσκεται περίπου το ½ του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα και η μία από τις 6 Καρυάτιδες του Ερεχθείου κ.α. Οι υπόλοιπες 5 σήμερα εκθέτονται στο νεό Μουσείο της Ακρόπολης. Η επιστροφή των αποκαλούμενων «ελγινείων» αποτελεί πάγιο αίτημα των ελληνικών κυβερνήσεων χωρίς όμως πρακτικό αποτέλεσμα μέχρι σήμερα. Το Βρετανικό Μουσείο ανέφερε πως, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης(2009), θα ήταν διατεθειμένο να δανείσει τα Ελγίνεια, αρκεί η Ελληνική Κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Μουσείο. Η τότε Ελληνική Κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση. 7

Τα τρια είδη αρχιτεκτονικών ρυθμών της αρχαιότητας είναι:1. ο δωρικός, ο ιωνικός και ο κορινθιακός. Ο ιωνικός και ο δωρικός έκαναν την εμφάνισή τους στον ελληνικό χώρο σχεδόν ταυτόχρονα ενώ ο κορινθιακός είναι μεταγενέστερος. Τα βασικά μέρη ενός ναού είναι τα εξής: η βάση, ο κίονας, το κιονόκρανο, η ζωφόρος, η μετόπη και το αέτωμα. Οι τρεις αυτοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί αποτελούν πρότυπο οικοδόμησης και διακόσμησης σε πολλά επίσημα κυβερνητικά κτίρια κρατών παγκοσμίως, πρότυπο εδρών διεθνών οργανισμών και πανεπιστημίων και φυσικά αποτελούν ορόσημα του κλασικού ρεύματος στην ιστορία της τέχνης. ΘΡΗΣΚΕΙΑ Ο αρχαίος Έλληνας πίστευε ότι ο κόσμος ήταν γεμάτος θεϊκές οντότητες. Η ομορφιά και η τέλεια λειτουργία του σύμπαντος αποτελούσαν μία εκδήλωση της θείας 8

λειτουργίας. Με την εμφάνιση της πόλης-κράτους οι θεότητες θα γίνουν οι εγγυητές για τη δικαιοσύνη στην πόλη. Η θρησκεία θα γίνει η αιτία συνάθροισης όλης της κοινότητας. Κάθε πολιτική δραστηριότητα ξεκινά με μία προσευχή και μία θυσία. Η λατρεία των θεών είναι ένδειξη πατριωτισμού. Για τους αρχαίους οι θεοί τους δεν είναι κάτι άπιαστο ή έξω από την καθημερινότητά τους. Δεν ήταν ούτε δημιουργοί του σύμπαντος ούτε των ανθρώπων. Και οι ίδιοι ήταν δημιούργημα-δεν υπήρχαν εξ υπαρχής. Είναι αθάνατοι αλλά όχι προαιώνιοι. Δεν έχουν απόλυτη γνώση, ούτε απόλυτη δύναμη, αντίθετα δείχνουν να έχουν ανθρώπινες αδυναμίες ενώ δεν διστάζουν να παρεμβαίνουν στην ζωή των πιστών τους. Τον 5 ο αιώνα π.χ. κάθε πόλη επέλεγε μία θεότητα ως προστάτιδά της- η Αθηνά προστάτευε την πόλη που έφερε το όνομά της. Η επικρατούσα θρησκεία στην αρχαιότητα ήταν το δωδεκάθεο με επικεφαλής τον Δία: ΟΝΟΜΑΤΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΣΥΜΒΟΛΑ ΖΕΥΣ Ατμοσφαιρικά φαινόμενα, Κεραυνός, αετός Προστασία σπιτιού,φιλοξενία, δικαιοσύνη ΠΟΣΕΙΔΩΝ Θεός της θάλασσας, Τρίαινα, άλογο προστάτης των ναυτικών, υπαίτιος των δονήσεων της γης ΔΗΜΗΤΡΑ Γεωργία Στάχυ, δρεπάνι ΗΡΑ Θεά του σπιτιου, Αγελάδα, παγώνι προστάτιδα του γάμου και των γεννήσεων ΑΦΡΟΔΙΤΗ Έρωτας, πόθος, ένωση, Μυρτιά, κύκνος, περιστέρι αναπαραγωγή ΑΡΤΕΜΙΣ Προστάτιδα των άγριων Κυπαρίσσι, ελαφίνα ζώων, θεά του κυνηγιού, της γονιμότητας και της αγνότητας ΑΠΟΛΛΩΝ Εξαγνιστής, θεραπευτής, Δάφνη, λύρα, δελφίνι μουσικός, χρησμοδότης ΑΘΗΝΑ Προστάτιδα της Ελιά, κουκουβάγια, αιγίδα πολιτισμένης ζωής, της χειροτεχνίας και της γεωργίας ΗΦΑΙΣΤΟΣ Θεός της φωτιάς, Τα σιδηρουργεία προστάτης των σιδηρουργών 9

ΕΡΜΗΣ Θεός των ταξιδιωτών και των εμπόρων, οδηγός των νεκρών στον Κάτω Κόσμο, αγελιαφόρος των θεών Φτερωτά σανδάλια, ο πέτασος (το καπέλο του) ΑΡΗΣ Θεός του πολέμου Ο γύπας ΕΣΤΙΑ Σύμβολο της οικογενειακής Η φλόγα εστίας Καλο διάβασμα σε όλους. Μαζί με αυτές τις σημειώσεις διαβάστε σας παρακαλώ και όσα είπαμε την ώρα του μαθήματος(για όσους είχαν το κουράγιο να παρακολουθούν...) 10