ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ι:ι

.. Υ ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ι:ι

ΤΠΟΤΡΓΕΙΟΝ ΤΓΕΙΑΣ YΓ~IA ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΠΡΟΣ ΕΚΘΕΣΙΝ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ YΓEΙONOλOΓlKΩN ΓΝΩΣΕΩΝ Διανέμεται δωρεαν εις τα Σχολεια, Συλλόγους, Δημόσια 'Ιδρύματα κλπ. Διεύθυνσις: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΥΓΕΙΑΣ - ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΜΝΟΣ ΤΗΣ ΤΓΕΙΑΣ (άπόσπασμα) Βρυσομάνα του γοργου νερού κα-3άριου 'Τγεία της ώδης μου ύψώνεται για. σε δοξολογία. 'Όλο το μαγιάπριλο να. σου πλεχτη στεφάνι, και δ,τι μόσκος μέσα του, να. σου καη, λιβάνι. Σ' επλασε στο μάρμαρο του άρχαίου ίιι ή σμίλη έσένα, μεστωμένη άτάραχη, μυριάν-3ιστη παρ-3ένα, κι ενα φίδι σου ε:δαλε στα. χέρια τα. δικά σου μερωμένο και αδουλο κάτου άπ' το μάγεμά σου. Μαγικο στο χέρι σου κουλουριαστο στολίδι ζωης άπο το χέρι σου γάλα ρουφάει το φίδι. 'Όμως εγω {}ό. ηitελα, ζωης βυζάστρα, μοιράστρα, να. στυλώσω σου αγαλμα που να. σε φέρνη ώς' τ' αστρα. ΚΩ Σ ΤΗ Σ ΠΑΛΑΜΑ Σ

YΓ~ ΙΑ ΔΙΜΗΝΙΑΙΟΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑΣ Ι ΤΟΜΟΣ Ι ΑΤΓΟΤΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1971 ΑΡ. 6 ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΑ ΠΑΝΩ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ Ή σχέση του καπνίσματος σιγαρέττων και του καρκίνου του πνεύμονα εχει διαπιστ'ω{}η απο ερευνες. ΟΊ κίνδυνοι για την ύγεία είναι περισσότεροι σε κείνους που αρχίζουν το κάπνισμα απο 1'1) νεαρή τους ήλικία παρ α σε κείνους που αρχίζουν αργότερα στο βίο τους. Και είναι επίσης περισσότεροι οί κίνδυνοι σε κείνους που «καταπίνο:υν» τον καπvo παρα σε κείνους που τον ξεφυσoυv αμέσως. Και είναι ακόμη περισσότεροι οί κίνδ:υνοι σε κείνους που εξακολο'υ{}ουν το κάπνισμα παρα σε κείνους που το στα:μάτησαν. Οί ειδικες αρρώστειες που {}cωρουνται πως σχετίζονται με το κάπνισμα σιγαρέττων είναι οί έξης: Καρκίνος του πνεύμονα, βρογχίτις και εμφύσημα, ισχαιμικες πα{}ήσεις της καρδίας και (JJ.)..ες πα{}ήσεις του κυκλoφoρ~κoυ. Κα,ρ)(ενο<; τo~ πν~{)μ.oνα,: Ό χ,ίνδυνος για καρκίνο του πνεύμονα είναι 15-30 φορες μεγαλύτερος μεταξυ τών καπνιστών παρα. μεταξυ τών μη καπνιστών' &λλα ό κίνδυνος σε κείνους που σταμάτησαν το κάπνισμα λιγοστεύει αισ{}ητά. Ό επι παγκοσμίου κλί:μακος καρκίνος τών πνευμόνων, που {}ανατώνει προς το παρον χιλιάδες καπνιστες κά{}ε χρόνο, {}α ανακοπη αν το κάπνισμα σιγαρέττων σταματήση η αν χρησιμοποιη{}ουν σιγαρέττα απηλλαγμένα καρκινοματωδών ουσιών. BpoΎX~Τ~<; )(α,~ Ιμ.φ{)σ~μ.α,: ΤΟ κάπνισμα σιγαρέττων είναι ενα πρoδιαίtετικoν αιτιον της χρονίας βρογχίτιδος και του εμφυσήματος. Θα προφύλαγε το σταμάτημα του καπνίσματος απο χρόνιες εξασ{}ενήσεις -- που δεν είναι μόνο δυσάρεστες, αλμ και αιτία για απώλεια εργάσψου χρόνο:υ και επάρκειας 0.- και απο πρόωρους {}ανάτους. 'Iσxα,~μ.~)(~<; πα,θfισ~~<; τυι<; )(ιxpi'hιx<;: ΤΟ κάπνισμα σιγαρέττων πι{}ανο να μη είναι συντελεστικη αιτια της νόσου τών στεφανιαίων αρτηριών. ΤΟ κάπνισμα σιγαρέττων 11 ή ενεση νικοτίνης εδειξαν πως προάγεται ή απελε:υ{}έρωση κ α: τ ε Χ σ λ α μ ί ν η ς απο τα επινεφρίδια. Αυτες οί κατεχολαμίνες αυξάνουν την κολλητικότητα τών αίμοπεταλλίων (κι' ετσι 161

JljροάγO'Uν τον κίνδυνο itραμδώσεως), αυξάνουν τη συγκέντρωση λι,πιδων στο πλάσμα (κι' ετσι Jljροάγεται ό σχηματισμος αι&ρώματος) και επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακων αρρυitμιων (κι' ετσι προκαλσυν αιφνίδιο itάνατο). "Λλλ~~ π~θήισ~~~ 't()u ~'.)~λ()φ()ρ~~()u: ΤΟ κάπνισμα σιγαρέττων προάγει τον σχηματισμο γενικης αρτηριοσκληρώσεως, ΠΟ1) καταλήγει σε ημιπληγία, ανε{'ρυσμα, διαλείπουσα χωλότητα. Π~π't~~Ο'l Ιλ~().;: ΤΟ κάπνισιμακατα κάποω τρόπο επιδραδύνει τη itεραπεία των έλκων. Πp()φ,)λ~~YI τα σπουδαιότερα μέσα προς καταπολέμηση των κινδύνων που προκαλεί το κάπνισμα στην ύγεία είναι: 1. Ή ενημέρωση των νεαρων για να μην αρχίσo'uν το κάπνισμα. Οϊ νεαροι ita. πρέπει ναχουν την ευχ.αιρία να μάitουν για τα κακα επακόλουitα πάνω στην ύγεία απο το κάπνισμα στο μάitημα της ε,πιστήμης και της ύγιεινης, στο πρόγραμμα κοινωνιολογίας, στις ωρες της γυμναστικης' και σε αλλα σχετικα μαitήματα. 2. Ή επίδραση των ασκούντων την ύγιεινή. ΟΙ ασκουντες την ύγιεινη συμδολίζουν τις ύγειονομικες αρχες και επηρεάζουν κ,αι των ατόμων και της όλότητας τη στάση και συμπεριφορά, κι' ετσι μπορουν ν' ασκήσουν ύπολογίσιμη και αποτελεσματικην επίδραση για τη στάση των ασ&νων των σχετικα με το κάπνισμα. Σπουδαίο μέρος της επίδρασης ita. " β'l2. ::.\, "'" δ', 'δ ::ι, " εχη ευαια αν,εγ.;εινοι ωσουν το παρα ειγμα αποφευγοντας το καπνισμα. 3. Όμαδικο πλησίασμα των ενηλίκων. Οϊ ενήλικες μπορεί να πλησιαστούν απο itρησκευτικές, αitλητικές, επαγγελματικές, πολιτιστικές, 'κοινωνικες και πολιτικες οργανώσεις. Οϊ προσπάitειες των όμάδων αυτων ita. περιορίζωνται στην διανομη φυλλαδίων, στην παρουσίαση ειδικων συν{}ημάτων, στη διοργάνωση διαλέξεων, στην επίδειξη ταινιων για να πληροφορήσουν τον κόσμοσχετικα με τις σοδαρες συνέπειες, JljOrU μπορεί να προκλη-&ουν απο το κάπνισμα. 4. Μαζικες προσεγγίσεις του κοινου. Ή μαζιχ.η επικοινωνία μπορεί να επι,τύχη αν πρόσωπα κύρους που το κοινο τα itεωρεί κατόχους του itέματος απ' αυτο προκύπτει και η αξία που εχει η εινεργος ύποστήριξη των ασκούντων την ύγιεινή. Μια απο τις μαζικες προσεγγίσεις, που χρησιμοποι{1itηκε στις Ήνωμένες Πολιτείες της 'Λμiερικης Τ:ο 1966, είναι ή προειδοποιητικι] δήλωση σε κάitε κουτι σιγαρέττων, επιτοπίας κατανάλωσης, που ελεγε: «Προσοχη το κάπνισμα σιγαρέττlων μπορεί να είναu βλαδερο για την ύγεία <JO'U». 162

5. 'Ελάττωση της διαφήμισης και της προαγωγης πωλήσεως σιγαρέττων. Ώς είδος δημοσίας πολιτικης, τα σιγαρέττα δεν πρέπει να διαφημίζωνται με τέτοιο τρόπο που να φτάνη ή διαφήμισή τσυς σε μεγάλο αρι{}μο παιδιών και νεαρών. Ή διαφήμιση δεν πρέπει να ύποδάλλη πως το κάπνισμα σιγαρέττων φέρνει κοινωνικη επιτυχία η προκαλεί το αντί{}ετο φύλο. Δεν πρέπει να ειναι εξογκωμένη λλλα να δίνη στον καταναλωτη πληροφορία πλήρ,συς,εννοίας για το προ ίον που ζητα ν' αγοράση. ΕΙναι δύσκολο να εκτιιμήσης το αποτέλεσμα της ελαττωμένης διαφήμισης ειναι Ο'υσιαστικο να συνοδεύεται ή διαφήμιση με αποτελεσματικα προγράμματα ύγιεινης εκπαιδεύσεως για νέσυς. Μερικες χώρεςεχσυν αποκλείσει τη διαφήμιση σιγαρέττων απο την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. 6. 'Ανεύρεση τρόπων, που να κάμνσυν το κάπνισμα λιγότερο επικίνδυνο. 'Εφόσον, παρόλες τις προσπά{}όιες ν' αποτραπούν, μερικοι {}α εξα:κoλov&ήσουν το κάπνισμα, πρέπει να γίνουν προσπά{}ειες για δυνατη προστασία τσυς. Γι' αυτο (}α πρέπει να,συνεχιστούν οί ερευνες για να βρε{}ούν λιγώτε,ρο δλαδερα σιγαρέττα η λιγώτερο επικίνδυνοι τρόποι καπνίσματος. 'Επίσης πρέπει να γίνουν προσπά{}ειες για χρησιμοποίηση ταμπάκου με λιγώτερη περιεκτικότητα σε πίσσα και νικοτίνη. Προσπά{}ειες επίσης πρέπει να γίν'συν για να πεισ{}ούν οσοι επιμένουν να καπνίζσυν 1) να λιγοστέψουν τον αρι{}μο τών σ~γαρέττων, 2) να μην τον ρουφούν πολυ βα{}ειά, 3) να λιγοστέψουν τις φορες τού ρουφήγματος βα&ιά, 4) να λιγοστέψουν το μέρος Tov σιγαρέττσυ που (}α καπνίζουν, πετώντας περισσότερο απο το ενα τρίτο τσυ και 5) να προτιμούν να καπνίζουν σιγαρέττα που περιέχουν λιγώτερη πίσσα και νι~oτίνη. * ΒΑΣΟΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΊΆΟΣ Γενικος Διευθυντής 'Τπουργείου Τγείας. * Τμημα όμιλίας που εγινε στο 240ν Συνέδριο της Παγκοσμίου Όργανωσεως 'Τγείας στη Γενεύη τον Μάϊον τού 1971. Το δεύτερο τμημα της όμιλίας, που αναφέρεται ιjίτις εισηγήσεις, θα δημοσιευθη στο έπόμενο τεύχος. Ό 'Ασκληπιός, θεος της Ίατρικης. 163

ι ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ 1. ΤΑ ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΕΚΘΕΣEJΩΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟ 'Ο Ύπουργος Ύγείας κ. Μιχ. Γλυκυς ετέλεσε την 26ην Matov 1971 τα εγκαίνια Έκ~έσεως Ύγείας, που διωργάνωσε στο «Λύκειο'\' 'Ελληνίδων Άμμοχώστου» ό Μίμος Άμμοχώστοv μες τα πλαίσια της ετήσιας εκστρατείας κα~αριότητoς. Δημοσιεύουμε την όμιλία του κ. Ύ πουργου: «'Ο Δημος 'Αμ:μοχώστοv απο ε,των κατέχει μίαν λίαν επίζηλον ~έσιν εις τον τομέα της κα~αριότητoς, μ:εταξυ των διαφόρω'\' Δήμων της KύJlίρoυ, πολλάκις δε Ό 'Ύ'πουργος 'Ύ'γείας κ. Μ. Γλυκυς άνοίγει την εκθεση 'Ύ'γείας στην' Αμμόχωστο. ακσύομεν με χαραν,επισκέπτας απο αλλας πόλεις της Κύπρου και απο το εξωτερικον να κάμνουν εύφημον μνείαν του γεγονότος τούτου. Αί άρμόδιαι ύπηρεσίαι του Δήμου καταδάλλαυσιν ευσυνειδήτους πρoσπα~είας να βελτιώσουν κατα το δυνατόν, και εις διαρκως επαυξανόμενον βα~μoν την στά1j:μην κα~αριότητoς της πόλεως του Ευαγόρου, είναι δε προς τιμην και των πολιτων ή διαπίστωσις δτι ουτοι επιδεικνύουν ανταπόκιρ~σιν. 164 J

Κατ' ετος οργανώνει Ο Δημος εκστρατείαν κα{tαριότητος διαρκείας ενος περίπου μηνός. 'Εφέτος, ώς συνδυασμος με την τοιαύτην εκστρατείαν εχει προταf}ij και ή παράλληλος οργά\'ωσις εκ{tέσεως Ύ γείας, εν συνεργασίιt με το Ύ πουργείον Ύγείας. Τοιαύτηεκf}εσις ελαδε κατα πρώτον χώραν εν Λευκωσίιt τον Όκτώδριον, 1969, και εν συνεχείιt τον Νοέμδριον εις Λεμεσόν, ωργανώ{tη δε ύπο του Ύπουργείου Ύ γείας. 'Η εκf}εσις εκείνη εf}εωρή{tη τότε xa{t' Ολα. επιτυχής. Είναι τα 'ίδια εκf}{,ματα τα οποία πρόκειται και εις την παρουσαν περίπτωσιν να εκτε{tώ,σι. ' Αποτελουσι το σύνολοιυ τηςσυλλογης την οποίαν εδώρησε το Μουσείον Δρέσδης της Λα'ίκης Δημοκρατίας της Γερμανίας προς το Ύπουργείον Ύγείας Κύπρου,δάσει μιας συμφωνίας αμοιδαίας δοη{tείας τών άρμοδίωιυ 'Ιατρικών 'Ύ'πηρεσιών τών δύο χωρών, ή οποία συνεχίζεται εκτοτε με καλα αποτελέσματα, εκατέρω&ν. 'Ως σύνολον, τα εκitέματα Ύγείας είναι γενικου εινδιαφέροντος και ώς τοιαυτα πρέπει να {tεωρηitουν, ώρισμένα δμωςεχουσιν οπωσδήποτεσοδαρανσχέσιν με το ειδικον {tέμα της καitαριότητος και 1δίιt του εχινοκόκκου, μιας νόσου ητις αποτελεί σήμερον dλtl{tij μάστιγα δια τον τόπον μας. Ευχαριστώ τον Δημον Άμ:μοχώστου διότι με lετuμησε ανα{tέτων εις εμε το ανοιγμα της παρούσης εκitέσεως. Πράττω τουτο ευχαρίστως, και σας καλώ να την επισκεφ{tητε». 2. Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΥΓΕΙΑΣ κ. ΜΙΧ. Γ Λ ΥΚΥ ΣΕ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΒΔΟΜΑΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ» «Θα η{tελα πρώτον να ευχαριστήσω την διοικουσαν επιτροπην του Συμδουλίου Κοινοτικης Ευημερίας Λευκωσίας δια την τιμην που μου κάμνει ζητουσα να προσφωνήσω την παρουσαν συγκέντρωσιν. Θα η{tελα επίσης να συγχαρώ οσους συνέλαδοιυ την ιδέαν του εορτασμου της Παγκοσμίου 'Εδδομάδος του Παιδιου. Είναι γεγονος οτι ή ευημερία του παιδιοru προσήλκυσε κατα τας τελευταίας δεκαετίας την προσοχην εitελοντικών οργανώσεων, πολιτιυ.ών ανδρών και κρατών, τοσούτο δε ενδιαφέρον δια το παιδι ανεπτύχ{tη διε1'tνώς ωστε να δημιoυργη{tfί και ιδιαίτερος κλάδος τών Ήνωμένων 'Ε{tνών, ο λεγόμενος UNICEF, του οποίου κύριον μέλημα είναι ή προστασία και ή προαγωγη της ευημερίας ίου παιδιού' Ιδίως εις ίας αναπτυσσσμένας χώρας. Δικαίως επομένως ο εικοστος αιων εχαρακτηρίσ{tη ώς ο αιων του παιδιου. Ή κα{tολικη μέριμνα δια την ευημερίαν του παιδιού ενετά{tη εκ ίου γεγονότος στι μία μεγάλη αναλογία παιδιών εις μερικας χώρας ύποσιίίζειαι και φυτοζωεί ύπο α{tλίας συνitήκας τού περιδάλλοντος, μη κατορ{tώνουσα να φitάση oιuτε την πρώτην επέτειον τών γενεitλίων της. Είναι ευχάριστος ή διαπtσίωσις οτι 11 ιδιωτικη πρωτοοουλία επαιξε πρωτοπο- 165

ριακον ρόλοιυ δια την ευημερίαν τού παιδιού εκ παραλλήλαυ με ται; κονωνικ.ας και ύγειονομικας κρατικας υπηρεσίας. Λειταυργούν σήμερον εν Κύπρφ, εκτος των ιδιωτικων και κοινοτικων, 150 περίπαυ Κέντρα Ευημερίας τού Παιδιού, και με την αναμενσμένην αυξησιν τσύ βση{hjtικοv πρσσωπικού, βα{)μηδον πιστεύω δτι 1'tQ: καλυφ&fj συσιαστικα όλόκληρσς ή ϋπαι1'tρσς. Ή προληπτικη ιατρικη διερευνά δλα τα μέσα προστασίας τού παιδιού ειυαντίσν των ασ1'tενειωνχαι ατυχημάτων κα1'tωςκαι δλα τα μέσα τα υπσδοη{}ουντα την φυσιολογικήν, κοινωνικην και ψυχσσυναισ1'tηματικην ανάπτυξιν τού παιδιού. Άποσκοπεί επίσης εις την προστασίαν τού παιδιού και κατα ηίν εμδρυακήν ταυ ήλικίαν. ΕlΙναι κοινως γνωστον στι μερικαι ασ1'tένεωι προσδάλλαυσαι την μητέρα χατα την διάρκειαν της εγκυμοσύνης, και ιδίως κατα τους πρώταυι; μην ας, δύ- ΟΙ 'Ύ'πουργοι 'Ύ'γείας και Γεωργίας και Φυσικων Πόρων κοιτάζουν τα εκθέματα της Έκθέσεως 'Ύ'γείας σ;την 'Αμμόχωστο. νανται να προσδάλουν και το εμδρυον το όποίσν κινδυνεύει να γεννη1'tfj με μίαν σωματικην η ψυχικην ανωμαλίαν. Ή μέριμνα δια την ευημερίαν τού παιδιού 11'μπσρεί να αρχίση και προ αυτης ταύτης της κυήσεως. Ύπάρχουν δυστυχως κληρσνσμικαι ασ1'tένειαι,σωματικαι η ψυχικαί, αί όπσίαι δεν 1'tεραπεύονται. Μία τοιαύτη είναι ή Μεσσγειακη Άναuμία ή όπσία είναι αρκετα συνή1'tηςεις τον τόπον μας. Ό μόνσς τρόπος προλήψεως των κληρονομικων ασ{}ενειων είναι ή '~φαρμoγη της Συμδουλευτικηι; Ευγσνικης δια της όποίας προειδοπσιούνται χαι προτρέπονται οί μελλόνυμφοι, οί όποίο ι φέρουν το στίγμα, να μη προοούν εις γάμου κσινωνίαν η αν τούτο' είναι αδύνατον, να 166

αποφύγουν την τεκνοποιί:αν. 'Αναγνωρίζω στι τoιuτo είναι ενα πολυ σοδαρον πρό- 6λημα, αλλα το να ριψοκινδυνεύση ενα ανδρόγυνον να φέρη εις τον κόσμον ενα ανώμαλον η ενα κ.ακορίζι:κον παιδι ειναι περισσότερον σοδαρον πρόδλημα και δια ηιν οικογένειαν και δια την κοινωνίαν. Διαδεδαιώ την Έπιτροπην του Συμδorυλίoυ στι ως ατομον {tιi διατηρήσω αμέρι,στον το ενδιαφέρον μου δια το παιδί, και στι ύπο την επίσημον ιδιότητά, μου δεν {tιi φεισ{tώ 'Κόπων δια την πρoώ{tησιν μέτρων αποσκοπούντων, εν τφ πλαισίφ δεδαίως της Κυπριακης δυναμικότητος, εις την περαιτέρω βελτίωσιν της ύγείας και ευημερίας του παι,διου. Ευχομαι σπως αί προσπά{tειαι σλων απο60υν ύπερ του σκοπου τούτου». 3. ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟ'Υ' 'Υ'ΠΟ'Υ'ΡΓΕΙΟΊ' ΎΤΕΙΑΣ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΗ ΒΟΥΛΕΥΤΟΥ Γενικον Διευ{tυvτήν, Borυληι:; τών 'Αντιπροσώπων, Ένετάλην να αναφερ{tώ εις την επιστολήν σας ύπ' αρ. Έρ. ΒΑ' 409 'Και ημερομηνίαν 5ην Mαιorυ, 1971 εν σχέσει με την ερώτησιν την ύποδλη&ϊ:σαν υπο του Έντίμorυ Borυλευτoυ περιφερείας Πάφου κ. 'Αντωνάκη Σωτηριάδη, αφορώσαν εις τον 'Έλεγχον Φαρμάκων, 'Και να σας πληροφορήσω ως ακολού{tως:- Ό Περι Φαρμάκων ('Έλεγχος Ποιότητος, ΠΡΟ'μη{tείας και Τιμών) Νόμος 'Αρ. 6 Tov 1967 ετέ{tη εν ισχύϊσταδιακώς, ητοι ωρισμένα αρ{tρα αυτov ετέ{tησαν εν ισχύτ απο της 15ης Φεδρουαρίου τοv 1968, απασαι δε αί διατάξεις αυτου απο της 1ηι:; 'Iανorυαρίoυ του 1970. προcου η τe{tovv εν ισχύϊ απασαι αί διατάξεις του ως ε'ίρηται Νόμου ητο ανάγκη - 1. Να aruvtax3i\ και εκδo{}fί ή δευτερογενύ]ς Νομο{tεσία, ητις {tεωρείται απαραίτητος δια την εφαρμογην τών διατάξεων του Νόμου. 2. Να συμπληρω,'tfj η παραλαδη ε,κ τουεξωτε.ρικου απαντος του ουσιώδους εργαστηριακου ε ξ οπλισμου, σστις {tεωρείται απαραίτητος δια τας αναλύσεις και τον λοιπον ελεγχσν ποιότητος τών φαρμακευτικών σκευασμάτων 'ΚαΙ.'3. Να συμπληρω3i\εις το Έξωτερικον η Ζξειδί'Κευσις του προσωπικov εις τας αναλύσει,ς φαρμάκων. 2. 'Όταν συνεπληρώ{tησαν αί ως ανω προϋπο{}έσεις, ό Ύπorυργoς Ύγείας δια Διατάγμαcος αυτου δημοσιευ{}έντος εις το Τρίτον Παράρτημα της επισήμorυ Έφημε,ρίδος της Δημοκρατίας της 10ης 'Aπριλίorυ 1970 επεκύρωσε τον έτο~μασ{tέντα και ύποδλη{}έντα εις αυτον ύπο του Συμδouλίorυ Φαρμάκων Πρώτον Πίνακα Έλεγχομένων Φαρμακευτικών Σκευασμάτων, σστις διαλαμδάνει τα ακόλου{tα:- 'Αντιδια6ητικα απο του στόματος. 'Αντιδι.οτικά. Βιτα:μίνας. 167

Δεξτράνην. 'Εμβόλια, περιλαμ6ανομένων τοξινών, αντιτοξινών, τοξινοειδών και αντιγόνων. 'Ορρούς, περιλαμ6ανομένων και αντιτοξινών.. Νέα Φαρμακευτικα Σκευάσματα. Όρμόνας, περιλαμ6ανομένων και συν&:τικών τοιούτων. Σoιuλφαμίδας. Ψυχοτρόπα Φάρμακα : (α) 'Ηρεμιστικά. (β) (γ) (δ) (ε) Άντικατα{}λιπτιγ,ά. Νευροληπτικά. Ψυχοδιεγερτικά. Ύ πνωτικά. 3. Ύπε6λή{}ησαν μέχρι σήμε,ρον 1801 αιτησεις, το δε Συμ60ύλιον Φαρμάκων εμελέτησε και ενέκρινε την εκδοσιν 1605 αδειών εμπορίας. ΕΜυς ώς Ύj{}ελε συμπληρω{}ώ ή εκδοσις τών αδειών εμπορίας δια. τα.ς ώς ανω αναφερομένας κατηγορίας φαρμάκων εις τον Πίνακα 'Ελεγχομένων Φαρμακευτικών Σκευασμάτων {}α. συμπεριληφ{}ουν και αλλαι κατηγορίαι, στόχος δε είναι να. περιληφ{}ουν τελικώς απαντα τα. εν κυκλoφoρί~ φάρμακα. Ή εφαρμογη τού Nόμoιu εξ ύπαρχης επι παντος φαρμάκου Μητο πρακτικώς αδύνατος και {}α. ώδήγει εις χαώδη κατάστασιν με κίνδυνον να παραλύση ή εφαρμογη του Νόμου πλήρως. 4. Ευ{}1Jς ώς Ύj{}ελε συμπληρω{}η ή εκδοσις αδειών ε,μπορίας, το Ύπoιuργείoν Ύ γείας {}α επιληφ{}fi του {}έματος τών τιμών τών φαρμάκων. (29 Μαιου 1971) Β. Π. ΒΑΣΙΛΟΠΟΤΛΟΣ Γενικος 'Τπουργείου Διευθυντής 'Τγείας. 4. Ο κ. Β. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥ ΛΟΣ ΣΤΟ 240ν ΣΥΝΕΔΡΙΟΝ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΟΡΓ ΑΝΩΣΕΩΣ ΥΓΕΙΑΣ Ό Γενικος Διευitυντης του Ύ ποιuργεί:οru Ύ γείας κ. Β. Βασιλόπουλος εξεπροσώπησε την Κύπρο στο 240ν Συνέδριο της Παγκοσμίου 'Οργανώσεως Ύγείας, το όποίον εγινε στη Γενεύη κατα. τον Μάϊον του 1971. Μεταξυ τών κυριωτέρων {}εμάτων, που συνεζητή{}ησαν στο συνέδριο αυτό, ηταν: 1) Ό προϋπολογισμος της Παγκoσιμ~oυ 'Οργανώσεως Ύγείας για. το 1972, που φ{}άνεισε 82,023,000 δολλάρια. 2) Ή τεχνικη βοή{}εια προς τις διάφορες χώρες. Για. την Κύπρον ή βοή{}εια για. το 1971 {}α. υπερ6η τις 120 χιλιάδες δολλάρια και Μ δο{}η υπο μορφην εμπειρογνωμόνων, υποτροφιών και ιατρtκου εξοπλισμου. 168

3) Ή χ.αταπολέμηση της έλσνοσίας, χολέρας, εύλογιας και αλλων λοιμωδών νόσων. 4) Το αν{}ρώπινο περιδάλλον. 5) Ό ελεγχος της ποιότητος τών φαρμάκων. 6) Οί παρενέργειες τών φαρμάκων. 7) Ή βλαδερηεπίδραση του καπνίσματος πάνω στην ύγεία. 8) τα ναρκωτικά. 9) Ή εκπαίδευση και μετεκπαίδευση του ιατρικου και παρα'ίατρικου προσωπικου και αλλα. Ό κ. Β. Βασιλόπουλος κατα την παραμονή του στη Γενεύη συμμετέσχε συνεδρίου τών Χωρών Μελών της Κοινοπολιτείας, δπου συζητηιtήκανε τα {}έματα, που Μ. συμπεριληφ{}ουν στην ήμερησία,διάταξη του Γ' 'Ιατρικου Συνεδρίου της Κοινοπολιτείας, το όποίο {}α γίνη στον Μαυρίκιον τον Νοέμδριο του, 1971. Στο συνέδριον αυτο {}α συμμετάσχουν οί Ύ πουργοι Ύ γείας τών Χωρών Μελών της Κοινοπολιτείας. ΈπLσης ό κ. Β. Βασιλόπουλος συμμετέσχε συνεδρίου του Έκτελεστικοv Συμδουλίου' της Παγκοσμίου Όργανώσεως Ύγείας. Σ' αιπο,εξελέγη πρόεδρος της τεχνικης επιτροπης, ή όποία συζήτησε το {}έμα «Μαζιικες εξετάσεις ύγείας ως μέσον J1iροω{}ήσεως της Δημοσίας Ύ γείας». Έπίσης εξελέγη αντιπρόεδρος του ΈκτελεσΤΙ'Χιου Συμδουλίου και επανεξελέγη ως μέλος της Έπιτροπης του Έκτελεστικοv Συμδουλίου, ή όποία ασχολείται με διοικητικα και οικονομικα {}έματα της 'Οργανώσεως. 5. ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ Ό κ. Μ. Οικονομόπουλος, Διευν{tυτης 'Ιατρικών Ύ πηρεσιων, απένειμε τα πιστοποιητικα Πρώτων Βοη&ιών του Τάγματος του Άγίου 'Ιωάννου της Ίερουσαλημ σε σπσυδαστες και σπουδάστριες της Παιδαγωγικης 'Αγ.αδημίας Κύπρου παροιυσί<t του διοικητη ταυ Τάγμα'ως κ. Π. Ζαχαριάδη, της δ. Σόνιας Γεχαγιαν και του Τμηματάρχου Στοιχειώδους Έκπαιδ,εύσεως κ. 'Ανδρέα Χριστοδουλίδη. Δημοσιεύαμε κατωτέρω την προσφώνηση του κ. Οικονομόπουλου: «Είμαι εύτυχης που για δευτέρα φορα βρίσκolμαι στην ευχάριστη {}έση ν' απονείμω πιστοποιητικα Πρώτων Βοη{}ειων σε μέλλοντες διδασκάλους. Ή εμύνη του διδασκάλου αλλα και του κά{}ε αν{}ρώπου να δοηιtη τον συνάvιtρωπόν του σε περιπτώσεις ατυχήματος είναι αυτονόητη. Ειδικώς τώρα, με την αυξηση τών ατυχημάτων 1'1 σημασία της γνώσεως πρώτων δοη{}ει(υν επιδάλλεται κοντα στην αλλη σας ειδικη και γενικη μόρφωση. Είμαι δέδαιος πως οί διδάξαντές σας εχουν πλήρως ίκανοποιη{}ij απο την επίδοσή σας, δι' aflto {}ερμως σας συγχαίρω. Να μου, επιτ:ραπη δμως δλως ιδιαιτέρως να συγχαρώ την δ. Σόνια Γεχαγιάν, 1'1 όποία πραγματικως ακούραστη, οργώνει την Κύπρον δια ν(χ προετοιμάση στο πρακτικο μέρος ίκανους να παράσχουν πρώτες βοή&ιες». 169

Η ΕΠΑΝΔΡΩΣΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΙΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ 'Απι5σπocσμoc Οιπ., την Ι;μιλίoc τοίί Ύ Itcupycu ΎΥείocς Χ. Μ. rauxu ένώπιον της Βcuλης των 'Αντιπροσώπων (15 'Ιcuλίcu 1971)... Ή επάνδρωσις εις 'Ιατρικον και Νοσηλευτικον Προσωπικσν των κυρίων Νοσοικομείων μας εν παρα60λiί προς την α.ντίστοιχον του 1964 εχει ώς έξης: 1. ΓΕΝΙΚΟΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΛΕΤΚΩΣΙΑΣ 196 1, 1971 (oc) 'IocTp,txcv Πρcσωπιχcν Μόνιμοι και επι συμ60λαίφ 36 68 Αυξησις 88,89% (~) Νcσηλεuτιχcν πρι::σωπιχόν 186 328 Αυξησις 76,35% 2. ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ (oc) 'IocTptxcv Πρoσωπι~ν Μόνιμοι /1 7 Αυξησις 75% (~) Νcσηλεuτιχcν πρcσωπιχcν 93 ~{)o Αυξησις 179,57';ίο 3. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΛΕΜΕΣΟΤ (oc) ''IOCTptXcv Πρcσωπιχcν Μόνιμοι 11 Η! \ και 3 επισκέπται και 2 i:πισκέπται Ειδικοι 'ΙατροΙ Ειδικοι 'ΙατροΙ Αυξησις 72,73% (~) Νcσηλεuτιχcν πρoσωπικιbν 11,5 73 Αυξησις 62,22% 4. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΤ 170 (oc) 'IocTptxcv Πρcσωπιχcν Μόνιμοι 7 16 και 3 επιrntέπται και' 3 επισκέπται ΕΙδικοΙ 'Ιατροί Ειδικοι 'ΙατροΙ Αυξησις 128,57% (~) Νcσηλεuτικcν προσωπιχ"ν 32 69 Αυξησις 115,62%

5. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΠΑΦΟΤ (ιχ) 'IιxTPLXcv Προσωπικcν Μόνιμοι Αυξησις (ι:.) Νcσl1λεuτικcν πρcσωπικ~ν Αυξησις 1964 1971 5 και 3 ~πισκέπται ΕΙδικοί Ίατροι 80% 19 168,42% 9 και 5 επισκέ.πται ΕΙδικοΙ ΊατροΙ 51 6. ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΛΑΡΝΑΚΟΣ,.. ι. (ιχ) 'Ίιχτρικcν Πρcσωπικeιν Μόνιμοι 5 8 Αυξησις (ι:.) Νcσl1λεuτικeιν ΠΡCσωπικ~ν Αυξησις ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ ΚΤΡΗΝΕΙΑΣ (ιχ) 'Ίιχτρικcν Πρcσωπικeιν 1 επι συμ60λαίφ και 3 επισκέπται ΕΙδικοΙ ΊατροΙ 50% 1 επι συμ60λαίφ και 6 επισκέπται ΕιδικοΙ ΊατροΙ 24 43 79,17% Μόνιμοι 2 Η και 1 επισκέπτης και 2 επισκέπται Ειδικος Ίατρός ΕΙδικο[ ΊατροΙ Αυξησις 50% (ι:.) Νcσl1λεuτικcν πρcσωπικcν 12 20 Αυξησις 80% ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΤΡΟΧΑΙΑΣ Ειδικος ψυχίατρος, που εχει ασχολψ'tη με τα αυτοκινητιστικα ατυχήματα, κατατάσσει τα αίτιά τους ώς έξης: α) Τι μέ{}η απσ οινοπνευματώδη ποτά. β) τα ηρειμιστικα φάρμακα. γ) οί συναισ{}ηματικες καταστάσεις, δπως Τι οργή, Τι λύπη κλπ. δ) ή βραδύτητα στην αντίδραση. ε) ή προεμμηνορροϊκη και εμμηνορροϊκη περίοδος. Τέλος ύπάρχει και μια κατάσταση που λέγεται «ροπη προς τα ατυχήματα». τη ροπη αυτη την εχουν μερικα ατομα. 171

d ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΕΓΚΑΥΜΑΤΑ 'Έγκαυμα (κάψιμο) είναι βλάβη, που προκαλειται απο την επίδραση ξηρας η ύγρας {}ερμότητος, Ύιλεκτρισμου, 'ισχυρας τριβης (απο τροχο π.χ.), καυστικού; αλκάλεος η δυνατ'οv όξέος πάνω στο δέρμα. 'Όταν ή &.ρμότητα είναι ύγρη (ατμοί, ζεστο νερό), συνή{}ως λέγεται ζ Θ μ ά τ ι σ μ α. ΠΡΩΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΕΙΝΑΙ: 1) Δεν αφαιρουμε τα κ~μέναρoυχα και δε σπάζουμε τις φυσαλίδες. Στις περιπτώσεις ζεματισμάτων, ιδίως με ζεστο λάδι, αφαιρούμε το βρεμένο ροvχο. 2) Καλύπτουμε την καμένη επιφάνεια με γάζα βουτηγμένη σε διάλυση ακριφλαβίνης ενα στα χίλια 11 με γάζες ε'ιδικες που εχουν γλυκερίνη και αντισηπτικά. Περιδένουμε με επίδεσμο. 3) Τυλίγουμε τον αρρωστο και τον κρατουμε ζεστό. 4) Δίνουμε αρκετα ύγρά, 'ιδίως &ραιο "σάι με πολλη ζάχαρη. Σε περίπτωση εγκαύματος απο αλκάλεα: 1) Βουταμε το μέρος σε διάλυση νερόξιδου η αν δεν εχουμε τέτοιο αφαιρουμε τα ενδύματα nou ρούφηξαν το αλκαλι. 2) "Ο, τι και στα συνή{}η εγκαύματα. Σ ε π ε Ρ ι π τ ώ σ ε ι ς ε γ κ α ύ μ α το ς α π ο ό ξ έ α : 1) Βουταμε το μέρος σε σαπουνάδα η νερο με σόδα του φαγητου. 2) ''Ο, τι και στα συνή{}η εγκαί,ματα. 6.500.000' ΜΙΚΡΟΒΙΑ ΣΤΟ ΦΊΈΡΟ ΤΗΣ ΜΤΙΓΑΣ Κανένας δε μπορεί voj, φανταστη πως ενα φτερο της μυίγας μπορεί να φέρη εξήμισυ εκατομμύρια μικρόβια. Και ομως ή διαπίστωση αυτη είναι απόλυτα αλη{}ης κι' εγινε απο αμερικανους επιστήμονες. Οί μυιγες και οί κατσαρίδες είναι φορεις πολλών μικροβίων, που προκαλου'ν στον αν{}ρωπο τις πιο σοβαρες δυσεντερίες, τον τυφοειδη πυ,ρετό, τον επιδημικο 'ίκτερο, την πολιομυελίτιδα κι' ενα σωρο αλλες αρρώστειες. Γι' αυτο κά{}ε παντοπώλης, Εστιάτορας, ζαχαροπλάστης, καφεπώλης κι' ολοι οσοι ασχολούνται σε κατασκευη 11 πώληση τροφίμων πρέπει να φροντίζουν για την εξολό{}ρευση της μυιγών και κατσαρίδων πουναι 01, φορεις τόσων ασ&νειών, και μέριμνα ολων πρέπει να είναι παντου και πάντα ή κα{}αριότητα. Και ή κα{}αριότητα να γίνεται απο συνείδηση κι' οχι απο εξαναγκ,ασμο 11 φόβο επιβολης κυρώσεων' απο το Κράτος. 172

ΦΛΟΡΕΝΣ ΝΑ'I'Τ1ΝΓΚΑΙ'Ι'Λ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΤΗΣ ΝΕΩΤΕΡΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤιΚΗΣ Ή Φλόρενς Να"ίτινγκαίιλ γεννήitηκε στις 12 Μαιου του 1820. ~Hταν η δεύτερη κόρη του ουίλλιαμ και της Φάννu Να"ίτινγκαίιλ. Οί γονείς εδωσαν στις κόρες τους τα ονόματα των 'ι ταλικων πόλεων στις όποtες γεννήitηκαν Παρitενόπη και Φλόρενς. Ή μόρφωση που πηραν τα, δυο κορίτσια ηταν πιitανότατα πολυ πιο πλατεια απο εκείνη που επαιρναν τα κορίτσια της εποχης τους. Ό πατέρας τους τις δίδαξε Μαitηματικα και κλασσικους συγγραφείς. Διδάχτηκαν επίσης ξένες γλωσσες. Ή οικογένεια των Να"ίτινγκαίιλ αγαπουσε τα ταξίδια. 'Ένα τους ταξίδι στην Γαλλία κράτησε 10 μηνες. Οί γονείς της Φλόρενς ησαν ανένδοτοι στην μεγάλη της επιitυμία να γίνη νοσοκόμος. Τ,ο, 1837 είχε μια «Θε'ίΚ'η κλίση νά Τον ύπηρετήση», σπως είπε η 'ίδια, παρ' σλο που δεν ηξευρε ποια μορφη μπορουσε να πάρη αυτη η ύπηρεσία. ΤΟ 1845 ζήτησε την αδεια: των γoνιίiίν της να πάη στο Νοσοκομείον Σώσμπερυ vd ε,ργαστη ώς νοσοκόμος, αλλα αυτοι της ύπεν-θύμισαν στι μι,α καλη κόρη δεν αφήνει το σπίτι της παρα για να παντρευτη κι' στι οί νοσοκόμες ησαν ύπηρέτριες με τις όποίες κανένας δεν επρεπε να συναναστρέφεται. ΤΟ 1847 ε,πισκ.έφ{}ηκε τη Ρώμη με τους οικογενειακους φίλους κ.. και κ. Μπραίισμπριντζ. Έκεί γνώρισε τον αρχ~ερέα (αργότερα Καρδινάλιο) Μάννιγκ και τους κ. και κ. Σίντνεϋ Χέρμπερτ, που εγιναν αργότερα οί στενώτεροι της φίλοι. Οί νέες της γνωριμίες, σπως και κείνη, είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για την ευημερία των ασitενων. Σ' αυτό της το ταξίδι εμαitε και για την οργάνωση και εκπαίδευση των Ρωμαιο Καitολικων 'Αδελφων Νοσοκόμων. ΤΟ 1849 ταξίδεψε πάλι, αυτη την φορα στην Α'ίγυπιΌ, 'Ελλάδα κα~ Γερμανία. Τ'ον 'ίδιο χρόνο με μεγάλη χαρα και ίκανοποίηση εργάστηκε πολυ σ~ληρά, για τρείς μήνες, μαitαίνοντας την νοσηλευτικη τέχνη στην «Σχολη Νοσοκόμων» του Κά'ίσερ6ερτ Γερμανίας. Κατάλα6ε πως για να νοσηλεύση αρρώστους με επιτυχία ηταν απαραίτητο να διδαχτη την νοσηλευτικ11 τέχνη και παρ' σλες τις προσπάitειές της δεν κατώρitωσε, εξ' αιτίας προσωπικων και οικογενειακων περιστατικων, να επιτύχη τον σκοπό της. 'Γα έπόμενα σημαντικα γεγονόταηταν δ. δωρισμο; της σαν Προ'ίσταμένης ένος μικρου νοσοκομείου για την περωαλψη τίδν ασitενων κυριων και μια μικρη περίοδος εitελοντικης εργασίας στο νοσοκομείον Μί,ντλσεξ. Με την κήρυξη του Κριμα'ίκου πολέμου, τον Μάρτη του 1854, αρχισαν 'να φitάνουν στην 'Αγγλία ειδήσεις για κακουχίες, παντελη ελλειψη περιitάλψεως των πληγωμένων, ελλειψη χειρουργων και νοσοκόμων στα νοσοκομεία του μετώπου. Ό Σερ Σίντνεϋ Χέρμπερτ (ύπουργος πολέμου) εγραψε στην Φλόρενς παρακαλωντας την να οργανώση μ,ια όμάδα απο νοσοκόμες και να πάη στην Τουρκ.ία να! νοσηλεύση τους τραυματίες. την ιδια ακρι6ως ημέρα του εγραφε και κείνη προσφέροντας τιςύπηρεσίες της για τον Ίδιο σκοπό. Με δυσκολία 6ρηκε 38 κατάλληλες νοσοκό- 173

μες - 10 Ρωμαιο-Κα{}ολικες αδελφές, 8 'Αδελφες της 'Αγγλικανικης 'Εκκλησίας, 6 νοσοκόμες απο το νοσοκομείον του 'Αγίου 'Ιωάννου και 14 απο διάφορα ffaλα νοσοκομεία. Στις 2 'Οκτωβρίου τοιϋ! 1854 ή όμάδα της Φλόρενς και των κ. και 'Η Φλόρενς Νάϊτινγκαί ίλ. κ; Mπραί~σμπριντζ ξεκίνησε για την Τουρκία κι' δταν ϋστερα απο ενα μηνα εφ{}ασε στον προορισμό της εγκαταστά{}ηκε στο Στρατιωτικο Νοσοκομείο του Σκούταρι. Ή κατάστασις στο Στρατιωτικο Νοσοκομείο ήταν πραγματικα φρικτη - ή 174

αποσταση μεταξυ των κρεματιων ηταν ενα μονάχα πόδι, ύπηρχε μεγάλη ελλειψη νερου, ειδων κα{}αριότητος και αλλων νοσοκομειακων ειδων πρώτης ανάγκης. Βρώμα και δυσσδία κυριαρχουσαν στο νοσοκομείο. Ί-Ι Ν α"ίτινγκαίιλ με την επιμονή της κατώρ{}ωσε να Μλη τάξη σ' α1πο το χάος. Κά{}ε νύκτα περιφερόταν στους ΤΟ αγαλμα της Νάϊτινγκαίϊλ. {}αλάμους - 4 μίλια - με το λυχνάρι στο χέρι εξ' ου και η επωνυμία «Κυρία με -to λυχνάρι». Στην Κριμαία εμεινε κάπου δύο χρόνια. Λίγο καιρο μετα το τέλος του Κριμαϊκου πολέμου επέστρεψε στην 'Αγγλία, τον Αυγουστο του 1856, 175

οπου της αj1iενεμή1'tησαν πολλες τιμες και παράσημα. Άπο το 1856 ως τ<n1,'tάνατό της, τω 1910, εργάστηκε πολυ σκληρά. Οι εισηγήσεις της για μεταρυ1'tμίσεις στα Στρατιωτικα Νοσοκομεία και τις Στρατιωτικες 'Ύ'γειονομικες 'Ύ'πηρεσίες εγιναν αποδεκτες απο την Άγγλικη Κυδέρνγlση. ΤΟ ενδιαφέρο κι' η σκληρη δουλεια για Ο,ΤΙ αφορουσε τις νοσοκόμες, τα νοσοκομεία, τις 'Ύ'γειονομικες 'Ύ'πηρεσίες και διάφορα κοινωνικα πρ06λήματα συνεχίστηκαν α μείωτα ως τον 1'tάνατό της. τα βιβλία, τα αρ1'tρα και ο!!. εκ1'tέσεις που εγραψε δείχνουν κα1'tαρα το μεγάλο κοινωνικο και αν1'tρωπιστικο ενδιαφέρον της πάνω, σ' αυτα τα 1'tέματα. Βι6λία που εγραψε ή Φλόρενς Nα:ίνrινγκαίιλ είναι: «Ζωη και Θάνατος στις 'Ινδίες» - αύτο το βιβλίο πληροφορσυσε το Άγγλικο ΚιΟινο και ειδικα την Άγγλιrιιη Κυβέρνηση για τη" εμύνη της σχετικα με η1ν ύγεία του λαου των 'Ινδιων και 't1jv {ιγείσ, των στρατιωτων. 'Ένα αλλο 'tης 6ιυλίο «Una and the Ιίοη», περιγράφει την ζωηί και το εργο της "Α γκνες Τζόουνς, ή όποία με την σκληρή της δουλεια κα'tώρ- 1'twcrE να επιφέρη μεταρρυ{}μίσεις στο Liverpool Workhouse lnfirmary. "Αλλ α της 6ι6λία είναι: "Notes οη Nursing -- What Ιι Is and Ιι Is Not" (1859) "Notes οη Hospitals" (1858) "Ν otes οη Aboriginal Races ίη Australia" "Notes οη the New-Zealand De-Population Question" "Sanitary Statistics οί Native Colonial Schools and Hospitals" Με 'tyjv δημιουργία; του Nightingale School οί Nursing, μια νέα περίοδος αρχίζει για την νοσηλευτική. Γεννή{tηκε ή νεωτέρα νοσηλευτική, οχι μόνο σαν τέχνη αλλα σαν επάγγελμα βασισμένο σε 1Ί1'tικα και μορφωτικα προσόντα. 'Όλα τα νοσοκομεία στην Άγγλία δημιούργησαν νοσοκομειακες σχολές, 6ασισμέ"ες στο σύστημα του «Nightingale School οί Nursing» - οι μα1'tήτριες επρεπε να ησαν καλα μορφωμένες και ύψηλου 1Ί1'tικου επιπέδου. 'Έπαιρναν 1'tεωρητικη και πρακτικη εκπαίιδευση επι τρία χρόνια και σε κείνες που περνουσαν εξετάσεις δινόταν το πιστοποιητικό. Παρ' ολο που ή Φλόρενς ωεωρείτο μεταρρυ1'tμίστρια σε μερικα 1'tέματα ητο πολυ συντηρητικη oπω~ Π.χ. στην κίνηση για επαγγελματικη οργάνωση και εγγραφη των νοσοκόμων σ' ενα μητρωο του κράτους. ''Α,λλο παράδειγμα είναι ή απέχ1'tεια 'tης για τη «1'tεωρία περι μικρ06ίων». Πίστευε πως ή 1'tεωρία περι μικρ06ίων 1'tιx αδυνατουσε την 1'tεωρία της περι κα1'tαριότητος. Ή επανάσταση Να'ίντινγκαίιλ σημείωσε μια ανοδο στο "οσηλευτικο επάγγελμα, μια επανάσταση που ξαπλώ{tηκε σ' όλόκληρο τον κόσμο. ΤΟ παράδειγμα της Ναϊντινγκαίιλ εξακολου1'tεί να εμπνέη τις νεώτερες νοσοκόμες. Παρ' ολες 'tις αλλαγές, ευνουκες και μη, ή εμπνευση της Ναϊτινγκαίιλ εξακολου1'tεί να είναι μια πολύτιμη κληρονομια για το νεαρο επάγγελμα, που Μα Ιου. δημιούργησε. Οί νοσοκόμες ολου του κόσμου γιορτάζουν την μνήμη της κά& χρόνο στις 12 ΛΟΎΆΑ ΣΙΑΚΑΛΛΗ 176

ΟΙ ΚΩΝΩΠΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟΝ ΟΙ κώνωπες ειναι σε δλο τον κόσμο γνωστοι Είναι μικρα εντομα (μήκους 3-6 χιλ.) με μακρυα πόδια, σφαιροειδες κεφάλι, συμπιεσμένο στα πλάγια {tώρακα και μακρυα κυλινδρικη κοιλίια. ΟΙ πτέρυγες είναι μαλλον μακρυες και στενες καl δταν ό "ιtώνωπας αναπαύεται ερχονται στο 'ίδιο επίπε-δο με την πλάτη. ΟΙ κεραίες είναι κάπως τριχωτες στο {}ηλυκο με πυκνο τρίχωμα στο αρσενικό. οι κώνωπες διαφέρουν ουσιαστικα στις συνή{}ειές των. Μερικοι μπορεί να καταταχ{}συν fl.j; οικιακα είδη, γιατι συνή{}ως αναπτύσσονται μέσα 11 κοντα στις κατοικίες των αν{}ρώπων. Αυτοι κυρίως ε'ίναι οί κώνωπες, Jtov μεταδίδουν τον κίτρινο και τον δάγγειον πυρετό, και οι κοινοι κώνωπες. 'Ί'πάρχουν Μο κυρίως: όμάδες κωνώπων Jtov παρουσιάζονται στην Κύπρο. 1.. Ό μεγαλύτερος αρι{}μος ειδών, τόσον στην Κ:ύπρον δσον και στ-ον κόσμο γενικά, ανήκουν στην φυλη των Culex (κοινων κωνώπων). Αυτου, του ε'ίδους οι κώνωπες δεν μεταδί,δουν έλονοσία αν και μπορουν να μεταφέρουν ώρισμένες τροπικες ασ{)ένειες δπως ό κίτρινος πυρετός, ή φrλαρίαση και ό δάγγειος πυρετός" Ai'ιτες οί ασ{}ένειες δεν ύπάρχουν στην Κύπρο. 2. Οί ανωφελείς κώνωπες σχηματίζουγ αρκετα μικρότερη όμάδα και συμπεριλαμβάνονται σχεμν δλοι σ' ενα και μόνο γένος. Ή σχέση των με την έλονοσία ύποχρέωσε τις' Άρχες να φροντίσουν για την καταστροφή των. Στην Κύπρο δεν ενoχλoiίν μόνο με το δάγκωμά των, &λμ κάποτε είναι ύπεύ&uνoι για δευτερεύουσες περιπτώσεις έλονοσίας. Κύκλος ζωης και συνήθειες τω κωνώπων ΟΙ κώνωπες περνoiίν απο 4 στάδια αναπτύξεως:- (α) αυγά, (β) προνύμφες ( γ) νύμφες και (δ) τέλειον εντομον. τα αυ'γά, οι προνύμφες Κίαι οι νύμφες ζουν μέσα στο νερό. ΟΙ κ(}χνωπες δεν εκκολάπτονται σε ύγρα χλόη, χόρτα 11 {tάμνους σπως ό κόσμος νομίζει, αλμ αυτοι συχνα βρίσκουν καταφύγιον στη 6λάστηση. τα διάφορα ε'ίδη κωινώπων διαφέρουν βασικα στις συνή{}ειές των και εκκολάπτονται σε διάφορους τόπους. Κά,'ι-ε είδος εχει δικό του είδος νερσϊi' που προτιμα γισ. εκκόλαψη χωρις να α.πσκλείεται η εκκόλαψη όπουδήποτε σε περίπτωση α.νάγκης.. Δηλαδή, σταν ελ{}η η ωρα για να γεννήση τα αυγά της ή {tηλυκια και δεν 6ρη Τον τόπο Tfig εκλογης της, ύποχρεουται να τα αφήση σε μέρος οχι συνη{}ισμένο για Το είδος της. Ό κοινος κώνωψ αναπαύεται ώς επι το πλείστον σε δοχεία. Προτιμα να γεννα τα αυγά του στο νερό, σε δοχεία, σε 6αρέλια, σε δεξαμενές, σε αν{tοδοχεία, σε τενεκέδες, σε μπουκάλες' και,τα παρόμοια. ΟΙ αρρενες κώνωπες ε'ίναι φυτοφάγοι. ΟΙ,'ι-ήλεις πολλών εuδων εχουν αποκτήσει προτίμηση στο αίμα. Και πραγματικα το αίμα εχει γίνει απαραίτητο σχεδον σε δλους για την ανάπτυξη των ωίγων τους. Ό κώνωψ συνή{}ως γεννα τα αυγά του στην επιφάνεια του νερου και αυτα 177

αναλόγως του ε'ίδους των είτε επιπλέουν χωριστα η προσκολλούνται το g\lla στο αλλο σχηματίζοντας μάζες με ανώμαλη επιφάνεια. Σε μια η δυο μέρες, κάτω από συνή {!-εις συv{}ήκες, τα αυγα μετατρέπονται σε νύμφες. "Αν και ή προνύμφη είναι ύδρό6ιος εν τούτοις αναπνέει άέρα. Οί προνύμφες τών κοινών κωνώπων κινοννται με ενεργητικότητα αναζητώντας τροφή, αλλιi κατα διαστήματα ένος η δύο λεπτών ερχονται στην επιφάνεια για να αναπνεύσουν μέσφ μιας κωνικής προεξοχής που 6γάζουν στην επιφάνεια με την κεφαλη προς τα κάτω. Οί προνύμφες τών ανωφε~~ών συνή{tως διαμένουν και τρέφονται στην επιφάνεια παραμένοντας σε όριζόντια {tέση.. Ή ουρα και οί τρίχες τής ράχης αγγίζουν την επιφάνεια κατα τη διάρκεια της αναπνοης των δια μέσου ένος λεπτού σω~ηνoς. Οί προνύμφες περνούν απο τα στάδια σε διάστημα μιας έ6δομάδος ~ ό χρόνος διαφέρει αναλόγως είδους και για κά{tε είδος; ό χρόνος διαφέρει αναλόγως {tερμοκρασίας, ποσότητος τροφης και αλλων παραγόντων και μετα μετα6άλλεται σε ενα παράξενο σχηματισμένο πλασμα γνωστο ώς νύμφη. Ή νύμφη,δεν εχει στόμα και' δεν τρέφεται. Παραμένει ησυχη στην επιφάνεια εκτος αν ενoχλη{tή. 'Αναπνέει δια μέσου ένος ζεύγους σωλήνων σε σχημα τρουμπέττας. TQ στάδιο τής νύμφης διαρκεί 2-3 ήμέρες η και περισσότερες και τερματίζεται με την εμφάνιση του πτερωτού πια εντόμου άπο τη {tήκη: της νύμφης. Ό χρόνος από την γέννηση τών αυγών ως τον τέλειο κώνωπα μπορεί έπομένως να είναι το λιγώτερο 9 μέρες. Ό χρόνος εξαρταται απο την {tερμοκρασία καί την αφ{toνία τροφης. Ή {tερμότητα επιταχύνει και τ.ο, κρύο επι6ραδύνει την ανάπτυξη. 'Επομένως οί κώνωπες αφ{toνoύν το καλοκαίρι, προς το τέλος τής ανοίξεως και τους πρι\)τους μήνες του φ{tινοπώρου στοί δικό μας κλίμα. Ό τρόπος με τον όποίο οί κώνωπες κατορ{tώνουν να επιζήσουν με., την δριμύτητα τού χειμώνα προφανώς διαφέρει στα διάφορα ε'ίδη. Μερικοί, δπως οί ανωφελείς που προκαλούν την έλονοσία, κρύ60νται σε προφυλαγμένα κελλάρια η σκοτεινα κοιλώματα η διαχειμάζουν σε α",λα ασυνή{tη μέρη. "Αλλα ε'ίδη επιζούν με την δύναμη τών προνυμφών και ιδιαίτερα τών αυγών. Για να <iyτlat1a{toϋy στο κρύο οί προνύμφες ώρισμένων ειδών εκ.κολάπτονται εστω και αν εχουν προηγουμένως παγώσει, και αλλα είδη συνή{tως παραμένουν τον χειμώνα ώς αυγά. Καταπολέμηση των κωνώπων τα μέτρα καταπολεμήσεως τών κωνώπων συνή{tως είναι δύο ειδών: (α) εκείνα που λαμ6άνονται εναντίον τών αυγών τών προνυμφών, δηλαδη στο στάδιο που ζούν μέσα στο νερο και (6) εκείνα που λαμ6άνονται εναντίον τών τελείων κωνώπων. τα πιο αποτελεσματικα μέτρα είναι εκείνα που καταστρέφουν τις έστίες εκκολάψεως τών κωνώπων και ετσι εμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό τους. Για καλύτερα αποτελέσματα είναι αναγκαία και ή ίδιωτικη και ή κοινοτικη προσπά{tεια, άλλα ή ιδιωτικη προσπά{tεια δεν μπορεί μόνη της να φέρηκαλα αποτελέσματα.. Ό ιδιώτης αντιμετωπίζοντας το πρό6λημα στη δική του κατοικία, γη η κτήμα μπορεί να κάμη 178